Nirgħu mal-Ħallieq Grandjuż Tagħna
“Jehovah hu r-Ragħaj tiegħi. Ma se jonqosni xejn. Lil ruħi jirrifreskaha. Hu jmexxini fil-mogħdijiet tat-tjieba minħabba f’ismu.”—SALM 23:1, 3.
1. Jehovah jipprovdi liema serħan taʼ mħabba?
SALM 23, “melodija taʼ David,” ġab serħan lil ħafna erwieħ għajjenin. Tahom il-kuraġġ biex ikollhom il-fiduċja li jesprimi vers 6: “Żgur li t-tjubija u l-qalb tajba bl-imħabba nfushom se jiġru warajja l-jiem kollha taʼ ħajti; u jien se ngħammar fid-dar taʼ Jehovah għat-tul tal-jiem.” Hija dik ix-xewqa tiegħek, li tgħammar għaż-żmien kollu fid-dar tal-qima taʼ Jehovah, magħqud man-nies tiegħu li issa qegħdin jiġu miġburin mill-ġnus kollha tal-art? “Ir-ragħaj u l-indokratur tal-erwieħ tagħkom,” il-Ħallieq Grandjuż tagħna, Alla Jehovah, se jgħinek tasal għal dik il-mira.—1 Pietru 2:25.
2, 3. (a) Jehovah kif jirgħa lin-nies tiegħu bl-imħabba? (b) Il-“merħla” taʼ Jehovah kif żdiedet b’mod drammatiku?
2 Il-Ħallieq tas-“smewwiet ġodda u art ġdida” huwa wkoll l-Organizzatur u l-Indokratur Suprem tal-kongregazzjoni Kristjana, “id-dar t’Alla.” (2 Pietru 3:13; 1 Timotew 3:15) Hu interessat b’mod profond f’li jirgħa lin-nies tiegħu, bħalma Isaija 40:10, 11 jistqarr b’mod ċar: “Ħares! Il-Mulej Sovran Jehovah innifsu se jiġi saħansitra bħal wieħed b’saħħtu, u driegħu se jkun qiegħed jaħkem għalih. Ħares! Il-premju tiegħu qiegħed miegħu, u l-paga li hu jħallas qiegħda qablu. Bħal ragħaj hu se jirgħa lill-merħla tiegħu stess. Bi driegħu se jiġbor flimkien lill-ħrief; u fi ħdanu se jġorrhom. Lil dawk li qegħdin ireddgħu hu se jmexxihom b’attenzjoni.”
3 F’sens akbar, din il-“merħla” tinkludi lil dawk li ilhom jimxu fil-verità Kristjana u lil “ħrief” li ġew miġburin fi żminijiet riċenti ferm—bħan-numri kbar li issa qegħdin jiġu mgħammdin fl-Afrika u fl-Ewropa tal-Lvant. Id-driegħ b’saħħtu u protettiv taʼ Jehovah jiġborhom fi ħdanu. Għalkemm kienu bħal ngħaġ jiġġerrew lil hawn u lil hinn, huma issa daħlu f’relazzjoni intima maʼ dak Alla u Ragħaj maħbub tagħhom.
Ir-Ragħaj Imsieħeb taʼ Jehovah
4, 5. (a) Min hu “r-ragħaj mill-aħjar,” u l-profezija kif ippontat lejh? (b) Ġesù qiegħed jindokra liema xogħol taʼ tifrid, b’liema riżultat li jispikka?
4 Billi jaqdi fuq il-leminija taʼ Missieru fis-sema, “r-ragħaj mill-aħjar,” Ġesù Kristu, ukoll jagħti attenzjoni taʼ mogħdrija lin-“ngħaġ.” Hu ċeda lil ruħu biex jibbenefika l-ewwel lill-“merħla ċkejkna” taʼ wħud midlukin u mbagħad, illum, lill-folla kbira tan-“ngħaġ oħra” tiegħu. (Luqa 12:32; Ġwann 10:14, 16) Ir-Ragħaj il-Kbir, Alla Jehovah, jindirizza lil dawn in-ngħaġ kollha, billi jgħid: “Hawn jien, jien innifsi, u ċertament li se niġġudika . . . bejn nagħġa u nagħġa. U se nqajjem fuqhom ragħaj wieħed, u jrid jitmagħhom, saħansitra l-qaddej tiegħi David. Hu nnifsu se jitmagħhom, u hu nnifsu se jsir ir-ragħaj tagħhom. U jien innifsi, Jehovah, se nsir Alla tagħhom, u l-qaddej tiegħi David ħakem f’nofshom. Jien innifsi, Jehovah, tkellimt.”—Eżekjel 34:20-24.
5 In-nomenklatura “l-qaddej tiegħi David” tipponta b’mod profetiku lejn Kristu Ġesù, iż-“żerriegħa” li jiret it-tron taʼ David. (Salm 89:35, 36) F’dan il-jum taʼ ġudizzju tal-ġnus, ir-Ragħaj imsieħeb u Sultan taʼ Jehovah, Kristu Ġesù, Bin David, ikompli jifred in-“ngħaġ” tal-umanità minn dawk li jistgħu jsostnu li huma “ngħaġ” imma huma attwalment “mogħoż.” (Mattew 25:31-33) Dan “ir-ragħaj wieħed” huwa mqajjem ukoll biex jitmaʼ lin-ngħaġ. Xi twettieq glorjuż taʼ din il-profezija naraw illum! Waqt li l-politikanti jitkellmu dwar li jagħmlu lill-umanità magħquda permezz taʼ ordni dinjija ġdida, ir-Ragħaj wieħed qiegħed attwalment igħaqqad lin-ngħaġ tal-ġnus kollha permezz taʼ kampanja b’ħafna lingwi taʼ għoti taʼ xiehda li bħalha l-organizzazzjoni t’Alla fuq l-art biss setgħet qatt tibda biex tieħu f’idejha.
6, 7. “L-irsir fidil u diskret” kif ħa ħsieb li “ikel f’waqtu” jintgħamel disponibbli għan-ngħaġ?
6 Hekk kif il-messaġġ tas-Saltna jinfirex b’mod kostanti f’territorji ġodda, “l-irsir fidil u diskret” taʼ Kristjani midlukin, kif inkarigat mir-Ragħaj wieħed, jieħu ħsieb li kull provvediment isir biex jintbagħat “l-ikel fiż-żmien xieraq.” (Mattew 24:45) Ħafna mit-33 fergħa taʼ stampar tal-Watch Tower Society madwar l-art qegħdin iżidu l-produzzjoni biex ilaħħqu mat-talba li qiegħda tiżdied b’mod imgħaġġel għal kotba u rivisti tal-Bibbja aħjar u iktar.
7 Il-Ġemgħa li Tiggverna tax-Xhieda taʼ Jehovah qiegħda tagħmel kull sforz biex ittejjeb il-kwalità taʼ traduzzjoni f’xi 200 lingwa u biex tagħti bidu għal traduzzjoni f’lingwi oħrajn kif meħtieġa biex tkopri l-għalqa tad-dinja kollha kemm hi. Dan hu b’appoġġ għall-inkarigu li Ġesù ta lid-dixxipli tiegħu f’Atti 1:8: “Intom se tirċievu qawwa meta l-ispirtu qaddis jasal fuqkom, u se tkunu xhieda tiegħi . . . sal-iktar parti ’l bogħod tal-art.” Barra minn hekk, in-New World Translation of the Holy Scriptures, diġà stampata kollha kemm hi jew parti minnha f’14-il lingwa, qiegħda issa tiġi tradotta f’16-il lingwa oħra tal-Ewropa, l-Afrika, u l-Orjent.
Ingawdu “l-Paċi t’Alla”
8. In-ngħaġ kif ġew imberkin b’mod sinjur permezz tal-patt taʼ paċi li Jehovah ikkonkluda magħhom?
8 Permezz tar-Ragħaj wieħed tiegħu, Kristu Ġesù, Jehovah jikkonkludi man-ngħaġ Tiegħu mitmugħin sewwa “patt taʼ paċi.” (Isaija 54:10) Billi jeżerċitaw fidi fid-demm imxerred taʼ Ġesù, in-ngħaġ jistgħu jimxu fid-dawl. (1 Ġwann 1:7) Huma jgawdu ‘l-paċi t’Alla li tisboq kull ħsieb u li tgħasses lil qlubhom u l-qawwiet mentali tagħhom permezz taʼ Kristu Ġesù.’ (Filippin 4:7) Bħalma Eżekjel 34:25-28 jissokta jiddeskrivi, Jehovah jirgħa n-ngħaġ tiegħu f’ġenna spiritwali, kundizzjoni sabiħa ferm taʼ sigurtà, riżq li jserraħ, u frott. Igħid dan ir-Ragħaj li jħobb dwar in-ngħaġ tiegħu: “Se jkollhom ikunu jafu li jien Jehovah meta nkisser il-għudiet tal-madmad tagħhom u ħlisthom minn taħt id dawk li kienu qegħdin jużawhom bħala rsiera. U m’humiex se jsiru iktar xi ħaġa x’tisraq għall-ġnus; . . . u attwalment se jgħammru fis-sigurtà, b’ħadd li jġigħelhom jirtogħdu.”
9. Liema opportunitajiet ġew miftuħin għan-nies t’Alla permezz tat-‘tkissir tal-għudiet’?
9 Diġà, fi snin riċenti, ix-Xhieda taʼ Jehovah f’ħafna pajjiżi ġarrbu t-tkissir tal-“għudiet tal-madmad tagħhom.” Huma liberi li jippridkaw bħal qatt qabel. U jalla lkoll kemm aħna, f’kull art, nagħmlu użu tajjeb mis-sigurtà li Jehovah jipprovdi hekk kif nagħfsu ’l quddiem biex inwettqu x-xogħol. Liema assigurazzjoni jagħti Jehovah hekk kif nersqu lejn iż-żmien tal-akbar tribulazzjoni li l-umanità qatt se tara!—Danjel 12:1; Mattew 24:21, 22.
10. Jehovah lil min ipprovda biex igħin lir-Ragħaj mill-Aħjar, Kristu Ġesù, u xi wħud minn dawn kif kienu indirizzati mill-appostlu Pawlu?
10 Bi tħejjija għal dak il-jum tal-vendetta tiegħu kontra dawk mill-agħar, Jehovah ipprovda sotto-ragħajja biex igħinu lir-Ragħaj mill-Aħjar, Kristu Ġesù, f’li jieħdu ħsieb il-merħla. Dawn huma deskritti f’Rivelazzjoni 1:16 bħala numru sħiħ taʼ “sebaʼ kwiekeb” fl-id il-leminija taʼ Ġesù. Fl-ewwel seklu, l-appostlu Pawlu indirizza lil ġemgħa rappreżentattiva taʼ dawn is-sotto-ragħajja, billi qal: “Oqogħdu attenti għalikom infuskom u għall-merħla kollha, li fostha l-ispirtu qaddis ħatarkom indokraturi, biex tirgħu l-kongregazzjoni t’Alla, li hu xtara bid-demm taʼ Ibnu stess.” (Atti 20:28) Illum, hemm għaxriet taʼ eluf taʼ sotto-ragħajja li qegħdin jaqdu fid-69,558 kongregazzjoni madwar l-art.
Sotto-Ragħajja fuq Quddiem!
11. Xi ragħajja kif ħadu t-tmexxija b’suċċess f’territorji li jinħadmu taʼ spiss?
11 F’ħafna postijiet dawn ir-ragħajja jridu jieħdu t-tmexxija f’territorji li nħadmu ripetutament matul dawn l-aħħar jiem. Kif jistgħu jżommu l-entużjażmu tal-merħla f’livell għoli? Ir-ragħajja kienu qegħdin jaġixxu b’mod taʼ min ifaħħru, u wieħed mill-modi li bih kellhom suċċess huwa billi jistimulaw ix-xogħol taʼ pijunier awżiljarju u regulari. Ħafna ragħajja nfushom kellhom sehem f’dan is-servizz, u saħansitra dawk il-pubblikaturi li ma jistgħux jagħmlu dan urew l-ispirtu taʼ pijunier, billi qdew b’ferħ li jgħin lil dak li jkun biex jegħleb l-apatija fit-territorju. (Salm 100:2; 104:33, 34; Filippin 4:4, 5) B’hekk, hekk kif il-ħażen u l-kważi anarkija jimlew lid-dinja, ħafna nies bħal ngħaġ qegħdin jiġu mqajmin għat-tama tas-Saltna.—Mattew 12:18, 21; Rumani 15:12.
12. Liema problema serja teżisti f’għelieqi li qegħdin jikbru b’mod imgħaġġel, u din kif tiġi ttrattata kultant?
12 Problema oħra hi li spiss ma jkunx hemm biżżejjed ragħajja kkwalifikati biex jieħdu ħsieb il-merħla. Fejn hemm tkabbir bil-għaġla, bħal fl-Ewropa tal-Lvant, hemm ħafna kongregazzjonijiet ġodda mingħajr ebda anzjan maħtur assolutament. Ngħaġ minn rajhom qegħdin jieħdu fuq spallejhom it-tagħbija, imma huma ferm bla esperjenza, u għajnuna hija meħtieġa biex jiġu mħarrġin in-ngħaġ li deħlin fil-kongregazzjonijiet. F’artijiet bħalma huma l-Brażil, il-Messiku, u ż-Zaire, fejn it-tkabbir huwa ferm bil-għaġla, Xhieda komparattivament żgħażagħ ikollhom jiġu wżati biex jorganizzaw is-servizz u jħarrġu lil oħrajn li huma ġodda. Il-pijunieri qegħdin jagħtu għajnuna mill-aħjar, u dan huwa qasam li fih l-aħwa nisa jistgħu jħarrġu lil aħwa nisa ġodda. Jehovah bl-ispirtu tiegħu jbierek ir-riżultati. Iż-żjieda tibqaʼ ġejja.—Isaija 54:2, 3.
13. (a) Ladarba l-ħsad huwa daqshekk kbir, ix-Xhieda kollha għal liema ħaġa għandhom jitolbu? (b) It-talb tan-nies t’Alla kif kien imwieġeb qabel u matul it-tieni gwerra dinjija?
13 F’artijiet fejn ix-xogħol tal-ippridkar huwa stabbilit sewwa, f’artijiet fejn ir-restrizzjonijiet dan l-aħħar ġew imneħħijin, u f’territorji li għadhom kif infetħu, il-kliem taʼ Ġesù f’Mattew 9:37, 38 għadu japplika: “Iva, il-ħsad hu kbir, imma l-ħaddiema huma ftit. Għalhekk, itolbu lil Sid il-ħsad biex jibgħat ħaddiema fil-ħsad tiegħu.” Għandna bżonn nitolbu, ukoll, li Jehovah iqajjem iktar ragħajja. Hu wera li jistaʼ jagħmel dan. Qabel u matul it-II Gwerra Dinjija, dittaturi krudili bħal Assirjani pprovaw jeqirdu għalkollox lix-Xhieda taʼ Jehovah. Imma bi tweġiba għat-talbiet tagħhom, Jehovah saffa lill-organizzazzjoni tagħhom, billi għamilha verament teokratika, u pprovda r-“ragħajja” meħtiġin.a Dan kien fi qbil mal-profezija: “Inkwantu għall-Assirjan, meta jiġi fl-art tagħna u meta jirfes b’saqajh it-torrijiet tagħna fejn ingħammru, aħna wkoll se jkollna nqajmu kontra tiegħu sebaʼ ragħajja, iva, tmien duki tal-umanità”—saħansitra iktar minn biżżejjed anzjani ddedikati biex jieħdu t-tmexxija.—Mikea 5:5.
14. Liema ħtieġa li tispikka teżisti fl-organizzazzjoni, u liema inkuraġġiment huwa mogħti lil aħwa rġiel?
14 Hemm ħtieġa li tispikka għax-Xhieda maskili u mgħammdin kollha li jistinkaw għal iktar privileġġi. (1 Timotew 3:1) Is-sitwazzjoni hija urġenti. It-tmiem taʼ din is-sistema riesaq bil-ħeffa. Ħabakkuk 2:3 jistqarr: “Il-viżjoni hi għad għal żmien maħtur, u tibqaʼ tilheġ lejn it-tmiem, u mhix se tgħid gidba. . . . Hi se sseħħ bla ma tonqos. Mhix se tkun tard.” Aħwa rġiel, tistgħu tistinkaw sabiex tikkwalifikaw għal iktar privileġġi f’dan ix-xogħol taʼ ragħajja—qabel ma jiġi t-tmiem?—Titus 1:6-9.
Xogħol Teokratiku taʼ Ragħajja
15. In-nies taʼ Jehovah b’liema mod huma teokrazija?
15 Sabiex jieħdu sehem bis-sħiħ fl-espansjoni tal-organizzazzjoni taʼ Jehovah, in-nies tiegħu jridu jkunu teokratiċi fl-attitudni mentali tagħhom. Kif jistgħu jwettqu dan? Sewwa, xi tfisser il-kelma “teokratiku”? Webster’s New Twentieth Century Dictionary jagħti definizzjoni tal-kelma “teokrazija” bħala “l-ħakma taʼ stat minn Alla.” Huwa f’dan is-sens li l-“ġens qaddis” tan-nies taʼ Jehovah huwa teokrazija. (1 Pietru 2:9; Isaija 33:22) Bħala membri jew imseħbin taʼ dak il-ġens teokratiku, il-veri Kristjani jridu jgħixu u jaqdu b’ubbidjenza lejn il-Kelma t’Alla u l-prinċipji tagħha.
16. Kif, bażikament, nistgħu nuru ruħna li aħna teokratiċi?
16 L-appostlu Pawlu jispjega b’mod ċar kif il-Kristjani għandhom ikunu teokratiċi. L-ewwel, igħid li huma ‘għandhom jilbsu l-personalità ġdida li kienet maħluqa skond ir-rieda t’Alla fit-tjieba vera u l-lealtà.’ Il-personalità tal-Kristjan trid tkun imsawra skond il-prinċipji taʼ tjieba t’Alla li jinstabu fil-Kelma tiegħu. Hu jrid ikun leali lejn Jehovah u lejn il-liġijiet Tiegħu. Wara li juri kif dan jistaʼ jsir, Pawlu jħeġġeġ: “Siru imitaturi t’Alla, bħala tfal maħbubin.” (Efesin 4:24–5:1) Bħal tfal ubbidjenti, aħna rridu nimitaw lil Alla. Dik hi l-vera teokrazija fl-azzjoni, billi turi li aħna ggvernati verament minn Alla!—Ara wkoll Kolossin 3:10, 12-14.
17, 18. (a) Kristjani teokratiċi jimitaw lil liema kwalità li tispikka t’Alla? (b) Fil-kliem tiegħu lil Mosè, Jehovah kif enfasizza l-kwalità primarja Tiegħu, imma liema twissija żied?
17 Liema hi l-kwalità prinċipali t’Alla li għandna nimitaw? L-appostlu Ġwanni jwieġeb fl-ewwel Ġwann 4:8 meta jgħid: “Alla hu mħabba.” Tmien versi wara, fil-vers 16, hu jirrepeti dan il-prinċipju vitali: “Alla hu mħabba, u min jibqaʼ fl-imħabba jibqaʼ f’għaqda m’Alla u Alla jibqaʼ f’għaqda miegħu.” Ir-Ragħaj il-Kbir, Jehovah, huwa l-personifikazzjoni tal-imħabba. Ragħajja teokratiċi jimitawh billi juru mħabba profonda għan-ngħaġ taʼ Jehovah.—Qabbel 1 Ġwann 3:16, 18; 4:7-11.
18 It-Teokrat il-Kbir irrivela lilu nnifsu lil Mosè bħala “Jehovah, Jehovah, Alla mimli ħniena u grazzjuż, bil-mod biex jirrabja u abbundanti fil-qalb tajba bl-imħabba u fil-verità, jerfaʼ qalb tajba bl-imħabba għal eluf, jaħfer l-iżball u n-nuqqas u d-dnub, imma b’ebda mod ma se jeżenta mill-kastig, billi jġib kastig għall-iżball taʼ missirijiet fuq ulied u fuq ulied l-ulied, fuq it-tielet ġenerazzjoni u fuq ir-rabaʼ ġenerazzjoni.” (Eżodu 34:6, 7) Jehovah b’hekk jenfasizza diversi aspetti tal-kwalità teokratika li tispikka tiegħu, l-imħabba, waqt li jwissi b’mod sod li se jikkastiga għall-iżball meta jkun mistħoqq.
19. F’kuntrast mal-Fariżej, ragħajja Kristjani kif għandhom jaġixxu b’mod teokratiku?
19 Għal dawk li għandhom pożizzjonijiet taʼ responsabbiltà fl-organizzazzjoni, xi jfisser li tkun teokratiku? Ġesù qal dwar l-iskribi u l-Fariżej taʼ żmienu: “Huma jorbtu tagħbijiet tqal u jpoġġuhom fuq spallejn l-irġiel, imma huma nfushom m’humiex lesti li jħarrkuhom b’sebagħhom.” (Mattew 23:4) X’oppressjoni u nuqqas taʼ mħabba! Il-vera teokrazija, jew ħakma minn Alla, titlob li wieħed jirgħa l-merħla billi japplika l-prinċipji taʼ mħabba tal-Bibbja, mhux billi jgħabbi lin-ngħaġ b’regoli bla tmiem magħmulin mill-bniedem. (Qabbel Mattew 15:1-9.) Fl-istess waqt, ragħajja teokratiċi jridu jimitaw lil Alla billi jżidu mal-imħabba tagħhom sodizza biex iżommu s-safa tal-kongregazzjoni.—Qabbel Rumani 2:11; 1 Pietru 1:17.
20. Ir-ragħajja teokratiċi jirrikonoxxu lil liema arranġamenti organizzazzjonali?
20 Il-veri ragħajja jirrikonoxxu li matul dawn l-aħħar jiem, Ġesù ħatar lill-irsir fidil u diskret tiegħu fuq il-ġid kollu li għandu u li spirtu qaddis idderieġa lil dan l-irsir f’li jaħtar anzjani biex jirgħu lin-ngħaġ. (Mattew 24:3, 47; Atti 20:28) Għalhekk, li tkun teokratiku jinvolvi li jkollok rispett profond lejn dan l-irsir, lejn l-arranġamenti organizzazzjonali li l-irsir istitwixxa, u lejn l-arranġament tal-anzjani ġewwa l-kongregazzjoni.—Ebrej 13:7, 17.
21. Ġesù ta liema eżempju mill-aħjar għas-sotto-ragħajja?
21 Ġesù nnifsu ta eżempju mill-aħjar, billi ħares il-ħin kollu lejn Jehovah u lejn il-Kelma Tiegħu għall-gwida. Hu qal: “Ma nistaʼ nagħmel anqas ħaġa waħda minn rajja; sewwa sew kif nismaʼ, niġġudika; u l-ġudizzju li jien nagħmel hu taʼ tjieba, għaliex jien infittex, mhux ir-rieda tiegħi stess, imma r-rieda tiegħu li bagħatni.” (Ġwann 5:30) Sotto-ragħajja tal-Mulej Ġesù Kristu għandhom jikkultivaw attitudni umli bħal din. Jekk anzjan jappella dejjem għall-Kelma t’Alla għal direzzjoni, kif għamel Ġesù, allura hu verament teokratiku.—Mattew 4:1-11; Ġwann 6:38.
22. (a) B’liema mod għandu kulħadd jistinka biex ikun teokratiku? (b) Ġesù jagħti liema stedina b’qalb tajba lin-ngħaġ?
22 Maskili mgħammdin, stinkaw biex tikkwalifikaw għal privileġġi fil-kongregazzjoni! Intom in-ngħaġ għeżież kollha, immiraw biex tkunu teokratiċi, billi timitaw lil Alla u lil Kristu f’li turu mħabba! Jalla r-ragħajja u l-merħla bl-istess mod jifirħu għaliex wieġbu għall-istedina taʼ Ġesù: “Ejjew għandi, intom ilkoll li qegħdin taħdmu iebes u mgħobbijin wisq, u jien se nserraħkom. Ħudu l-madmad tiegħi fuqkom u tgħallmu minni, għax jien kalm u umli fil-qalb, u intom se ssibu serħan għal erwieħkom. Għax il-madmad tiegħi ħanin u t-tagħbija tiegħi ħafifa.”—Mattew 11:28-30.
[Nota taʼ taħt]
a Ara l-artikli tal-Watchtower bit-titlu “Organization,” fil-ħarġiet tal-ewwel u l-ħmistax taʼ Ġunju, 1938.
Tistaʼ Tispjega?
◻ X’inhi l-“merħla” taʼ Jehovah, u lil min tinkludi?
◻ Ġesù kif aġixxa bħala r-“ragħaj mill-aħjar” fl-ewwel seklu, u llum?
◻ Is-sotto-ragħajja liema rwol prinċipali għandhom f’li jieħdu ħsieb il-merħla?
◻ X’inhi t-tifsira bażika tal-kelma “teokrazija”?
◻ Kristjan—b’mod partikulari sotto-ragħaj—kif għandu jaġixxi sabiex ikun teokratiku?