L-​1 Suġġeriment​—Kul bil-​Għaqal

“Kul ikel. Tikolx iżżejjed. Kul l-​iktar ħaxix.” B’dan il-​ftit kliem, l-​awtur Michael Pollan jiġbor parir sempliċi dwar id-​dieta li hu bbażat fuq l-​esperjenza. X’ried ifisser b’dan il-​kliem?

◯ Kul ikel frisk. Kul ikel “taʼ veru”—ikel magħmul minn qamħ sħiħ, ikel frisk li n-​nies ilhom jieklu għal eluf taʼ snin—minflok ikel proċessat li nsibu llum il-​ġurnata. Ikel li tixtri minn barra, li jkun imsajjar u lest, kif ukoll ikel li tiekol minn restoranti tal-​fast food, normalment ikun fih livelli għoljin taʼ zokkor, melħ, u xaħam. Dawn l-​ingredjenti huma assoċjati maʼ mard tal-​qalb, puplesija, kanċer, u mard serju ieħor. Meta tkun qed issajjar, minflok taqli pprova sajjar fuq il-​fwar, aħmi, u ixwi. Ipprova uża iktar ħwawar sabiex tnaqqas mill-​melħ. Kun ċert li l-​laħam ikun misjur sew, u qatt tiekol ikel li jkun ħżien.

◯ Tikolx iżżejjed. L-​Organizzazzjoni Dinjija tas-​Saħħa tirrapporta żieda allarmanti madwar id-​dinja fir-​rata taʼ nies b’piż żejjed jew li għandhom problema t’obeżità. Dan spiss hu r-​riżultat taʼ ikel żejjed. Fi studju li sar instab li f’xi partijiet tal-​Afrika, “hemm iktar tfal li għandhom piż żejjed milli tfal li huma malnutriti.” Tfal li jkollhom problema taʼ obeżità jkunu f’riskju li jkollhom problemi taʼ saħħa, inkluż id-​dijabete, kemm issa u kemm fil-​futur. Ġenituri, agħtu eżempju tajjeb lil uliedkom billi tillimitaw il-​porzjonijiet tagħkom stess.

◯ Kul l-​iktar ħaxix. Ikla bilanċjata jkun fiha iktar varjetà taʼ frott, ħaxix, u ikel magħmul minn qamħ sħiħ milli ikel bil-​lamtu bħal, pereżempju, patata, ross, ħobż, u għaġin. Darba jew darbtejn fil-​ġimgħa pprova kul ħut minflok laħam. Naqqas l-​ikel irfinut bħalma hu l-​għaġin, il-​ħobż abjad, u r-​ross abjad għax ħafna min-​nutriment tagħhom ikun intilef. Iżda evita dieti popolari li jistgħu jkunu taʼ periklu. Ġenituri, ipproteġu s-​saħħa taʼ wliedkom billi tgħinuhom jibdew iħobbu ikel sustanzjuż. Pereżempju, jekk ikunu jridu jieklu xi ħaġa ħafifa bejn ikla u oħra, agħtuhom ġewż, frott frisk li jkun maħsul sew, u ħaxix, minflok xi pakkett krisps jew ħelu.

◯ Ixrob ħafna likwidi. L-​adulti u t-​tfal għandhom bżonn jixorbu kuljum ħafna ilma u likwidi oħrajn li ma jkunx fihom zokkor. Ixrob iktar meta t-​temp ikun sħun u meta tkun qed tagħmel xi xogħol taʼ strapazz u eżerċizzju. Dawn il-​likwidi jgħinuk fid-​diġestjoni, inaddfulek ġismek minn elementi tossiċi, jgħinuk biex ikollok ġilda aħjar, u biex titlef il-​piż. Dawn jgħinuk tħossok u tidher aħjar. Evita li tixrob ammont eċċessiv t’alkoħol u ħafna xorb li jkun fih iz-​zokkor. Flixkun luminata kuljum jistaʼ jżidlek kważi 7 kilogrammi f’sena mal-​piż tiegħek.

F’xi pajjiżi, tistaʼ tkun biċċa xogħol iebsa u li tiswa ħafna flus li tikseb ilma nadif. Madankollu, hu vitali li tixrob. Ilma kontaminat ikollu bżonn jitgħalla jew jiġi purifikat b’xi kimiċi. Jingħad li l-​ilma maħmuġ joqtol iktar nies mill-​gwerer u mit-​terremoti. Fil-​fatt, hu rrapportat li joqtol 4,000 tifel u tifla kuljum. L-​Organizzazzjoni Dinjija tas-​Saħħa tissuġġerixxi li t-​trabi jingħataw biss ħalib tal-​omm matul l-​ewwel sitt xhur taʼ ħajjithom. Imbagħad, minn tal-​inqas sal-​età taʼ sentejn, jingħataw il-​ħalib tal-​omm, flimkien maʼ xi ikel ieħor.