Il-​Magħmudija taʼ Klovis 1,500 Sena taʼ Kattoliċiżmu fi Franza

“F’ISEM il-​Papa, bumm.” Hekk kien jgħid messaġġ maʼ bomba finta li nstabet ġewwa knisja fi Franza; fil-​fatt, din kienet l-​ewwel knisja li kien se jżur il-​Papa Ġwanni Pawlu II f’Settembru 1996. Dan kien eżempju estrem taʼ l-​oppożizzjoni li spikkat fil-​ħames żjara tiegħu fi Franza. Minkejja dan, madwar 200,000 ruħ marru fil-​belt Franċiża taʼ Reims dik is-​sena biex jikkommemoraw mal-​papa l-​1,500 anniversarju mill-​konverżjoni tar-​Re Klovis tal-​Franki għall-​Kattoliċiżmu. Min kien dan ir-​re li l-​magħmudija tiegħu ssejħet il-​magħmudija taʼ Franza? U l-​kommemorazzjoni taʼ dan l-​avveniment għala qajmet daqstant kontroversja?

L-​Imperu Jaqbad it-​Triq tan-​Niżla

Klovis twieled għall-​ħabta tas-​sena 466 E.K., bin Kilderik I, re tal-​Franki Saljani. Wara li waqaʼ taħt idejn ir-​Rumani fis-​sena 358 E.K., dan it-​tribù Ġermaniku tħalla jokkupa l-​art fejn issa hemm il-​Belġju, bil-​patt li jiddefendi l-​fruntiera u jipprovdi suldati għall-​armata Rumana. Dan ġab kuntatt mill-​qrib mal-​popolazzjoni lokali taʼ Rumani minn Gallja u wassal biex dawn il-​Franki bil-​mod il-​mod jieħdu l-​karatteristiċi Rumani. Kilderik I kien alleat tar-​Rumani u kien jiġġieled kontra l-​invażjonijiet taʼ tribujiet Ġermaniċi oħrajn, bħall-​Viżigoti u s-​Sassoni. Dan ġablu l-​gratitudni tal-​popolazzjoni Rumana taʼ Gallja.

Il-provinċja Rumana taʼ Gallja kienet mifruxa mix-​Xmara Renu, fit-​tramuntana, sal-​Pirinej, fin-​nofsinhar. Madankollu, wara l-​mewt tal-​Ġeneral Ruman Azju fis-​sena 454 E.K., fil-​pajjiż ma kienx hemm awtorità li tiggverna. Iktar minn hekk, il-​waqgħa taʼ Romulu Awgustulu, l-​aħħar imperatur f’Ruma, fis-​sena 476 E.K., u t-​tmiem tal-​parti fil-​punent taʼ l-​Imperu Ruman ġabu nuqqas kbir taʼ stabbiltà politika fir-​reġjun. B’riżultat taʼ dan, il-​Gallja saret bħal frotta misjura lesta biex tinqataʼ minn wieħed mit-​tribujiet li kienu jgħixu fiha. Ma niskantawx li Klovis, meta laħaq flok missieru, beda jfittex kif ikabbar il-​fruntieri taʼ saltnatu. Fis-​sena 486 E.K., hu għeleb f’battalja ħdejn il-​belt taʼ Soissons lill-​aħħar rappreżentant taʼ Ruma f’Gallja. Din ir-​rebħa tatu l-​kontroll tat-​territorju kollu bejn ix-​xmara Somme, fit-​tramuntana, u x-​xmara Loire, f’Gallja ċentrali u tal-​punent.

Ir-​Raġel li Kien Se Jsir Re

Kuntrarju għat-​tribujiet Ġermaniċi l-​oħrajn, il-​Franki kienu baqgħu pagani. Madankollu, iż-​żwieġ taʼ Klovis maʼ Klotilda, prinċipessa Borgoniża, kellu effett profond fuq ħajtu. Klotilda, li kienet Kattolika ferventi, ipprovat bla waqfien tikkonverti lil żewġha. Skond l-​istorja li nkitbet fis-​sitt seklu E.K. minn Girgor taʼ Tours, kien fis-​sena 496 E.K., fil-​battalja taʼ Tolbiac (Zülpich, il-​Ġermanja) kontra t-​tribù taʼ l-​Alemanni, li Klovis wiegħed li jabbanduna l-​paganiżmu jekk dak Alla taʼ Klotilda jagħtih ir-​rebħa. Għalkemm it-​truppi taʼ Klovis kienu kważi megħlubin, ir-​re taʼ l-​Alemanni nqatel u l-​armata tiegħu ċediet. Skond l-​opinjoni taʼ Klovis, kien dak Alla taʼ Klotilda li tah ir-​rebħa. It-​tradizzjoni tgħid li Klovis tgħammed minn “San” Remiġ fil-​katidral taʼ Reims, fil-​25 taʼ Diċembru tas-​sena 496 E.K. Madankollu, xi wħud jaħsbu li huwa iktar probabbli li dan seħħ iktar tard, fis-​sena 498/9 E.K.

L-attentati taʼ Klovis biex jaħtaf is-​saltna Borgoniża, li kienet fuq in-​naħa tax-​xlokk, fallew. Imma l-​kampanja tiegħu kontra l-​Viżigoti kellha suċċess meta, fis-​sena 507 E.K., hu għelibhom ġewwa Vouillé, ħdejn Poitiers, rebħa li biha ħa l-​kontroll taʼ kważi l-​lbiċ tal-​Gallja kollu. B’rikonoxximent taʼ din ir-​rebħa, Klovis intgħamel konslu onorarju minn Anastasju, l-​imperatur taʼ l-​Imperu Ruman tal-​Lvant. B’hekk, hu kellu pożizzjoni fuq is-​slaten tal-​punent l-​oħrajn kollha, u l-​kariga tiegħu bħala re ġiet rikonoxxuta f’għajnejn il-​popolazzjoni Rumana taʼ Gallja.

Wara li ġab taħt il-​ħakma tiegħu t-​territorju tal-​Franki li kienu jgħixu fuq ix-​xtut tax-​xmara Renu lejn il-​lvant, Klovis għamel lil Pariġi l-​kapitali tiegħu. Fl-​aħħar snin taʼ ħajtu, hu saħħaħ is-​saltna tiegħu billi taha kodiċi tal-​liġi miktuba, il-​Lex Salica, u billi laqqaʼ konċilju tal-​knisja f’Orléans biex ifisser ir-​relazzjonijiet taʼ bejn il-​Knisja u l-​Istat. Sa mewtu, li x’aktarx seħħet fis-​27 taʼ Novembru tas-​sena 511 E.K., hu kien il-​ħakkiem assolut taʼ tliet kwarti minn Gallja.

The New Encyclopædia Britannica ssejjaħ il-​konverżjoni taʼ Klovis għar-​reliġjon Kattolika “mument deċiżiv fl-​istorja taʼ l-​Ewropa tal-​punent.” Il-​konverżjoni taʼ dan ir-​re pagan għala kienet daqshekk importanti? Is-​sinifikat qiegħed fil-​fatt li Klovis għażel il-​Kattoliċiżmu bħala oppost għall-​Arjaniżmu.

Il-​Kontroversja Arjana

Madwar is-​sena 320 E.K., Arju, qassis f’Lixandra, l-​Eġittu, beda jxerred ideat radikali dwar it-​Trinità. Arju ċaħad li l-​Iben kien taʼ l-​istess essenza, jew sustanza, bħall-​Missier. L-​Iben ma setax ikun Alla jew daqs il-​Missier peress li kellu bidu. (Kolossin 1:15) Dwar l-​ispirtu qaddis, Arju kien jemmen li kien persuna imma li kien inferjuri kemm għall-​Missier u kemm għall-​Iben. Dan it-​tagħlim, li kiseb popolarità kbira, qajjem oppożizzjoni ħarxa ġewwa l-​knisja. Fis-​sena 325 E.K., fil-​Konċilju taʼ Niċea, Arju ġie eżiljat u t-​tagħlim tiegħu kundannat.a

Madankollu, dan ma temmx il-​kontroversja. Il-​kriżi duttrinali baqgħet sejra għal xi 60 sena, b’imperaturi wieħed wara l-​ieħor jappoġġa naħa jew oħra. Fl-​aħħar, fis-​sena 392 E.K., l-​Imperatur Teodosju I għamel li r-​reliġjon taʼ l-​Istat għall-​Imperu Ruman tkun il-​Kattoliċiżmu tradizzjonali bid-​duttrina tiegħu tat-​Trinità. Sadattant il-​Goti kienu ġew konvertiti għall-​Arjaniżmu minn Ulfila, isqof Ġermaniku. Tribujiet Ġermaniċi oħrajn malajr adottaw din l-​għamla taʼ “Kristjanità.”b

Sa żmien Klovis, il-​Knisja Kattolika f’Gallja kienet fi kriżi. Il-​Viżigoti Arjani kienu qed jipprovaw irażżnu l-​Kattoliċiżmu billi ma jħallux il-​postijiet taʼ l-​isqfijiet li jmutu jerġgħu jimtlew. Barra minn hekk, il-​knisja kienet għaddejja minn taqbida bejn żewġ xiżmi papali, u l-​qassisin min-​naħat opposti kienu qed joqtlu lil xulxin f’Ruma. Biex iżidu mal-​konfużjoni, xi kittieba Kattoliċi kienu ppreżentaw l-​idea li s-​sena 500 E.K. kienet timmarka t-​tmiem tad-​dinja. B’hekk, il-​konverżjoni tal-​konkwistatur tal-​Franki għall-​Kattoliċiżmu kienet meqjusa bħala ġrajja taʼ riżq li tħabbar “il-​millennju l-​ġdid tal-​qaddisin.”

Imma x’kienu l-​motivi taʼ Klovis? Filwaqt li ma nistgħux neliminaw il-​motivi reliġjużi, hu żgur li kellu miri politiċi f’moħħu. Billi għażel il-​Kattoliċiżmu, Klovis kiseb il-​favur tal-​popolazzjoni Rumana taʼ Gallja li kienet fil-​biċċa l-​kbira Kattolika. Hu kiseb ukoll l-​appoġġ tal-​ġerarkija tal-​knisja li kellha influwenza kbira. Dan tah vantaġġ qawwi fuq l-​għedewwa politiċi tiegħu. The New Encyclopædia Britannica tinnota li “l-​konkwista tiegħu taʼ Gallja kienet gwerra taʼ liberazzjoni mill-​madmad taʼ l-​eretiċi Arjani mibgħudin.”

X’Tip taʼ Persuna Kien Verament Klovis?

Fiż-​żmien taʼ qabel il-​kommemorazzjoni taʼ l-​1996, Gérard Defois, l-​arċisqof taʼ Reims, iddeskriva lil Klovis bħala “s-​simbolu taʼ konverżjoni maħsuba tajjeb u responsabbli.” Madankollu, Ernest Lavisse, studjuż Franċiż taʼ l-​istorja, ikkummenta: “Il-​konverżjoni taʼ Klovis bl-​ebda mod ma biddlet il-​karattru tiegħu; il-​morali ġwejdin u taʼ paċi taʼ l-​Evanġelju ma messewlux qalbu.” Studjuż taʼ l-​istorja ieħor iddikjara: “Minflok lil Odin [alla tat-​Tramuntana], hu talab lil Kristu u baqaʼ l-​istess.” Simili għall-​kondotta taʼ Kostantinu wara l-​hekk imsejħa konverżjoni tiegħu għall-​Kristjanità, Klovis beda jsaħħaħ il-​pożizzjoni tiegħu bħala re billi elimina wieħed wieħed ir-​rivali kollha għat-​tron. Hu qatel lil qrabatu kollha, anki dawk li kienu jiġu minnu mill-​bogħod.

Wara l-​mewt taʼ Klovis bdew jinħolqu ħrejjef bil-​ħsieb li minn gwerrier krudili jibdluh f’qaddis taʼ fama. Ir-​rakkont taʼ Girgor taʼ Tours, miktub kważi seklu wara, huwa meqjus bħala sforz intenzjonat biex jidentifika lil Klovis maʼ Kostantinu, l-​ewwel imperatur Ruman li aċċetta l-​“Kristjanità.” U billi jgħid li Klovis kellu 30 sena fil-​magħmudija tiegħu, Girgor jidher li qed jipprova jipparagunah maʼ Kristu.—Luqa 3:23.

Dan il-​proċess kompla fid-​disaʼ seklu minn Inkmar, isqof taʼ Reims. Fi żmien meta l-​katidrali kienu qed jikkompetu min l-​iktar jiġbed pellegrini, il-​bijografija li kiteb dwar “San” Remiġ, li kien isqof qablu, x’aktarx li kienet intenzjonata biex tagħmel iktar magħrufa u iktar sinjura l-​knisja tiegħu. Fir-​rakkont tiegħu, ħamiema bajda ġabet vażett biż-​żejt biex tidlek lil Klovis fil-​magħmudija tiegħu—referenza ċara għad-​dlik taʼ Ġesù bl-​ispirtu qaddis. (Mattew 3:16) Inkmar b’hekk stabbilixxa rabta bejn Klovis, Reims, u l-​monarkija u inkuraġġixxa t-​twemmin fl-​idea li Klovis kien il-​midluk tal-​Mulej.c

Kommemorazzjoni li Qajmet Kontroversja

L-​ex-president Franċiż Charles de Gaulle darba qal: “Għalija, l-​istorja taʼ Franza tibda bi Klovis, magħżul bħala re taʼ Franza mit-​tribù tal-​Franki, li taw isimhom lil Franza.” Iżda mhux kulħadd jaħsibha hekk. Il-​kommemorazzjoni taʼ l-​1,500 anniversarju mill-​magħmudija taʼ Klovis kienet kontroversjali. F’nazzjon fejn il-​Knisja u l-​Istat ilhom separati uffiċjalment mill-​1905, ħafna kkritikaw il-​parteċipazzjoni taʼ l-​Istat f’dik li huma qisuha bħala kommemorazzjoni reliġjuża. Meta l-​kunsill tal-​belt taʼ Reims ħabbar il-​pjanijiet li jħallas għall-​palk li kien se jintuża matul iż-​żjara tal-​papa, waħda mill-​assoċjazzjonijiet opponiet u waqqfet din id-​deċiżjoni bil-​qorti bħala li ma kinitx taqbel mal-​kostituzzjoni. Oħrajn ħassew li l-​knisja kienet qed tipprova timponi mill-​ġdid l-​awtorità morali u temporali tagħha fuq Franza. Biex jikkomplika iżjed il-​kommemorazzjoni kien hemm il-​fatt li Klovis intuża bħala simbolu tal-​Front Nazzjonali tal-​lemin estrem u taʼ gruppi Kattoliċi fundamentalisti.

Oħrajn ikkritikaw il-​kommemorazzjoni minn ħarsa storika. Huma qalu li l-​magħmudija taʼ Klovis ma kkonvertietx lil Franza għall-​Kattoliċiżmu, ladarba din ir-​reliġjon kienet diġà miżrugħa fis-​sod fil-​popolazzjoni Rumana taʼ Gallja. U sostnew li lanqas il-​magħmudija tiegħu ma timmarka t-​twelid taʼ Franza bħala nazzjon. Huma ħassew li dan iktar għandu jitqies b’mod xieraq bħala li seħħ fil-​qasma tas-​saltna taʼ Karlumanju fis-​sena 843 E.K., u b’hekk jgħidu li Karlu l-​Qargħi, u mhux Klovis, kien l-​ewwel re taʼ Franza.

1,500 Sena taʼ Kattoliċiżmu

Kif inhu sejjer illum il-​Kattoliċiżmu fi Franza wara iktar minn 1,500 sena bħala t-​“tifla l-​kbira tal-​Knisja”? Franza kellha l-​akbar għadd taʼ Kattoliċi mgħammdin fid-​dinja sa l-​1938. Issa tinsab fis-​sitt pożizzjoni, wara pajjiżi bħall-​Filippini u l-​Istati Uniti. U filwaqt li hemm 45 miljun Kattoliku fi Franza, 6 miljuni biss jattendu l-​Quddies regolarment. Stħarriġ reċenti li sar fost il-​Kattoliċi Franċiżi wera li 65 fil-​mija “ma jagħtux kas it-​tagħlim tal-​Knisja dwar kwistjonijiet sesswali,” u għal 5 fil-​mija minnhom, Ġesù ma jirrappreżenta “assolutament xejn.” Dawn ix-​xejriet negattivi ġagħlu lill-​papa biex matul iż-​żjara tiegħu fi Franza fl-​1980 jistaqsi: “Franza, x’għamilt bil-​wegħdi tal-​magħmudija tiegħek?”

[Noti taʼ taħt]

[Mappa f’paġna 27]

(Għall-formazzjoni sħiħa tat-test, ara pubblikazzjoni)

SASSONI

Xmara Renu

Xmara Somme

Soissons

Reims

Pariġi

GALLJA

Xmara Loire

Vouillé

Poitiers

PIRINEJ

VIŻIGOTI

Ruma

[Stampa f’paġna 26]

Il-​magħmudija taʼ Klovis kif tidher f’manuskritt tas-​seklu 14

[Sors]

© Cliché Bibliothèque nationale de France, Pariġi

[Stampa f’paġna 28]

Skultura tal-​magħmudija taʼ Klovis (il-figura fin-​nofs) fuq il-​faċċata tal-​Katidral taʼ Reims, Franza

[Stampa f’paġna 29]

Iż-​żjara taʼ Ġwanni Pawlu II fi Franza biex jikkommemora l-​magħmudija taʼ Klovis qajmet kontroversja