CAPÍTULO 28
“Nda̱a̱ iníísaá nu̱ú ñuʼú”
Miíyó na̱ testigo Jehová ndákundeéyó kéʼéyó chiñu ña̱ ke̱ʼé na̱ cristiano na̱ xi̱ndoo tá siglo nu̱ú
1. ¿Á inkáchi íyo ña̱ kéʼéyó xíʼin ña̱ ke̱ʼé na̱ cristiano na̱ xi̱ndoo tá siglo nu̱ú?
NA̱ CRISTIANO na̱ xi̱ndoo tá siglo nu̱ú chi̱kaa̱nína ndee̱ ña̱ na̱túʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱. Ta̱xina ña̱ chi̱ndeétáʼan ña̱ espíritu santo xíʼinna ta xi̱niʼiña yichi̱ nu̱úna. Ni i̱xandi̱va̱ʼanína xíʼinna kǒo nísasi ña̱yóʼo nu̱úna ña̱ ndakundeéna natúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Ta ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ta̱xi Jehová ndaʼa̱na xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Ta nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé na̱kán saátu kéʼé miíyó na̱ testigo Jehová tiempo vitin.
2, 3. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní tutu Hechos nu̱úyó?
2 Sana ndu̱ndakúníka ña̱ kándíxayó Ndióxi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ka̱ʼviyó Hechos ña̱ ke̱ʼé na̱ apóstol. Liviní ña̱ káʼa̱n libro yóʼo, saáchi nu̱ú iin kuití libro yóʼo kúú ña̱ nátúʼun Ndióxi̱ xíʼinyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼo na̱ cristiano na̱ xi̱ndoo tá siglo nu̱ú.
3 Tutu Hechos káʼa̱nña xa̱ʼa̱ 95 na̱ yiví, 32 país xíʼin inkaka lugar, 54 ñuu xíʼin 9 isla. Káʼa̱nña xa̱ʼa̱ na̱ yiví na̱ xi̱ndoo tiempo saá, xa̱ʼa̱ na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ veʼe-ñu̱ʼu na̱ ni̱nuní xi̱kuni, káʼa̱nña xa̱ʼa̱ na̱ chíñu na̱ xindakanixi̱ní ña̱ íyona nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ndióxi̱ ta saátu káʼa̱nña xa̱ʼa̱ na̱ xi̱ ixandi̱va̱ʼa xíʼin na̱ xi̱ndasakáʼnu Ndióxi̱. Soo na̱ káʼa̱nníkaña xa̱ʼa̱ kúú na̱ hermano xíʼin ná hermana na̱ xi̱ndoo tá siglo nu̱ú. Nda̱a̱ táki̱ʼva ndóʼo miíyó saátu ndo̱ʼo na̱kán saáchi ni̱ya̱ʼana nu̱ú tu̱ndóʼo, soo ni saá kǒo níndakoona ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa xíʼin ña̱ si̱í-ini.
4. ¿Nda̱chun kúsi̱íka-iniyó xíʼin chiñu ña̱ ke̱ʼé ta̱ Pablo, ñá Tabita xíʼin inkaka na̱ cristiano na̱ xi̱ndoo tá siglo nu̱ú?
4 Kúsi̱íní-iniyó xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ apóstol Pedro xíʼin ta̱ Pablo, ta̱ doctor Lucas, ta̱ Bernabé ta̱ va̱ʼaní ni̱xi̱yo ini, ta̱ Esteban ta̱ ndakúní ni̱xi̱yo ini, ñá Tabita ñá xi̱chindeétáʼan xíʼin inkana, ñá Lidia ñá va̱ʼaní ni̱xi̱yo ini ta saátu inkaka na̱ xi̱ndasakáʼnu Ndióxi̱ na̱ nda̱kúní ni̱xi̱yo ini. Soo, ¿nda̱chun kúsi̱íka-iniyó xíʼin ña̱ ke̱ʼéna ni xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa 2,000 ku̱i̱ya̱ ña̱ xi̱ndoona? Saáchi kéʼéyó chiñu táʼan ña̱ ke̱ʼéna, ña̱ sanáʼa̱yó na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Mat. 28:19, 20). Iin chiñu liviní kúú ña̱yóʼo.
“Nda̱a̱ iníísaá nu̱ú ñuʼú” (Hechos 1:8).
5. ¿Ndáa míí siʼna ki̱xáʼa na̱ discípulo ta̱ Jesús na̱túʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱?
5 Ná ndakani loʼo xi̱níyó xa̱ʼa̱ chiñu ña̱ ta̱xi ta̱ Jesús ndaʼa̱ na̱ discípulora. Ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼinna: “Ndakiʼinndó ndee̱ tá ná kixaa̱ espíritu santo sa̱tándó. Ta natúʼunndó xa̱ʼíi̱ chí ñuu Jerusalén, xíʼin iníí chí Judea xíʼin Samaria, ta nda̱a̱ iníísaá nu̱ú ñuʼú” (Hech. 1:8). Espíritu santo ta̱xi ndee̱ ndaʼa̱na ña̱ na̱túʼunna “chí ñuu Jerusalén” (Hech. 1:1–8:3). Ta saátu espíritu santo kúú ña̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱úna ña̱ na̱túʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ “iníí chí Judea xíʼin Samaria” (Hech. 8:4-13:3). Tándi̱ʼi ki̱xáʼana na̱túʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa “nda̱a̱ iníísaá nu̱ú ñuʼú” (Hech. 13:4-28:31).
6, 7. ¿Ndáaña kǒo níxikuumií na̱ hermano na̱ xi̱ndoo tá siglo nu̱ú, ta ndáaña kúúmiíyó tiempo vitin?
6 Tiempo vitin kúúmiíyó ndiʼi ña̱ xíniñúʼuyó ña̱ nátúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, soo na̱ hermano na̱ xi̱ndoo tá siglo nu̱ú kǒo iin Biblia níxikuumiína ni tutu ña̱ taxina ndaʼa̱ na̱ yiví. Tá kúú Evangelio ña̱ Mateo ni̱ka̱ʼyi̱ña kúyatin ku̱i̱ya̱ 41. Ta tutu Hechos ndi̱ʼi ni̱ka̱ʼyi̱ña kúyatin ku̱i̱ya̱ 61, ta tiempo saá sava kuití carta ña̱ ka̱ʼyi ta̱ Pablo kúú ña̱ ni̱xi̱yo. Ta na̱ cristiano na̱ xi̱kuu judío xi̱xiniso̱ʼona ña̱ xi̱kaʼvina Escrituras Hebreas tá xi̱xaʼa̱nna sinagoga ta kúma̱níka ndu̱una cristiano (2 Cor. 3:14-16). Soo ku̱a̱ʼání na̱yóʼo kǒo ña̱ Escrituras Hebreas níxikuumiína, ta tá xi̱xaʼa̱nna xi̱natúʼunna xíʼin na̱ yiví xi̱niñúʼu ka̱ʼa̱n xíʼin xi̱nína ña̱ káʼa̱n ña̱yóʼo.
7 Tiempo vitin ndiʼi miíyó na̱ testigo Jehová kúúmiíyó Biblia ta saátu ku̱a̱ʼání tutu ña̱ kivi kuniñúʼuyó. Saátu nátúʼunyó xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa ku̱a̱ʼání nu̱ú tu̱ʼun ta sánáʼa̱yó na̱ yiví nu̱ú 240 país xíʼin inkaka ñuu.
Ña̱ espíritu santo kúú ña̱ táxi ndee̱ ndaʼa̱yó
8, 9. a) Xa̱ʼa̱ ña̱ chi̱ndeétáʼan ña̱ espíritu santo xíʼin na̱ discípulo ta̱ Jesús, ¿ndáaña ku̱chiñuna ke̱ʼéna? b) ¿Ndáaña xa̱a̱ tává ta̱ esclavo ta̱ nda̱kúní-ini xa̱ʼa̱ ña̱ chíndeétáʼan espíritu santo Ndióxi̱ xíʼinra?
8 Tá ta̱xi ta̱ Jesús chiñu ndaʼa̱ na̱ discípulora ña̱ ku̱ʼu̱nna natúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼinna: “Ndakiʼinndó ndee̱ tá ná kixaa̱ espíritu santo sa̱tándó”. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ndee̱ Ndióxi̱ kúú ña̱ kuniʼi yichi̱ nu̱ú na̱ discípulo ta̱ Jesús ña̱ va̱ʼa sandíʼina natúʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa iníísaá nu̱ú ñuʼú. Espíritu santo kúú ña̱ chi̱ndeétáʼan xíʼin ta̱ Pedro ta saátu ta̱ Pablo ña̱ sa̱ndáʼana na̱ xi̱kuumií kue̱ʼe̱, ña̱ ta̱vána ta̱chí ndi̱va̱ʼa ini na̱ yiví ta saátu ña̱ sa̱ndátakuna na̱ ni̱xi̱ʼi̱. Suvi espíritu santo yóʼo kúú ña̱ ta̱xi ndee̱ ndaʼa̱ na̱ cristiano na̱ xi̱ndoo tá siglo nu̱ú ña̱ keʼéna iin ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼviní: ña̱ sanáʼa̱na na̱ yiví ña̱ va̱ʼa xa̱a̱na kutakuna ndiʼi tiempo (Juan 17:3).
9 Tá ki̱vi̱ Pentecostés ña̱ ku̱i̱ya̱ 33, ndiʼi na̱ discípulo ta̱ Cristo “nda̱kiʼin ña̱ espíritu santo ta ki̱xáʼana káʼa̱nna xa̱a̱ síín síín tu̱ʼun”, tasaá ki̱xáʼana káʼa̱nna “xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa ña̱ kéʼé Ndióxi̱” (Hech. 2:1-4, 11). Tiempo vitin va̱ása kuuví iin milagro ta kixáʼayó ka̱ʼa̱nyó inka tu̱ʼun. Soo espíritu santo Ndióxi̱ kúú ña̱ chíndeétáʼan xíʼin ta̱ esclavo ta̱ nda̱kúní-ini ña̱ va̱ʼa tavára tutu nu̱ú ku̱a̱ʼání tu̱ʼun ña̱ kivi kuniñúʼuyó ña̱ natúʼunyó xíʼin na̱ yiví. Tá kúú yo̱o̱ tá yo̱o̱ távána ku̱a̱ʼání tutu La Atalaya xíʼin ¡Despertad!, ta nu̱ú sitio ña̱ internet jw.org kúúmiíyó ku̱a̱ʼání tutu xíʼin video ña̱ íyo yáʼaka 1,000 nu̱ú tu̱ʼun. Ndiʼi ña̱yóʼo chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ natúʼunyó xíʼin na̱ yiví “xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa ña̱ kéʼé Ndióxi̱” ñuu náʼnu xíʼin ñuu válí ta saátu xíʼin na̱ káʼa̱n inka nu̱ú tu̱ʼun (Apoc. 7:9).
10. ¿Ndáaña ki̱xáʼa kúu nani tá ku̱i̱ya̱ 1989?
10 Nani tá ku̱i̱ya̱ 1989, ta̱ esclavo ta̱ nda̱kúní-ini chíkaa̱níra ndee̱ ña̱ tavára Traducción del Nuevo Mundo nu̱ú ku̱a̱ʼání tu̱ʼun. Ña̱ Biblia yóʼo xa̱a̱ íyoña yáʼaka 200 nu̱ú tu̱ʼun ta xa̱a̱ yáʼaka 240 millón copiaña távána. Ta ku̱a̱ʼákaña ku̱a̱ʼa̱n kána. Va̱ʼa kúu ndiʼi ña̱yóʼo saáchi Ndióxi̱ kúú ta̱ chíndeétáʼan xíʼinyó ta saátu espíritu santora.
11. ¿Ndáaña kéʼéna ña̱ va̱ʼa sándaya̱ʼana tutu ña̱ kúúmiíyó inka tu̱ʼun?
11 Saátu ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ sándaya̱ʼana tutu ña̱ kúúmiíyó ku̱a̱ʼání nu̱ú tu̱ʼun. Íyo ku̱a̱ʼání na̱ testigo Jehová na̱ káchíñu nu̱ú 150 país xíʼin inkaka ñuu ña̱ va̱ʼa tavána tutu yóʼo, ta kǒo xu̱ʼún kíʼinna ña̱ kéʼéna ña̱yóʼo. ¿Nda̱chun kǒo ndákanda̱-iniyó xíʼin ña̱yóʼo? Saáchi iinlá na̱ ñuu Ndióxi̱ kúú na̱ chíkaa̱ní ndee̱ ña̱ tavána ña̱yóʼo, chi espíritu santo kúú ña̱ níʼi yichi̱ nu̱úna ña̱ va̱ʼa nátúʼunna xa̱ʼa̱ Jehová iníísaá ñuyǐví, ta saátu ña̱ nátúʼunna xa̱ʼa̱ Rey ta̱ nda̱kaxinra xíʼin Reinora ña̱ íyo chí ndiví (Hech. 28:23).
12. ¿Ndáaña chi̱ndeétáʼan xíʼin ta̱ Pablo ta saátu inkaka na̱ cristiano ña̱ va̱ʼa natúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱?
12 Espíritu santo kúú ña̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ cristiano na̱ xi̱ndoo siglo nu̱ú ta chi̱ndeétáʼantuña xíʼinna ña̱ na̱túʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱. Tá na̱túʼun ta̱ Pablo xíʼin na̱ judío ta saátu na̱ ke̱e inka ñuu na̱ ni̱xi̱yo chí Antioquía ña̱ Pisidia, “ndiʼi na̱ xi̱kuni̱ kutaku ndiʼi tiempo ni̱xa̱a̱na ka̱ndíxana” (Hech. 13:48). Ta nu̱ú ndíʼi tutu ña̱ Hechos, ta̱ Lucas káʼa̱nra ña̱ xi̱natúʼun ta̱ Pablo “xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱ [...] ta saátu ndakúní xi̱xiyo inira, [...] ta kǒo ña̱ʼa níxi̱sasi nu̱úra” (Hech. 28:31). ¿Ta míí na̱túʼunra xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱? Ñuu Roma kúú nu̱ú na̱túʼunra xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ta ña̱yóʼo xi̱kuu capital ña̱ ndakúníka ni̱xi̱yo tiempo saá. Ña̱kán, espíritu santo kúú ña̱ xi̱taxi ndee̱ ndaʼa̱ na̱ cristiano na̱ ni̱xi̱yo tiempo saá ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa.
Ni íxandi̱va̱ʼana xíʼinyó, ndákundeéyó nátúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱
13. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní ka̱ʼa̱nyó xíʼin Jehová tá íxandi̱va̱ʼana xíʼinyó?
13 Tá ki̱xáʼana i̱xandi̱va̱ʼana xíʼin na̱ discípulo ta̱ Jesús, na̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱n-ndáʼvina xíʼin Jehová ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼinna ña̱ ndakú koo inina. ¿Ndáaña ku̱u? Espíritu santo kúú ña̱ ta̱xi ndee̱ ndaʼa̱na ña̱ va̱ʼa na̱túʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱ xíʼin ña̱ ndakú-ini (Hech. 4:18-31). Saátu miíyó káʼa̱nyó xíʼin Jehová ná taxira ña̱ ndíchi ta saátu ndee̱ ndaʼa̱yó ña̱ kǒo sandákooyó ña̱ natúʼunyó xa̱ʼa̱ra ni íxandi̱va̱ʼana xíʼinyó (Sant. 1:2-8). Ta xa̱ʼa̱ ña̱ táxira bendición ndaʼa̱yó ta saátu espíritu santora kiviva ndakundeéyó kachíñuyó nu̱úra. Nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa va̱ása kivi kasi nu̱úyó ña̱ ndakundeéyó natúʼunyó xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa, ni sásina nu̱úyó á íxandi̱va̱ʼana xíʼinyó ña̱ keʼéyó ña̱yóʼo. Soo ña̱ va̱ʼa keʼéyó ña̱yóʼo xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó xíʼin Jehová ná taxira espíritu santora ndaʼa̱yó, ña̱ ndíchi xíʼin ña̱ ndakú koo iniyó (Luc. 11:13).
14, 15. a) ¿Ndáaña ku̱u xa̱ʼa̱ ña̱ i̱xandi̱va̱ʼana xíʼin ta̱ Esteban? b) ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱xa̱a̱ ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ ñuu Siberia ku̱ndaa̱-inina xa̱ʼa̱ Ndióxi̱?
14 Ta̱ Esteban ndakúní ni̱xi̱yo inira ña̱ na̱túʼunra xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ tá kúma̱níka kaʼnínara (Hech. 6:5; 7:54-60). Tasaá ndeéní ki̱xáʼana íxandi̱va̱ʼana xíʼin na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ndiʼi na̱ discípulo nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna chí Judea xíʼin Samaria, soo na̱ apóstol va̱ása níxinuna. Soo ni saá kǒo nísasi ña̱yóʼo nu̱úna ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱. Ta̱ Felipe nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra chí Samaria, “ta na̱túʼunra xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ ta̱ Cristo” (Hech. 8:1-8, 14, 15, 25). Ta ña̱ Biblia káʼa̱nkaña ña̱yóʼo: “Na̱ xi̱nu ku̱a̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱xáʼa íxandi̱va̱ʼana xíʼinna tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Esteban ni̱xa̱a̱na nda̱a̱ Fenicia, Chipre xíʼin Antioquía. Soo xíʼin na̱ judío kuití kúú ña̱ xi̱natúʼunna tu̱ʼun Ndióxi̱. Soo ni̱xi̱yo sava na̱ ta̱a na̱ ñuu Chipre xíʼin na̱ ñuu Cirene na̱ ni̱xa̱ʼa̱n ñuu Antioquía ta ki̱xáʼana nátúʼunna tu̱ʼun va̱ʼa xa̱ʼa̱ ta̱ táta Jesús xíʼin na̱ káʼa̱n tu̱ʼun griego” (Hech. 11:19, 20). Ña̱kán ni i̱xandi̱va̱ʼanína xíʼinna, ku̱a̱ʼáka ñuu ni̱xa̱a̱ na̱ yiví ku̱ndaa̱-inina xa̱ʼa̱ Ndióxi̱.
15 Xa̱a̱ íyo ku̱a̱ʼá ku̱i̱ya̱ ku̱u táʼan ña̱yóʼo chí nu̱ú ni̱xi̱yo Unión Soviética. Tá ku̱i̱ya̱ 1950 chi̱ndaʼána ku̱a̱ʼání na̱ testigo Jehová ku̱a̱ʼa̱nna chí Siberia. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ síín síín lugar nda̱kiʼin na̱ hermano ku̱a̱ʼa̱nna, na̱túʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa iníí ñuu kán. Tá kǒo ní ixandi̱va̱ʼana xíʼin na̱ hermano va̱ása kundeévína natúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ iníí kán, chi kǒo xu̱ʼún níxikuumiína ña̱ chaʼvina pasajena, saáchi sava ñuu yáʼaka 10,000 kilómetro xi̱kindo̱oña. Soo mií na̱ chíñu ñuu kán kúú na̱ chi̱ndaʼá na̱ hermano yóʼo ña̱ ku̱ʼu̱nna ñuu ña̱ íyo xíká. Iin ta̱ hermano ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ mií na̱ chíñu yóʼo kúú na̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinna ña̱ va̱ʼa na̱túʼunna xíʼin ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ xi̱kuni̱ kunda̱a̱-ini xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ chí Siberia.
Ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa táxi Jehová ndaʼa̱yó
16, 17. ¿Ndáa prueba ña̱ va̱xi nu̱ú Hechos náʼa̱ ña̱ chi̱ndeétáʼan Jehová xíʼin na̱ cristiano na̱ ni̱xi̱yo tá siglo nu̱ú?
16 Xíʼin ña̱yóʼo kíʼinyó kuenta ña̱ mií Jehová kúú ta̱ ta̱xi ku̱a̱ʼání bendición ndaʼa̱ na̱ hermano na̱ ni̱xi̱yo tá siglo nu̱ú. Ña̱ nda̱a̱ kúúña ta̱ Pablo xíʼin inkaka na̱ hermano kúú na̱ chi̱ʼi ta ni̱ko̱so̱naña, soo nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Biblia, “Ndióxi̱ kúú ta̱ sa̱kúaʼnuña” (1 Cor. 3:5, 6). Nu̱ú tutu ña̱ Hechos va̱xi ku̱a̱ʼání prueba ña̱ náʼa̱ ña̱ mií Jehová kúú ta̱ chi̱ndeétáʼan xíʼin na̱ cristiano na̱ ni̱xi̱yo tá siglo nu̱ú ña̱ na̱túʼunna xíʼin ku̱a̱ʼání na̱ yiví. Tá kúú, káʼa̱nña ña̱yóʼo: “Ku̱a̱ʼákana na̱kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, ta ku̱a̱ʼáka ndu̱u na̱ discípulo chí ñuu Jerusalén” (Hech. 6:7). Ta saátu káʼa̱nña ña̱yóʼo: “Iníí chí Judea xíʼin Galilea ta saátu ñuu Samaria, na̱ congregación va̱ʼaní ni̱xi̱yona ta ndu̱ndakúka-inina. Ta ku̱a̱ʼáka ndu̱u na̱ discípulo saáchi xi̱xiniso̱ʼona ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n Jehová ta ndu̱ndakúkana i̱xaa espíritu santo” (Hech. 9:31).
17 Chí Antioquía ña̱ Siria ku̱a̱ʼání na̱ cristiano na̱ ndakú ni̱xi̱yo ini na̱túʼunna xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱a̱ xíʼin na̱ yiví na̱ xi̱kaʼa̱n tu̱ʼun hebreo ta saátu na̱ xi̱kaʼa̱n tu̱ʼun griego, ña̱ Biblia káchiña: “Ni̱xi̱yo Jehová xíʼinna, ta ku̱a̱ʼání na̱ yiví ni̱xa̱a̱ ka̱ndíxa ta nda̱kundiku̱nna ta̱ táta Jesús” (Hech. 11:21). ¿Ndáaña ku̱u tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo? “Tu̱ʼun Jehová iníí na̱kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ña ta ku̱a̱ʼáka ndu̱una” (Hech. 12:24). Ta xa̱ʼa̱ ña̱ na̱túʼun ta̱ Pablo ta saátu inkaka na̱ hermano xíʼin na̱ yiví na̱ inka ñuu, “tu̱ʼun Jehová ku̱a̱ʼáníka ñuu ni̱xa̱a̱na na̱kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ña, ta ku̱a̱ʼáníkana ni̱xa̱a̱ ka̱ndíxaña” (Hech. 19:20).
18, 19. a) ¿Nda̱chun va̱ʼa kándíxayó ña̱ íyova Jehová xíʼinyó tiempo vitin? b) ¿Ndáa ejemplo náʼa̱ nu̱úyó ña̱ kǒo sandákoondaʼa̱ Jehová na̱ ñuura?
18 Va̱ása xíka-iniyó ña̱ saátu íyo Jehová xíʼinyó tiempo vitin. Xa̱ʼa̱ ña̱kán kúú ña̱ ku̱a̱ʼání na̱ yiví xáa̱na kándíxana ña̱ nda̱a̱, ndátaxina miína ndaʼa̱ Ndióxi̱ ta ndákuchina. Xa̱ʼa̱ ña̱ táxi Jehová bendición ndaʼa̱yó ta chíndeétáʼanra xíʼinyó kúú ña̱ va̱ʼa ndákundeéyó nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ra ni sási na̱ yiví nu̱úyó á íxandi̱va̱ʼana xíʼinyó, nda̱a̱ táki̱ʼva ndo̱ʼo ta̱ Pablo xíʼin inkaka na̱ cristiano na̱ ni̱xi̱yo tá siglo nu̱ú (Hech. 14:19-21). Ndiʼi tiempo íyo Jehová xíʼinyó ña̱ chindeétáʼanra xíʼinyó (Deut. 33:27). Ta ná kǒo nandósoyó chi va̱ása sandákoondaʼa̱ Jehová na̱ ñuura xa̱ʼa̱ ña̱ nátúʼunna xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ra (1 Sam. 12:22; Sal. 94:14).
19 Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin ejemplo. Tá ni̱xi̱yo Segunda Guerra Mundial, na̱ nazi nda̱kasina ta̱ hermano Harald Abt chí campo ña̱ concentración ña̱ ni̱xi̱yo chí Sachsenhausen. Tá mayo ña̱ ku̱i̱ya̱ 1942, na̱ policía ni̱xa̱ʼa̱nna veʼera ta nda̱kiʼinna ñá loʼo se̱ʼera ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna ta chi̱kaa̱na ñá síʼira ñá Elsa veʼeka̱a. Tándi̱ʼi chi̱ndaʼánañá ni̱xa̱ʼa̱nñá sava campo ña̱ concentración. Ñáyóʼo káchiñá: “Ndiʼi ku̱i̱ya̱ ña̱ xi̱ndasii̱ campo ña̱ concentración Alemán sa̱náʼa̱ña iin ña̱ ndáyáʼviní yi̱ʼi̱: tá yáʼa na̱ ndásakáʼnu Jehová nu̱ú tu̱ndóʼo ña̱ yo̱ʼvi̱ní, espíritu santo kúú ña̱ ndásandakú-inina. Tá kúma̱níka tiinna yi̱ʼi̱ ka̱ʼvii̱ carta iin ñá hermana ña̱ xi̱kaʼa̱n, ña̱ tá yáʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo ña̱ yo̱ʼvi̱ní espíritu santo Jehová kúú ña̱ sándi̱ko-iniyó. Kǒo níxi̱kandíxa va̱ʼi̱ ña̱yóʼo. Soo tá ni̱ya̱ʼa miíi̱ nu̱ú tu̱ndóʼo, saá ki̱ʼii̱n kuenta ña̱ nda̱a̱va kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nñá. Tá ta̱ʼán ya̱ʼayó nu̱ú iin tu̱ndóʼo ña̱ yo̱ʼvi̱ní íxayo̱ʼvi̱vaña xíʼinyó kandíxayó ña̱yóʼo. Chi saá kúú ña̱ ndo̱ʼo yi̱ʼi̱”.
Ná ndakundeéyó ndakani ndiʼiyó nu̱úna
20. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Pablo tá xi̱ndasira veʼera chí ñuu Roma, ta ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼan ña̱ ke̱ʼéra xíʼin ku̱a̱ʼání na̱ hermano tiempo vitin?
20 Nu̱ú ndíʼi ña̱ Hechos káʼa̱nña ña̱ xi̱ndasi ta̱ Pablo veʼera chí Roma, xa̱ʼa̱ ña̱kán va̱ása níxi̱kivi ku̱ʼu̱nra natúʼunra xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ veʼe tá veʼe. Soo ni saá, “xi̱natúʼunra xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱” xíʼin ndiʼi na̱ yiví na̱ xi̱xaʼa̱n xi̱xitoñaʼá (Hech. 28:31). Saátu tiempo vitin ku̱a̱ʼání na̱ hermano kǒo kívi keena veʼena, sana xa̱ʼa̱ ña̱ ndeéndóʼona á xa̱ʼa̱ ña̱ íyona iin veʼe nu̱ú ndóo nina na̱ xi̱kuaʼa̱ á nina na̱ kúúmií kue̱ʼe̱. Soo ni saá, xa̱ʼa̱ ña̱ kúʼvi̱-inina xínina Ndióxi̱ ndákundeéna nátúʼunna xa̱ʼa̱ra. Tá káʼa̱nyó xíʼin yiváyó Jehová xa̱ʼa̱na, kivi ka̱ʼa̱nyó xíʼinra ná chindeétáʼanra xíʼinna ña̱ ndani̱ʼína iin na̱ yiví na̱ kúni̱ kunda̱a̱-ini xa̱ʼa̱ra ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa ña̱ káʼa̱nra taxira ndaʼa̱yó chí nu̱únínu.
21. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní ña̱ chikaa̱yó ndee̱ ña̱ natúʼunyó xíʼin na̱ yiví?
21 Ku̱a̱ʼání miíyó na̱ ndásakáʼnu Jehová kiviva ku̱ʼu̱nyó natúʼunyó xíʼin na̱ yiví veʼe tá veʼe á kivitu keʼéyó inkaka ña̱ʼa ña̱ va̱ʼa natúʼunyó xíʼinna. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, xíniñúʼu chikaa̱níyó ndee̱ ña̱ vií natúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱ tasaá natúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ “nda̱a̱ iníísaá nu̱ú ñuʼú”. Saáchi xíʼin ndiʼi ña̱ kúu ñuyǐví yóʼo kúnda̱a̱-iniyó ña̱ xa̱a̱ ndóoyó tiempo so̱ndíʼi (Mat. 24:3-14). Xa̱ʼa̱ ña̱kán viíní ná kuniñúʼuyó tiempo ña̱ kíndo̱o. Ña̱kán ndáyáʼviní chikaa̱yó ndee̱ ña̱ kundi̱ʼika-iniyó xa̱ʼa̱ chiñu Ndióxi̱ (1 Cor. 15:58).
22. ¿Ndáaña chíkaa̱-iniyó keʼéyó nani kíxaa̱ ki̱vi̱ káʼnu Jehová?
22 Si̱lóʼoní kúma̱ní ña̱ kixaa̱ ki̱vi̱ káʼnu Jehová ña̱ ndakanda̱ní-inina xíʼin (Joel 2:31). Nani kíxaa̱ ki̱vi̱ yóʼo, ndakú ná koo iniyó ta ná chikaa̱yó ndee̱ ña̱ natúʼunyó xíʼin na̱ yiví. Saáchi nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱u xíʼin na̱ ñuu Berea, íyo ku̱a̱ʼáníka na̱ yiví na̱ kúni̱ní kunda̱a̱-ini xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Hech. 17:10, 11). Xa̱ʼa̱ ña̱kán ná kǒo sandákooyó ña̱ natúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, nda̱a̱ ná kuniso̱ʼoyó ka̱ʼa̱nna táʼan ña̱yóʼo xíʼinyó: “Va̱ʼaní íyo ña̱ ke̱ʼún, ta̱a va̱ʼa kúún” (Mat. 25:23). Tá kúsi̱í-iniyó ña̱ nátúʼunyó xa̱ʼa̱ Jehová ta nda̱kú íyo iniyó xíʼinra, ndiʼi tiempo kusi̱í-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱kani ndiʼiyó nu̱ú na̱ yiví xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱.