Referencia Ña̱ Kéʼé na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ Tutu nu̱ú Va̱xi ña̱ Keʼéyó Reunión
6-12 TÍ AGOSTO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | LUCAS 17, 18
“Ná taxiyó tixaʼvi”
(Lucas 17:11-14) Tá ku̱a̱ʼa̱nra chí ñuu Jerusalén ni̱ya̱ʼara ñuu Samaria xíʼin ñuu Galilea. 12 Tá ni̱xa̱a̱ra iin ñuu ni̱xa̱a̱ u̱xu̱ na̱ ta̱a na̱ kúúmií lepra nu̱úrá. Ta xikundita xíkana nu̱ú ta̱ Jesús. 13 Ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “Jesús, Maestro chindeé ndi̱ʼi”. 14 Tá xi̱nira na̱yóʼo, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “kuaʼánndó ta na̱ʼa̱ndó miíndó nu̱ú na̱ su̱tu̱”. Tá ku̱a̱ʼa̱nna saá ndaʼa̱na.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Lu 17:12, 14
u̱xu̱ na̱ ta̱a na̱ kúúmií lepra: Tá tiempo xi̱naʼá, na̱ xi̱kuumií kue̱ʼe̱ lepra ni̱xi̱yo iin nu̱ú xi̱ndoo miína ña̱ va̱ʼa chindeé táʼanna (2Re 7:3-5). Ña̱ ley Ndióxi̱ xi̱ka̱ʼa̱nña xíʼin na̱ xi̱kuumií lepra tá kuyatina xíniñúʼu ka̱ʼa̱nna: “Na̱ yaku̱a̱ kúúndi̱ na̱ yaku̱a̱ kúúndi̱” (Le 13:45, 46). Na̱ u̱xu̱ ta̱a xi̱kuumií lepra xi̱kunda̱a̱-inina ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n ley Ndióxi̱, chi xíka xi̱kunditana ta kǒo nítundaa yatinna nu̱ú ta̱ Jesús.
na̱ʼa̱ndó miíndó nu̱ú na̱ su̱tu̱: Tá kixi ta̱ Jesús nu̱ú ñuʼú yóʼo, i̱xato̱ʼo̱ra ña̱ ley xíʼin ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n na̱ su̱tu̱, ña̱ kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ta̱a yóʼo ña̱ ná ku̱ʼu̱nna nu̱ú na̱ su̱tu̱ (Mt 8:4; Mr 1:44). Ña̱ Ley ña̱ ta̱xi Jehová ndaʼa̱ ta̱ Moisés xi̱ka̱ʼa̱nña, tá iin na̱ xi̱kuumií lepra ta ndaʼa̱na, xi̱niñúʼu ku̱ʼu̱nna nu̱ú na̱ su̱tu̱ ña̱ kuni na̱yóʼo ña̱ ndaʼa̱na. Saátu ku̱ʼu̱nna nu̱ú templo ña̱ va̱ʼa kaʼnína iin kití nu̱ú Ndióxi̱ xa̱ʼa ña̱yóʼo (Le 14:2-32).
(Lucas 17:15, 16) Iin ta̱yóʼo tá xi̱nira ña̱ ndaʼa̱ra, ndi̱kóra ña̱ ta̱xira tixaʼvi ndaʼa̱ Ndióxi̱. 16 Tá ni̱xa̱a̱ra nu̱ú ta̱ Jesús xi̱kuxítíra nu̱ú ta̱yóʼo ta ta̱xira tixaʼvi ndaʼa̱ra. Ta ta̱a yóʼo ta̱ ñuu Samaria kúúra.
(Lucas 17:17, 18) Ta̱ Jesús nda̱kuiinra: “U̱xu̱ndó saá ndaʼa̱, ¿su̱ví saá? Tásaá, ¿ndáa míí ku̱a̱ʼa̱n inka na̱ i̱i̱n? 18 ¿Kǒo ni iinna níndikó ndasakáʼnu Ndióxi̱, chi iinlá ta̱ inka ñuu yóʼo ndi̱kó?”.
w08-S 1/8 pág. 14 párr. 8, 9
Kǒo nandósóún ña̱ taxiún tixaʼvi
¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Jesús? ¿Á ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa ña̱ kǒo nítaxina tixaʼvi ndaʼa̱ra? Nda̱a̱ tá kachi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús: “U̱xu̱ndó saá ndaʼa̱, ¿su̱ví saá? Tásaá, ¿ndáa míí ku̱a̱ʼa̱n inka na̱ i̱i̱n? ¿Kǒo ni iinna níndikó ndasakáʼnu Ndióxi̱, chi iinlá ta̱ inka ñuu yóʼo ndi̱kó?” (Lucas 17:17, 18).
Kúnda̱a̱-iniyó na̱ ta̱a yóʼo su̱ví na̱ va̱ása va̱ʼa ni̱xi̱yo-ini kuuna, saáchi nu̱ú ndiʼi na̱ yiví ni̱na̱ʼa̱na ña̱ kándíxana ta̱ Jesús ña̱ kúúra se̱ʼe Ndióxi̱, ta xa̱ʼa ña̱ xi̱niso̱ʼona ni̱xa̱ʼa̱nna xi̱tona na̱ su̱tu̱ ñuu Jerusalén. Ni̱kusi̱íkaví-inina xíʼin ña̱ keʼé ta̱ Jesús xa̱ʼana. Soo kǒo nítaxina tixaʼvi ndaʼa̱ra, ña̱kán kúú ña̱ ku̱suchíní-inira. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱yóʼo? Ña̱kán, ¿ndáaña keʼéyó tá iinna chi̱ndeé miíyó? ¿Á ndi̱ku̱n táxiyó tixaʼvi ndaʼa̱na? Kivi taxiyó iin carta ndaʼa̱na nu̱ú káʼa̱nyó ña̱ táxiyó tixaʼvi ndaʼa̱na á kivi keʼéyó inkaka ña̱ʼa.
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Lucas 17:7-10) “¿Ndáa ndóʼó kúúmií iin esclavo na̱ ndíka̱a̱ táʼvi, á na̱ ndíka̱a̱ ndáa ndikachi, ta kachindó saá xíʼin na̱yóʼo tá ná ndikóna: ‘Kama koún kixiún yóʼo ta koún kuxún nu̱ú mesaʼ? 8 Ta ¿Su̱ví ña̱yóʼo ka̱ʼa̱nndó xíʼinna: ‘Keʼé ña̱ʼa ná kuxui̱, ta katikaún ti̱ko̱to̱ nu̱ún ta taúnña ná kuxui̱ tasaá nda̱a̱ ná ndiʼi kuxui̱, saá kúú ña̱ kuchiñu kuxúnʼ? 9 Va̱ása taxi ta̱yóʼo tixaʼvi ndaʼa̱ ta̱ esclavo yóʼo xa̱ʼa ña̱ ke̱ʼéra ña̱ kúni̱ra, ¿su̱ví saá? 10 Saátu ndóʼó, tá xa̱a̱ ndi̱ʼi ke̱ʼéndó ndiʼi ña̱ʼa ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinndó keʼéndó, ka̱ʼa̱nndó ña̱yóʼo: ‘Iin esclavo kúúndi̱ ta va̱ása ndáyáʼvindi̱. Ña̱ ke̱ʼéndi̱ kuu ña̱ xi̱niñúʼu keʼévandi̱ʼ”.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Lu 17:10
va̱ása ndáyáʼvindi̱: Lit. “kǒo chiñundi̱”, “kǒo xa̱ʼandi̱”. Xíʼin ña̱ tu̱ʼun yóʼo, va̱ása níxi̱kuni̱ ta̱ Jesús ka̱ʼa̱nra ña̱ ná ndakanixi̱ní na̱ discípulora ña̱ va̱ása ndáyáʼvina. Nda̱a̱ táki̱ʼva káʼa̱n ña̱ va̱xi chí sa̱tá, ña̱ xi̱kuni̱ ta̱ Jesús ka̱ʼa̱nra kúúña ña̱ xíniñúʼu vitá koo ini na̱ esclavo, ta xíniñúʼu ndakaʼánna ña̱ va̱ása xíniñúʼu ndasakáʼnunana xa̱ʼa ña̱ kéʼéna. Sava na̱ ka̱ʼvi va̱ʼa káchina, xi̱niñúʼu ta̱ Jesús tu̱ʼun yóʼo ña̱ taxira kunda̱a̱-iniyó ña̱ kúúyó esclavo na̱ va̱ása xíniñúʼu ndasakáʼnuna.
(Lucas 18:8) Ná ka̱ʼi̱n xíʼinndó: Chi ta̱kán kamaní ka̱ʼa̱nra ña̱ ná ndatiinna ku̱a̱chi xíʼinndó. Ña̱kán tá ná kixa̱a̱ se̱ʼe ta̱ ta̱a, ¿á ndixa ndani̱ʼíra iin na̱ kúúmií fe nu̱ú ñuʼú?”.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Lu 18:8
ña fe: Á “ña̱ fe yóʼo”. Ña̱ tu̱ʼun griego va̱xi iin tu̱ʼun loʼo chí sa̱tá ña̱ tu̱ʼun “fe” ña̱kán su̱ví xa̱ʼa ndiʼi saá nu̱ú fe níka̱ʼa̱nra xa̱ʼa, chi xa̱ʼa iinlá kuitíña ni̱ka̱ʼa̱nra, táʼan ña̱ xi̱kuumií ñá ñaʼá ñá kǒo yií (Lu 18:1-8). Na̱ kúúmií táʼan ña̱ fe yóʼo, kándíxana ña̱ chindeé táʼan Ndióxi̱ xíʼinna tá káʼa̱nna xíʼinra ta saátu ña̱ kundaara na̱ nda̱ka̱xinra. Sana ke̱ʼé ta̱ Jesús ña̱ pregunta yóʼo xíʼin na̱ discípulora ta va̱ása níndakuiinraña ña̱ va̱ʼa ná ndakanixi̱ní miína nda̱saa íyo fe ña̱ kúúmiína. Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa ña̱ fe yóʼo xíʼin xa̱ʼa ña̱ oración va̱ʼaní ni̱xi̱yoña chi mií ña̱yóʼo kúú ña̱ ke̱ʼé na̱ discípulora tá ná kixi tu̱ndóʼo nu̱úna (Lu 17:22-37).
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Lucas 18:24-43) Nda̱koto ta̱ Jesús nu̱úra ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Yo̱ʼvi̱ní kúúña ña̱ ki̱ʼvi iin na̱ ku̱i̱ká ti̱xin reino Ndióxi̱. 25 Kuchiñuka ki̱ʼvi iin tí camello ya̱vi̱ xa̱ʼa tíku nu̱úka ña̱ ki̱ʼvi iin na̱ ku̱i̱ká ti̱xin reino Ndióxi̱”. 26 Na̱ xi̱niso̱ʼo ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nna: “¿Ña̱kán, ndáana kivi ka̱ku?”. 27 Ta̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ña̱ʼa ña̱ yo̱ʼvi̱ní nu̱ú na̱ yiví nu̱ú Ndióxi̱ va̱ása yo̱ʼvi̱ña”. 28 Soo ta̱ Pedro ni̱ka̱ʼa̱nra: “Koto, chi ndi̱ʼi̱ nda̱koondi̱ veʼendi̱ ta nda̱kundiku̱ndi̱ sa̱táún”. 29 Ta̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Ña̱ nda̱a̱ káʼi̱n xíʼinndó: tá sa̱ndákoondó veʼendó, ñá síʼíndó, ñanindó, yivándó, se̱ʼendó, xa̱ʼa reino Ndióxi̱, 30 tiempo vitin yáʼaka 100 yichi̱ ndakiʼindóña, ta chí nu̱únínu ni̱ʼíndó ñuyǐví xa̱á koondó ndiʼi tiempo”. 31 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ u̱xu̱ u̱vi̱: “Kotondó. Vitin ku̱ʼu̱nyó chí ñuu Jerusalén, ta kán xi̱nu ndiʼi na̱ ni̱ka̱ʼa̱n na̱ profeta xa̱ʼa se̱ʼe ta̱a. 32 Tá kúú, ndataxinara ndaʼa̱ na̱ ta̱a ta kusi̱kindaanara ta ni loʼo va̱ása ixato̱ʼónara ta kundaana tá yuʼúna nu̱úra; 33 tá ná ndiʼi kaninara saá kaʼnínara, ta ya̱ʼa u̱ni̱ ki̱vi̱ saá ndatakura”. 34 Soo na̱kán kǒo níkunda̱a̱-inina ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra yóʼo; ta va̱ása xíni̱na xa̱ʼa ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra yóʼo. 35 Ta vitin, tá xa̱a̱ ku̱yatin xa̱a̱ra ñuu Jericó, íyo iin ta̱ va̱ása túvi nu̱ú ndúkúra xu̱ʼún. 36 Ta̱yóʼo xi̱niso̱ʼora ña̱ káʼa̱n ku̱a̱ʼání na̱ yiví ku̱a̱ʼa̱nna, ta ki̱xaʼára ndáka̱tu̱ʼunra ndáaña kúu. 37 Ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “Ta̱ Jesús ta̱ ñuu Nazaret ku̱a̱ʼa̱n”. 38 Tasaá ka̱nara, ta ka̱chira: “Jesús, se̱ʼe ta̱ David, chindeé yi̱ʼi̱”. 39 Ta na̱ ku̱a̱ʼa̱n nu̱úra ki̱xaʼána ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra ná kǒo ka̱ʼa̱nkara, soo ndeéka ki̱xaʼá kánara: “Jesús, se̱ʼe ta̱ David, chindeé yi̱ʼi̱”. 40 Tasaá xi̱ku̱ndichi ta̱ Jesús ta ni̱ka̱ʼa̱nra ná taxina ta̱ ta̱a yóʼo ndaʼa̱ra. Tá xa̱a̱ ku̱yatin ta̱ ta̱a yóʼo nu̱úra, ta̱ Jesús ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: 41 “¿Ndáaña kúni̱ún keʼíi̱ xíʼún?”. Ta̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra: “Táta, ná ndakuná nu̱úi̱”. 42 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼinra: “Ná ndakuná nu̱ún; xa̱ʼa ña̱ kándíxaún Ndióxi̱ nda̱kuná nu̱ún”. 43 Tasaá ndi̱ku̱n nda̱kotora, ta xi̱kundiku̱nra sa̱tára, ta ki̱xaʼára ndásakáʼnura Ndióxi̱. Tasaá tá xi̱ni ndiʼi na̱ ñuu ña̱yóʼo ki̱xaʼána ndásakáʼnuna Ndióxi̱.
13-19 TÍ AGOSTO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | LUCAS 19, 20
“¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ilustración ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa 10 mina?”
(Lucas 19:12, 13) Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra: “Iin ta̱a ta va̱ʼaní ini ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra iin ñuu ña̱ káni̱ní ndíka̱a̱ ña̱ va̱ʼa ni̱ʼíra iin chiñu káʼnu ta ndikóra. 13 Ka̱nara u̱xu̱ na̱ esclavo na̱ káchíñu nu̱úra, ta ta̱xira u̱xu̱ mina ndaʼa̱na ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: ‘Kachíñundó xíʼinña nda̱a̱ ná ndikói̱ʼ.
jy-S pág. 232 párr. 2-4
Ilustración ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa 10 mina
Ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Iin ta̱a ta va̱ʼaní-ini ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra iin ñuu ña̱ káni̱ní ndíka̱a̱ ña̱ va̱ʼa ni̱ʼíra iin chiñu káʼnu ta ndikóra” (Lucas 19:12). Ku̱a̱ʼání tiempo kúúña ña̱ kita iinna ku̱ʼu̱nna ta keʼéna ndiʼi ña̱yóʼo. Ña̱yóʼo náʼa̱ña nu̱úyó ta̱ Jesús kúú ta̱ ta̱a ta va̱ʼaní-ini yóʼo ta ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra iin ñuu ña̱ káni̱ní ndíka̱a̱, á ná kachiyó saá chí ndiví. Ta kán kúú nu̱ú taxi yivára chiñu ndaʼa̱ra ña̱ koora Rey.
Ti̱xin ejemplo yóʼo, ta ta̱a káʼa̱nña xa̱ʼa yóʼo kánara 10 na̱ káchíñu nu̱úra ta ta̱xira iin mina ña̱ plata ndaʼa̱ iin iinna. Ta ka̱chira xíʼinna: “Kachíñundó xíʼinña nda̱a̱ ná ndikói̱” (Lucas 19:13). Iin mina ña̱ plata yóʼo ku̱a̱ʼání xu̱ʼún ya̱ʼviña, u̱ni̱ yo̱o̱ xíniñúʼu kachíñu iinna ña̱ kiʼinna ña̱yóʼo.
Sana na̱kunda̱a̱-ini na̱ discípulora ña̱ íyona nda̱a̱ táki̱ʼva íyo 10 na̱ esclavo na̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa yóʼo, chi xa̱a̱ tá ya̱chi̱ví ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ íyona nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ káchíñu nu̱ú chíʼina (Mateo 9:35-38). Soo va̱ása níka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ ku̱ʼu̱nna sákeena. Chi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra kúúña ná ku̱ʼu̱nna natúʼunna xa̱ʼa Reino Ndióxi̱. Ña̱kán ndiʼi na̱ ndíku̱n sa̱tá ta̱ Jesús xíniñúʼuna ndéena, xu̱ʼúnna xíʼin ndiʼika ña̱ kúúmiína ña̱ chindeéna Reino Ndióxi̱.
(Lucas 19:16-19) Tasaá ki̱xa̱a̱ ta nu̱ú ta ni̱ka̱ʼa̱nra: ‘Táta, mina ña̱ ta̱xiún ndaʼíi̱, ki̱ʼi̱n inka u̱xu̱ña xíʼinñaʼ. 17 Tasaá ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra: ‘Va̱ʼaní chiñu ke̱ʼún. Chi nda̱kúní ni̱xi̱yo iniún xíʼin chiñu yóʼo ni loʼoña, ña̱kán kuisochíñu xíʼin u̱xu̱ ñuuʼ. 18 Tasaá ki̱xa̱a̱ ta̱ u̱vi̱, ta ni̱ka̱ʼa̱nra: ‘Táta, mina ña̱ ta̱xiún ndaʼíi̱, ki̱ʼi̱n inka u̱ʼu̱nña xíʼinñaʼ 19 Saá ni̱ka̱ʼa̱ntura xíʼin ta̱yóʼo: ‘Saátu yóʼó, u̱ʼu̱n ñuu kuisochíñún xíʼinʼ.
jy-S pág. 232 párr. 7
Ilustración ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa 10 mina
Tá ná kiʼin mií na̱ discípulo ta̱ Jesús kuenta ña̱ íyona nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin esclavo ta xíniñúʼuna ndiʼi ña̱ kúúmiína ña̱ nátúʼunna xíʼin ku̱a̱ʼáka na̱ yiví. Tásaá ná keʼéna kusi̱íní-ini ta̱ Jesús xíʼinna ta taxira ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndaʼa̱na xa̱ʼa chiñu ña̱ kéʼéna. Soo su̱ví ndiʼivína kuchiñu natúʼun nda̱a̱ táki̱ʼva kúni̱na. Soo tá ná xa̱a̱ ta̱ Jesús koora rey, ndakaʼánvara xa̱ʼa ndiʼi ña̱ keʼé na̱yóʼo xa̱ʼara ta saátu ña̱ chi̱ka̱a̱nína ndée ña̱ na̱túʼunna xa̱ʼara ta taxira ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndaʼa̱ra (Mateo 28:19, 20).
(Lucas 19:20-24) Soo ki̱xa̱a̱ inkara ta̱ ka̱chira: ‘Táta, yóʼo íyo mina ña̱ ta̱xiún ndaʼíi̱, ti̱xin iin ti̱ko̱to̱ xi̱ndika̱a̱ va̱ʼaña. 21 Kotoún, yíʼvivai̱ nu̱ún, chi ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ndúkún; ndákiʼún ña̱ʼa inkana ta sákeún ña̱ va̱ása níchiʼúnʼ. 22 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: ‘Xa̱ʼa ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n miíún ni̱ʼún tu̱ndóʼo. ¿Á xi̱xini̱vaún ña̱ ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ndúkui̱, ta ndákiʼi̱n ña̱ʼa inkana, ta sákei̱ ña̱ va̱ása níchiʼi̱? 23 Tásaá, ¿nda̱chun kǒo níchikaún xu̱ʼíi̱ ini banco? Ña̱kán tá ná kixa̱i̱, ku̱a̱ʼáka nduu xu̱ʼíi̱nʼ. 24 ”Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ndíta kán: ‘Kindaandó mina ndaʼa̱ra ta taxindóña ndaʼa̱ ta̱ kúúmií u̱xu̱ñaʼ.
jy-S pág. 233 párr. 1
Ilustración ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa 10 mina
Ta̱ esclavo yóʼo ki̱ndaana mina ndaʼa̱ra, saáchi kǒo níchika̱a̱ra ndée ña̱ kachíñura xíʼinña. Na̱ apóstol xíni̱na ña̱ kuisochíñu ta̱ Jesús ta koora Rey ti̱xin Reino Ndióxi̱. Ña̱kán tá xi̱niso̱ʼona ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa ta̱ so̱ndíʼi esclavo yóʼo, na̱kunda̱a̱-inina tá va̱ása káchíñuna, va̱ása kivi kachíñuna ti̱xin Reino Ndióxi̱.
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Lucas 19:43) Saáchi kixa̱a̱ ki̱vi̱ ña̱ kixa̱a̱ na̱ sáa̱-ini xíni yóʼó ta keʼéna iin nama̱ sa̱taún xíʼin yitu̱n tú si̱ín nu̱ú ta ndakasina yóʼó ta ndeéní sáxo̱ʼvi̱na yóʼó,
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Lu 19:43
katana yitu̱n tú si̱ín nu̱ú: Tú “luku nu̱ú”. Ña̱ nu̱ú yichi̱ kúú ña̱ va̱xi ña̱ tu̱ʼun griego kjárax nu̱ú ña̱ Escrituras Griegas Cristianas. Kúni̱ kachiña iin “poste” á “yitu̱n tú kátana ña̱ kasina nu̱ú ñuʼúna”. Saátu kúni̱ kachiña yitu̱n tú xíniñúʼu na̱ soldado ña̱ ndakasina sa̱tá iin ñuu. Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta Jesús ni̱xi̱nu nu̱úña tá ku̱i̱ya̱ 70, ta ki̱xa̱a̱ ta̱ soldado ñuu Roma xíʼin ta̱ Tito ta ki̱xaʼána kéʼéna iin nama̱ xíʼin yitu̱n tú si̱ín nu̱ú sa̱tá ñuu Jerusalén. U̱ni̱ ña̱ʼa kúú ña̱ ke̱ʼé ta̱ Tito xíʼin ña̱kán: chi va̱ása níkuchiñuka ki̱ʼvi ña̱ kuxuna, ña̱ va̱ʼa ná kǒo kununa, ta saátu ña̱ va̱ʼa ná ndataxi xíʼin miína. Ña̱ va̱ʼa keʼé na̱ soldado yóʼo nama̱ ña̱ yitu̱n yóʼo sa̱tá ñuu Jerusalén xa̱ʼnda ndiʼina tú íyo sa̱tá ñuu yóʼo.
(Lucas 20:38) Su̱ví iin Ndióxi̱ na̱ ni̱xi̱ʼi̱ kúú ta̱kán, chi Ndióxi̱ na̱ táku kúúra, chi nu̱ú ta̱kán, ndiʼina tákuna”.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Lu 20:38
chi nu̱ú ta̱kán, ndiʼina tákuna: Á “chi na̱ táku kúú ndiʼina nu̱úra”. Ña̱ káchiña tá iin na̱ yiví va̱ása kéʼéna ña̱ kúni̱ra nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ ni̱xi̱ʼi̱ saá íyona nu̱úra (Ef 2:1; 1Ti 5:6). Soo na̱ nda̱sakáʼnu Ndióxi̱ ta ni̱xi̱ʼi̱na tákuvana nu̱ú Ndióxi̱, chi ta̱kán sandátakurana chí nu̱únínu (Ro 4:16, 17).
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Lucas 19:11-27) Tándi̱ʼi xi̱niso̱ʼona ña̱yóʼo, ni̱ka̱ʼa̱ntura xa̱ʼa inka ilustración, saáchi yatin sa̱tá ñuu Jerusalén ndóona ta na̱yóʼo nda̱kanixi̱nína ña̱ kuni tívina reino Ndióxi̱. 12 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra: “Iin ta̱a ta va̱ʼaní-ini ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra iin ñuu ña̱ káni̱ní ndíka̱a̱ ña̱ va̱ʼa ni̱ʼíra iin chiñu káʼnu ta ndikóra. 13 Ka̱nara u̱xu̱ na̱ esclavo na̱ káchíñu nu̱úra, ta ta̱xira u̱xu̱ mina ndaʼa̱na ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: ‘Kachíñundó xíʼinña nda̱a̱ ná ndikói̱ʼ. 14 Soo na̱ ñuura xi̱saá-inina xi̱xininara, ta chi̱ndaʼána ku̱a̱ʼá na̱ yiví ná ka̱ʼa̱nna: ‘Va̱ása kúni̱ndi̱ ña̱ xa̱a̱ ta̱yóʼo koora rey nu̱úndi̱ʼ. 15 “Ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo ta ndi̱kóra tá xa̱a̱ ni̱ni̱ʼínra iin chiñu káʼnu, ta chi̱ndaʼára chiñu ku̱a̱ʼá nu̱ú na̱ esclavora na̱ nda̱koora xu̱ʼún ndaʼa̱ ña̱ ná kixina nu̱úra, ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inira nda̱saa xu̱ʼún ta̱vána xíʼin ña̱ nda̱koora ndaʼa̱na. 16 Tasaá ki̱xa̱a̱ ta̱ nu̱ú ta ni̱ka̱ʼa̱nra: ‘Táta, mina ña̱ ta̱xiún ndaʼíi̱, ki̱ʼi̱n inka u̱xu̱ña xíʼinñaʼ. 17 Tasaá ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra: ‘Va̱ʼaní chiñu ke̱ʼún. Chi nda̱kúní ni̱xi̱yo iniún xíʼin chiñu yóʼo ni loʼoña, ña̱kán kuisochíñu xíʼin u̱xu̱ ñuuʼ. 18 Tasaá ki̱xa̱a̱ ta̱ u̱vi̱ ta ni̱ka̱ʼa̱nra: ‘Táta, mina ña̱ ta̱xiún ndaʼíi̱, ki̱ʼi̱n inka u̱ʼu̱nña xíʼinñaʼ 19 Saá ni̱ka̱ʼa̱ntura xíʼin ta̱yóʼo: ‘Saátu yóʼó, u̱ʼu̱n ñuu kuisochíñún xíʼinʼ. 20 Soo ki̱xa̱a̱ inkara ta̱ ka̱chira: ‘Táta, yóʼo íyo mina ña̱ ta̱xiún ndaʼíi̱, ti̱xin iin ti̱ko̱to̱ xi̱ndika̱a̱ va̱ʼaña. 21 Kotoún, yíʼvivai̱ nu̱ún, chi ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ndúkún; ndákiʼún ña̱ʼa inkana ta sákeún ña̱ va̱ása níchiʼúnʼ. 22 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: ‘Xa̱ʼa ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n miíún ni̱ʼún tu̱ndóʼo. ¿Á xi̱xini̱vaún ña̱ ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ndúkui̱, ta ndákiʼi̱n ña̱ʼa inkana ta sákei̱ ña̱ va̱ása níchiʼi̱? 23 Tásaá, ¿nda̱chun kǒo níchikaún xu̱ʼíi̱ ini banco? Ña̱kán tá ná kixa̱i̱, ku̱a̱ʼáka nduu xu̱ʼíi̱nʼ. 24 “Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ndíta kán: ‘Kindaandó mina ndaʼa̱ra ta taxindóña ndaʼa̱ ta̱ kúúmií u̱xu̱ñaʼ. 25 Ta na̱ yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: ‘Táta, ta̱ káa kúúmiíra u̱xu̱ minaʼ... 26 ‘Káʼi̱n xíʼinndó: Ndiʼi na̱ kúúmií ku̱a̱ʼá ña̱ʼa, ku̱a̱ʼákaña ndakiʼinna; soo na̱ kǒo ña̱ʼa kúúmií, nda̱a̱ ña̱ kúúmiína kindaanaña ndaʼa̱na. 27 Ta na̱ sáa̱-ini xíni yi̱ʼi̱, na̱ kǒo níxiin ña̱ kǒoi̱ rey, taxindóna yóʼo ta kaʼníndóna nu̱úi̱ʼ”.
20-26 TÍ AGOSTO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | LUCAS 21, 22
“Xa̱a̱ ku̱yatin kixa̱a̱ ki̱vi̱ ña̱ ka̱kuyó”
(Lucas 21:25) “Ta koo seña nu̱ú ñu̱ʼu xíʼin nu̱ú yo̱o̱ xíʼin nu̱ú ki̱mi, ta ndiʼi na̱ yiví na̱ ndóo nu̱ú ñu̱ʼu, ndi̱ʼiní-inina xíʼin ña̱yóʼo chi kǒo xíni̱na nu̱ú ku̱ʼu̱nna xa̱ʼa ña̱ ndeéní kánda̱ tá mar ta ndeéní ndáʼyi̱rá,
kr-S pág. 226 párr. 9
Reino Ndióxi̱ sandiʼi-xa̱ʼaña na̱ sáa̱-ini xíniñaʼá
9 Koo seña chí ndiví. Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa ña̱ koo. Ñu̱ʼu kunaá nu̱úña, ta tí yo̱o̱ va̱ása tu̱u̱nka̱rí, ta tí ki̱mi ko̱yorí chí ndiví. Tiempo vitin ku̱a̱ʼání na̱ yiví ndákanixi̱nína xa̱ʼa ña̱ veʼe-ñu̱ʼu ña̱ kúúña iin lugar nu̱ú va̱ʼaní chindeé táʼanña xíʼinna. Soo si̱lóʼoní kúma̱ní ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa na̱yóʼo. ¿Á ña̱ xi̱kuni̱ ta̱ Jesús ka̱ʼa̱nra kúúña ña̱ kooní seña chí ndiví? Sanava (Is. 13:9-11; Joel 2:1, 30, 31). ¿Ta nda̱saa kundoʼo na̱ yiví xíʼin ña̱yóʼo? Yi̱ʼvínína chi kǒo nu̱ú ku̱ʼu̱nna (Luc. 21:25; Sof. 1:17). Na̱ yiví na̱ sáa̱-ini xíni Reino Ndióxi̱, tá kúú na̱ rey xíʼin na̱ káchíñu ndáʼvi nu̱úna nda̱a̱ kuni̱na kuvina xíʼin ña̱yóʼo. Ndukúna nu̱ú ka̱kuna, ta̱ va̱ása ndani̱ʼína nu̱ú ka̱kuna nu̱ú ta̱ Rey tá ná kixa̱a̱ra (Luc. 21:26; 23:30; Rev. 6:15-17).
(Lucas 21:26) Na̱ yiví nda̱a̱ kuni̱na kuvina xa̱ʼa ña̱ʼa ña̱ ndeéní va̱xi sa̱tá ñu̱ʼu yóʼo, chi ndeéní koo chí ndiví.
(Lucas 21:27, 28) Ta kunina se̱ʼe ta̱a ña̱ kixira nu̱ú vi̱kó ta ku̱a̱ʼání ndée kúúmiíra ña̱ va̱xira. 28 Tá xa̱a̱ ki̱xaʼá kúu ña̱ʼa yóʼo, ndakú koo inindó ta ndaniʼindó xi̱níndó, chi xa̱a̱ ku̱yatin va̱xi ña̱ ka̱kundó”.
w16.01-S pág. 10 párr. 17
“Kuʼvi̱-inindó kunitáʼanndó”
17 Va̱ása ndakava-inindó (kaʼvi Hebreos 13:6) . Na̱ ndíku̱n sa̱tá Jehová kándíxanínara ta íyo tu̱ʼvana ña̱ ya̱ʼana nu̱ú tu̱ndóʼo. Xa̱ʼa ña̱ kǒo ndákava-inina xíʼin ña̱ kúʼvi̱-inina xínina na̱ hermano chíndeéña miína ña̱ chika̱a̱na ndeé xíʼin na̱yóʼo (1 Tes. 5:14, 15). Kǒo yíʼviyó ña̱ kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ku̱yatin va̱xi tiempo yo̱ʼvi̱ní ña̱ ta̱ʼán kuniyó: ña̱ gran tribulación. Xa̱ʼa ña̱yóʼo ná kusi̱í-iniyó, chi xa̱a̱ ku̱yatin kixa̱a̱ ña̱ ka̱kuyó (Luc. 21:25-28).
w15-S 15/7 pág. 17 párr. 13
“Xa̱a̱ ku̱yatin kixa̱a̱ ña̱ ka̱kundó”
13 ¿Ndáaña keʼé na̱ yiví na̱ íyo tá ki̱ʼva íyo ti̱xúʼu xa̱ʼa ña̱ kunda̱a̱-inina ña̱ kuvina ta̱ kǒo ndatakuna? Tu̱ʼun Ndióxi̱ káchiña, kuakunína (Mat. 24:30). Ta, ¿ndáaña kundoʼo na̱ kúú ñani ta̱ Jesús xíʼin na̱ kundoo nu̱ú ñuʼú yóʼo? ¿Nda̱saa kundoʼona tá ná kixa̱a̱ ña̱ ki̱vi̱ yóʼo? Va̱ʼaní kuniso̱ʼona tu̱ʼun ta̱ Jesús. Ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼina: “Ndakú koo inindó ta ndaniʼindó xi̱níndó, chi xa̱a̱ ku̱yatin va̱xi ña̱ ka̱kundó” (Luc. 21:28).
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Lucas 21:33) Ndiví xíʼin ñuʼú ya̱ʼaña, soo tu̱ʼun ña̱ káʼi̱n va̱ása ya̱ʼaña.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Lu 21:33
Ndiví xíʼin ñuʼú ya̱ʼaña: Íyo sava texto ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ndiví xíʼin ñuʼú ña̱ kǒo ndiʼi-xa̱ʼa ña̱yóʼo (Gé 9:16; Sl 104:5; Ec 1:4). Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa ñuʼú xíʼin ndiví chi kúnda̱a̱-inira ña̱ va̱ása ndiʼi-xa̱ʼaña, ki̱ʼva saá kítáʼanña xíʼin tu̱ʼun Jehová, chi ña̱ ndixa kúú ña̱ xi̱nuña (Chitáʼanña xíʼin Mt 5:18). Sana ta̱ Jesús su̱ví xa̱ʼa ndiví xíʼin ñuʼú ña̱ ndixa níka̱ʼa̱nra, chi íyo ña̱ kúni̱ kachi ña̱yóʼo, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ña̱ va̱xi nu̱ú Revelación 21:1 káʼa̱nña xa̱ʼa “ndiví xíʼin ñuʼú ña̱ xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa”.
tu̱ʼun ña̱ káʼi̱n va̱ása ya̱ʼaña: Á “va̱ása ndiʼi-xa̱ʼa tu̱ʼun ña̱ káʼi̱n”. Ña̱ u̱vi̱ yichi̱ va̱xi ña̱ tu̱ʼun “va̱ása” nu̱ú tu̱ʼun griego, kúni̱ kachiña ña̱ ndixa xi̱nu ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús.
(Lucas 22:28-30) “Ta ndóʼó kuu mií na̱ xi̱táʼan xíʼi̱n, tá ni̱ya̱ʼi̱ nu̱ú tu̱ndóʼo; 29 ta yi̱ʼi̱ keʼíi̱ iin pacto xíʼinndó, nda̱a̱ táki̱ʼva i̱xaa yivái̱ ña̱ ke̱ʼéra iin pacto xíʼi̱n, ña̱ kǒoi̱ rey, 30 ña̱ kuxundó ta koʼondó nu̱ú mesai̱ ti̱xin reinoi̱, ta ndóʼó kúú na̱ ndatiin ku̱a̱chi xíʼin na̱ u̱xu̱ u̱vi̱ tribu na̱ ñuu Israel.
w14-S 15/10 pág. 16 párr. 15, 16
Xa̱a̱ndó koondó iin reino na̱ su̱tu̱
15 Ña̱ so̱ndíʼi Cena ña̱ xi̱kuumií ta̱ Jesús xíʼin na̱ 11 apóstolra ke̱ʼéra iin pacto xíʼin na̱ nda̱kú-ini ni̱xi̱ka sa̱tára. Pacto ña̱ Reino káʼa̱nna xíʼin ña̱yóʼo (kaʼvi Lucas 22:28-30) . Síín íyo pacto yóʼo nu̱ú inkaka pacto, chi ña̱ pacto yóʼo kúú ña̱ ke̱ʼé mií Jehová xíʼin ta̱ Jesús xíʼin na̱ nda̱ka̱xinra ku̱ʼu̱n chí ndiví. Nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n miíra “nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé yivái̱ iin pacto xíʼi̱n”, ña̱ xi̱kuni̱ ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa kuu pacto ña̱ ke̱ʼé Jehová xíʼinra ña̱ xa̱a̱ra koora su̱tu̱ káʼnu nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Melquisedec (Heb. 5:5, 6).
16 Na̱ 11 apóstol ta̱ Jesús nda̱kú ni̱xi̱yo-inina nu̱ú ku̱a̱ʼá tu̱ndóʼo ña̱ ndo̱ʼona. Pacto ña̱ Reino káʼa̱nña xíʼinna ña̱ ndixa ku̱ʼu̱nna chí ndiví, nu̱ú kuisochíñuna ta koona su̱tu̱. Su̱ví 11 kuití koo na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví chi koo ku̱a̱ʼákana ku̱ʼu̱n. Ta̱ Jesús ki̱tara nu̱ú ta̱ apóstol Juan nu̱ú iin visión ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Soo na̱ ku̱chiñu xíʼin ndiʼi ña̱yóʼo, na̱yóʼo kúú na̱ koo xíʼi̱n nu̱ú trono, chi yi̱ʼi̱ ku̱chiñui̱ ni̱ya̱ʼi̱ nu̱ú ndiʼi ña̱yóʼo ta íyoi̱ nu̱ú trono xíʼin yivái̱” (Rev. 3:21). Pacto ña̱ Reino kúú na̱ 144.000 na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví (Rev. 5:9, 10; 7:4). Pacto ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús xíʼinna chíndeéña miína ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱nna chí ndiví. Nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin ñá tíndaʼa̱ ñá ni̱kaxi̱n ta̱ rey koo xíʼinra saá íyoñá, ta xa̱a̱ñá kuisochíñuñá xíʼinra. Ña̱ Biblia káʼa̱nña xa̱ʼa na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví ña̱ nanína “ñá novia” ta̱ Cristo, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo “iin ñá kúa̱an” saá íyo na̱yóʼo (Rev. 19:7, 8; 21:9; 2 Cor. 11:2).
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Lucas 22:35-53) Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Tá chi̱ndaʼíi̱ ndóʼó ku̱a̱ʼa̱nndó ta kǒo bolsandó níʼindó ni ña̱ kuʼun xu̱ʼúnndó ni ndu̱xa̱nndó, soo kǒo níkuma̱ní ña̱ʼa nu̱úndó, ¿su̱ví saá?”. Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nna: “Va̱ása”. 36 Káʼi̱n xíʼinndó: “Soo vitin, na̱ kúúmií bolsa, ndakiʼinndóña, saátu nu̱ú ñúʼu xu̱ʼúnndó; ta na̱ kǒo iin espada kúúmií xi̱kóndó ti̱ko̱to̱ndó ta satándó iinña. 37 Káʼi̱n xíʼinndó ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ xa̱ʼíi̱ xi̱nu nu̱ú ndiʼiña, ka̱chiña: ‘Ta̱ xi̱ndika̱a̱ra xíʼin na̱ va̱ása kéʼé ña̱ va̱ʼaʼ. Ta ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ xa̱ʼíi̱ ki̱xaʼá xínu ndiʼiña”. 38 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nna: “Táta, koto, yóʼo íyo u̱vi̱ espada”. Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Xa̱a̱ va̱ʼa”. 39 Tá ki̱tara, ku̱a̱ʼa̱nra xi̱kí ña̱ Olivo; tasaá ku̱a̱ʼa̱ntu na̱ discípulo sa̱tára. 40 Tá xa̱a̱ ni̱xa̱a̱na kán, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Ka̱ʼa̱nndó xíʼin Ndióxi̱, ña̱ va̱ʼa ná kǒo ki̱ʼvindó nu̱ú tu̱ndóʼo”. 41 Tasaá loʼo kuití ku̱xíkara nu̱ú na̱ discípulora, ta xi̱kuxítíra ta ki̱xaʼára káʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱, 42 káchira: “Yivá, tá kúni̱ún, sakutaʼa copa yóʼo sa̱tái̱. Soo ná koo ña̱ kúni̱ miíún, su̱víka ña̱ kúni̱ yi̱ʼi̱”. 43 Tasaá ki̱ta iin ángel chí ndiví ta nda̱sandakúra-inira. 44 Ta ki̱xaʼá ndíʼi̱-inira ta ki̱xaʼára káʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱ xíʼin ndiʼi níma̱ra; ta ndutá nu̱úra ki̱xaʼá kóyorá, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ni̱i̱ saá íyorá. 45 Tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱, ni̱xa̱a̱ra nu̱ú na̱ discípulora ta xi̱nira ña̱ ndóona kísi̱na xa̱ʼa ña̱ kúsuchí-inina; 46 ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “¿Nda̱chun kísi̱níndó? Ndako̱ondó ta ka̱ʼa̱nndó xíʼin Ndióxi̱, ña̱ va̱ʼa ná kǒo ko̱yondó ndaʼa̱ tu̱ndóʼo”. 47 Káʼa̱nkara níndichira. Ta ku̱a̱ʼákaví na̱ yiví va̱xi, ta va̱xitu ta̱ Judas, iin ta̱ xi̱táʼan xíʼin na̱ u̱xu̱ u̱vi̱ kúú ta̱yóʼo, ta va̱xira chí nu̱ú na̱yóʼo; ku̱yatinra nu̱ú ta̱ Jesús ta chi̱túra nu̱úra. 48 Soo ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Judas, ¿á xíʼin ña̱yóʼo ndátaxiún se̱ʼe ta̱a ndaʼa̱ na̱ yiví?”. 49 Tá xi̱ni na̱ ndíta yatin xíʼinra ndáaña kúu, ka̱china: “Táta, ¿á kanindi̱na xíʼin espada?”. 50 Iin ta̱ níndichi kán xa̱ʼndara so̱ʼo ta̱ káchíñu nu̱ú ta̱ su̱tu̱. 51 Soo ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra: “¿Á nda̱a̱ yóʼoví xíniñúʼu xa̱a̱yó?”. Ta ti̱inra so̱ʼo ta̱yóʼo ta sa̱ndáʼaraña. 52 Tasaá ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ su̱tu̱ náʼnu xíʼin na̱ kíʼin kuenta xíʼin templo saátu xíʼin na̱ xi̱ku̱aʼa na̱ ki̱xa̱a̱ ndakiʼin-ña̱ʼá: “¿Ki̱xa̱a̱ndó xíʼin espada xíʼin yitu̱n nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin na̱ tíin na̱ kui̱ʼná saá ki̱xa̱a̱ndó? 53 Tá xi̱ndikai̱ xíʼinndó ini templo ki̱vi̱ tá ki̱vi̱, kǒo nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa níkeʼéndó xíʼi̱n. Soo vitin ki̱xa̱a̱ tiempo ña̱ ke̱ʼéndóña chi xa̱a̱ ku̱ñu̱ú”.
27 TÍ AGOSTO NDA̱A̱ 2 TÍ SEPTIEMBRE
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | LUCAS 23, 24
“Ná koo tu̱ʼvayó ña̱ koo káʼnu-iniyó xa̱ʼa inkana”
(Lucas 23:34) [[Soo ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra: “Yivá, káʼnu koo-iniún xa̱ʼana, chi va̱ása xíni̱na ndáaña kéʼéna”.]] Ta ña̱ nda̱taʼvína ti̱ko̱to̱ra, chi̱ka̱a̱na suerte xa̱ʼaña.
cl-S pág. 297 párr. 16
“Kunda̱a̱-iniyó ña̱ kúʼvi̱ní-ini ta̱ Jesús xínira miíyó”
16 Íyo inka nu̱ú ni̱na̱ʼa̱ ta̱ Jesús ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira na̱ yiví nda̱a̱ táki̱ʼva íyo yivára: ña̱ íyo tu̱ʼvara ña̱ koo káʼnu-inira xa̱ʼayó (Salmo 86:5). Ni̱na̱ʼa̱ ña̱yóʼo tá tíkaara ndaʼa̱ yitu̱n. Tá ndeéní ni̱xo̱ʼvi̱ ta̱yóʼo, ka̱tikaanara ndaʼa̱ yitu̱n, ka̱nina clavo xa̱ʼara xíʼin ndaʼa̱ra, ¿ndáaña ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa? ¿Á ndu̱kúra nu̱ú yivára ná taxira castigo ndaʼa̱ na̱yóʼo? Su̱ví ña̱yóʼo níka̱ʼa̱nra; chi ña̱yóʼova kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra: “Yivá, káʼnu koo-iniún xa̱ʼana, chi va̱ása xíni̱na ndáaña kéʼéna” (Lucas 23:34).
(Lucas 23:43) Saá ni̱ka̱ʼa̱n Jesús xíʼinra: “Mií ña̱ ndixa káʼi̱n xíʼún vitin: Koún xíʼi̱n nu̱ú ñuʼú livi.
g-S 2/08 pág. 11 párr. 5, 6
¿Á íxakáʼnu-ini Ndióxi̱ xa̱ʼa ku̱a̱chi ndeé?
Su̱ví nda̱saa ku̱a̱chi ña̱ ke̱ʼéna xíto Jehová, chi xítora á ndixa ndi̱kó-inina (Isaías 1:16-19). Ndakanixi̱ní xa̱ʼa na̱ xi̱tikaa xíʼin ta̱ Jesús. Xíni̱yó ña̱ ndeéní ku̱a̱chi ni̱ki̱ʼvi na̱yóʼo, chi iin na̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱n: “Yóʼó xíʼin yi̱ʼi̱, xíniñúʼu xoʼvi̱yó xa̱ʼa ña̱ ke̱ʼéyó, soo ta̱ [Jesús] yóʼo, kǒo ña̱ʼa níkeʼéra”. Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ ta̱a yóʼo náʼa̱ña nu̱úyó ña̱ xi̱xini̱vara xa̱ʼa ta̱ Jesús, ta̱ ña̱yóʼo kúú ña̱ chi̱ndeé táʼan xíʼinra ña̱ vií nda̱kanixi̱níra. Saá náʼa̱ tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Jesús: “Ndakaʼún xa̱ʼíi̱ tá ná ndi̱ʼviún ti̱xin reinoún”. ¿Ndáaña nda̱kuiin ta̱ Jesús yuʼú ta̱ ta̱a yóʼo xa̱ʼa ña̱ ndu̱kúra nu̱úra? “Míí ña̱ ndixa káʼi̱n xíʼún vitin: Koún xíʼi̱n nu̱ú ñuʼú livi.” (Lucas 23:41-43.)
Ndakanixi̱ní xa̱ʼa ña̱yóʼo: tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús tá xa̱a̱ ku̱numí kuvira, náʼa̱ña nu̱úyó ña̱ ku̱ndáʼviní-inira xi̱nira iin ta̱ ta̱a ta̱ xi̱kuni̱ kuvi xa̱ʼa ña̱ ke̱ʼéra. ¿Á su̱ví va̱ʼaní sándi̱ko ña̱yóʼo iniyó? Ña̱kán va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó, ta̱ Jesús xíʼin Jehová, kúndáʼvi-inina xínina na̱ ndíkó-ini xíʼin ndiʼi níma̱na, ni nda̱a̱ ndáaka ku̱a̱chi ke̱ʼéna (Romanos 4:7).
(Lucas 24:34) Ta ka̱china: “Ña̱ nda̱a̱ kúúña nda̱taku ta̱ Jesús ta ki̱tara nu̱ú ta̱ Simón”.
cl-S pág. 297, 298 párr. 17, 18
“Kunda̱a̱-iniyó ña̱ kúʼvi̱ní-ini ta̱ Jesús xínira miíyó”
17 Ña̱ i̱xakáʼnu-ini ta̱ Jesús xa̱ʼa ta̱ Pedro kánda̱a̱-iniyó ña̱ va̱ʼaní xi̱táʼanra, chi xi̱kuʼvi̱ní-ini ta̱ Pedro xi̱xinira ta̱ Jesús. Tá 14 tí Nisán, ñu̱ú tá kúma̱níka kuvi ta̱ Jesús ta̱ Pedro ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra. Táta íyo tu̱ʼvai̱ ña̱ ku̱ʼi̱n xíʼún veʼeka̱a nda̱a̱ kuvii̱ xíʼún. Soo tá ni̱ya̱ʼa loʼo hora nda̱a̱ u̱ni̱ yichi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ va̱ása xíni̱ra ta̱ Jesús. Ña̱ Biblia káʼa̱nña ndáaña ku̱u tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pedro ña̱ va̱ása xíni̱ra ta̱ Jesús yichi̱ u̱ni̱. Ta̱ Jesús ndi̱kóra xi̱tora nu̱ú ta̱ Pedro. Ku̱suchíní-inira xa̱ʼa ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ta̱ ki̱tara chí ke̱ʼe ta ki̱xaʼára xákura, mií ki̱ví saá tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Jesús sana ta̱ Pedro ni̱nda̱ka̱tu̱ʼun xíʼin miíra, ¿á ixakáʼnu-ini ta̱ Jesús xa̱ʼíi̱? (Lucas 22:33, 61, 62).
18 Ta̱ Pedro kǒo níxi̱ka-inira ndáaña ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼinra, chi tá nda̱taku ta̱ Jesús 16 tí Nisán sana mií ki̱ví saá ni̱xa̱ʼa̱nra xi̱tora ta̱ Pedro (Lucas 24:34; 1 Corintios 15:4-8). ¿Nda̱chun kǒo nísa̱a̱ ta̱ Jesús xíʼin ta̱ Pedro xa̱ʼa ña̱ ke̱ʼéra xíʼinra, ta nda̱a̱ ni̱xa̱ʼa̱nra xi̱torara? Sana xi̱kuni̱ra kunda̱a̱-ini ta̱ Pedro ña̱ kúʼvi̱ka-inira xínira ta̱yóʼo. Soo ku̱a̱ʼáka ña̱ʼa ke̱ʼéra ña̱ va̱ʼa sándi̱kora-ini ta̱ Pedro.
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Lucas 23:31) Tá kéʼéndó ña̱yóʼo xa̱ʼa ña̱ kúii̱ tú yitu̱n, ¿ndáaña keʼéndó tá ni̱yi̱chi̱nú?”.
nwtsty nota ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa ña̱ kaʼviyó nu̱ú Lu 23:31
tá kúii̱ yitu̱n [...] tá ni̱yi̱chi̱nú: Sana ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa na̱ ñuu judío. Na̱ yóʼo nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin yitu̱n tú ku̱a̱ʼa̱n yichi̱ saá ni̱xi̱yona, saáchi loʼo kuití kuu na̱ xi̱kandíxakara. Tá xa̱a̱ ná kuvi ta̱ Jesús, na̱ judío na̱ nda̱kúní-ini xi̱ndiku̱n sa̱tá ta̱ Jesús ndakiʼinna espíritu santo Ndióxi̱ ta xa̱a̱na koona na̱ Israel espiritual (Ro 2:28, 29; Gál 6:16). Tá ná kuu ña̱yóʼo, na̱ ñuu Israel nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ kuvi saa koona saáchi va̱ása ndíʼi̱-inina xa̱ʼa chiñu Ndióxi̱, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin yitu̱n ni̱yi̱chi̱ saá xa̱a̱na koona (Mt 21:43).
(Lucas 23:33) Tá ni̱xa̱a̱na xi̱kí ña̱ naní Cráneo, kán ka̱tikaatuna u̱vi̱ na̱ kui̱ʼná xíʼinra, iinra chi ndaʼa̱ kúaʼara ta inkara chi ndaʼa̱ yitinra.
nwtsty video xíʼin na̱ʼná
Leke xa̱ʼa iin na̱ yiví ña̱ ka̱nina clavo
Nu̱ú na̱ʼná yóʼo kivi kuniyó iin leke xa̱ʼa iin na̱ yiví ta ka̱nina iin clavo xa̱ʼana ña̱ 11,5 centímetro (4,5 pulgada) ña̱ káni̱ña (koto mwb17.12 pág. 5). Sava ña̱yóʼo nda̱niʼínaña ku̱i̱ya̱ 1968 yatin chí ñuu Jerusalén ta xíʼin ña̱yóʼo kivi kunda̱a̱-iniyó ña̱ tá xi̱xaʼnína na̱ yiví tiempo saá, xi̱xiniñúʼuna clavo ña̱ katikaanana ndaʼa̱ yitu̱n. Sana ki̱ʼva saá íyo clavo ña̱ xi̱niñúʼu na̱ soldado ñuu Roma tá xa̱ʼnína ta̱ Jesús. Leke yóʼo nda̱niʼínaña ini iin ki̱si ña̱ yu̱u̱ nu̱ú chi̱ka̱a̱na leke na̱ yiví na̱ ni̱xi̱ʼi̱. Ña̱yóʼo kúni̱ kachiña xi̱nduxunvana iin na̱ yiví na̱ xi̱katikaana ndaʼa̱ yitu̱n.
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Lucas 23:1-16) Ta ndiʼi na̱ yiví nda̱kuitana ta nda̱kiʼinna ta̱ Jesús ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna nu̱ú ta̱ Pilato. 2 Tá ni̱xa̱a̱na ki̱xaʼána káʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼara, ta ka̱china: “Ta̱ ta̱a yóʼo sákara xi̱ní na̱ yiví ñuu yóʼo, káʼa̱nra xíʼinna ña̱ kǒo chaʼvina ndaʼa̱ ta̱ César, ta̱ miíra káʼa̱n ña̱ kúúra ta̱ Cristo, xíʼin iin rey”. 3 Ta ta̱ Pilato ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “¿Yóʼó kúú rey na̱ ñuu judío?”. Ta ta̱ yóʼo nda̱kuiinra, ta ka̱chira: “Xa̱a̱ miíún ni̱ka̱ʼa̱n ña̱yóʼo”. 4 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pilato xíʼin na̱ su̱tu̱, xíʼin na̱ yiví kán: “Kǒo ku̱a̱chi kúúmií ta̱ ta̱a yóʼo”. 5 Soo na̱ kán ka̱china: “Táʼvira na̱ ñuu xíʼin ña̱ sánáʼa̱ra iníí ñuu ña̱ Judea, nda̱a̱ ñuu Galilea xíʼin nda̱a̱ yóʼo”. 6 Tá xi̱niso̱ʼo ta̱ Pilato ña̱yóʼo tasaá ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra á ta̱ ñuu Galilea kúú ta̱yóʼo, 7 tá na̱kunda̱a̱-inira ña̱ nu̱ú xa̱ʼndachíñu ta̱ Herodes ki̱xira, ta chindaʼára ta̱yóʼo nu̱ú ta̱ Herodes, chi ñuu Jerusalén ndíka̱a̱ra ki̱vi̱ saá. 8 Tá xi̱ni ta̱ Herodes ta̱ Jesús ni̱kusi̱íkaví-inira, chi xa̱a̱ ku̱a̱ʼání tiempo kúni̱ra kunira ta̱yóʼo, xa̱ʼa ña̱ʼa ña̱ ni̱xa̱a̱ra xi̱niso̱ʼora xa̱ʼara, kúni̱ra kunira ña̱ʼa ña̱ kéʼé ta̱yóʼo. 9 Xa̱ʼa ña̱kán ki̱xaʼára ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ni̱nda̱ka̱tu̱ʼun-ñaʼára; soo ta̱ Jesús va̱ása níndakuiinra. 10 Soo na̱ su̱tu̱ náʼnu xíʼin na̱ escriba nda̱kuitana ta ndeéníka káʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼara. 11 Tasaá ta̱ Herodes, xíʼin na̱ soldadora ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼara, ta ku̱sikindaarara, ta sa̱kundixirara iin ti̱ko̱to̱ va̱ʼa, ta chi̱ndaʼárara ku̱a̱ʼa̱nra nu̱ú ta̱ Pilato. 12 Tasaá ta̱ Herodes xíʼin ta̱ Pilato ni̱xa̱a̱ra ku̱ura migo xíʼin táʼanra mií ki̱vi̱ saá; chi tá kúma̱ní ku̱u ña̱yóʼo va̱ása níxikuna migo xíʼin táʼanna. 13 Tándi̱ʼi ta̱ Pilato ka̱nara na̱ su̱tu̱ náʼnu xíʼin na̱ chíñu, xíʼin na̱ ñuu, 14 ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Ndóʼó ki̱xa̱a̱ndó xíʼin ta̱ ta̱a yóʼo ta káʼa̱nndó ña̱ sákara xi̱ní na̱ ñuu, soo, nu̱ú yi̱ʼi̱, ni iin ña̱ káʼa̱nndó xa̱ʼara kǒoña kéʼéra túvi yi̱ʼi̱ . 15 Ta saátu ta̱ Herodes kǒo ña̱ʼa níndani̱ʼíra, chi chindaʼára ta̱yóʼo kixa̱a̱ tukura nu̱úyó; ta va̱ása xíniñúʼu kuvira, chi nda̱a̱ iin ña̱ʼa ña̱ va̱ása va̱ʼa níkeʼéra. 16 Xa̱ʼa ña̱yóʼo taxii̱ castigo ndaʼa̱ra, tasaá sañávai̱ra”.