Jehovah Hu Alla taʼ Pattijiet

“Jien nagħmel patt ġdid maʼ dar Iżrael u dar Ġuda.”—ĠEREMIJA 31:31.

1, 2. (a) Ġesù għal liema ċelebrazzjoni ta bidu fil-​lejl taʼ l-​14 taʼ Nisan tas-​sena 33 E.K.? (b) Ġesù għal liema patt irrefera f’konnessjoni mal-​mewt tiegħu?

FIL-​LEJL taʼ l-​14 taʼ Nisan tas-​sena 33 E.K., Ġesù ċċelebra l-​Qbiż mat-​12-il appostlu tiegħu. Ladarba kien jaf li din kellha tkun l-​aħħar ikla tiegħu magħhom u li dalwaqt kien se jmut taħt idejn l-​għedewwa tiegħu, Ġesù approfitta ruħu mill-​okkażjoni biex jispjega ħafna kwistjonijiet importanti lid-​dixxipli l-​iktar intimi tiegħu.—Ġwann 13:1–17:26.

² Kien f’dan iż-​żmien li, wara li ħalla lil Ġuda l-​Iskarjota jitlaq, Ġesù istitwixxa l-​unika osservanza annwali li l-​Kristjani huma kkmandati li jħarsu​—il-​Mafkar tal-​mewt tiegħu. Ir-​rakkont jgħid: “Huma u jieklu, Ġesù ħa l-​ħobż f’idejh, qal il-​barka, qasmu, newwlu lid-​dixxipli u qal: ‘Ħudu, kulu, dan hu ġismi.’ Mbagħad ħa l-​kalċi f’idejh, radd il-​ħajr, newwlilhom il-​kalċi u qal: ‘Ixorbu lkoll minnu, għax dan huwa demmi, id-​demm tal-​Patt, li jixxerred għall-​kotra għall-​maħfra tad-​dnubiet.’” (Mattew 26:26-28) Is-​segwaċi taʼ Ġesù kellhom ifakkru l-​mewt tiegħu b’mod sempliċi u dinjituż. U Ġesù rrefera għal patt f’konnessjoni mal-​mewt tiegħu. Fir-​rakkont taʼ Luqa, dan jissejjaħ il-​“Patt il-​Ġdid.”—Luqa 22:20.

3. Liema mistoqsijiet jiġu mistoqsijin dwar il-​patt il-​ġdid?

³ X’inhu l-​patt il-​ġdid? Jekk huwa l-​patt il-​ġdid, ifisser dan li hemm xi patt qadim? Hemm xi pattijiet oħrajn relatati miegħu? Dawn huma mistoqsijiet importanti għaliex Ġesù qal li d-​demm tal-​patt kellu jixxerred “għall-​maħfra tad-​dnubiet.” Ilkoll kemm aħna neħtieġu din il-​maħfra disperatament.—Rumani 3:23.

Patt m’Abraham

4. Liema wegħda antika tgħinna nifhmu l-​patt il-​ġdid?

⁴ Biex nifhmu l-​patt il-​ġdid, irridu mmorru lura kważi 2,000 sena qabel il-​ministeru taʼ Ġesù fuq l-​art saż-​żmien meta Teraħ u l-​familja tiegħu​—inkluż Abram (iktar tard, Abraham) u mart Abram, Saraj (iktar tard, Sarah)​—ivvjaġġaw mill-​art prosperuża taʼ Ur tal-​Kaldin lejn Ħaran fit-​Tramuntana tal-​Mesopotamja. Huma baqgħu hemm sakemm miet Teraħ. Imbagħad, għall-​kmand taʼ Jehovah, Abraham, li kellu 75 sena, qasam ix-​Xmara Ewfrat u vvjaġġa lejn il-​Lbiċ sa l-​art taʼ Kangħan biex jgħix ħajja taʼ nomadu fit-​tined. (Ġenesi 11:31–12:1, 4, 5; Atti 7:2-5) Dan kien fl-​1943 Q.E.K. Waqt li Abraham kien għadu Ħaran, Jehovah kien qallu: “Jien nagħmlek ġens kbir, [i]nbierkek u nkabbarlek ismek, u int tkun barka. Jien inbierek lil min ibierkek, u nisħet lil min jisħtek. U jitbierku bik it-​tribujiet kollha taʼ l-​art.” Iktar tard, wara li Abraham kien qasam għal ġo Kangħan, Jehovah żied: “Lil nislek għad nagħti din l-​art.”—Ġenesi 12:2, 3, 4, 7.

5. Il-​wegħda li Jehovah għamel lil Abraham għandha x’taqsam maʼ liema profezija storika?

⁵ Il-​wegħda m’Abraham kellha x’taqsam maʼ wegħda oħra li għamel Jehovah. Tabilħaqq, din għamlet lil Abraham figura prinċipali fl-​istorja tal-​bniedem, ħolqa fit-​twettiq taʼ l-​ewwel profezija li qatt ġiet iddokumentata. Wara li Adam u Eva dinbu fil-​ġnien taʼ Għeden, Jehovah ppronunzja ġudizzju fuq it-​tnejn li huma, u fl-​istess okkażjoni, hu indirizza lil Satana, li kien qarraq b’Eva, billi qal: “Inqajjem mibegħda bejnek u bejn il-​mara, bejn nislek u nisilha, u hu jisħaqlek rasek u int tisħaqlu għarqubu.” (Ġenesi 3:15) Il-​patt taʼ Jehovah m’Abraham indika li n-​Nisel, li permezz tiegħu x-​xogħlijiet taʼ Satana kellhom jinġiebu fix-​xejn, kellu jidher fil-​linja taʼ dak il-​patrijarka.

6. (a) Permezz taʼ min kellha titwettaq il-​wegħda li Jehovah għamel lil Abraham? (b) X’inhu l-​patt Abrahamiku?

⁶ Ladarba l-​wegħda taʼ Jehovah kienet relatata maʼ nisel, Abraham kellu bżonn taʼ iben li permezz tiegħu setaʼ jiġi dan in-​Nisel. Imma hu u Sarah kienu xjaħu sew u kienu għadhom mingħajr tfal. Fl-​aħħar, iżda, Jehovah berikhom, billi b’mod mirakoluż reġaʼ rrestawra l-​qawwiet prokreattivi tagħhom, u Sarah welldet iben lil Abraham, Iżakk, u b’hekk, inżammet ħajja l-​wegħda għal nisel. (Ġenesi 17:15-17; 21:1-7) Wara xi ftit tas-​snin, wara li ttestja l-​fidi t’Abraham​—saħansitra sal-​punt li kien lest li joffri lil ibnu l-​għażiż, Iżakk, bħala sagrifiċċju—​Jehovah tenna l-​wegħda tiegħu lil Abraham: “Jien imbierkek żgur u nkattarlek sewwa lil nislek bħall-​kwiekeb tas-​sema u bħar-​ramel f’xatt il-​baħar; u nislek għad jiret bwieb l-​għedewwa tiegħu. U jitbierku b’nislek il-​ġnus kollha taʼ l-​art talli smajt minn kelmti.” (Ġenesi 22:15-18) Din il-​wegħda estiża hija taʼ spiss imsejħa l-​patt Abrahamiku, u l-​patt il-​ġdid li ġie iktar tard kellu jkun konness mill-​qrib miegħu.

7. In-nisel t’Abraham kif beda jiżdied fin-​numru, u liema ċirkostanzi wassluhom biex ikunu residenti fl-​Eġittu?

⁷ Maż-​żmien, Iżakk kellu tewmin subjien, Eżaw u Ġakobb. Jehovah għażel lil Ġakobb biex ikun l-​antenat tan-​Nisel Imwiegħed. (Ġenesi 28:10-15; Rumani 9:10-13) Ġakobb kellu 12-il tifel. Jidher ċar li issa kien iż-​żmien biex jibda jiżdied nisel Abraham. Meta wlied Ġakobb saru adulti, ħafna minnhom bil-​familji tagħhom stess, ġuħ kbir ġagħalhom ilkoll kemm huma jmorru lejn l-​Eġittu fejn, bil-​provvidenza divina, Ġużeppi bin Ġakobb kien ħejja t-​triq. (Ġenesi 45:5-13; 46:26, 27) Wara ftit tas-​snin, il-​ġuħ f’Kangħan batta. Imma l-​familja taʼ Ġakobb baqgħet l-​Eġittu​—għall-​ewwel bħala mistednin, imma iktar tard bħala rsiera. Ma kienx qabel l-​1513 Q.E.K., 430 sena wara li Abraham qasam l-​Ewfrat, li Mosè ħareġ lid-​dixxendenti taʼ Ġakobb ’il barra mill-​Eġittu lejn il-​libertà. (Eżodu 1:8-14; 12:40, 41; Galatin 3:16, 17) Jehovah kellu issa jagħti attenzjoni speċjali lill-​patt tiegħu m’Abraham.—Eżodu 2:24; 6:2-5.

Il-​“Patt il-​Qadim”

8. Jehovah x’ikkonkluda man-​nisel taʼ Ġakobb f’Sinaj, u dan x’kellu x’jaqsam mal-​patt Abrahamiku?

⁸ Meta Ġakobb u wliedu marru joqogħdu l-​Eġittu, huma kienu familja estiża, imma d-​dixxendenti tagħhom ħallew l-​Eġittu bħala entità kbira taʼ tribujiet popolati. (Eżodu 1:5-7; 12:37, 38) Qabel ma Jehovah ġabhom ġewwa Kangħan, hu kien ħadhom lejn in-​Nofsinhar ħdejn muntanja msejħa Ħoreb (jew Sinaj) fl-​Arabja. Hemmhekk, għamel patt magħhom. Dan beda jissejjaħ il-​“Patt il-​Qadim” meta rrelatat mal-​“Patt il-​Ġdid.” (2 Korintin 3:14) Permezz tal-​patt il-​qadim, Jehovah amministra b’mod preliminari t-​twettiq tal-​patt tiegħu m’Abraham.

9. (a) Jehovah liema erbaʼ affarijiet wiegħed permezz tal-​patt Abrahamiku? (b) Il-​patt taʼ Jehovah maʼ Iżrael liema prospetti oħrajn fetaħ, u b’liema kundizzjoni?

⁹ Jehovah spjega lil Iżrael it-​termini taʼ dan il-​patt: “Issa, jekk tisimgħu leħni u żżommu l-​patt tiegħi, intom tkunu l-​wirt tiegħi minn fost il-​popli kollha, għax l-​art kollha tiegħi. Intom tkunu għalija saltna taʼ qassisin u ġens qaddis.” (Eżodu 19:5, 6) Jehovah kien wiegħed li n-​nisel t’Abraham kellu (1) isir ġens kbir, (2) jiġi mogħti rebħa fuq l-​għedewwa tiegħu, (3) jiret l-​art taʼ Kangħan, u (4) jkun mezz li permezz tiegħu jiġu mgħoddijin il-​barkiet lill-​ġnus. Issa hu rrivela li huma nfushom setgħu jirtu dawn il-​barkiet bħala l-​poplu speċjali tiegħu, Iżrael, “saltna taʼ qassisin u ġens qaddis,” jekk jobdu l-​kmandamenti tiegħu. Qablu l-​Iżraeliti li jidħlu f’dan il-​patt? Huma wieġbu għalenija: “Kull ma qal il-​Mulej aħna nagħmluh.”—Eżodu 19:8.

10. Jehovah kif organizza lill-​Iżraeliti f’ġens, u x’kien jistenna minnhom?

¹⁰ Għaldaqstant, Jehovah organizza lill-​Iżraeliti bħala ġens. Tahom liġijiet li jirregolaw il-​qima u l-​ħajja ċivili. Ipprovdielhom ukoll tabernaklu (iktar tard, tempju f’Ġerusalemm) u saċerdozju biex jagħti servizz sagru fit-​tabernaklu. Li jżommu l-​patt kien ifisser li jobdu l-​liġijiet taʼ Jehovah u, speċjalment, iqimu lilu biss. L-​ewwel wieħed mill-​Għaxar Kmandamenti li kienu n-​nukleu taʼ dawk il-​liġijiet kien: “Jiena hu l-​Mulej, Alla tiegħek, li ħriġtek mill-​art taʼ l-​Eġittu minn dar il-​jasar. Ma jkollokx allat oħra għajri.”—Eżodu 20:2, 3.

Barkiet Permezz tal-​Patt tal-​Liġi

11, 12. Il-​wegħdi fil-​patt il-​qadim b’liema modi ġew imwettqin maʼ Iżrael?

¹¹ Kienu l-​wegħdi fil-​patt tal-​Liġi twettqu fil-​każ taʼ Iżrael? Sar Iżrael “ġens qaddis”? Bħala dixxendenti taʼ Adam, l-​Iżraeliti kienu midinbin. (Rumani 5:12) Xorta waħda, taħt il-​Liġi, ġew offruti sagrifiċċji biex ipattu għal dnubiethom. Rigward is-​sagrifiċċji offruti f’Jum l-​Espjazzjoni li kien isir kull sena, Jehovah qal: “F’dan il-​jum issir l-​espjazzjoni biex titnaddfu minn kull ħtija quddiem il-​Mulej.” (Levitiku 16:30) Għalhekk, meta Iżrael kien leali, kien ġens qaddis, imnaddaf għas-​servizz taʼ Jehovah. Imma din il-​kundizzjoni nadifa kienet tiddependi fuq li jobdu l-​Liġi u joffru s-​sagrifiċċji kontinwament.

¹² Sar Iżrael “saltna taʼ qassisin”? Mill-​bidunett, dan kien saltna, b’Jehovah bħala s-​Sultan tas-​sema. (Isaija 33:22) Iżjed minn hekk, il-​patt tal-​Liġi kien jinkludi provvedimenti għal sultan uman, sabiex iktar tard Jehovah kien irrappreżentat minn slaten li kienu jaħkmu f’Ġerusalemm. (Dewteronomju 17:14-18) Imma kien Iżrael saltna taʼ qassisin? Sewwa, dan kellu saċerdozju li kien jagħti servizz sagru fit-​tabernaklu. It-​tabernaklu (iktar tard, it-​tempju) kien iċ-​ċentru tal-​qima pura għall-​Iżraeliti u wkoll għal dawk li ma kinux Iżraeliti. U l-​ġens kien l-​uniku mezz taʼ komunikazzjoni taʼ verità rrivelata lill-​bnedmin. (2 Kronaki 6:32, 33; Rumani 3:1, 2) L-​Iżraeliti leali kollha, mhux il-​qassisin Levitiċi biss, kienu “xhieda” taʼ Jehovah. Iżrael kien il-​“qaddej,” taʼ Jehovah msawwar biex ‘ixandar it-​tifħir tiegħu.’ (Isaija 43:10, 21) Bosta barranin umlin raw il-​qawwa taʼ Jehovah topera għan-​nom tal-​poplu tiegħu u nġibdu lejn il-​qima pura. Huma saru proseliti. (Ġożwè 2:9-13) Imma tribù wieħed biss attwalment qeda bħala qassisin midlukin.

Il-​Proseliti f’Iżrael

13, 14. (a) Għala jistaʼ jingħad li l-​proseliti ma kinux parteċipanti tal-​kelma fil-​patt tal-​Liġi? (b) Il-​proseliti kif ġew taħt il-​patt tal-​Liġi?

¹³ X’kienet il-​pożizzjoni taʼ dawn il-​proseliti? Meta Jehovah għamel il-​patt tiegħu, dan kien biss maʼ Iżrael; dawk tal-​“kotra kbira [“mħallta,” Karm Żammit] taʼ nies,” għalkemm kienu preżenti, ma ġewx imsemmijin bħala parteċipanti. (Eżodu 12:38; 19:3, 7, 8) L-​ewwel imwelldin tagħhom ma ġewx inklużi meta ġie kkalkulat il-​prezz tar-​rahan għall-​ewwel imwieled taʼ Iżrael. (Numri 3:44-51) Għaxriet taʼ snin wara meta l-​art taʼ Kangħan ġiet imqassma bejn it-​tribujiet Iżraeliti, xejn ma ġie mwarrab għal kredenti li ma kinux Iżraeliti. (Ġenesi 12:7; Ġożwè 13:1-14) Għala? Għaliex il-​patt tal-​Liġi ma kienx sar mal-​proseliti. Imma rġiel proseliti kienu jiġu ċirkonċiżi b’ubbidjenza lejn il-​Liġi. Huma osservaw ir-​regolamenti tagħha, u huma nfushom ibbenefikaw mill-​provvedimenti tagħha. Il-​proseliti kif ukoll l-​Iżraeliti ġew taħt il-​patt tal-​Liġi.—Eżodu 12:48, 49; Numri 15:14-16; Rumani 3:19.

¹⁴ Per eżempju, jekk xi proselita jkun qatel lil xi ħadd aċċidentalment, hu setaʼ jaħrab lejn belt taʼ kenn bħalma setaʼ jagħmel Iżraelit. (Numri 35:15, 22-25; Ġożwè 20:9) F’Jum l-​Espjazzjoni kien jiġi offrut sagrifiċċju “għall-​ġemgħa kollha taʼ Iżrael.” Bħala parti mill-​kongregazzjoni, il-​proseliti kienu jieħdu sehem fil-​proċeduri u s-​sagrifiċċju kien jgħodd għalihom ukoll. (Levitiku 16:7-10, 15, 17, 29; Dewteronomju 23:8, 9 [Dewteronomju 23:7, 8, NW]) Il-​proseliti tant kienu assoċjati mill-​qrib maʼ Iżrael taħt il-​Liġi, li f’Pentekoste tas-​sena 33 E.K. meta ġie wżat l-​ewwel ‘muftieħ tas-​Saltna’ għan-​nom tal-​Lhud, anki l-​proseliti bbenefikaw. Bħala riżultat, “Nikola, prosèlita minn Antijokja” sar Kristjan u kien fost is-​‘sebat irġiel li kellhom isem tajjeb’ maħturin biex jieħdu ħsieb il-​bżonnijiet tal-​kongregazzjoni taʼ Ġerusalemm.—Mattew 16:19; Atti 2:5-10; 6:3-6; 8:26-39.

Jehovah Jbierek in-​Nisel t’Abraham

15, 16. Il-​patt li Jehovah għamel m’Abraham kif twettaq taħt il-​patt tal-​Liġi?

¹⁵ Meta d-​dixxendenti t’Abraham kienu organizzati bħala ġens taħt il-​Liġi, Jehovah berikhom skond ma kien wiegħed lil dak il-​patrijarka. Fis-​sena 1473 Q.E.K., Ġożwè, is-​suċċessur taʼ Mosè, mexxa lil Iżrael għal ġo Kangħan. It-​tqassim sussegwenti taʼ l-​art fost it-​tribujiet wettaq il-​wegħda taʼ Jehovah li jagħti l-​art lin-​nisel t’Abraham. Meta Iżrael kien leali, Jehovah wettaq il-​wegħda tiegħu li jagħtihom ir-​rebħa fuq l-​għedewwa tagħhom. Dan kien b’mod speċjali veru matul il-​ħakma tas-​Sultan David. Sa żmien Salamun, bin David, ġie mwettaq it-​tielet aspett tal-​patt Abrahamiku. “Il-​poplu taʼ Ġuda u Iżrael kien kotran bħar-​ramel tal-​baħar; u kienu lkoll ferħana jieklu u jixorbu.”—1 Slaten 4:20.

¹⁶ Kif, iżda, kellhom il-​ġnus ibierku lilhom infushom permezz taʼ Iżrael, in-​nisel t’Abraham? Kif diġà ġie msemmi, Iżrael kien il-​poplu speċjali taʼ Jehovah, ir-​rappreżentant tiegħu fost il-​ġnus. Ftit qabel ma Iżrael immarċja għal ġo Kangħan, Mosè qal: “Ifirħu u għajjtu bil-​ferħ, ja ġnus, lill-​poplu tiegħu.” (Dewteronomju 32:43) Bosta barranin wieġbu. “Kotra kbira [“mħallta,” KŻ]” kienu diġà segwew lil Iżrael ’il barra mill-​Eġittu, raw b’għajnejhom il-​qawwa taʼ Jehovah fix-​xagħri, u semgħu l-​istedina taʼ Mosè biex jifirħu. (Eżodu 12:37, 38) Iktar tard, Rut il-​Mowabita żżewġet lil Bogħaż l-​Iżraelit u saret antenata tal-​Messija. (Rut 4:13-22) Ġeħonadab il-​Keni, u d-​dixxendenti tiegħu u Għebed-melek l-​Etjopjan, iddistingwew lilhom infushom billi żammew qrib maʼ prinċipji retti meta ħafna Iżraeliti naturali kienu żleali. (2 Slaten 10:15-17; Ġeremija 35:1-19; 38:7-13) Taħt l-​Imperu Persjan, ħafna barranin saru proseliti u ngħaqdu maʼ Iżrael fil-​ġlied kontra l-​għedewwa tiegħu.—Ester 8:17.

Patt Ġdid Meħtieġ

17. (a) Jehovah għala warrab is-​saltna taʼ Iżrael tat-​Tramuntana u tan-​Nofsinhar? (b) X’wassal għal li l-​Lhud jiġu finalment imwarrbin?

¹⁷ Xorta waħda, sabiex jirċievu t-​twettiq komplet tal-​wegħda t’Alla, il-​ġens speċjali t’Alla kellu jkun leali. Dan ma kienx. Veru, kien hemm Iżraeliti li kellhom fidi li tispikka. (Lhud 11:32—12:1) Minkejja dan, f’ħafna okkażjonijiet il-​ġens dar lejn allat pagani, bit-​tama għal benefiċċji materjali. (Ġeremija 34:8-16; 44:15-18) Xi individwi applikaw il-​Liġi ħażin jew sempliċement injorawha. (Neħemija 5:1-5; Isaija 59:2-8; Malakija 1:12-14) Wara l-​mewt taʼ Salamun, Iżrael inqasam fis-​saltna tat-​Tramuntana u s-​saltna tan-​Nofsinhar. Meta s-​saltna tat-​Tramuntana wriet kemm kienet ribelluża, Jehovah ħabbar: “Billi inti warrabt l-​għarfien, [i]nwarrbek jien milli tkun qassis għalija.” (Ħosegħa 4:6) Anki s-​saltna tan-​Nofsinhar ġiet ikkastigata severament minħabba li wriet li ma żammitx mal-​patt. (Ġeremija 5:29-31) Meta l-​Lhud warrbu lil Ġesù bħala l-​Messija, Jehovah bl-​istess mod warrab lilhom. (Atti 3:13-15; Rumani 9:31—10:4) Fl-​aħħar, Jehovah għamel arranġament ġdid biex jamministra t-​twettiq komplet tal-​patt Abrahamiku.—Rumani 3:20.

18, 19. Jehovah liema arranġament ġdid għamel sabiex il-​patt Abrahamiku setaʼ jiġi mwettaq b’mod komplet?

¹⁸ Dak l-​arranġament ġdid kien il-​patt il-​ġdid. Jehovah dan kien bassru meta qal: “Araw, għad jiġi żmien, oraklu tal-​Mulej, meta jien nagħmel patt ġdid maʼ dar Iżrael u dar Ġuda’ . . . ‘Dan ikun il-​patt li għad nagħmel maʼ dar Iżrael wara dawk il-​jiem, oraklu tal-​Mulej. [I]nqiegħed il-​liġi tiegħi fosthom u niktibha f’qalbhom; u jiena nkun Alla tagħhom, u huma jkunu l-​poplu tiegħi.’”—Ġeremija 31:31-33.

¹⁹ Dan huwa l-​patt il-​ġdid li Ġesù rrefera għalih fl-​14 taʼ Nisan tas-​sena 33 E.K. F’dik l-​okkażjoni, hu rrivela li l-​patt imwiegħed bejn id-​dixxipli tiegħu u Jehovah, b’Ġesù bħala l-​medjatur kien wasal biex jikkonkludi. (1 Korintin 11:25; 1 Timotju 2:5; Lhud 12:24) Permezz taʼ dan il-​patt il-​ġdid, il-​wegħda taʼ Jehovah lil Abraham kien se jkollha twettiq iktar glorjuż u dejjiemi, bħalma se naraw fl-​artiklu li jmiss.

Tistaʼ Tispjega?

◻ Jehovah x’wiegħed fil-​patt Abrahamiku?

◻ Jehovah kif amministra t-​twettiq tal-​patt Abrahamiku maʼ Iżrael naturali?

◻ Il-​proseliti kif ibbenefikaw mill-​patt il-​qadim?

◻ Għala kien meħtieġ patt ġdid?

[Stampa f’paġna 9]

Permezz tal-​patt tal-​Liġi, Jehovah amministra twettiq preliminari tal-​patt Abrahamiku