Sibt xi Ħaġa Aħjar mid-​Deheb

KIF IRRAKKONTAT MINN CHARLES MYLTON

Jum wieħed missieri qal: “Nibagħtu lil Charlie l-​Amerka fejn il-​flus jikbru fuq is-​siġar qishom frott. Jistaʼ jfaddal xi ftit u jibgħathomlna!”

IN-​NIES, fil-​fatt, kienu jaħsbu li t-​toroq fl-​Amerka kienu miksijin bid-​deheb. F’dak iż-​żmien, il-​ħajja għalihom kienet estremament diffiċli fl-​Ewropa tal-​Lvant. Il-​ġenituri tiegħi kellhom razzett żgħir u kienu jrabbu ftit baqar u xi tiġieġ. Fid-​dar, la dawl ma kellna u lanqas ilma. Imma, f’dak iż-​żmien, ħadd minn dawk taʼ ħdejna ma kellu.

Jien twelidt f’Hoszowczyk fl-​1 taʼ Jannar, 1893, kważi 106 snin ilu. Ir-​raħal tagħna kien fil-​Galicia, provinċja li dak iż-​żmien kienet parti mill-​imperu Awstro-Ungeriż. Illum Hoszowczyk jinstab fil-​Lvant tal-​Polonja mhux ’il bogħod mis-​Slovakkja u l-​Ukraina. Ix-​xtiewi hemmhekk kienu kefrin u s-​silġ għoli ferm. Meta kelli madwar sebaʼ snin, kont nimxi nofs kilometru sa ħdejn il-​fergħa ċkejkna tax-​xmara u b’mannara nħaffer toqba fis-​silġ biex inġib l-​ilma. Kont nieħdu d-​dar u ommi kienet tużah għat-​tisjir u għat-​tindif. Ommi kienet taħsel il-​ħwejjeġ fil-​fergħa ċkejkna tax-​xmara, billi togħrokhom fuq il-​biċċiet il-​kbar tas-​silġ.

F’Hoszowczyk ma kienx hemm skejjel, imma jien xorta tgħallimt nitkellem bil-​Pollakk, bir-​Russu, bis-​Slovakk, u bl-​Ukranjan. Aħna trabbejna bħala Ortodossi Griegi, u jien qdejt bħala abbati. Imma saħansitra taʼ età żgħira, il-​qassisin kienu jiskurmentawni għax kienu jgħidulna li ma nistgħux nieklu laħam nhar taʼ Ġimgħa, imma fl-​istess ħin, huma kienu jikluh.

Xi wħud mill-​ħbieb tagħna kienu rritornaw minn impjiegi fl-​Istati Uniti bi flus biex jirranġaw djarhom u biex jixtru apparat agrikolu. Dan hu dak li qanqal lil missieri biex jitkellem dwar li jibgħatni l-​Amerka maʼ xi ġirien li kienu qed jippjanaw li jerġgħu jmorru hemmhekk. Dak kien fl-​1907 meta kelli 14-il sena.

Mitluf fl-​Amerka

Malajr sibt ruħi fuq vapur, u f’ġimagħtejn konna qsamna l-​Atlantiku. Dak iż-​żmien, ried ikollok 20 dollaru [Lm8], għax inkella kienu jibagħtuk lura lejn pajjiżek. Jien kelli biċċa tal-​fidda t’20 dollaru, u b’hekk sirt wieħed mill-​miljuni li għaddew mill-​Gżira taʼ Ellis, fi New York, li kienet il-​bieb għall-​Amerka. M’għand­niex xi ngħidu, il-​flus ma kinux jikbru fuq is-​siġar, u t-​toroq ma kinux miksijin bid-​deheb. Fil-​fatt, ħafna minnhom lanqas biss kienu miksijin!

Qbadna ferrovija għal Johnstown, f’Penn­sylvania. L-​irġiel li kienu miegħi kienu diġà marru hemm xi darba u kienu jafu b’board­inghouse fejn stajt noqgħod. L-​idea kienet li nsib lil oħti, li kienet akbar minni u li kienet tgħix f’Jerome, f’Pennsylvania. Wara sirt naf li dan il-​post kien biss xi 25 kilometru ’l bogħod. Imma jien kont ngħid Yarome, minflok Jerome, minħabba li l-​“J” tiġi ppronunzjata bħal “Y” f’ilsien pajjiżi. Ħadd ma kien semaʼ b’Yarome, u allura trid tarani issa, f’art barranija, bilkemm naf nitkellem bl-​Ingliż, u bi ftit li xejn flus fil-​but.

Fil-għodu kont inqattagħha nfittex x’impjieg. Fl-​uffiċċju taʼ l-​impjiegi, minn numru mdaqqas t’uħud li kien ikun hemm barra fil-​kju, xi wieħed jew tnejn biss kienu jsibu x-​xogħol. B’hekk, kuljum kont nirritorna lejn il-​boardinghouse biex nistudja l-​Ingliż bil-​għajnuna taʼ xi kotba li jgħinuk tistudja waħdek. Xi drabi kont insib xi xogħol temporanju, imma x-​xhur bdew għaddejjin, u l-​flus kienu kważi spiċċawli.

Magħqud maʼ Wħud minn Ħuti

Jum wieħed għaddejt minn ħdejn lukanda li kellha ħanut tax-​xorb qrib l-​istazzjon tal-​ferrovija. L-​ikel kien verament jinxtamm tajjeb! Is-​sandwiches, iz-​zalzett, u l-​ikel l-​ieħor minn dal-ħanut kienu b’xejn jekk dak li jkun jixtri l-​birra, li kienet tiswa 5 ċenteżmi [Lm0.02] għal kull tazza kbira. Għalkemm kont taħt l-​età, tal-​ħanut tħassarni u begħli l-​birra.

Waqt li kont qed niekol, ġew xi rġiel u qalu: “Għaġġel, fittex ixrob dik il-​birra, għax il-​ferrovija għall-​Jerome daqt tasal!”

“Tridu tgħidu Yarome, hux hekk?” staqsejt jien.

“Le, Jerome,” qalu l-​irġiel. Dak in-​nhar sirt naf fejn kienet tgħix oħti. Fil-​fatt, hemm fil-​ħanut tax-​xorb, iltqajt maʼ raġel li kien joqgħod biss tliet bibien ’il bogħod minn oħti! Għalhekk, xtrajt biljett tal-​ferrovija u fl-​aħħar irnexxieli nsib lil oħti.

Oħti u żewġha kellhom boardinghouse għal dawk li kienu jaħdmu fil-​minjieri, u jien għext magħhom. Sabuli impjieg li kien li noqgħod għassa maʼ pompa li kienet titfaʼ l-​ilma ’l barra mill-​minjiera. Xogħli kien li meta tieqaf, ngħajjat lill-​mekkanik. Kont nitħallas 15-il ċenteżmu [Lm0.06] kuljum. Imbagħad ħdimt fuq il-​linji tal-​ferrovija, ġo fabbrika tal-​briks, u saħansitra bħala aġent taʼ l-​assigurazzjoni. Wara mort Pittsburgh fejn kien jgħix ħija Steve. Hemmhekk, konna naħdmu ġol-​fabbriki taʼ l-​azzar. Qatt ma rnexxieli nagħmel flus biżżejjed biex nibgħat xi ħaġa d-​dar.

Familja u Funeral

Jum wieħed, waqt li kont sejjer bil-​pass għax-​xogħol, innotajt seftura xbejba quddiem id-​dar fejn kienet taħdem. Għedt bejni u bejn ruħi, ‘Il-​aħwa, kemm hi ħelwa.’ Tliet ġimgħat wara, fl-​1917, Helen u jien iżżewwiġna. Matul l-​għaxar snin taʼ wara, kellna sitt itfal, li wieħed minnhom miet meta kien għadu żgħir ħafna.

Fl-1918, il-​Pittsburgh Railways bdew iħadd­muni bħala tramvier magħhom. Qrib il-​garaxx tat-​tramm kien hemm kafetterija fejn dak li jkun setaʼ jieħu kikkra kafè. Ġewwa, iż-​żewġt irġiel Griegi li kellhom il-​ħanut qisu li ma tantx kien jimpurtahom jekk ordnajtx xi ħaġa jew le, sakemm kienu jistgħu jippridkawlek mill-​Bibbja. Kont ngħidilhom: “Tridu tgħiduli li d-​dinja kollha hija żbaljata u intom biss għandkom raġun?”

“Iva fittixha fil-​Bibbja!” kienu jgħiduli. Imma dak iż-​żmien, ma kienx irnexxielhom jikkonvinċuni.

B’sogħba, fl-​1928, l-​għażiża Helen mardet. Biex it-​tfal jiġu mħarsin aħjar, ħadthom jgħixu m’oħti u żewġha f’Jerome. Sa dak iż-​żmien, kienu xtraw razzett. Kont immur nara lil uliedi taʼ spiss u pprovdejt flus kull xahar biex inħallas għall-​ikel tagħhom. Kont nibgħatilhom xi ħwejjeġ ukoll. B’sogħba kbira, il-​kundizzjonijiet taʼ Helen marru għall-​agħar, u bħala riżultat mietet fis-​27 t’Awissu, 1930.

Ħassejtni waħdi u mkisser. Meta mort għand il-​qassis biex nagħmel l-​arranġamenti tal-​funeral, qalli: “M’għadekx iżjed tappartjeni lil din il-​knisja. Ma ħallastx dak li kellek tħallas għal iktar minn sena.”

Spjegajtlu li marti għamlet żmien twil marida u li jien kont tajt dak kollu li kelli żejjed lil uliedi ħalli b’hekk huma setgħu jagħtu kontribuzzjonijiet lill-​knisja taʼ Jerome. Xorta waħda, qabel ma l-​qassis ikkunsenta li jieħu ħsieb il-​funeral, kelli nissellef 50 dollaru [Lm20] biex nagħti dak li kont obbligat inħallas b’lura. Il-​qassis ried ukoll 15-il dollaru [Lm6] ieħor biex jagħmel Quddiesa għand oħt il-​mara fejn xi ħbieb u l-​familja kienu ppjanaw li jinġabru biex juru r-​rispett tagħhom lejn Helen. Ma stajtx niddobbahom il-​15-il dollaru, imma l-​qassis qabel li jagħmel il-​Quddiesa bil-​kundizzjoni li nagħtih il-​flus meta toħroġli l-​paga.

Meta rċevejt il-​paga kelli bżonn nuża l-​flus biex nixtri xi żraben u ħwejjeġ lit-​tfal għall-​iskola. Mela, xi ħmistax wara, il-​qassis telaʼ fuq it-​tramm tiegħi. “Għadek tafni 15-il dollaru,” qalli. Imbagħad, meta wasal biex jinżel, heddidni billi qal, “Sa mmur għand l-​imgħallem tiegħek u ngħidlu biex jagħtini mill-​paga tiegħek dak li għandek tagħtini.”

Hekk kif spiċċajt mix-​xogħol, mort għand is-​supervisor tiegħi u għedtlu x’ġara. Avolja kien Kattoliku, qalli, “Ħallih f’idejja, jekk il-​qassis jiġi hawn, imbagħad ngħidlu x’għandu jieħu!” Dan kollu ġagħalni naħseb, ‘Il-​qassisin ma jridu xejn ħlief flusna, imma qatt ma tarahom jgħallmuna xi ħaġa dwar il-​Bibbja.’

Nitgħallem il-​Verità

Meta erġajt kont fil-​kafetterija taż-​żewġ Griegi, iddiskutejna l-​esperjenza li kelli mal-​qassis. Bħala riżultat, bdejt nistudja maʼ l-​Istudenti tal-​Bibbja, kif kienu jissejħu x-​Xhieda taʼ Jehovah dak iż-​żmien. Kont nibqaʼ mqajjem il-​lejl kollu naqra l-​Bibbja u letteratura tal-​Bibbja. Tgħallimt li Helen ma kinitx qed issofri fil-​purgatorju, bħalma kien qal il-​qassis, imma kienet rieqda fil-​mewt. (Ġob 14:13, 14; Ġwann 11:11-14) Tabilħaqq, kont sibt xi ħaġa bil-​wisq aħjar mid-​deheb​—kienet il-​verità!

Xi ftit tal-​ġimgħat wara, fl-​ewwel laqgħa tiegħi maʼ l-​Istudenti tal-​Bibbja fil-​Garden The­atre ġo Pittsburgh, għollejt idi u għedt, “Tgħallimt iktar dwar il-​Bibbja l-​lejla milli fis-​snin kollha li qattajt fil-​knisja.” Iktar tard, meta staqsew min xtaq li l-​għada jieħu sehem fix-​xogħol taʼ l-​ippridkar, erġajt għollejt idi.

Imbagħad, nhar l-​4 t’Ottubru, 1931, issimbolizzajt id-​dedikazzjoni tiegħi lil Jehovah bil-​magħmudija taʼ l-​ilma. Sadanittant stajt nikri dar u nġib lura lil uliedi biex jgħixu miegħi, billi qabbadt waħda biex tiħodli ħsiebhom. Minkejja r-​responsabbiltajiet tiegħi tal-​familja, minn Jannar 1932 sa Ġunju 1933, qdejt f’forma taʼ servizz speċjali li jissejjaħ awżiljarju, fejn qattajt minn 50 sa 60 siegħa kull xahar nitkellem m’oħrajn dwar il-​Bibbja.

Qisu għal din il-​ħabta, bdejt ninnota ċertu mara ħelwa u żagħżugħa. Dejjem qisha kienet tirkeb it-​tramm tiegħi fi triqitha lejn ix-​xogħol u lura. Konna nagħtu daqqa t’għajn lil xulxin minn ġol-​mera li kelli biex nara wara. Dak kien kif iltqajna jien u Mary. Tgħarrasna u żżewwiġna f’Awissu 1936.

Sa l-​1949, iż-​żmien twil tiegħi fuq ix-​xogħol tani ċ-​ċans li nagħżel xift li kien iħallini nagħmel ix-​xogħol taʼ pijunier, kif inhu msejjaħ il-​ministeru full-time. Binti ż-​żgħira, Jean, kienet bdiet bħala pijuniera fl-​1945, u aħna konna nieħdu sehem f’dan ix-​xogħol flimkien. Iktar tard, Jean iltaqgħet maʼ Sam Friend, li kien qed jaqdi f’Betel, il-​kwartieri ġenerali dinjin tax-​Xhieda taʼ Jehovah fi Brooklyn, New York.a Huma żżewġu fl-​1952. Komplejt fix-​xogħol taʼ pijunier f’Pittsburgh u kkonduċejt ħafna studji tal-​Bibbja, darba minnhom maʼ 14-il familja differenti kull ġimgħa. Fl-​1958, irtirajt mix-​xogħol li kelli taʼ tramvier. Wara dan, ix-​xogħol taʼ pijunier kien sar faċli, ladarba issa ma kellix għalfejn inqattaʼ tmien sigħat kuljum f’xogħol sekulari.

Fl-1983, Mary mardet. Ipprovajt nieħu ħsiebha bħalma hi ħadet ħsiebi b’mod tant tajjeb għal kważi 50 sena. Eventwalment, ħallietna fl-​14 taʼ Settembru, 1986.

Insib il-​Post fejn Twelidt

Fl-​1989, Jean u Sam ħaduni magħhom għal konvenzjonijiet ġewwa l-​Polonja. Żorna wkoll l-​akkwata fejn trabbejt. Meta r-​Russi ħadu taħt idejhom dik il-​parti tad-​dinja, huma bidd­lu l-​ismijiet taʼ l-​irħula u ddeportaw lin-​nies lejn artijiet oħrajn. Wieħed minn ħuti ġie ddeportat lejn l-​Istanbul u oħti lejn ir-​Russja. B’hekk, l-​isem tar-​raħal tiegħi ma kienx familjari maʼ dawk li staqsejna.

Imbagħad xi muntanji li kienu ’l bogħod dehru familjari għalija. Hekk kif qrobna lejhom, bdejt nagħraf affarijiet oħrajn​—għolja, salib it-​toroq, knisja, pont fuq xmara. F’daqqa waħda, b’sorp­riża għalina, rajna tabella li kellha miktub fuqha “Hoszowczyk”! Xi ftit żmien qabel, il-​Komunisti tilfu l-​influwenza tagħhom, u l-​ismijiet oriġinali taʼ l-​irħula ġew irrestawrati.

Id-dar tagħna lanqas biss kienet għadha teżisti, imma hemm kien il-​forn li xi darba kien jintuża għat-​tisjir fuq barra, nofsu midfun fl-​art. Imbagħad ippontajt sebgħi lejn siġra kbira u għedt: “Qed tarawha dik is-​siġra. Dik jien ħawwiltha qabel ma tlaqt lejn l-​Amerka. Ara kemm kibret!” Wara dan, żorna xi ċimiterji, biex infittxu xi ismijiet taʼ xi membri tal-​familja, imma ma sibna xejn.

Inpoġġu l-​Verità l-​Ewwel

Meta r-​raġel taʼ Jean miet fl-​1993, hi staqsietni jekk ridthiex titlaq minn Betel biex tieħu ħsiebi. Jien għedtilha li din kienet tkun l-​agħar ħaġa li setgħet tagħmel, u llum hekk għadha l-​opinjoni tiegħi. Għext waħdi sakemm kelli 102, imma mbagħad sar neċessarju li jiħduni ġo dar taʼ l-​anzjani. Xorta għadni anzjan fil-​Kongregazzjoni taʼ Bellevue f’Pittsburgh, u l-​aħwa jiġu għalija u jiħduni għal-​laqgħat fis-​Sala tas-​Saltna nhar taʼ Ħadd. Għalkemm l-​attività tiegħi fl-​ippridkar issa hija limitata għalkollox, għadni fuq il-​lista taʼ pijunieri neqsin mis-​saħħa.

Matul is-​snin, gawdejt l-​iskejjel speċjali għat-​taħriġ taʼ l-​indokraturi organizzati mill-​Watch Tower Society. F’Diċembru li għadda, attendejt xi sezzjonijiet mill-​Iskola tal-​Ministeru tas-​Saltna għall-​anzjani tal-​kongregazzjonijiet. U fil-​11 t’April li għadda, Jean ħaditni għall-​Mafkar tal-​mewt taʼ Kristu, ċelebrazzjoni li ili ngħożż is-​sehem tiegħi fiha kull sena mill-​1931 ’l hawn.

Xi wħud minn dawk li studjajt il-​Bibbja magħhom illum jaqdu bħala anzjani, oħrajn bħala missjunarji fl-​Amerka taʼ Isfel, u xi wħud huma nanniet, jaqdu lil Alla m’uliedhom. Tlieta minn uliedi stess​—Mary Jane, John, u Jean—​kif ukoll ħafna minn uliedhom u wlied uliedhom qegħdin jaqdu fedelment lil Alla Jehovah. It-​talba tiegħi hi li xi darba binti l-​oħra u l-​bqija t’ulied uliedi u tat-​tfal tagħhom, jagħm­lu l-​istess.

Issa fl-​età taʼ 105 snin, nibqaʼ ninkuraġġixxi lil kulħadd biex jistudja l-​Bibbja u jitkellem m’oħrajn dwar dak li tgħallem. Iva, jien konvint li jekk tibqaʼ qrib taʼ Jehovah, qatt ma toħroġ iddiżappuntat. Imbagħad int ukoll tistaʼ tgawdi xi ħaġa aħjar mid-​deheb li jispiċċa​—il-​verità li tippermettilna li jkollna relazzjoni prezzjuża mad-​Donatur tal-​Ħajja tagħna, Alla Jehovah.

[Nota taʼ taħt]

[Stampa f’paġna 25]

Meta kont insuq it-​tramm

[Stampa f’paġna 26]

Fid-​dar taʼ l-​anzjani fejn ngħix illum

[Stampa f’paġna 27]

It-​tabella li sibna fl-​1989