Ara Ġejjin il-Pingwini Żgħar Jimmarċjaw Qishom f’Parata!
MINN KITTIEB GĦAL STENBAĦ! FL-AWSTRALJA
IL-FOLLA qiegħda siekta u tistenna. Għajnejn attenti jħarsu fil-bogħod biex jilmħu l-artisti. Ix-xena mdawla ferm tieħu l-ħajja hekk kif f’daqqa waħda titfaċċa figura żgħira minn tarf l-ilma. Hekk kif jitfaċċaw iktar figuri, it-tgedwid taʼ eċċitament jinfirex għal ftit ħin mal-folla. Id-divertiment tal-lejla beda. Ara ġejjin il-pingwini żgħar tal-Gżira Phillip jimmarċjaw qishom f’parata!a
Il-pingwini saru jafu bihom għall-ewwel darba mad-dinja kollha meta fis-seklu 16 l-esploraturi magħrufin Vasco da Gama u Ferdinand Magellan baħħru fl-oċeani l-kbar tan-nofsinhar. Għall-ewwel, il-bnedmin ħasbu kif setgħu jikklassifikaw il-pingwin. Kellu rix bħal taʼ għasfur, kien jgħum bħal ħuta, u kien jimxi fuq l-art bħal annimal. Fl-aħħarnett, kien ir-rix li solva l-problema. L-għasafar biss għandhom ir-rix—għalhekk dan kellu jkun għasfur. Din il-familja taʼ għasafar li ma jtirux hija magħmula minn 18-il speċi differenti, li jvarjaw mill-akbar wieħed minnhom li hu l-emperor u l-pingwini t’Adélie fl-Antartika għall-pingwini ekwatorjali tal-Galápagos.
Tixtieq iżżur grupp taʼ pingwini fl-ambjent naturali tagħhom? Mela ejja sal-Gżira Phillip—140 kilometru lejn ix-xlokk tal-belt moderna taʼ Melbourne, l-Awstralja. Madwar 500,000 viżitatur jiġu hawnhekk kull sena biex jieħdu gost b’din il-meravilja ċkejkna. X’inhi dik il-ħaġa li tagħmel lil dawn il-pingwini żgħar tal-Gżira Phillip tant maħbubin?
“Ċkejknin, imma fuq Tagħhom”
Bil-libsa tar-rix tagħhom bajda u sewda li għandha dehra formali, dawn il-pingwini żgħar malajr jirbħu l-qlub taʼ dawk li jarawhom. It-tul tagħhom huwa taʼ madwar 33 ċentimetru u jiżnu biss kilo, u b’hekk huma l-iżgħar speċi taʼ pingwini fid-dinja. Iżda titqarraqx b’dan! Dak li għandhom nieqes fit-tul ipattu sew għalih fid-determinazzjoni u s-sabar.
“Il-pingwini żgħar huma ċkejknin, imma fuq tagħhom,” jispjega l-Professur Mike Cullen li studja l-pingwini fil-Gżira Phillip għal iktar minn 20 sena. Dawn l-iżgħar mill-pingwini huma wkoll l-iktar storbjużi. Bil-lejl il-post ikun jidwi bi ħsejjes taʼ tgemgim, għajjat, inħiq, u twerżiq. Dan huwa minħabba li l-pingwini jkunu qegħdin jiddefendu l-bejtiet tagħhom minn dawk li jkunu għaddejjin, jew ikunu qegħdin jipprovaw jattiraw l-attenzjoni tas-sieħeb jew sieħba futura tagħhom, jew inkella, ikunu qegħdin jieħdu gost “jipprattikaw il-kant” flimkien maʼ dawn taʼ l-aħħar.
Meta ġew deskritti għall-ewwel darba fl-1780, il-pingwini żgħar ġew imlaqqmin b’mod addattat Eudyptula minor, mill-Grieg, li jfisser “bugħaddas żgħir tajjeb.” B’ġisem mislut u twil qisu torpidow, rix ileqq li ma jgħaddix ilma minnu, u ġwienaħ qishom flippers, jidhru qegħdin letteralment itiru fl-ilma.
“Ġakketta tas-Salvataġġ” Perfetta
Xi drabi dawn il-pingwini jgħumu sa 100 kilometru kuljum biex ifittxu x’jieklu, u jekk ikun neċessarju, jibqgħu fil-baħar għal ġranet jew ġimgħat sħaħ. Kif jorqdu fl-ilma? It-tweġiba qiegħda fir-rix tagħhom magħmul b’mod tant taʼ l-għaġeb. Il-pingwini huma mlibbsin b’rix artab u magħqud, li hu minn tlieta sa erbaʼ darbiet iktar oħxon minn dak taʼ l-għasafar taʼ l-ajru. L-arja li tinqabad taħt ir-rix tipproteġi l-għasfur u tgħinu jżomm f’wiċċ l-ilma—bħalma tagħmel ġakketta tas-salvataġġ. Għalhekk, il-pingwin jistaʼ faċilment jorqod f’wiċċ il-baħar, tielaʼ u nieżel qisu tapp tas-sufra, ġwenħajh miftuħin beraħ biex ma jinqalibx, u jserraħ munqaru fuq wiċċ l-ilma ’l bogħod mill-periklu.
Għalkemm il-pil tal-pingwin huwa oħxon ħafna, xorta waħda ma jkunx taʼ protezzjoni għalih kieku jkollu jixxarrab għasra bl-ilma kiesaħ ħafna waqt li jkun qed ifittex x’jiekol. Din mhix problema għall-pingwin—glandola speċjali taż-żejt li qiegħda fuq id-denb taʼ l-għasfur tarmi xamaʼ likwida. Il-pingwin inaddaf u jirranġa rixu billi juża munqaru biex iferrex ix-xamaʼ mar-rix tiegħu, u b’hekk ma jgħaddix ilma minnu, jibqaʼ nadif, u b’saħħtu. L-ebda bugħaddas ma jistaʼ qatt ikollu libsa magħmula aħjar minn din biex tkun tistaʼ tgħinu jħabbatha mal-ħajja fil-baħar.
Issib xi diffikultà din il-ħlejqa taʼ l-oċean minħabba n-nuqqas taʼ ilma ħelu fil-baħar? Żewġ glandoli magħmulin b’mod uniku, li jinstabu fuq kull għajn, ineħħu l-melħ mill-ilma baħar. B’sempliċi ċaqliqa taʼ munqaru, il-pingwin ineħħi l-melħ żejjed minn imnifsejh.
Barra minn hekk, il-pingwini għandhom għajnejn li huma magħmulin apposta biex jaraw ċar meta jkunu fl-ilma daqskemm jaraw meta jkunu ’l barra minnu. B’mod ċar, jidher li din il-ħlejqa hija mgħammra perfettament għall-ħajja akkwatika tagħha. Iżda fortunatament għalina, il-pingwini żgħar ma jqattgħux il-ħin kollu tagħhom fil-baħar.
Il-Konnessjoni Tagħhom maʼ l-Art
Il-Gżira Phillip u l-art prinċipali li hemm fil-qrib għandhom xtut imħarbtin u ramlin li huma miksijin b’ħafna ħaxix u weraq. Dan jagħmel ambjent ideali għall-grupp taʼ 26,000 pingwin żgħir. Il-ħajja tibda f’bejta li tkun inħadmet b’ħafna sforzi mill-ġenituri tagħhom f’għolja tar-ramel ħdejn il-baħar. Bajda ġdida tistaʼ tibqaʼ fil-kesħa għal bosta ġranet u xorta tibqaʼ ħajja qabel ma ż-żewġ ġenituri, wieħed wara l-ieħor, joqogħdu fuqha b’attenzjoni kbira. L-għasafar li jnisslu ż-żgħar għandhom parti mikxufa fil-parti t’isfel taʼ żaqqhom li għandha ħafna vini. Meta jkunu qegħdin fuq il-bajda, din il-parti tintefaħ bid-demm sħun, u b’hekk tgħaddi s-sħana li jkun hemm bżonn biex tiżviluppa l-bajda. Bejn ix-xiftijiet taʼ l-inkubazzjoni, din il-parti ma tibqax minfuħa u r-rix jerġaʼ jiġi għal li kien—li ma jħallix l-ilma jgħaddi minnu. B’hekk, l-għasfur adult ikun jistaʼ jmur lura lejn il-baħar biex jiekol.
Meta jfaqqas, il-fellus jikber b’rata mgħaġġla ferm. Fi tmien jew għaxar ġimgħat biss, il-pingwin żgħir ikun daqs pingwin adult u jkun lest biex jinżel fil-baħar. “Hija xi ħaġa taʼ l-għaġeb li l-pingwini żgħar imorru għal vjaġġi twal fil-baħar mgħammrin biss b’tagħmir fiżjoloġiku eċċellenti . . . u b’ħafna istinti li bihom ikunu jistgħu jibqgħu ħajjin,” josserva l-ktieb Little Penguin—Fairy Penguins in Australia.
Matul is-sena jew tlieta taʼ wara, il-frieħ tal-pingwini jaqsmu eluf taʼ kilometri u jqattgħu ħafna mill-ħin tagħhom fil-baħar. Taʼ spiss, dawk li jibqgħu ħajjin jirritornaw lejn il-grupp tagħhom biex jipproduċu—sa 500 metru ’l bogħod minfejn twieldu. Kif ikunu jafu triqithom lura lejn id-dar? Ħafna jsostnu li l-pingwini jinnavigaw bix-xemx. Dan jagħmluh billi jużaw l-arloġġ bijoloġiku li għandhom ġo fihom u li jieħu post l-effett tal-moviment tax-xemx fis-sema. Oħrajn jemmnu li l-pingwini jagħrfu postijiet ġeografiċi li jkunu familjari għalihom. Hu x’inhu l-każ, dan l-ispettaklu taʼ dawn il-baħħara li jkunu qed jirritornaw lejn l-art wara vjaġġ twil jew wara ġurnata iebsa taʼ sajd jiġbed folol taʼ nies lejn il-Gżira Phillip.
Ħa Tibda l-Parata!
Maʼ nżul ix-xemx, mijiet taʼ viżitaturi eċċitati jsibu posthom, lesti biex jaraw il-parata taʼ bil-lejl tal-pingwini. Il-pingwini ilhom miġburin fi gruppi kbar, magħmulin minn mijiet taʼ għasafar, li qegħdin fil-baħar ’il barra mir-ragħwa bajda li qed tinkiser fuq ix-xtajta. Ix-xatt imdawwal b’ħafna dwal qawwija. Tqum żiffa ħelwa u mewġ żgħir jibda jċafċaf fuq il-plajja. Iqumu dubji fl-udjenza. Fejn qegħdin il-pingwini? Se jitilgħu fuq ix-xatt? Fid-daqqa u l-ħin, jitfaċċaw l-ewwel pingwini żgħar jitkaxkru beżgħanin mit-tarf taʼ l-ilma. Iżda maħsudin, jisparixxu fir-ragħwa tal-mewġ tal-baħar. Minħabba li jafu li huma esposti għall-predaturi, bħalma huma l-ajkli, il-pingwini joqogħdu għassa. Iżda malajr jerġgħu jitfaċċaw u bil-mod il-mod jieħdu l-kunfidenza. Sa fl-aħħar, pingwin kuraġġuż joħroġ ħelu ħelu mill-ilma jixxengel b’passi żgħar għan-naħa l-oħra tax-xatt lejn l-għoljiet tar-ramel. Il-pingwini l-oħrajn fil-grupp malajr isegwuh. Dawn jinjoraw id-dwal u lil dawk li qed iħarsu lejhom, u jibdew jimmarċjaw lejn ix-xatt, qishom qegħdin f’parata ħajja.
Meta l-pingwini jaslu fis-sigurtà taʼ l-għoljiet tar-ramel, dawn jidhru qed jistrieħu ftit u jinġemgħu fi gruppi akbar biex inaddfu u jirranġaw rixhom. Grupp wara l-ieħor jaqsam ix-xatt b’dan il-mod, u jieqaf biex jitħallat u “jpaċpaċ” mal-ġirien, qabel ma jerġaʼ lura lejn daru. Għal ħafna, dan ifisser mixja twila, qbiż, u telgħa iebsa maʼ rdum għoli 50 metru qabel ma jaslu ġol-ħofra tagħhom fl-art.
Pingwini Żgħar—Problemi Kbar
Bħal ħlejjaq oħrajn madwar id-dinja, il-pingwini żgħar jiffaċċjaw ħafna problemi, u ħafna minnhom huma relatati mal-bniedem. It-theddid jinkludi ż-żejt li joħroġ mill-vapuri li jgħaddu minn hemm, it-tnaqqis taʼ l-ambjent tagħhom minħabba xi attivitajiet tal-bniedem, u predaturi li nġiebu fil-post min-nies stess, bħalma huma l-volpi u l-annimali domestiċi.
Saru sforzi taʼ min ifaħħarhom biex jissolvew dawn il-kwistjonijiet. Fi snin reċenti, in-numru taʼ pingwini żgħar fir-Riserva għall-Pingwini fil-Gżira Phillip marru għall-aħjar. “Qegħdin nirbħu l-ġlieda . . . iżda bil-mod,” jirrifletti l-Professur Cullen. Hu jżid: “L-akbar sfida li niffaċċjaw issa hija biex jirnexxilna naċċertaw li jkun hemm ikel biżżejjed għall-pingwini ż-żgħar . . . , u dan huwa marbut b’mod ġenerali mal-futur taʼ l-oċean u l-bniedem.” L-effetti tas-sħana globali u l-affarijiet li jseħħu fil-klima, bħall-El Niño, fuq il-provvisti taʼ ikel fl-oċean iqajmu problemi kbar li issa r-riċerkaturi qegħdin jistudjaw b’mod intensiv.
Bla dubju taʼ xejn, ir-riżultati taʼ din ir-riċerka se jżidu l-apprezzament tagħna lejn il-pjaneta mżewqa, madankollu tant fraġli, li lkoll ngħixu fiha. Grazzi għall-attenzjoni kollha mħabba li diġà qed tintwera lill-ħlejjaq salvaġġi tal-Gżira Phillip, int ukoll xi darba jistaʼ jkollok iċ-ċans li tkun fost l-ispettaturi li b’eċċitament ifesfsu, “Ara ġejjin il-pingwini żgħar jimmarċjaw qishom f’parata!”
[Nota taʼ taħt]
a Il-pingwini żgħar kienu magħrufin bħala pingwini b’ħafna pil u huma taʼ spiss imsejħin pingwini blu żgħar.
[Mappa f’paġna 15]
(Ghall-formazzjoni shiha tat-test, ara pubblikazzjoni)
IL-GŻIRA PHILLIP
[Stampi f’paġna 16, 17]
Spettaturi, bankijiet, u dwal qawwija—kollox lest għall-parata tal-pingwini
[Stampi f’paġna 17]
Minn fellus għal għasfur kbir f’għaxar ġimgħat biss
[Sors taʼ l-Istampa f’paġna 15]
Ritratti: Photography Scancolor Australia
[Sors taʼ l-Istampa f’paġna 16]
Ritratti f’paġni 16 u 17: Photography Scancolor Australia