Il-​Melħ Prodott Prezzjuż

“INTOM il-​melħ taʼ l-​art,” qal Ġesù lid-​dixxipli tiegħu. (Mattew 5:13) Bil-​Malti għandna proverbju li jgħid: “Il-​bniedem ma tafux qabel ma tkun kilt modd melħ miegħu.” Minħabba l-​kwalitajiet preservattivi tiegħu, il-​kelma “melħ” bdiet tintuża biex tirreferi għal stima għolja u ġieħ kemm fil-​lingwi tal-​qedem kif ukoll f’dawk moderni.

Il-​melħ sar simbolu wkoll taʼ stabbilità u permanenza. Għalhekk, fil-​Bibbja, patt li kien isir għal żmien twil kien jissejjaħ “patt tal-​melħ,” u l-​persuni involuti taʼ spiss kienu jieklu flimkien ikla, bil-​melħ, biex jissiġillaw dan il-​patt. (Numri 18:​19, NW) Fil-​Liġi Mosajka, il-​melħ kellu jiġi miżjud mas-​sagrifiċċji offruti fuq l-​artal u, bla dubju, dan kien ifisser li s-​sagrifiċċju ma kellu l-​ebda korruzzjoni jew taħsir.

Fatti Storiċi Interessanti

Matul l-​istorja, il-​melħ (sodium chloride) tant kien prodott prezzjuż li anki gwerer qamu minħabba fih. Waħda mir-​raġunijiet għala seħħet ir-​Rivoluzzjoni Franċiża kienet it-​taxxa għolja li Lwiġi XVI għamel fuq il-​melħ. Il-​melħ kien ukoll oġġett prezzjuż li kien jintuża flok il-​flus. Il-​merkanti Għarab kienu jinnegozjaw il-​melħ mad-​deheb, gramma għal kull gramma, u xi tribujiet taʼ l-​Afrika ċentrali kienu jużaw ċangaturi taʼ melħ tal-​blat bħala flus. Il-​kelma Maltija “salarju” ġejja mil-​Latin salarium (minn sal, melħ). Din tirreferi għall-​paga li s-​suldati Rumani kienu jaqilgħu fil-​bidu, u li parti minnha kienet tingħata f’melħ. Il-​Griegi kienu jħallsu għall-​ilsiera bil-​melħ, u minn hawnhekk ġiet l-​espressjoni ‘ma jiswiex il-​melħ li tħallas għalih.’

Matul iż-​Żminijiet tan-​Nofs, żviluppaw ċerti superstizzjonijiet marbutin mal-​melħ. It-​tixrid tal-​melħ kien meqjus bħala sinjal taʼ rovina. Per eżempju, fil-​pittura taʼ l-​“Aħħar Ċena” taʼ Leonardo da Vinci, Ġuda l-​Iskarjota huwa mpinġi b’salliera maqluba quddiemu.a Mill-​banda l-​oħra, sas-​seklu 18, il-​pożizzjoni soċjali taʼ individwu kienet tintwera skond fejn ipoġġi bil-​qiegħda waqt xi ikla, jekk hux iktar viċin jew iktar ’il bogħod mill-​melħ taʼ fuq il-​mejda. L-​iktar pożizzjoni taʼ ġieħ kienet dik qrib is-​salliera, viċin ir-​ras tal-​mejda.

Sa minn żminijiet bikrin, il-​bniedem tgħallem jieħu l-​melħ minn salmuri naturali, mill-​ilma baħar, u mill-​melħ tal-​blat. Trattat Ċiniż antik dwar il-​farmakoloġija jsemmi iktar minn 40 tip taʼ melħ, u jiddeskrivi żewġ metodi taʼ kif jittieħed il-​melħ li huma simili ferm għal dawk użati llum. Per eżempju, l-​enerġija tax-​xemx tintuża biex tissepara l-​melħ mill-​ilma baħar fl-​akbar salini solari li hawn fid-​dinja. Dawn qegħdin fuq ix-​xatt taʼ Bahía Sebastián Vizcaíno f’Baja California Sur, fil-​Messiku.

Xi ħaġa interessanti hi li jekk l-​oċeani kollha fid-​dinja jiġu mnixxfin għalkollox, ġie kalkulat li “dawn minn taʼ l-​inqas iħallu 19-il miljun kilometru kubu taʼ melħ tal-​blat, inkella d-​daqs tal-​kontinent kollu taʼ l-​Ewropa ’l fuq mill-​ogħla livell tal-​baħar għal madwar 14-il darba u nofs,” tgħid l-​Encyclopædia Britannica. U l-​Baħar il-​Mejjet huwa xi disaʼ darbiet iktar mielaħ mill-​oċean!

L-​Użu tal-​Melħ Illum

Illum il-​melħ għadu prodott prezzjuż, u fost affarijiet oħra jintuża biex iħawwar l-​ikel, jippreserva l-​laħam, u fil-​produzzjoni tas-​sapun u l-​ħġieġ. Imma xi ħaġa taʼ interess partikulari hi l-​użu tal-​melħ fil-​qasam tas-​saħħa pubblika. Per eżempju, f’ħafna pajjiżi madwar id-​dinja, il-​melħ jintuża flimkien mal-​jodju biex jikkumbatti n-​nuqqas taʼ jodju mifrux mal-​pajjiż kollu—karatterizzat bil-​goiter (nefħa kbira tal-​glandola tat-​tirojde) u f’xi każi serji, anki b’nuqqas taʼ żvilupp mentali. Ukoll, f’xi pajjiżi oħrajn, il-​fluworidu jiġi miżjud mal-​melħ biex jiġi evitat it-​taħsir tas-​snien.

Filwaqt li l-​melħ huwa essenzjali għal saħħa tajba, għax jirregola l-​volum u l-​pressjoni tad-​demm, xi ngħidu dwar il-​konnessjoni kontroversjali bejn il-​konsum tal-​melħ u l-​pressjoni għolja? Bħala regola, it-​tobba jgħidu lill-​pazjenti li jbatu bil-​pressjoni għolja biex inaqqsu l-​ammont li jieħdu taʼ melħ u sodju. Bejn 30 u 50 fil-​mija tal-​pazjenti bi pressjoni għolja jiġu effettwati mill-​ammont taʼ melħ li jieħdu. F’dan il-​każ, deher ċar li inqas ma jittieħed melħ iżjed se tinżel il-​pressjoni.

Il-melħ ċertament li jżid il-​palat taʼ l-​ikel, bħalma juri Ġob meta staqsa: “Tistaʼ xi ħaġa bla togħma tittiekel bla melħ?” (Ġob 6:​6, Karm Żammit) Għandna tassew għalfejn inkunu grati lejn il-​Ħallieq tagħna, “li jagħtina kollox bix-​xabaʼ biex ingawdu bih,” inkluż dan il-​prodott prezzjuż, il-​melħ.—1 Timotju 6:17.

[Nota taʼ taħt]

[Stampa f’paġna 15]

Xi ftit mill-​ħafna tipi taʼ melħ (minn fuq skond l-​arloġġ): (1) melħ tal-​baħar Alaea, Ħawajj; (2) fleur de sel, Franza; (3) melħ organiku tal-​baħar fl-​istat naturali; (4) sel gris (melħ griż), Franza; (5) melħ oħxon tal-​baħar; (6) melħ iswed mitħun, Indja