Kapitlu 4

Ġesù Kristu—Iċ-​Ċavetta għall-​Għarfien Dwar Alla

1, 2. Ir-​reliġjonijiet tad-​dinja kif bagħbsu maċ-​ċavetta taʼ l-​għarfien dwar Alla?

TINSAB wieqaf quddiem il-​bieb, tfittex iċ-​ċavetta. Hemm il-​kesħa u d-​dlam, u int ħerqan biex tidħol ġewwa—imma ċ-​ċavetta ma ddawwarx. Tidher tajba, madankollu s-​serratura ma tagħmel ebda moviment. X’nervi jaqbduk! Terġaʼ tħares lejn iċ-​ċwievet tiegħek. Qiegħed int tuża l-​waħda t-​tajba? Jaqaw xi ħadd xellef iċ-​ċavetta?

² Dik hija stampa xierqa taʼ dak li l-​konfużjoni reliġjuża taʼ din id-​dinja għamlet bil-​għarfien dwar Alla. Fil-​fatt, ħafna bagħbsu maċ-​ċavetta li tiftħu għall-​fehma tagħna—Ġesù Kristu. Xi reliġjonijiet neħħew iċ-​ċavetta, billi jinjoraw lil Ġesù għalkollox. Oħrajn għawġu l-​irwol taʼ Ġesù, billi qimuh bħala Alla li Jistaʼ Kollox. Fi kwalunkwe każ, l-​għarfien dwar Alla huwa magħluq għalina mingħajr fehma eżatta taʼ dan il-​figura prinċipali, Ġesù Kristu.

3. Ġesù għala jistaʼ jissejjaħ iċ-​ċavetta għall-​għarfien dwar Alla?

³ Int tistaʼ tiftakar li Ġesù qal: “Din hi l-​ħajja taʼ dejjem: li jagħarfu lilek, Alla waħdek veru, u lil Ġesù Kristu, li inti bgħatt.” (Ġwann 17:3) Billi qal dan, Ġesù ma kienx qiegħed jiftaħar. L-​Iskrittura ripetutament tenfasizza l-​ħtieġa għal għarfien eżatt dwar Kristu. (Efesin 4:13; Kolossin 2:2; 2 Pietru 1:8; 2:20) “Il-​profeti kollha jixhdu għalih [għal Ġesù Kristu],” innota l-​appostlu Pietru. (Atti 10:43) U l-​appostlu Pawlu kiteb: “Fih [f’Ġesù] hemm moħbija t-​teżori kollha tal-​għerf u x-​xjenza.” (Kolossin 2:3) Pawlu saħansitra qal li l-​wegħdi kollha taʼ Jehovah iseħħu minħabba Ġesù. (2 Korintin 1:20) Mela Ġesù Kristu hu l-​istess ċavetta għall-​għarfien dwar Alla. L-​għarfien tagħna dwar Ġesù jrid ikun ħieles minn kwalunkwe tgħawwiġ inkwantu għan-​natura tiegħu u inkwantu għall-​irwol tiegħu fl-​arranġament t’Alla. Imma s-​segwaċi taʼ Ġesù għala jikkunsidrawh li hu ċentrali għall-​iskopijiet t’Alla?

IL-​MESSIJA MWIEGĦED

4, 5. Liema tamiet iċċentraw fuq il-​Messija, u d-​dixxipli taʼ Ġesù kif qisuh?

⁴ Sa minn żmien ir-​raġel leali Abel, il-​qaddejja t’Alla kienu ħarsu ’l quddiem bil-​ħerqa lejn iż-​Żerriegħa mbassar minn Alla Jehovah innifsu. (Ġenesi 3:15; 4:1-8; Lhud 11:4) Kien ġie rrivelat li ż-​Żerriegħa kellu jaqdi l-​iskop t’Alla bħala l-​Messija, li jfisser “Wieħed Midluk.” Hu kellu ‘jtemm id-​dnub,’ u l-​glorji taʼ Saltnatu kienu mbassrin fis-​salmi. (Danjel 9:24-26; Salm 72:1-20) Min kellu jagħti prova li se jkun il-​Messija?

⁵ Immaġina l-​eċċitament li ħass żagħżugħ Lhudi jismu Indrì meta samaʼ l-​kliem taʼ Ġesù taʼ Nazzaret. Indrì telaq bil-​ħeffa lejn ħuh Xmun Pietru u qallu: “Sibna l-​Messija.” (Ġwann 1:41) Id-​dixxipli taʼ Ġesù kienu konvinti li hu kien il-​Messija mwiegħed. (Mattew 16:16) U l-​veri Kristjani kienu u għadhom lesti li jissograw ħajjiethom minħabba t-​twemmin li Ġesù kien tabilħaqq il-​Messija, jew Kristu, imbassar. Xi prova kellhom? Ejjew nikkunsidraw tliet linji t’evidenza.

EVIDENZA LI ĠESÙ KIEN IL-​MESSIJA

6. (a)Liema linja taʼ dixxendenza kellha tipproduċi ż-​Żerriegħa mwiegħed, u kif nafu li Ġesù ġie minn dik il-​linja tal-​familja? (b) Għala kellu jkun impossibbli għal xi ħadd li għex wara s-​sena 70 E.K. li jagħti prova taʼ stqarrija li hu kien il-​Messija?

⁶ L-​arblu tar-​razza taʼ Ġesù jistabbilixxi l-​ewwel bażi biex hu jiġi identifikat bħala l-​Messija mwiegħed. Jehovah kien qal lill-​qaddej Tiegħu Abraham li ż-​Żerriegħa mwiegħed kellu jiġi mill-​familja tiegħu. Iżakk bin Abraham, Ġakobb bin Iżakk, u Ġuda bin Ġakobb ilkoll kemm huma rċevew wegħda simili. (Ġenesi 22:18; 26:2-5; 28:12-15; 49:10) Il-​linja taʼ dixxendenza tal-​Messija ġiet imnaqqsa sekli wara meta lis-​Sultan David intqallu li l-​linja tal-​familja tiegħu kellha tipproduċi lil dan il-​Wieħed. (Salm 132:11; Isaija 11:1, 10) Ir-​rakkonti tal-​Vanġelu taʼ Mattew u Luqa jikkonfermaw li Ġesù ġie minn dik il-​linja tal-​familja. (Mattew 1:1-16; Luqa 3:23-38) Għalkemm Ġesù kellu ħafna għedewwa ħorox, ħadd minnhom ma sfida l-​linja taʼ dixxendenza tiegħu li kienet magħrufa sew. (Mattew 21:9, 15) B’mod ċar, allura, l-​arblu tar-​razza tiegħu ħadd ma jistaʼ jmerih. Madankollu, id-​dokumentazzjoni tal-​familji Lhud ġiet meqruda meta r-​Rumani ġarrew kulma sabu f’Ġerusalemm fis-​sena 70 E.K. Fiż-​żminijiet taʼ wara, ħadd qatt ma setaʼ jagħti prova li ssostni li hu kien il-​Messija mwiegħed.

7. (a) X’inhi t-​tieni linja t’evidenza li Ġesù kien il-​Messija? (b) Mikea 5:1 [5:2, NW] kif twettaq f’konnessjoni maʼ Ġesù?

⁷ Il-​profezija mwettqa hija t-​tieni linja t’evidenza. Għexieren taʼ profeziji fl-​Iskrittura Ebrajka jiddeskrivu diversi aspetti tal-​korsa tal-​ħajja tal-​Messija. Fit-​tmien seklu Q.E.K., il-​profeta Mikea bassar li dan il-​ħakkiem kbir kellu jitwieled fil-​belt insinjifikanti taʼ Betlehem. Żewġt ibliet f’Iżrael kien jisimhom Betlehem, imma din il-​profezija speċifikat liema waħda: Betlehem Efrata, fejn kien twieled is-​Sultan David. (Mikea 5:1 [5:2, NW]) Il-​ġenituri taʼ Ġesù, Ġużeppi u Marija, għexu f’Nazzaret, xi 90 mil lejn it-​Tramuntana taʼ Betlehem. Waqt li Marija kienet tqila, madankollu, il-​ħakkiem Ruman Ċesri Awgustu ordna lin-​nies kollha biex jirreġistraw fl-​ibliet tat-​tribù tagħhom.a Għalhekk Ġużeppi kellu jieħu lil martu tqila lejn Betlehem, fejn twieled Ġesù.—Luqa 2:1-7.

8. (a) Meta u b’liema ġrajja bdew id-​69 “ġimgħa”? (b) Kemm kienu twal id-​69 “ġimgħa,” u x’ġara meta ntemmu?

⁸ Fis-​sitt seklu Q.E.K., il-​profeta Danjel bassar li l-​“wieħed ikkonsagrat bħala prinċep” kellu jidher 69 “ġimgħa” wara li ġie maħruġ l-​ordni biex jirrestawraw u jibnu mill-​ġdid lil Ġerusalemm. (Danjel 9:24, 25) Kull waħda minn dawn il-​‘ġimgħat’ kienet twila sebaʼ snin.b Skond il-​Bibbja u l-​istorja sekulari, l-​ordni biex Ġerusalemm tinbena mill-​ġdid ġie maħruġ fis-​sena 455 Q.E.K. (Neħemija 2:1-8) Mela l-​Messija kellu jidher 483 sena (69 għal 7 darbiet) wara s-​sena 455 Q.E.K. Dak iwassalna sas-​sena 29 E.K., l-​istess sena li fiha Jehovah dilek lil Ġesù bl-​ispirtu qaddis. Ġesù b’hekk sar “il-​Kristu” (li jfisser “Wieħed Midluk”), jew Messija.—Luqa 3:15, 16, 21, 22.

9. (a) Salm 2:2 kif ġie mwettaq? (b)Liema huma xi profeziji oħrajn li ġew imwettqin f’Ġesù? (Ara t-​tabella.)

⁹ M’għandniex xi ngħidu, mhux kulħadd aċċetta lil Ġesù bħala l-​Messija mwiegħed, u l-​Iskrittura kienet bassritu dan. Bħalma huwa ddokumentat f’Salm 2:2, is-​Sultan David kien imnebbaħ b’mod divin biex ibassar: “Is-​slaten taʼ l-​art iqumu, u l-​kbarat jiftiehmu bejniethom kontra l-​Mulej u l-​Midluk tiegħu.” Din il-​profezija ssuġġeriet li mexxejja minn iktar minn pajjiż wieħed kellhom jingħaqdu sabiex jattakkaw lill-​Wieħed Midluk, jew Messija, taʼ Jehovah. U hekk ġara. Il-​mexxejja reliġjużi Lhud, is-​Sultan Erodi, u l-​gvernatur Ruman Ponzju Pilatu kollha taw sehemhom f’li jagħtu l-​mewt lil Ġesù. Erodi u Pilatu li qabel kienu għedewwa malajr saru ħbieb minn dak in-​nhar ’il quddiem. (Mattew 27:1, 2; Luqa 23:10-12; Atti 4:25-28) Għal iktar provi li Ġesù kien il-​Messija, jekk jogħġbok ara t-​tabella li qiegħda maʼ dan il-​kapitlu intitolata “Xi Profeziji Messjaniċi Li Jispikkaw.”

10. Jehovah b’liema modi ta xiehda li Ġesù kien il-​Wieħed Midluk imwiegħed?

¹⁰ It-​testimonjanza t’Alla Jehovah hija t-​tielet linja t’evidenza li tappoġġja lill-​istat taʼ Messija taʼ Ġesù. Jehovah bagħat lill-​anġli biex jgħarraf lin-​nies li Ġesù kien il-​Messija mwiegħed. (Luqa 2:10-14) Fil-​fatt, matul il-​ħajja taʼ Ġesù fuq l-​art, Jehovah innifsu tkellem mis-​sema, billi esprima l-​approvazzjoni tiegħu għal Ġesù. (Mattew 3:16, 17; 17:1-5) Alla Jehovah ta l-​qawwa lil Ġesù biex iwettaq il-​mirakli. Kull wieħed minn dawn kien prova divina oħra li Ġesù kien il-​Messija, għax Alla qatt ma kien se jagħti lil xi impostur il-​qawwa biex iwettaq il-​mirakli. Jehovah uża wkoll l-​ispirtu qaddis tiegħu biex inebbaħ ir-​rakkonti tal-​Vanġelu, sabiex l-​evidenza taʼ l-​istat taʼ Messija taʼ Ġesù saret parti mill-​Bibbja, l-​iktar ktieb li ġie tradott u mqassam fl-​istorja.—Ġwann 4:25, 26.

11. Kemm hemm evidenza li Ġesù kien il-​Messija?

¹¹ Flimkien, dawn il-​kategoriji kollha t’evidenza jinkludu mijiet taʼ fatti li jidentifikaw lil Ġesù bħala l-​Messija mwiegħed. B’mod ċar, allura, il-​veri Kristjani kif jixraq qisuh bħala ‘l-​wieħed li l-​profeti kollha jixhdu għalih’ u ċ-​ċavetta għall-​għarfien dwar Alla. (Atti 10:43) Imma hemm iktar x’wieħed jitgħallem dwar Ġesù Kristu milli l-​fatt li hu kien il-​Messija. Fejn oriġina? X’tip taʼ persuna kien?

L-​EŻISTENZA TAʼ ĠESÙ QABEL MA SAR BNIEDEM

12, 13. (a) Kif nafu li Ġesù eżista fis-​sema qabel ma ġie fuq l-​art? (b) Min hu “l-​Verb,” u x’għamel qabel ma sar bniedem?

¹² Il-​korsa tal-​ħajja taʼ Ġesù tistaʼ tiġi maqsuma fi tliet stadji. L-​ewwel wieħed beda ħafna qabel ma hu twieled fuq l-​art. Mikea 5:1 [5:2, NW] qal li l-​oriġini tal-​Messija kien “mill-​qedem, sa minn dejjem taʼ dejjem.” U Ġesù qal ċar u tond li hu kien ġie minn “hemm fuq,” jiġifieri, mis-​sema. (Ġwann 8:23; 16:28) Kemm kien ilu jeżisti fis-​sema qabel ġie fuq l-​art?

¹³ Ġesù ġie msejjaħ ‘l-​Iben waħdieni’ t’Alla għaliex Jehovah ħalqu direttament. (Ġwann 3:16) Bħala “l-​kbir fost il-​ħlejjaq kollha,” Ġesù kien imbagħad użat minn Alla biex joħloq l-​affarijiet l-​oħrajn kollha. (Kolossin 1:15; Apokalissi 3:14) Ġwann 1:1 jgħid li “l-​Verb” (Ġesù fl-​eżistenza tiegħu qabel ma sar bniedem) kien m’Alla “fil-​bidu.” Mela l-​Verb kien maʼ Jehovah meta s-​“sema u l-​art” ġew maħluqin. Alla kien qiegħed jindirizza lill-​Verb meta qal: “Ħa nagħmlu l-​bniedem fuq is-​sura u x-​xbieha tagħna.” (Ġenesi 1:1, 26) Bl-​istess mod, il-​Verb bil-​fors li kien l-​“[i]mgħallem” maħbub t’Alla, deskritt fi Proverbji 8:22-31 bħala l-​għerf ippersonifikat, li qiegħed jaħdem biswit Jehovah f’li jagħmel l-​affarijiet kollha. Wara li Jehovah ġabu fl-​eżistenza, il-​Verb qattaʼ annati m’Alla fis-​sema qabel ma sar bniedem fuq l-​art.

14. Ġesù għala hu msejjaħ “[i]x-xbiha taʼ Alla li ma jidhirx”?

¹⁴ Mhux taʼ b’xejn li Kolossin 1:15 isejjaħ lil Ġesù “x-​xbieha taʼ Alla li ma jidhirx”! Matul snin bla għadd taʼ sħubija mill-​qrib, l-​Iben ubbidjenti ġie li jkun preċiż bħal Missieru, Jehovah. Din hija raġuni oħra għala Ġesù hu ċ-​ċavetta għall-​għarfien dwar Alla li jagħti l-​ħajja. Kulma għamel Ġesù waqt li kien fuq l-​art huwa eżattament dak li Jehovah kieku kien jagħmel. Għalhekk, li nsiru nafu lil Ġesù jfisser ukoll li nżidu l-​għarfien tagħna dwar Jehovah. (Ġwann 8:28; 14:8-10) B’mod ċar, allura, huwa vitali li nitgħallmu iżjed dwar Ġesù Kristu.

IL-​KORSA TAL-​ĦAJJA TAʼ ĠESÙ FUQ L-​ART

15. Ġesù kif ġie li twieled bħala tarbija perfetta?

¹⁵ It-​tieni stadju tal-​korsa tal-​ħajja taʼ Ġesù kien hawnhekk fuq l-​art. Hu minn jeddu ssottometta ruħu hekk kif Alla ttrasferixxa l-​ħajja tiegħu mis-​sema għal ġol-​ġuf taʼ verġni leali Lhudija jisimha Marija. L-​ispirtu qaddis, jew forza attiva, potenti taʼ Jehovah ‘xeħet id-​dell’ fuq Marija, billi ġegħilha ssir tqila u eventwalment twelled tarbija perfetta. (Luqa 1:34, 35) Ġesù ma wiret ebda imperfezzjoni, ladarba ħajtu ġiet minn Sors perfett. Hu ġie mrobbi f’dar umli bħala l-​iben adottat taʼ Ġużeppi l-​mastrudaxxa u kien l-​ewwel minn diversi wlied fil-​familja.—Isaija 7:14; Mattew 1:22, 23; Mark 6:3.

16, 17. (a) Ġesù minn fejn ġab il-​qawwa biex iwettaq il-​mirakli, u liema kienu xi wħud minnhom? (b) Liema huma xi kwalitajiet li Ġesù wera?

¹⁶ Id-​devozzjoni profonda taʼ Ġesù lejn Alla Jehovah kienet diġà evidenti meta kellu 12-il sena. (Luqa 2:41-49) Wara li kiber u beda l-​ministeru tiegħu fl-​età taʼ 30 sena, Ġesù wera wkoll l-​imħabba profonda tiegħu lejn sħabu l-​bnedmin. Meta l-​ispirtu qaddis t’Alla tah il-​qawwa biex iwettaq il-​mirakli, hu b’mogħdrija fejjaq il-​morda, iz-​zopop, l-​immankati, l-​għomja, it-​torox, l-​imġiddmin. (Mattew 8:2-4; 15:30) Ġesù tema lil eluf taʼ mġewħin. (Mattew 15:35-38) Ikkalma maltempata li heddet is-​sigurtà taʼ ħbiebu. (Mark 4:37-39) Fil-​fatt, hu saħansitra rxoxta l-​mejtin. (Ġwann 11:43, 44) Dawn il-​mirakli huma fatti stabbiliti sew taʼ l-​istorja. Saħansitra l-​għedewwa taʼ Ġesù rrikonoxxew li hu ‘għamel ħafna sinjali.’—Ġwann 11:47, 48.

¹⁷ Ġesù vvjaġġa tul art twelidu kollha, jgħallem lin-​nies dwar is-​Saltna t’Alla. (Mattew 4:17) Hu wkoll ta eżempju mill-​aqwa taʼ paċenzja u raġonevolezza. Saħansitra meta d-​dixxipli tiegħu naqsuh, hu b’simpatija kbira rrimarka: “L-​ispirtu, iva, irid; imma l-​ġisem dgħajjef.” (Mark 14:37, 38) Madankollu, Ġesù kien kuraġġuż u dirett maʼ dawk li kienu jistmerru l-​verità u jgħakksu lill-​uħud li ma setgħu jagħmlu xejn. (Mattew 23:27-33) Fuq kollox, hu imita perfettament l-​eżempju taʼ Missieru fl-​imħabba. Ġesù kien saħansitra lest li jmut sabiex il-​bnedmin imperfetti setgħu jkollhom tama għall-​futur. Mhux taʼ b’xejn, allura, li nistgħu nirreferu għal Ġesù bħala ċ-​ċavetta għall-​għarfien dwar Alla! Iva, hu ċ-​ċavetta ħajja! Imma għala ngħidu ċ-​ċavetta ħajja? Dan iwassalna għat-​tielet stadju tal-​korsa tal-​ħajja tiegħu.

ĠESÙ LLUM

18. Kif għandna nimmaġinaw lil Ġesù Kristu llum?

¹⁸ Għalkemm il-​Bibbja tirrapporta dwar il-​mewt taʼ Ġesù, hu issa jinsab ħaj! Fil-​fatt, mijiet taʼ nies li għexu fl-​ewwel seklu E.K. kienu xhieda li raw b’għajnejhom tal-​fatt li hu kien ġie rxoxtat. (1 Korintin 15:3-8) Bħalma kien ipprofetizzat, hu minn dak in-​nhar ’l hawn qagħad bil-​qiegħda fil-​leminija taʼ Missieru u stenna biex jirċievi poter taʼ sultan fis-​sema. (Salm 110:1; Lhud 10:12, 13) Mela kif għandna nimmaġinaw lil Ġesù llum? Għandna aħna naħsbu dwaru bħala tarbija bla ħila f’maxtura? Jew bħala raġel li qiegħed isofri waqt li qiegħed jingħata l-​mewt? Le. Hu Sultan setgħan, li qiegħed jirrenja! U dalwaqt ferm issa, se juri l-​istat taʼ ħakkiem tiegħu għal fuq l-​art kollha inkwiet tagħna.

19. Liema azzjoni se jieħu Ġesù fil-​futur qarib?

¹⁹ F’​Apokalissi 19:11-15, is-​Sultan Ġesù Kristu hu deskritt b’mod ħaj bħala li ġej b’qawwa kbira biex jeqred lill-​uħud mill-​agħar. Min jaf kemm hu ħerqan dan il-​Ħakkiem tas-​sema kollu mħabba biex itemm is-​sofferenza li qiegħda tgħakkes lil miljuni llum! U hu daqshekk ieħor ħerqan biex jgħin lil dawk li qegħdin jistinkaw biex jimitaw l-​eżempju perfett li stabbilixxa waqt li kien fuq l-​art. (1 Pietru 2:21) Hu jrid jippreservahom mill-​“gwerra taʼ nhar il-​jum il-​kbir taʼ Alla li jistaʼ kollox” li qiegħda toqrob bil-​ħeffa, taʼ spiss imsejħa Armageddon, sabiex ikunu jistgħu jgħixu għal dejjem bħala sudditi fuq l-​art tas-​Saltna tas-​sema t’Alla.—Apokalissi 7:9, 14; 16:14, 16.

20. Ġesù x’se jagħmel għall-​umanità matul ir-​Renju t’Elf Sena tiegħu?

²⁰ Matul ir-​Renju t’Elf Sena taʼ paċi mbassar taʼ Ġesù, hu se jwettaq mirakli għan-​nom taʼ l-​umanità kollha. (Isaija 9:5, 6 [9:6, 7, NW]; 11:1-10; Apokalissi 20:6) Ġesù se jfejjaq il-​mard kollu u se jġib tmiem għall-​mewt. Se jirxoxta lil biljuni sabiex huma wkoll jistgħu jkollhom opportunità li jgħixu għal dejjem fuq l-​art. (Ġwann 5:28, 29) Int se tkun imqanqal biex issir taf iktar dwar is-​Saltna Messjanika f’kapitlu iktar ’il quddiem. Kun żgur dwar dan: Ma nistgħux saħansitra nimmaġinaw kemm ħajjietna se jkunu taʼ l-​għaġeb taħt il-​ħakma tas-​Saltna. Kemm huwa importanti li ssir midħla iktar taʼ Ġesù Kristu! Iva, huwa essenzjali li qatt ma nneħħu minn quddiem għajnejna lil Ġesù, iċ-​ċavetta ħajja għall-​għarfien dwar Alla li jwassal għall-​ħajja taʼ dejjem.

[Noti taʼ taħt]

ITTESTJA L-​GĦARFIEN TIEGĦEK

L-​arblu tar-​razza taʼ Ġesù kif appoġġja l-​istqarrija tiegħu li hu kien il-​Messija?

Liema huma xi profeziji Messjaniċi mwettqin f’Ġesù?

Alla kif wera direttament li Ġesù kien il-​Wieħed Midluk tiegħu?

Ġesù għala huwa ċ-​ċavetta ħajja għall-​għarfien dwar Alla?

[Tabella f’paġna 37]

XI PROFEZIJI MESSJANIĊI LI JISPIKKAW

PROFEZIJA ĠRAJJA TWETTIEQ

IL-​ĦAJJA BIKRIJA TIEGĦU

Isaija 7:14 Imwieled minn verġni Mattew 1:18-23

Ġeremija 31:15 Trabi maqtulin wara Mattew 2:16-18

t-​twelid tiegħu

IL-​MINISTERU TIEGĦU

Isaija 61:1, 2 L-​inkarigu tiegħu minn Alla Luqa 4:18-21

Isaija 9:1, 2 Il-​ministeru ġiegħel Mattew 4:13-16

lin-​nies jaraw dawl kbir

Salm 69:10 Żeluż għad-​dar taʼ Jehovah Ġwann 2:13-17

[69:9, NW]

Isaija 53:1 M’emmnux fih Ġwann 12:37, 38

Żakkarija 9:9; Dħul f’Ġerusalemm fuq felu Mattew 21:1-9

Salm 118:26 taʼ ħmara; mogħti merħba

bħala sultan u bħala

l-​wieħed li ġej f’isem

Jehovah

IT-​TRADIMENT U L-​MEWT TIEGĦU

Salm 41:10 Appostlu wieħed mhux leali; Atti 1:15-20

[41:9, NW]; jittradixxi lil Ġesù u jiġi

Sa 109:8 sostitwit iktar tard

Żakkarija 11:12 Tradut għal 30 biċċa tal-​fidda Mattew 26:14, 15

Salm 27:12 Xhieda foloz użati kontra Mattew 26:59-61

tiegħu

Salm 22:19 Mitfugħa x-​xorti għal ħwejġu Ġwann 19:23, 24

[22:18, NW]

Isaija 53:12 Magħdud mal-​midinbin Mattew 27:38

Salm 22:8, 9 Mgħajjar waqt li kien Mark 15:29-32

qiegħed imut

[22:7, 8, NW]

Salm 69:22 Mogħti l-​ħall Mark 15:23, 36

[69:21, NW]

Isaija 53:5; Minfud Ġwann 19:34, 37

Żakkarija 12:10

Isaija 53:9 Midfun maʼ l-​għonja Mattew 27:57-60

Salm 16:8-11 Imqajjem qabel Atti 2:25-32;

il-​korruzzjoni At 13:34-37

[Stampa f’paġna 35]

Alla ta l-​qawwa lil Ġesù biex ifejjaq lill-​morda