Referensiya dha Egumi ni Mabasa Mwana Livuru na Mutugumano
1-7 A JUNHO
DHORELA DHA MADHU A MULUGU | GÉNESIS 44-45
“Juze walevelela addibile”
Sentinela 01/05/15 epaddi 14 ddima 5-7 ni epaddi 15 ddima 1
“Gili vamburoni va Mulugu?”
Vano Juze omaruwa. Waruma adharaaye wathamagela ni wamaga addibile. Vano wawinkedha wiiya kopo, yaali musakwini mwa Benjami. Addibile atene ohogolowela mundduli, odhowa ogumana ni Juze. Ola waali mudhidhi wihina Juze anone akala addibile yahihiya obure wewa. Juda wawimelela addibile atene. Oliye wikubanyedha, oloba weddeliwa thagaraga. Juda owooga wihina oliye naaddibile atene yere wivelela wihina ekale adhari Wijipitu. Juze wera: nyu atene podi odhowaga, mbwenye Benjami dinaahale ninga mudhari. — Génesis 44:2-17.
Madhu a Juda yaali oothukula murima. Madhu aye baala: ‘Oliye ahanle yeka ninga mwaana oogomihera aamaye. Teto ababe, enomudhivela vanlubale.’ Madhu ala yahimuthukula murima Juze, mwaha oliye aali mwaana oomusuza a Rakeli. Mwihiyana Jako athabwiye omudhivela, aakwile ambalaga Benjami. Juze vamodha naababe yoomubuwela Rakeli. Podi wera Juze oothabwa omudhivela Benjami mwaha aali ddibile kuma-nkume. — Génesis 35:18-20; 44:20.
Juda omuloba Juze ikubanyedhaga wihina ahimulebe odhari Benjami. Juda wivelela okala mudhari vamburoni va Benjami. Voharela Juda wawoga madhu ala oothukula murima: ‘Ginaawedhe addi ohogolowela vaade madave, gihimuthukule muzombwe oyo? Kaginaawedhe ovilela, gawoonaga ababa epigireyaga!’ (Génesis 44:18-34) Vano enowoneya wihina Juda ahisaddula murimaye. Juda kakule othwaruwave baahi. Mbwenye ahikanna dhikalelo dhapama, ninga: nthebwa, wivelela ni thagaraga.
Juze kandile ovilela. Vano wahifiya mudhidhi wihina awoge dhavira mmurimani mwaye. Juze waloba adharaaye atene okumela ode. Vano oliye otomola kutho, yafiile opalasiyu wa Farawo. Oliye wawaddela addibile: ‘Miyo gili Juze, ddibilinyu’. Addibile osegedheya, mbwenye Juze wakubarela addibile, ni walevelela obure watene yaamwereliwa. (Génesis 45:1-15) Juze aherana ethu emodhave anerana Yehova, olevelela ni murima wamutene. (Salmos 86:5) Iyo nnowerana emodhave?
Dhoviteya dhomuzimuni
(Génesis 44:13) Numala, aliwa otala dhowara dhewa, kadda muthu omagelela mutholo waaye vaburuni, ohogolowelaga mundduli.
Perspicaz vol. 3 epaddi 381 ddima 1-2
Otala dhowara
Otala dhowara waali mweddelo wa majudewu, ni waathu oomadhelo nduwa, yatapulela okubanya. Thabwa-thabwa yakweliwa. Mudhidhi wowinjhiva, aliwa yatala yowara ele vathimarimani. Kiyatala yowara yatene ofiyera ohukanna mabasa, mbwenye yatala ofiyedha woneya thimarima.
Muthu ooroma otala dhowara alebiwe mBibliyani di Rubeni, mwaana oomusuza a Jako. Nuuhogolowela mutxelani aalimo Juze, ahinfwanyamo oliye otala dhowara dhaye, wera: ‘Muzombwe ole kaamo! Ki miyo ginagomele waani?’ Mwaha wokala mwaana oomusuza, Rubeni ahikanna mutholo womukabelela ddibile. Jako nuwiwa okwa wa mwanaye [mbwenye wahaali webaribari], nuliyeya otala dhowara dhaye, wawara majhila ninga maamukwele (Gén 37:29, 30, 34), teto nufiya Wijipitu, mudhidhi Benjami inkedhiwiye ninga mbava, addibile Juze yahoniha okubanya wewa wodhela otala dhowara dhewa. — Gén 44:13.
(Génesis 45:5-8) Mbwenye kamoove newene kamusumululane, mwaha wogiguliha naakudda Ejipitu, Mulugu digirumile osogolo wenyu wihina goobole egumi. 6 Elabo ela yawuno, ela yaka yanabili yadala, dhihalawo yaka tanu soolima newene ohadda. 7 Mbwenye Mulugu digirumile osogolo wenyu, wi gukoyeni elabo yela ni guwoboleni vanlubale. 8 Mowindo kahi nyuwene ogirumile wuno, mbwenye di Mulugu eebaribari, agithomile wihina gikale mwazambo oororomeleya a Farawo, nabwiya avaade vaye ni gikale namathonga eelabo yela yatene yo Wijipitu.
Sentinela 15/08/04 epaddi 15 ddima 15
Widdiwa ebewene
15 Enaanikavihere ddi ohikoya ntxiga, naathu enanidda ebewene? Wubuwele wihina amwiddani ehu di Saddana vamodha ni ademoniyu. (Efésios 6:12) Ebaribari wihina ehikalawo athu enanidda pudhave, mbwenye athu owinjhiva enawidda adhari a Mulugu enootujiwa. (Daniel 6:4-16; 1 Timóteo 1:12, 13) Yehova ‘anafuna wi athu atene’ ekanne ofuru ‘wovuluwa ni wonona ebaribari.’ (1 Timóteo 2:4) Athu owinjhiva yaniharahara malabo akale, peeno baddibilihu, mwaha ehoona ekalelo yehu yapama. (1 Pedro 2:12) Juze mwaana Jako ononihudhiha ekalelo emodha yapama. Naari agaatabuwe mwaha wa addibile, kaakoyile ntxiga. Mwaha waddi? Mwaha Juze ahinona wihina Yehova damuholela ni deeddiha dhopadduwa ndhe wihina efunelo Yaye yakwanele. (Génesis 45:4-8) Emodhave ni iyo. Goyi nnonihiwihu peeno, Yehova podi olabihedha wihina athithimihe ndina naaye. — 1 Pedro 4:16.
Wileriwa wa Bibliya
(Génesis 45:1-15) Dhigereye ndo, Juze kandile ovilelana mitori vaari vadharaaye. Oliye okuwa: “Kakumamoni atene!” Juze iwoneyihaga vaari vaaddibile kalivo muthu mmodha, atene yahikumela ode. 2 Oliye wambela wunla akuwihaga, ofiyedha mejipisiyu wiwa nanamuralaya yakala vaade va Farawo. 3 Vano fawaddeliye addibile egi: “Miyo gili Juze. Apapa ehikalawo?” Addibile kiyandile omwakula ethu, yakwile mulagalaga baahi. 4 Nuwindo Juze wawithana addibile wera: “Kamwerena kasusedhani vala.” Aliwa nuumususedha, oliye wera: “Miyo gili Juze, ddibilinyu, mwaagulihedhinyu akudda Ejipitu. 5 Mbwenye kamoove newene kamusumululane, mwaha wogiguliha naakudda Egipitu, Mulugu digirumile osogolo wenyu wihina goobole egumi. 6 Elabo ela yawuno, ela yaka yanabili yadala, dhihalawo yaka tanu soolima newene ohadda. 7 Mbwenye Mulugu digirumile osogolo wenyu, wi gukoyeni elabo yela ni guwoboleni vanlubale. 8 Mowindo kahi nyuwene ogirumile wuno, mbwenye di Mulugu eebaribari, agithomile wihina gikale mwazambo oororomeleya a Farawo, nabwiya avaade vaye ni gikale namathonga a elabo yela yatene yo Wijipitu. 9 “Mudhowe ovanene mwaafwanye apapa, mwawaddele: ‘Mwaninyu Juze awogile: “Mulugu ohugithoma okala nabwiya eelabo yatene yo Wijipitu. Mudhe mugumane ni miyo. Mwaaguve. 10 Munakalege elabo yo Gozeni, mwaddamane ni miyo. Nyu, aninyu, adhulinyu, dhifuwodhinyu ni dhatedhene dhili dhenyu. 11 Wewene ginerege wusapelani, mwaha dhihalawo yaka tanu dhadala. Gaherana ndo, nyu naathu a vaade venyu ni dhatedhene dhili dhenyu munere ohawa.” ’ 12 Nyu, vamodha ni ddibilaga Benjami munowanda woona ni mento enyu wi anawoga dimiyene. 13 Dhenda vala, mwawaddele apapa makalelo givuwilimi Wijipitu wuno, mwawoge dhatedhene moonilinyu. Vano kadhowani, mwaaguve, mwadhena wuno apapa”. 14 Nuwindo oliye ombejari ddibile Benjami, oroma wunla. Benjami unlaga omukubarela oliye. 15 Oliye wabejari addibile atene ni wakubarela unlaga. Numala, addibile owoga nuliye.
8-14 A JUNHO
DHORELA DHA MADHU A MULUGU | GÉNESIS 46-47
“Woobowa mudalani”
Sentinela 01/05/87 epaddi 15 ddima 2
2 Yaka tanu nabili dha dhoojha ovira. Vano obajha yaka dha dala ninga mwapaganyile Yehova — dala eyo kiyakokore Wijipituve baahi, mbwenye ‘elabo yatene yavati.’ Mejipisiyu egafwanyiwe dala, obajha omuloba Farawo yojha. Vano Farawo wawaakulawa wera: ‘Mudhowe wa Juze, mwiwelele anafuniye owoga.’ Juze wagulihedha dhoojha mejipisiyu, ofiyedha korowa dhewa omala. Numala aliwa odhaagana dhifuwo dhewa, ovahiwaga yojha. Dhifuwo dhewa numala, mejipisiyu odha omuloba Juze. Aliwa wera: ‘Munivahe yojha, munigule iyo, vamodha nilabwihu, nikale adhari a Farawo.’ Nuwindale, Juze omugulela Farawo elabo yatene ya mejipisiyu. — Génesis 41:53-57; 47:13-20.
O Reino de Deus já Governa! epaddi 234 ddima 11 ni epaddi 235 ddima 12
Omwene onowerana efunelo ya Mulugu veelaboni yavati
11 Odelebuwa wa dhoojha. Athu mwilaboni ehikanna dala yomuzimuni. Bibliya ahipaganya: ‘Kasugwani! Anawoga di Namathonga munddimuwa, Nabwiya Yehova. Enere ofiya malabo gidhena dala mwilaboni muna, kahi dala ya yojha ni kahi nthona na manjhe, mbwenye dala yorameya madhu a Yehova.’ (Amós 8:11) Ki adhari a Mulugu naaliwaya ehikanna dala? Yehova ahipaganya wihina were okalawo ohiyana adhari a Mulugu ni amwiddani a Mulugu. Madhuya a Yehova baala enawoga: ‘Kasugwani! Adhari aaga enerege ojha, mbwenye nyu munerege okwa dala. Adhari aaga enerege ong’wa, mbwenye nyu munerege okwa nthona. Adhari aaga enerege ohagalala, mbwenye nyu munerege okubanya.’ (Isa. 65:13) Madhu ala onowawona yakwanelaga?
12 Dhoojha dhomuzimuni dhinootekuma, ninga mwihinjhe, onarambalala wula oddihaga. Malivuru ehu enakumihiwa mBibliyani, awudiyu ni vidiyu dhinagaravariwa, mutugumano dhehu, musonkano wa malabo mararu, ni malivuru eli mu site mwehu, ndha si dhoojha dhomuzimuni dhinadelebuwa mwilaboni muna mwinathuweya dhoojha dhomuzimuni. (Eze. 47:1-12; Joel 3:18) Kunahagalala woona mwigumini mwawo, mpaganyo ola wa Mulugu wodelebuwa dhoojha wakwanelaga? Ki we, onoojha vameza va Yehova kadda labo?
Dhoviteya dhomuzimuni
(Génesis 46:4) Miyo ginere wuvelela Wijipitu ni ginere wudhanawo. Juze anere waakunela mento awo.”
Perspicaz vol. 1 epaddi 272 ddima 4
Mweddelo ni dhilemelelo
Waakunela mento a mwanookwa. ‘Juze anere waakunela mento awo’. (Gén 46:4) Madhu ala aawonge Yehova ni mudharaaye Jako, enatapulela wihina Jako akwa, Juze ere waakunela mento aababe. Mutholo oyo waali wa mwaana oomuzuza. Ela yoniha wihina Yehova amwaddela Jako wihina Juze daakele ofuru wokala mwaana oomusuza. — 1Cr 5:2.
(Génesis 46:26, 27) Odhuulu watene wa Jako, wadhonwe vamodha nuliye Wijipitu waali waathu 66, nihakontari ahiyana aamwaana Jako. 27 Amwaana Juze yabaliwe Wijipitu yaali abili. Nlogo natene na Jako naali Wijipitu naali naathu 70.
Bíblia de Estudo, Atos 7:14
Athu atene yaali 75: Podi wera Estevawu kaalabihedhe Dholebela Dhebarayiku mudhidhi awogiliye wihina emudhi ya Jako yaali Wijipitu yaali athu 75. Mbwenye numero nna nsorihiwe ni Estevawu kahi na dholebela dhebarayiku dha masoretiku. Génesis 46:26 anawoga: ‘Odhuulu watene wa Jako, wadhonwe vamodha nuliye Wijipitu waali waathu 66, nihakontari ahiyana aamwaana Jako.’ Versu 27 enowenjhedhedha yegihina: ‘Amwaana Juze yabaliwe Wijipitu yaali abili. Nlogo natene na Jako naali Wijipitu naali naathu 70.’ Athu ala ewogiwe vala ekontariwe mwamakalelo menli ohiyana. Numero noobajha budhuulu kuma-mkume wa Jako. Numero nanabili baathu atene yagele Wijipitu. Odhuulu wa Jako owogiwe va Êx 1:5 ni va De 10:22 numerona thaathu “70”. Mbwenye Estevawu onowawoga athu atene yaali mwimudhini mwa Jako. Athu amodha enawoga wihina onagiwana odhulu wa Juze ahima a Manaseji ni Efarayimu, owogiwe va Septuaginta anamutapulela Gén 46:20. Mbwenye athu amodha enawoga wihina enagiwana ahiyana aamwaana a Jako, ala ewogiwe va Gén 46:26. Numero nna na “75” podi wagiwagana emudhi yatene. Numero nna, podi wera nikumihiwe mmaleboni a Dholebela dhebarayiku dhaliwo nsaka noobajha M.W. Nuvira yaka, aliba ohudheresesa onona wihina numero nna na “75” muthengo onafwanyeya va Gén 46:27 ni Êx 1:5 mu Septuaginta Grega. Nufiya sekulu 20, dhahifwanyiwa kase-kase dha rolu bili dha Mar Morto dha Êx 1:5 ni Ebarayiku, venvo nnofwanyeyavo numero nna na “75”. Numero awonge Estevawu podi wera nikumihiwe mburo yoyo wa malebo akale. Naari ehinoneye ebaribariya wodhela muselu yola, numero nEstevawu nnoniha baahi makalelo ohiyana-hiyana okontari odhuulu wa Jako.
Wileriwa wa Bibliya
(Génesis 47:1-17) Vano Juze odhowa omwaddela Farawo wera: “Ababa, naddibilaga ehidhawo oKanaa. Ehidhana mambila, ng’ombe ni dhoreela dhewa dhatedhene, eli elabo yo Gozeni.” 2 Vano Juze waathukula addibile atanu wihina Farawo aanone. 3 Farawo waakoha addibile Juze: “Munaapara mabasa baani?” Addibile Juze omwaakula: “Mabasa aadharinyu fuwakukula mambila, ninga makolo ehu.” 4 Addibile Juze omuloba Farawo wera: “Nnere okala mwilaboni muna ninga aleddo, mwaha elabo yo Kanaa, dala ehikokorawo, wihirama mpodda wowajhiha mambila. Kamwerena, adharinyu, enaloba ekalege elabo yo Gozeni.” 5 Farawo owoga ni Juze wera: “Ababo, naaddibilo yutamele wene. 6 Elabo ela eli mmadani mweenyu. Wasakulele ababo, naaddibilo mburo wapama. Wawaddele ekalege elabo yo Gozeni. Akala ohumunonavo mwanapongwe, anonne ojhiha pama dhifuwo, omwinke mambila aaga awing’anelege.” 7 Numala, Juze waathukula ababe, Jako, wihina Farawo aanone. Vano Jako omureeliha Farawo. 8 Farawo omukoha Jako: “Munna yaka gavi?” 9 Jako omwaakula Farawo: “Yaka dhaaga ninga muleddo dhihakwana 130. Ginna yaka vang’ono, mbwenye gihoona goyi. Yaka dhaaga kadhinjhivale ninga yaka dholeddo dha makolo aaga.” 10 Nuwindale, Jako omureeliha Farawo, omaruwa odhowaga. 11 Nuwindale Juze wavaha ababe naaddibile mburo wapama elabo yo Wijipitu, murudda wo Ramaseji ninga mwalamulele Farawo. 12 Juze owavaha dhoojha ababe, addibile, naaleya yakala vaade vaababe naahima atene. 13 Dala yahikokora elabo yatene ni kuwaali dhoojha, elabo yatene yo Wijipitu ni yo Kanaa, mwaha dala yahithabwa. 14 Juze oosokela korowa dhatedhene dhaali elabo yo Wijipitu ni yo Kanaa, yadhana athu yadhela ogula dhoojha, Juze oopeleka korowa ndhe vaade va Farawo. 15 Vano korowa dho Wijipitu ni dho Kanaa omala. Mejipisiyu atene omususedha Juze wera: “Nivaheni yojha! Munere onlevawene nikwe, mwaha wohikanna korowa?” 16 Juze wawaakula: “Akala kamunna korowa, mudhegena dhifuwodhinyu. Amala miyo ginerege wuvahani yojha.” 17 Vano aliwa opelekaga dhifuwodhiwa mmadani mwa Juze. Yowadhana akavalo, ng’ombe, mbuzi, mambila ni aburu, vano Juze wavahaga yojha. Yaka yele, Juze owakakaniha yojha ndhifuwodhiwa.
15-21 A JUNHO
DHORELA DHA MADHU A MULUGU | GÉNESIS 48-50
“Athu owunnuwelavo ehikanna muselu dhowinjhiva dhoxagiha”
Perspicaz vol. 2 epaddi 468 ddima 5
Jako
Jako ahinakwe arajhihe wareeliha adhule, amwaana Juze. Nniholelo na Mulugu omuthukula ethogohiya, Efarayimu omweeka moono wojha, vamburoni va Manaseji mwaana a pogoya. Numala Jako omwaaddela Juze wihina ere wakela okunamo obe dila bili ofuru wa mwaana oomusuza. Jako wera: ‘Ginowuvaha okunamo elabo githukulimi mmadani mwakudda amorewu nsupadda naaga vamodha ni munra waaga, opitha addibilo atene.’ (Gén 48:1-22; 1Cr 5:1) Jako agulaga elabo naamwaana Hamori murudda wo Sikeni kawanne koddo, mbwenye aagunle ni murenddele. (Gén 33:19, 20) Madhu ala a Jako enatapulela wihina oliye ere ovuhulela dhithu dhaapadduwe osogolo, mudhidhi elabo yo Kanaa yaathukuliwaga nudhuulu waaye. Okalaga ninga Jako daathukule supadda naaye vamodha ni munra. Mohanganyedha madhu ala enowoniha nroromelo nooliba anna Jako. (Osugwe AMORREU.) Juze aavahiwe okunamo elabo ele yaathukuliwe, mudhidhi nihimo naakudda Efarayimu naavahiwiwa elabo yewa ni naakudda Manaseji naavahiwiwa elabo yewa.
Perspicaz vol. 3 epaddi 750 ddima 12
Malabo ookuthula
Yovuhulela ya Jako ahinakwe. Jako wawithana anaaye wera: ‘Kasusedhani vala, ginafuna guwaddeleni dhinafuna wupadduwelani, malabo ookuthula’ obe “malabo oosogolo” (BV), Jako aagana mudhidhi wosogolo yafuniwa obajha wakwanela madhu ale aawogiliye. (Gén 49:1) Yaka 200 mundduli, Yehova ahimwaddela Abarawu (Abaraawu), avwaye Jako, wihina odhuulu waaye were otaabuwa yaka 400. (Gén 15:13) Mowindo, malabo oosogolo awagana Jako, yithaniwe ‘malabo ookuthula’ yabajhe dhavira yaka ndha 400 dha goyi. (Wafunaga wonelamo pama muselu ola wa Génesis 49, osugwe musolo dhinawoga wodhela ndina na kadda mwaana Jako.) Yovuhulela ela yahikanna yowakwanela emodha, yere wakwanela epaddi yomuzimuni ni ‘Ezarayeli a Mulugu’. — Gál 6:16; Ro 9:6.
Sentinela 01/06/07 epaddi 28 ddima 10
Addibila owunnuwelavo mareeliho aazombwe
10 Addibila owunnuwelavo podi okala yotajhiha yapama ya addibila mmulogoni. Juze aguluvale aherana ethu yonihe nroromelo teto yahikala yotajhiha yapama ya matxikwi-ni-matxikwi aadhari a Yehova ebaliwe Juze nuukwa. Juze aganna yaka 110 ‘ovaha dhoholela wodhela makuvaaye.’ Wihina amwaana Ezarayeli yaathukule yakumaga Wijipitu. (Hebreus 11:22; Génesis 50:25) Nlamulo nna na Juze nahaavaha ejhehedho amwaana Ezarayeli yaka ndhe dhodhari, aliwa yahikanna ebaribari wihina nlabo nimodha yere woboliwa.
Dhoviteya dhomuzimuni
(Génesis 49:19) ‘Vano Gadi, anere orijhiwa naambava, mbwenye oliye anere waaluma ddoddobwa.’
Sentinela 01/06/04 epaddi 15 ddima 4-5
Enareelihiwa baale enamuthithimiha Mulugu
4 Ehinathi ovolowa elabo yothomeliwa, nihimo na Gadi nahiloba wihina evahiwe murudda womadhelo nduwa wo Jordawu waali murudda wapama wowafuwawo anenyama. (Números 32:1-5) Mwaha wokala murudda yole yere okanna makathamiho. Mahimo mamodha yaali kobela ya mwihinjhe obe omayelo nduwa wo Jordawu yakale oobareleya ni amwiddani — mwihinjhe ole waali yobarela yapama. (Josué 3:13-17) Ohiya eyo wodhela murudda dhomayelo nduwa dho Jordawu, The Historical Geography of the Holy Land (A Geografia Histórica da Terra Santa), a George Adam Smith anawoga: “Murudda dhatedhene dhinabajha mukuma munddimuwa wo Arabiya, ni kayivo ethu enabarela. Mwaha wa yeyo, yaka dhatedhene athu owinjhiva eneedda bure-bure, enofiya mburo yola yaajaga dhoojha ni mpodda.”
5 Nihimo naakudda Gadi nande addi wagonjhiha makathamiho yala? Yaka zana mundduli Jako ahivuhulela ahinathi okwa egihina: ‘Vano Gadi, anere orijhiwa naambava, mbwenye oliye anere waaluma ddoddobwa.’ (Génesis 49:19) Wawiwave madhu yala enakala ninga bokwerebeyiha. Mbwenye mwebaribarene nna naari nlamulo wihina akudda Gadi yakulele orijhiwa ni amwiddani ewa. Jako waroromeliha wihina yerana yela, yere wagonjhiha amwiddani ewa ni yere wawigara.
(Génesis 49:27) ‘Benjami anerege waarula ninga miijhi. Mambesi anerege otakuna nyamaaye, vano mahiyu anerege ogawa ele ahiddiliye.’
Perspicaz vol. 1 epaddi 339 ddima 6
Benjami
Kopolo dhowana yanna odhuulu wa Benjami, dhahivuhuleliwa ni Jako ahinakwe. Madhu awonge Jako wodhela mwanaye ola a vati va murima baala: ‘Benjami anerege waarula ninga miijhi. Mambesi anerege otakuna nyamaaye, vano mahiyu anerege ogawa ele ahiddiliye.’ (Gén 49:27) Akudda Benjami yaali atoropa akopolo ni yahivuwa mwaha, yowanda ovoka fijiga, yowavoka mabwe ni moono wojha ni womaara ‘ofiyedha ovada nthithi’. (Jz 20:16; 1Cr 12:2) Namatoriha Ewudi, namapa a mwene owopiha Egulomu, aali mukudda Benjami, alaba ni moono womaara. (Jz 3:15-21) Vaarigi ‘mambesi’ nihimo na Benjami naarive nigari ‘nihimo noyevela’ nahimukumiha mwene oobajha oomwene wEzarayeli. Mwene oyo ithaniwa Sawuli, mwaana Kiji, aali mutoropa owopiha, ahagonjhiha mafilistewu. (1Sa 9:15-17, 21) Emodhave yapadduwe ‘mahiyu’ ni nlogo nEzarayeli, nihimo na Benjami nahimukumiha Musano Estere ni musadoro oobajha Mordekayi, yaavuluse amwaana Ezarayeli, efunaga opiwa mudhidhi ethongiwaga ni elabo yo Persiya. — Est 2:5-7.
Wileriwa wa Bibliya
(Génesis 49:8-26) “Mbwenye we Juda addibilo enere wuthithimiha. Onere wahidda nikohi amwiddanaawo. Ahima aababo, enere wukokorela. 9 Juda di mwanana a poddogoma. We mwanaga, onadhawo omasayelo ogaapile. Oliye anokokora ni anowidhogola ninga poddogoma. Baani anaaxixe onvenyiha poddogoma? 10 Muddooddo womwene, kunaakale wolapela ni Juda, newene mukogodho wonamathonga kunaasuse munnyaloni mwaaye, ofiyedha Silo odha. Malogo aamatene enaamwiwelelege oliye. 11 Oliye anere ommagelela buru aye ni muthanko wa nvidera. Anere ommagelela mwananaaye a buru ni muthanko wa nvidera wavayekiwa. Anere ofula guwo dhaye ni vinyu vamodha nnikame na uva. 12 Mento aye boofiila, mwaha vinyu. Meno aye bootxena, mwaha mukaka. 13 “Zebulawu anaakalege seresere ya mbara, winimesiwa abaruku. Manddile aye enere ofiya o Sidoni. 14 “Izakari di buru oovaadda makuva, anaathukula mathumba menli, wula-ni-wula. 15 Oliye anere woona wihina mburo wowithuwa bwapama, ni elabo enohagalasa. Anere oworoma wihina athukule mutholo. Mabasaaye enaakale oodhari. 16 “Dani anere othonga nlogo naaye, ninga nihimo nimodha nEzarayeli. 17 Dani anaakale ninga nowa yowopiha eli sere-sere ya rampa, ninga evili eli sere-sere ya dila, enaluma ddoddobwa ya kavalo, vano namamugwela kavaloya omora niidduli. 18 Ginere ojhedhiha ovulusa wenyu, Yehova. 19 “Vano Gadi, anere orijhiwa naambava, mbwenye oliye anere waaluma ddoddobwa. 20 “Dhoojha dha Azeri dhinere odelebuwa. Duliye anaavahege dhoojha mamwene. 21 “Nafitali di naase amwihiyana ooriya. Madhu aye booriya. 22 “Juze murasi wa muthanko onavaha dhowima, odhaliwe sere-sere ya nedduddu. Murasi dhaye dhinofiya vadhulu va txinga. 23 Aliba ovoka mathere yomwidda, yonvoka ni mathere, ni yahikanna ntxiga nuliye. 24 Mbwenye munra waaye wakala vamodhave, maladaaye yaali akopolo ni owaguveya. Dhithu ndha dhadhela mmadani mwa Mulugu akopolo a Jako, namakukula aye nnibwe na Ezarayeli. 25 Juze anadhela wa Mulugu aababe, ni Mulugu anere wukavihera, teto Juze ali nuule Akopolo Dhatedhene, oliye anere wureeliha ni muzongwe oodhulu, anere wureeliha ni anedduddu a vati, ni anere wureeliha ni ahima owinjhiva. 26 Mareeliho awo enere okwaranya ala ababo enuvahiwa, enere okwaranya mwango dha mukalakala ni dhithu dhofuneyesesa dha vamwangoni dha malabwene. Dhinerege okala vamuru va Juze, ole asakuliwe vaari vaaddibile.
22-28 A JUNHO
DHORELA DHA MADHU A MULUGU | ÊXODO 1-3
“Miyo ginere okala ele ginafunimi wi gikale”
Sentinela 15/03/13 epaddi 25 ddima 4
Othithimihe ndina notaleleya na Yehova
4 Omwileri Êxodo 3:10-15. Moses aganna yaka 80, Mulugu onvaha mabasa athima. Mulugu wera: ‘Wathukulewo nlogo naaga, naamwaana Ezarayeli, elabo yo Wijipitu.’ Ninriho Moses omukoha Mulugu nikoho nathima. Nikohona thinna: ‘Ndina nenyu baani?’ Athu yahimala onona ndina na Mulugu kale, ki mwahaya bwaddi Moses adhe akohege? Moses afuna amunone pamadhene mwinnya a ndina nna — afuna akanne ebaribari yakavihere athu ale, orumedha wihina Mulugu ere wawobola. Nikoho nna na Moses naari na thima, mwaha nlogo nEzarayeli naari mudharini yaka dhowinjhivadhene. Podi wera aliwa yowikoha akala ebaribarene Mulugu a makolo ewa ere wanda wawobola. Mwaha mudhidhi yole, yahikalawo amwaana Ezarayeli amodha yaakokorela amulugu o Wijipitu. — Eze. 20:7, 8.
O Reino de Deus já Governa! musolo 43, kwaduru
NDINA NA MULUGU NIHIKANNA YOTAPULELA ENLUBALE
NDINA nna na Yehova ni ewogelo yebarayiku nnatapulela ‘ginafunimi gikale’. Athu ohudheresesa, enawoga wihina madhu ala enatapulela muthu omweriha mukwaye obe ethu okala ele anafuniye. Mowindala athu owinjhiva enonelamo wihina ndina na Mulugu nnatapulela ‘Oliye anoweriha okala ele anafuniye’. Yotapulela ela enowoniha pamadhene mabasa a Yehova ninga mpaddusi. Oliye ‘oheriha’ okalawo elabo yatene, dhopaddusiwa dha thotho, ni ‘anoweriha’ wihina efunelo yaye yakwanele.
Moses ahimukoha Mulugu: ‘Nubuwele wi miyo gihidhowa owoga ni amwaana Ezarayeli gegi: “Mulugu a makolo enyu ohugiruma wa nyu”, vano aliwa enogikoha: “Ndina naaye baani?” Ginawakule ddi?’ Yehova omwaakula Moses: ‘Miyo Ginere Okala ele Ginafunimi wi Gikale.’ Yowakula ya Yehova va Êxodo 3:13, 14 enatapulela ddi?
Yofuna ya Moses kiyaali yonona ndina na Yehova Mulugu. Mwaha Moses naamwaana Ezarayeli yahimala onona ndina na Mulugu. Moses afuna wihina Yehova amwaddele ethu yalibihe nroromelo naathu wodhela Mulugu ole. Ni yintelelo yonihe yotapulela ya ndina na Mulugu ole. Vano mwaha Mulugu owoga ‘Ginere Okala ele Ginafunimi wi Gikale’, Yehova amwaddela Moses emuthu yaye. Mudhidhi ori wamutene, oliye anowiweriha ele anafuniye okala wihina aakwanihe efunelo yaye. Motajhiha, vamentoni va Moses ni vaamwaana Ezarayeli Yehova ahikala Namobola, Namiita malamulo, Namajhiha — ndhithu dhimodha. Malabo akale, Yehova mwinnyene, onosakula okala ele anafuniye wihina aakwanihe efunelo yaye. Naari dhigarive ndo, yotapulelaya ya ndina na Mulugu kinapadduwa ni Muluguve baahi. Mbwenye Mulugu ‘onoweriha’ wihina dhopaddusa dhaye dhikale ele anafuniye wihina aakwanihe efunelo yaye.
Dhoviteya dhomuzimuni
(Êxodo 2:10) Mwaana ole nuwunnuwa, amaye onvelela wa mwaana Farawo, muzombwe ole okala ninga mwanaye. Mwaana Farawo onvaha ndina na Moses ni wera: “Mwaha gimutavule mwiiko.”
Despertai 08/04/04 epaddi 6 ddima 5
Moses — ahikalawo obe naari?
Ebaribari wihina mwaana mwene ahinvaha mburo wokala mwaana ola? Ehe ebaribari. Mwaha mejipisiyu yahudhihiwa wihina woniha opama womuthukulela muthu odhowa odhulu. Wodhela wadotariwa, muliba ovuhula dhithu dhakale Joyce Tyldesley anowoga: “Ahiyana o Wijipitu yahikanna ofuru mmodhave yanna alobwana. Aliwa yahikanna ofuru muwari mwa malamulo, ni dhoorela. Naarive akala athuya kiyiwelela nlamulo nna . . . ahiyana yahikanna ofuru wowadotari.” Papiru yakale enowoga wodhela wadotariwa wa adhari ni mwihiyana o Wijipitu. Vano wodhela olobiwa amaye Moses wi emwamwihege, livuru The Anchor Bible Dictionary (Anchor Disiyonariyo anamutapulela Bibliya) anawoga: “Makalelo amaye Moses yalobiwiwa wi emwamwihege mwaniwa . . . enooligana ni mweddelo wo Mezopotamiya.”
(Êxodo 3:1) Vano Moses okala namakukula mambila, a moyaye Jeturu, aali namakutha o Midiya. Aakukulaga mambila epaddi yomayelo nduwa ya mwiddeddereni, oliye ofiya o Horebe mwango wa Mulugu eebaribari.
Sentinela 15/03/04 epaddi 24 ddima 4
Otapuleliwa livuru na Êxodo
3:1 — Jeturu aali namakutha baani? Mudhidhi yasakuliwa anaapogo eemudhi, mpogo eemudhi oolaba ninga namakutha eemudhaye. Podi wera Jeturu aali mpogo eemudhi a nihimo nimodha naakudda midiyanita. Woona wihina amidiyanita yaali odhuulu wa Abaraawu wodhela mwariye Ketura, podi wera aliwa yahinona ethu-sithu wodhela omulabela Yehova. — Génesis 25:1, 2.
Wileriwa wa Bibliya
(Êxodo 2:11-25) Vano Moses agamanle wunnuwa, odhowa wawoona addibile wihina oone goyi yanniwana, wowule ahimoonaga mu eberewu mukwe addwadhiwaga ni mu ejipisiyu. 12 Moses osugwa wula-ni-wula, kamoonile muthu, vano ompa mu ejipisiyu ole onvita vamutxesani. 13 Nuwindale, nlabo nimodha Moses ohogolowelawo, vano wawoona meberewu abili ewanaga aliweneve, Moses omusumulula ole aannaga mwaha egi: “We onamuddwadhela ddi ddibilo?” 14 Mbwenye mu eberewu ole omwaakula: “Uvahile omwene baani wihina onithongege? Onafuna ogipe ninga ompiliwe mu ejipisiyu?” Vano Moses obajha woova oliye wera: “Mwebaribarene gerilimi athu ehimala onona!” 15 Vasogolova Farawo wiwa ndhe dhaapadduwe vano ofunaga ompa Moses, mbwenye Moses omuthawa Farawo odhowa okalaga elabo yo Midiya. Wowule okirati waddamela vatxelani. 16 Namakutha o Midiya ahikanna ahima anahiyana 7, vano aliwa odha warugwa manjhe, ni warugwela manjhe mune mwinang’wela anenyama, wihina mambila a babiwa eng’we. 17 Vano ninga elemelelo yahifiya anamakukula wawigaravo mambila aanahiyana ale. Moses nuwoona ndhe ovenya wakavihera anahiyana ale, ni wavaha manjhe oong’wa anenyama. 18 Anamwali ale nuuhogolowela vaade babiwa Rewuweli wakoha nutikina: “Peeno muhuthabwa waguvawo dhandeye addi?” 19 Anaye omwaakula babiwa: “Mu ejipisiyu dhaala dinikavihere mudhidhi anamakukula yafuniwa wawigara mambila ehu, ohiya eyo oliye ahavaha manjhe oong’wa mambila ehu.” 20 Babiwa wakoha: “Mulobwana yoyo ali wani? Mudhe mmwihiyege? Kadhowani mwamwithane adhe njhe vamodha.” 21 Nuwindale, Moses orumedha okalaga vaade va mulobwana ole, vano mulobwana ole onvaha Moses mwanaye mwanamwihiyana Zipora wihina amutele. 22 Nuvira mudhidhi Zipora ombala mwana-mulobwana, Moses onvaha ndina na Jersoni, ni wera: “Gihikala muleddo elabo yoweddela.” 23 Ogavinre mudhidhi wowinjhiva mwene oWijipitu okwa, mbwenye amwaana Ezarayeli yowoonave goyi, yokubanya ni yowunla elobaga nikavihero mwaha wokala adhari, teto Mulugu owawiwa. 24 Vano Mulugu wiwa wunla wewa, ni wubuwela nipangano eriliye ni Abaraawu, Izaki ni Jako. 25 Mulugu wawubuwela amwaana Ezarayeli ni woona goyi yewa.
29 A JUNHO–5 A JULHO
DHORELA DHA MADHU A MULUGU | ÊXODO 4-5
“Ginere wuhudhiha ele enahoweliwe owoga”
Sentinela 15/10/10 epaddi 13 ddima 5
Kamwerena mugilevelele — murima wa Yehova onakala avi ni madhu yala?
“Miyo kaginawedha” Podi wera we onubuwela wihina kufwanelele okala namalaleya a muthenga dhapama. Adhari amodha oororomeleya a Yehova mudhidhi Bibliya alebiwaga yubuwela wihina kiyawedhe wapara mabasa yaavahiwiwa ni Yehova. Mudhari mmodha di Moses. Yehova nunvaha mabasa ootaleleya Moses wera: ‘Mugilevelele Yehova, miyo kaginanda owoga pama, okuma kale, newene numala owoga ni mudharinyu, mwaha ginooguguma, nlumi naaga kannatapuwa pama.’ Naarive Yehova numurorormeliha wihina ere okala nuliye, Moses wera: ‘Mugilevelele Yehova. Kamwerena, mmurume muthu mmodha.’ (Êxo. 4:10-13) Yehova aamwaakule avi?
Sentinela 15/04/14 epaddi 9 ddima 5-6
We onomoona ‘Ole ahinooneya’?
5 Moses ahinahogolowele Wijipitu, Mulugu ahimuhudhiha nlagano nathima. Osogolowa Moses mmodhave ahileba nlagano nno mulivuruni na Jó egi: ‘Omoova Yehova — winatapulela thotho. Orabela obure, winatapulela ononelamo.’ (Jó 28:28) Wihina amukavihere Moses okanna woova ni thotho, Yehova owoga ohiyana orivo athu oobaliwa omwiilini ni Mulugu Akopolo Dhatedhene. Yehova omukoha Moses: ‘Anvahile muthu mulomo baani? Anafuga nlumi na muthu baani? Anafuga obaruni wa muthu baani? Anamweriha muthu woona pama baani? Obe anamweriha muthu ohoona baani? Kahi miyo Yehova?’ — Êxo. 4:11.
6 Ethu baani Yehova afuniye omuhudhiha Moses? Ohoova. Yehova mmodhave aamurumile Moses ere omukavihera wihina ande owoga ni Farawo muselu ole aavahiwiye ni Mulugu. Ohiya eyo Farawo kaali ethu vamentoni va Yehova. Teto ole kuwaali olenddo wobajha adhari a Yehova yafuniwa othusiwa ni onamathonga wo Wijipitu. Podi wera Moses ahubuwela makalelo Yehova ambareliye Abarawu, Juze ni ambareliye Moses mudhidhi mamwene mamodha o Wijipitu ethongaga. (Gén. 12:17-19; 41:14, 39-41; Êxo. 1:22–2:10) Ni nroromelo anniyena ni Yehova, ‘Ole ahinooneya’ Moses ahiliba murima ahidhowa owoga ni Farawo madhu atene Yehova aamurumiliye.
Sentinela 15/10/10 epaddi 14 ddima 1
Kamwerena mugilevelele — Murima wa Yehova onakala avi ni madhu yala?
Yehova kubuwele wihina Moses kafwanelele wapara mabasa ale. Ohiya eyo ahimuthoma Arawu wihina amukavihere Moses wapara mabasa ale. (Êxo. 4:14-17) Yaka dhoharela, Yehova ahimukavihera Moses wodhela onvaha ethu-sithu oliye ahoweliye wihina ande wapara pama mabasaaye. Peeno iyo podi omuroromela Yehova wihina anere walabihedha addibila athotho wihina yukavihere wapara mabasaawo oolaleleya. Teto, madhu a Mulugu enoniroromeliha wihina Yehova anere onivaha ewedhelo, wihina nande wapara mabasa anivahiliye. — 2 Cor. 3:5, osugwe kwaduru “ ‘Os anos mais felizes da minha vida’ ”.
Dhoviteya dhomuzimuni
(Êxodo 4:24-26) Vano egaali mulenddoni ofiya mburo woogona, Yehova onfwanya ni afuna ampe. 25 Vano, Zipora ohisa nibwe nowirwa omwinelana mwanaye, thebena omothihedha vannyaloni vaye, wera: “Mwaha we oli namatela a nikame.” 26 Nuwindale, Mulugu omuhiya mwaana ole. Zipora wera: “Namatela a nikame” mwaha wowineliwa.
Sentinela 15/03/04 epaddi 28 ddima 4
Makoho aanamileri
‘Mwaha we oli namatela a nikame naaga’, madhu ala aawonge Zipora kinawogiwege. Madhu ala enafuna enaaddele ddi wodhela mwihiyana ola? Mwaha wiwelela nipangano no wineliwa, Zipora wonelamo wihina ahipangana wandana ni Yehova. Nipangano na nlamulo, yavahiwe amwaana Ezarayeli yaka dhoharela, nawoga wihina wodhela nipangano no wandana, Yehova podi withaniwa namatela, vano muthu anandaniyena, podi withaniwa namateliwa. (Jeremias 31:32) Mwaha Zipora omwithana Yehova (wodhela mungero a Mulugu) ‘namatela a nikame’, ela enoniha wihina Zipora ahonelamo mutholo waaye wowiwelela nipangano nne. Yakala ninga Zipora ahirumedha mutholo waaye wokala namateliwa vaari va nipangano nne no wineliwa, vano Yehova okala mamune. Mwaha Zipora wivelela omwiwelela Mulugu, ahivulusa egumi ya mwanaye.
(Êxodo 5:2) Farawo wera: “Yehova baani, wihina gimwiwelele ni gaahiye amwaana Ezarayeli odhowa? Miyo kagimunonne Yehova, teto kaginaahiya amwaana Ezarayeli odhowa.”
Perspicaz vol. 2 epaddi 500 ddima 5
Yehova
“Omunona” muthu obe ethu, kinatapulela ononave ndinaniwa. Motajhiha, Nabal ahinona ndina na Davidi, mbwenye oliye ahifiyedha okoha: ‘Davidi baani?’ Nabal afuna eere: “Davidi akalesese ninga ddi?” (1Sa 25:9-11; omuliganihe ni 2Sa 8:13.) Farawo ahimukoha ethu emodhave Moses: ‘Yehova baani, wihina gimwiwelele ni gaahiye amwaana Ezarayeli odhowa? Miyo kagimunonne Yehova, teto kaginaahiya amwaana Ezarayeli odhowa.’ (Êx 5:1, 2) Madhu ala a Farawo yatapulela wihina oliye kamunonne Yehova ninga Mulugu eebaribari. Yehova kanna owedha vamentoni va mwene oWijipitu vamodha ni mabasaaye. Yehova kanna owedha wowerana efunelo Yaye, mowiwanana ni muthenga wa Moses ni Arawu. Vasogolova Farawo, mejipisiyu, vamodha ni aamwaana Ezarayeli, yahinona yotapulela ya ndina na Mulugu ni emuthu yaye. Ninga Yehova awogiliye ni Moses, efunelo ya Mulugu ni amwaana Ezarayeli yere wereya mudhidhi yole. Mulugu ere wawobola, ni ere wavaha Elabo Yothomeliwa, wihina aakwanihe nipangano enreye ni makolo ewa. Mulugu wera: ‘Mwebaribarene munere onona wihina miyo vano gili Yehova, Mulugu enyu’. — Êx 6:4-8; osugwe TODO-PODEROSO.
Wileriwa wa Bibliya
(Êxodo 4:1-17) Mbwenye Moses waakula: “Ki aliwa yaahigiroromela ni yaahigivuruwana, mwaha aliwa podi wera: ‘Yehova kawogile ni we.’ ” 2 Yehova omukoha: “Eyo eli mmadani mwawo ddi?” Moses waakula: “Mukogodho.” 3 Yehova wera: “Kavokedha vati nvo.” Moses ovokedha vati mukogodho ole, vano osadduwa okala nowa , Moses obajha othawa. 4 Vano Yehova wera: “Kahidda omwilani wa nowa eyo.” Moses ohidda omwilani, vano nowa ele osadduwa okala mukogodho mmadani mwaaye. 5 Mulugu wera: “Ela enere wathukulela aliwa erumeedhe wihina Yehova, Mulugu a makolo eenyu, Mulugu a Abaraawu, Mulugu a Izaki Mulugu a Jako.” 6 Yehova owogave ni Moses: “Kawerena kavolosiha nlada nawo muwari mwa malayaawo.” Vano Moses ovolosiha muwari mwa malayaaye. Nukumihamo, nlada naaye okalana maranya, ootxena ninga maralala. 7 Mulugu wera: “Kawelihedhamo nlada nawo muwari mwa malayaawo.” Moses owelihedhamo nlada naaye muwari mwa malayaaye. Nukumihamo, kuukanna maranya, oliganaga ni mwiili waaye watene! 8 Mulugu wera: “Aliwa yaahuroromela, newene yaaharoromela matikiniho oobajha, mwebaribarene enere ororomela yawoona matikiniho anabili. 9 Mbwenye aliwa yaaharoromela matikiniho ala menli, newene ehuvuruwana, onere warugwa manjhe vang’no oNilu waakuthulele vati, vano manjhe onafuniwe warugwa oNilu ni waakuthulela vati enere osadduwa ekale nikame.” 10 Moses omwaakula Yehova wera: “Mugilevelele Yehova, miyo kaginanda owoga pama, okuma kale, newene numala owoga ni mudharinyu, mwaha ginooguguma, nlumi naaga kannatapuwa pama.” 11 Vano Yehova omukoha: “Anvahile muthu mulomo baani? Anafuga nlumi na muthu baani? Anafuga obaruni wa muthu baani? Anamweriha muthu woona pama baani? Obe anamweriha muthu ohoona baani? Kahi miyo Yehova? 12 Mowindala, kadhowa miyo ginere okala ni we, ni ginere wuhudhiha ele enahoweleya owoga.” 13 Mbwenye Moses wera: “Mugilevelele Yehova. Kamwerena, mmurume muthu mmodha munanfuninyu vamburoni vaaga.” 14 Vano Yehova omunyanyuwela Moses ni omukoha: “We kunna ddibilo Arawu mulevita? Gihinona wihina oliye anowoga pama. Vavala oliye ali mudila, anoodha. Arawu uwoona anere odhiveliwa. 15 Kawoga nuliye omwaddele madhu aaga, vano mwawogaga miyo ginaakalege ni nyu, ni ginere wuhudhihani munafuninyu wera. 16 Vano Arawu anerege owoga ni nlogo vamburoni vawo, oliye anakale namafihedha awo vano we onaakale ninga Mulugu aye. 17 Ni onere othukula mukogodho ola, wihina waweregena matikiniho.”