BIJOGRAFIJA
Tgħallimna li Qatt M’Għandna Ngħidu Le lil Ġeħova
WARA maltempata kbira, l-ilma tax-xmara sar qisu tajn u tant beda ġej bis-saħħa li beda jkaxkar ġebel kbir ħafna. Kellna bżonn naqsmu għan-naħa l-oħra imma l-kurrent tant kien qawwi li kisser il-pont li kien hemm. Jien, ir-raġel tiegħi, Harvey, u l-interpretu tal-lingwa Amis bdejna nibżgħu u ma konniex nafu x’se nagħmlu. Waqt li konna qed naqsmu, l-aħwa fuq in-naħa l-oħra kienu inkwetati għalina. L-ewwel, soqna l-karozza tagħna fuq trakk naqra ikbar. Imbagħad, mingħajr ma rbatna l-karozza, bdejna naqsmu x-xmara. Qisu ma stajna naslu qatt għan-naħa l-oħra. Bqajna nitolbu sa ma wasalna u rnexxielna naslu qawwijin u sħaħ. Dan kien fl-1971. Konna qegħdin fin-naħa tal-Lvant tat-Tajwan, ’il bogħod ħafna minn fejn twelidna. Ejja ngħidilkom l-istorja tagħna.
TGĦALLIMNA NĦOBBU LIL ĠEĦOVA
Harvey kien il-kbir minn erbaʼ aħwa. Il-familja tiegħu tgħallmet il-verità f’Midland Junction, fil-Punent tal-Awstralja. Dan ilu iktar minn 80 sena, meta kien hemm ħafna faqar fil-pajjiż. Harvey, sar iħobbu ħafna lil Ġeħova u tgħammed meta kellu 14-il sena. Malajr tgħallem lezzjoni importanti, dik li jaċċetta kull inkarigu li jirċievi fil-kongregazzjoni. Darba, meta kien għadu żagħżugħ, m’aċċettax li waqt il-laqgħa jaqra It-Torri tal-Għassa għax ħaseb li ma kienx kapaċi. Imma l-ħu li tkellem maʼ Harvey għenu jaħsibha b’mod ieħor, billi qallu, “Meta xi ħadd fl-organizzazzjoni taʼ Ġeħova jitolbok tagħmel xi ħaġa, dan għax jaħseb li int kapaċi!”—2 Kor. 3:5.
Jiena, ommi, u oħti l-kbira sibna l-verità fl-Ingilterra. Fil-bidu, missieri ma kienx iħobbhom lix-Xhieda taʼ Ġeħova, imma mbagħad ġie fil-verità hu wkoll. Kontra qalbu, jien tgħammidt meta kelli biss disaʼ snin. Kont għamilt il-mira li nkun pijuniera u li xi darba nsir missjunarja. Però, missieri ma ridnix inkun pijuniera qabel ikolli 21 sena. Imma jien ma ridtx nistenna daqshekk. Għalhekk, meta kelli 16-il sena, hu kien ħallieni mmur ngħix l-Awstralja maʼ oħti l-kbira li kienet emigrat hemmhekk. U taʼ 18-il sena rnexxieli nsir pijuniera.
Fl-1951, fil-ġurnata tat-tieġ
Jien u Harvey iltqajna l-Awstralja. It-tnejn kellna x-xewqa li naqdu lil Ġeħova bħala missjunarji. Iżżewwiġna fl-1951. Wara li għamilna sentejn bħala pijunieri, bdejna x-xogħol tas-circuit. It-territorju li kellna, fil-Punent tal-Awstralja, kien kbir ħafna u għalhekk kellna nivvjaġġaw distanzi twal.
IL-ĦOLMA TAGĦNA SSIR REALTÀ
Fl-1955, f’Yankee Stadium waqt il-Gradwazzjoni taʼ Gilegħad
Fl-1954, ġejna mistidnin nattendu l-25 klassi taʼ Gilegħad. Il-ħolma li nsiru missjunarji kienet se ssir realtà! Wasalna New York bil-vapur u hemmhekk bdejna nistudjaw fil-fond il-Bibbja. Fl-Iskola taʼ Gilegħad, kellna nistudjaw ukoll l-Ispanjol. Dan ma kienx faċli għal Harvey, għax ma kinitx iddurlu r-r.
Waqt l-iskola, l-għalliema tagħna qalulna li dawk li jixtiequ jaqdu l-Ġappun setgħu jniżżlu isimhom biex ikunu jistgħu jitgħallmu l-lingwa. Aħna ddeċidejna li nħallu l-organizzazzjoni taʼ Ġeħova tiddeċiedi fejn naqdu. Wara ftit, wieħed mill-għalliema, Albert Schroeder, sar jaf li ma konniex niżżilna isimna. Hu qalilna, “Għax ma terġgħux taħsbuha?” Wara li bqajna ma niżżilniex isimna, Ħuna Schroeder qalilna: “Jien u l-għalliema l-oħra niżżilna isimkom. Araw taqbdux il-Ġappuniż.” Għal Harvey kien iktar faċli biex jitkellem bil-Ġappuniż milli bl-Ispanjol.
Wasalna l-Ġappun fl-1955 meta kien hemm biss 500 pubblikatur fil-pajjiż. Harvey kellu 26 sena, u jien kelli 24. Ġejna inkarigati biex immorru fil-belt taʼ Kobe, fejn hemm ippritkajna għal erbaʼ snin. Imbagħad, meta rġajna ġejna mistidnin biex immorru naqdu fix-xogħol tas-circuit viċin il-belt Nagoya, ħadna pjaċir ħafna. Dan l-inkarigu kien għal qalbna għax kollox kien jogħġobna, l-aħwa, l-ikel, u l-kampanja. Imma wara ftit, kellna opportunità oħra biex ma ngħidux le għal dak li talabna Ġeħova.
INKARIGU ĠDID IĠIB PROVI ĠODDA
Harvey u jien maʼ missjunarji oħra f’Kobe, il-Ġappun, fl-1957
Wara tliet snin fix-xogħol tas-circuit, l-aħwa tal-fergħa tal-Ġappun staqsewna jekk nixtiqux immorru t-Tajwan biex nippritkaw lin-nies li huma mit-tribù tal-Amis. Xi wħud minn dawn l-aħwa saru apostati u l-fergħa fit-Tajwan riedet ħu li jitkellem il-Ġappuniż biex ikun jistaʼ jgħin ħalli tieqaf l-apostasija.a Kienet deċiżjoni diffiċli għax konna nħobbu l-inkarigu tagħna fil-Ġappun. Imma Harvey tgħallem li qatt m’għandu jgħid le għal inkarigu ġdid, għalhekk qbilna li mmorru.
Wasalna f’Novembru tal-1962. Fit-Tajwan kien hemm 2,271 pubblikatur, li l-biċċa l-kbira minnhom kienu Amis. Imma l-ewwel kellna bżonn nitgħallmu ċ-Ċiniż. Biex nitgħallmu ċ-Ċiniż, kulma kellna ktieb wieħed u għalliem li ma kienx jitkellem l-Ingliż, imma xorta rnexxielna nitgħallmu.
Ftit wara li wasalna t-Tajwan, Harvey ġie inkarigat biex jaqdi bħala qaddej tal-fergħa. Dan kien jinvolvi li jieħu ħsieb ix-xogħol tal-ippritkar fil-pajjiż. Minħabba li l-fergħa kienet żgħira, Harvey kellu ċ-ċans biex jagħmel ix-xogħol fl-uffiċċju u anki jaħdem fil-ministeru mal-aħwa Amis għal tliet ġimgħat kull xahar. Minn żmien għal żmien qeda wkoll bħala l-indokratur tad-distrett, allura kien jagħti t-taħditiet fl-assembleat. Harvey kien kapaċi jagħti t-taħditiet bil-Ġappuniż, u l-aħwa Amis kienu jifhmuh. Imma l-gvern ried li l-laqgħat reliġjużi jsiru biss biċ-Ċiniż. Għalhekk, minkejja li għal Harvey iċ-Ċiniż kien diffiċli, hu kien jagħti t-taħditiet biċ-Ċiniż u ħu ieħor jinterpretahom bl-Amis.
Dak iż-żmien, biex nagħmlu assemblea kellna bżonn il-permess. Dan ma kienx faċli u ġieli kien jieħu żmien twil. Meta l-pulizija ma kinux jagħtuna l-permess sal-ġimgħa tal-assemblea, Harvey kien jibqaʼ jistenna bilqiegħda l-għassa tal-pulizija sakemm jagħtuhulu. Minħabba li l-pulizija kienu jħossuhom skomdi meta jkun hemm xi ħadd barrani li jkun qed jistenna fl-għassa, kienu jagħtuna l-permess malajr.
L-EWWEL DARBA LI TLAJT MUNTANJA
Naqsmu xmara baxxa fit-Tajwan biex immorru nippritkaw
Fil-ġimgħat li konna nqattgħu mal-aħwa, konna nimxu għal iktar minn siegħa nitilgħu l-muntanji u naqsmu x-xmajjar bil-mixi. L-ewwel muntanja li tlajt ma ninsieha qatt. Wara li kilna xi ħaġa żgħira, qbadna tal-linja fil–5:30 taʼ filgħodu biex immorru ġo villaġġ ’il bogħod. Imbagħad qsamna xmara u tlajna muntanja wieqfa ħafna. Tant kienet wieqfa li xħin konna telgħin, iż-żarbun tal-ħu kien maʼ wiċċi.
Dakinhar, Harvey ħadem mal-aħwa tal-lokal, waqt li jien mort nipprietka waħdi f’raħal żgħir lin-nies li kienu jitkellmu bil-Ġappuniż. Għall-ħabta tas-siegħa ħassejtni bla saħħa għax kont għadni ma kilt xejn. Meta fl-aħħar iltqajt maʼ Harvey, ma kienx hemm aħwa miegħu. Harvey irnexxielu jpartat xi rivisti maʼ tliet bajdiet. Hu wrieni kif għandi nikolha. Għalkemm ma kellix aptitha, għamiltilha toqba u xrobta. U min kien se jieħu t-tielet waħda? Harvey ħaseb li kien ikun diffiċli għalih li jniżżilni minn fuq il-muntanja jekk jiġrili xi ħaġa, għalhekk ħadtha jien.
KELLI NINĦASEL B’MOD MHUX TAS-SOLTU
Meta morna għal waħda mill-assembleat, ġratli xi ħaġa mhux tas-soltu. Konna qegħdin noqogħdu f’dar taʼ ħu ħdejn is-Sala tas-Saltna. Minħabba li għall-Amis huwa importanti ħafna li tinħasel, il-mara tal-indokratur li jżur il-kongregazzjonijiet ippreparatilna l-affarijiet biex ninħaslu. Minħabba li Harvey kellu x’jagħmel, qalli biex nibda jien l-ewwel. Xħin mort biex ninħasel sibt friskatur bl-ilma kiesaħ, ieħor bl-ilma sħun, u ieħor vojt. Ma stennejtx li l-mara tal-indokratur li jżur l-kongregazzjonijiet se tagħmilhom quddiem id-dar li kienet faċċata tas-Sala tas-Saltna, fejn l-aħwa kienu qed jgħinu għall-preparazzjoni tal-assemblea. Jien tlabtha biex forsi ġġibli xi purtiera u hi ġabitli biċċa plastik trasparenti! Bdejt naħsibha mmurx fuq in-naħa taʼ wara tad-dar, imma kien hemm xi wiżż u bżajt li jigdmuni. Bejni u bejn ruħi għedt: ‘L-aħwa għandhom ħafna x’jagħmlu u mhux se jarawni ninħasel. Jekk ma ninħasilx jieħdu għalihom. Ħa ninħasel malajr!’ U hekk għamilt.
Lebsin ilbies tradizzjonali tat-tribù tal-Amis
LETTERATURA GĦALL-AĦWA AMIS
Harvey irrealizza li l-aħwa Amis bdew isibuha diffiċli biex jagħmlu progress spiritwali għax ħafna minnhom ma kinux jafu jaqraw u ma kellhomx letteratura fil-lingwa tagħhom. Peress li l-lingwa Amis bdiet tinkiteb bl-alfabett Ruman, kienet tidher idea tajba li l-aħwa jitgħallmu jaqraw il-lingwa tagħhom. Dan kien jirrikjedi ħafna xogħol, imma l-aħwa bdew jitgħallmu dwar Ġeħova bil-lingwa tagħhom. Il-letteratura bil-lingwa Amis saret disponibbli fl-1966, u fl-1968 beda jiġi ppubblikat It-Torri tal-Għassa.
Imma l-gvern ried li tiġi mqassma letteratura biċ-Ċiniż biss. Għalhekk, biex nevitaw il-problemi, It-Torri tal-Għassa bl-Amis kien ippubblikat b’modi oħra. Pereżempju, għal xi żmien, It-Torri tal-Għassa li konna nużaw kien miktub biċ-Ċiniż u bl-Amis. B’hekk, jekk xi ħadd jinduna b’xi ħaġa, konna qisna qed nużaw il-letteratura biex ngħallmu ċ-Ċiniż lin-nies tal-lokal. Minn dakinhar ’l hawn, l-organizzazzjoni taʼ Ġeħova pprovdiet ħafna letteratura bil-lingwa Amis biex tgħin lil dawn in-nies jitgħallmu l-veritajiet tal-Bibbja.—Atti 10:34, 35.
L-AĦWA AMIS JIBDEW JGĦIXU SKONT IL-LIVELLI T’ALLA
Għal madwar 20 sena, ħafna aħwa Amis ma kinux qed jgħixu skont il-livelli t’Alla. Peress li ma fehmux sew il-prinċipji tal-Bibbja, xi wħud bdew jgħixu ħajja immorali, jabbużaw mill-alkoħol, u jpejpu t-tabakk jew jomogħdu l-betel nut. Harvey żar ħafna kongregazzjonijiet biex jipprova jgħin lill-aħwa jifhmu kif Ġeħova jqis dawn l-affarijiet. F’waħda minn dawn iż-żjajjar kellna l-esperjenza li semmejt fil-bidu taʼ dan l-artiklu.
Aħwa umli kienu lesti li jagħmlu l-bidliet, imma b’dispjaċir, ħafna oħrajn ma kinux. Fil-fatt, in-numru taʼ pubblikaturi fit-Tajwan niżel minn 2,450 għal 900 f’perjodu taʼ 20 sena. Dan kien vera skuraġġanti. Però, aħna konna nafu li Ġeħova qatt ma kien se jbierek organizzazzjoni mhux nadifa. (2 Kor. 7:1) Wara xi żmien, il-kongregazzjonijiet bdew jaqdu lil Ġeħova kif jixraq, u bil-barka tiegħu, fit-Tajwan illum hemm iktar minn 11,000 pubblikatur.
L-aħwa fil-kongregazzjonijiet tal-Amis komplew isaħħu l-fidi tagħhom, u b’hekk Harvey setaʼ jqattaʼ iktar ħin fit-territorju Ċiniż. Hu kien ferħan ħafna li setaʼ jgħin lill-irġiel t’aħwa nisa jsiru Xhieda taʼ Ġeħova. Għadni niftakru jgħidli kemm kien ferħan li semaʼ lil wieħed minn dawn l-irġiel jitlob għall-ewwel darba lil Ġeħova. Jien ukoll inħossni kuntenta li stajt ngħallem lil ħafna nies jersqu qrib Ġeħova. U kont ferħana li qdejt fil-fergħa tat-Tajwan mat-tifel u t-tifla taʼ waħda mill-istudenti tal-Bibbja tiegħi.
TELFA KBIRA
Fl-1 taʼ Jannar 2010, wara kważi 59 sena taʼ żwieġ, l-għażiż żewġi, Harvey, miet bil-kanċer. Hu għamel kważi 60 sena fis-servizz full-time. Nimmissjah ħafna! Imma ferħana ħafna li ħdimt miegħu f’żewġ pajjiżi mill-isbaħ! Tgħallimna nitkellmu, u fil-każ taʼ Harvey anki jikteb, żewġ lingwi diffiċli.
Xi snin wara, il-Ġemgħa li Tiggverna ddeċidiet li għandi nerġaʼ mmur lura l-Awstralja minħabba li kont qed nikber fl-età u kelli bżonn min jieħu ħsiebi. L-ewwel għedt, ‘Ma rridx nitlaq mit-Tajwan.’ Imma Harvey kien għallimni li qatt m’għandi ngħid le lill-organizzazzjoni taʼ Ġeħova, u għalhekk mort. Eventwalment, irrealizzajt li kienet idea tajba li mort lura.
Jien ferħana li nistaʼ nuża l-Ġappuniż u ċ-Ċiniż biex nagħmel it-turs f’Betel
Illum, matul il-ġimgħa naqdi fil-fergħa tal-Awstralasja u fit-tmiem il-ġimgħa nipprietka mal-kongregazzjoni. F’Betel nieħu pjaċir nuża l-lingwi li tgħallimt, il-Ġappuniż u ċ-Ċiniż, biex nagħmel it-turs. Jien inħares ’il quddiem għall-irxoxt li Ġeħova wegħedna. Jiena ċerta li Ġeħova se jiftakar lil Harvey, li dejjem kien jagħmel dak kollu li Ġeħova kien jitlob minnu.—Ġw. 5:28, 29.
a Għalkemm illum il-lingwa uffiċjali tat-Tajwan hi ċ-Ċiniż, għal ħafna snin il-lingwa Ġappuniża kienet il-lingwa uffiċjali. Allura ħafna mit-tribujiet fit-Tajwan kienu jitkellmu wkoll il-Ġappuniż.