ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 8
YAA 130 Ná sakuaʼayó ixakáʼnu-iniyó
Ná ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ inkana nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé Jehová
“Jehová xíʼin ndiʼi níma̱ra i̱xakáʼnu-inira xa̱ʼa̱ndó, xa̱ʼa̱ ña̱kán saátu xíniñúʼu keʼé miíndó” (COL. 3:13).
ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱
¿Ndáaña keʼéyó ña̱ va̱ʼa ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ iin na̱ yiví na̱ ke̱ʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó?
1, 2. a) ¿Ama kúú ña̱ kivi ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ inkana? b) ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱na̱ʼa̱ ñá Denise ña̱ i̱xakáʼnu-iniñá xa̱ʼa̱ ta̱ xa̱ʼní yii̱ñá?
¿Á ÍXAYO̱ʼVI̱ÑA xíʼún ixakáʼnu-iniún xa̱ʼa̱ inkana? Sana xa̱a̱ ndóʼovayó ña̱yóʼo, ta íxayo̱ʼvi̱níkaña xíʼinyó ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ inkana tá ke̱ʼéna á ni̱ka̱ʼa̱nna iin ña̱ʼa ña̱ sa̱xóʼvi̱ní-iniyó. Soo ni kúsuchíní-iniyó á sáa̱níyó xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna, kiviva ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱na. Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼo iin ñá hermana ñá naní Denise,a chi ñáyóʼo ndixa i̱xakáʼnu-iniñá xa̱ʼa̱ iin na̱ yiví. Ku̱i̱ya̱ 2017 ni̱xa̱ʼa̱nñá xi̱toñá Betel ña̱ Estados Unidos xíʼin na̱ veʼeñá. Soo tá xa̱a̱ ndi̱kóna veʼena, iin ta̱a sa̱kánitáʼanra carrora xíʼinna. Ni̱xi̱ʼi̱tóo ñá Denise, ta tá nda̱káxín-iniñá ku̱ndaa̱-iniñá ña̱ ndeéní tu̱kue̱ʼe̱ na̱ va̱lí se̱ʼeñá ta yii̱ñá ta̱ Brian ni̱xi̱ʼi̱ra. Ñá Denise káʼa̱nñá xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼoñá: “Ndeéní ku̱suchí-inii̱ ta kǒo níxikunda̱a̱-inii̱ ndáaña keʼíi̱”. Soo tándi̱ʼi ku̱ndaa̱-iniñá ña̱ ta̱ sa̱kánitáʼan carro xíʼinna, su̱ví ta̱ xíʼi kúúra ta kǒo droga xíniñúʼura chi iin sanava ku̱u tu̱ndóʼo yóʼo. Ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱n ñá Denise xíʼin Jehová ña̱ ná sandíkora-iniñá ta saátu ná chindeétáʼanra xíʼinñá ña̱ kǒo sa̱a̱kañá xíʼin ta̱ ta̱a kán.
2 Ti̱inna ta̱a ta̱ xa̱ʼní yii̱ ñá Denise ña̱ ndatiinna ku̱a̱chi xíʼinra ta nandukú va̱ʼana ndáa ki̱ʼva ku̱u tu̱ndóʼo yóʼo ta chikaa̱nara veʼeka̱a. Soo iin ta̱ policía ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ñá Denise ña̱ xi̱niñúʼu ka̱ʼa̱nñá xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ku̱u ki̱vi̱ kán, chi ña̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼin ta̱ juez ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inira ndáaña keʼéra xíʼin ta̱ ta̱a kán. Ñá Denise káchiñá: “Ndeéní ni̱xo̱ʼvi̱i̱ chi xi̱niñúʼu ndakaʼán tukui̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u ki̱vi̱ kán, ndo̱ʼi̱ táki̱ʼva ndóʼoyó tá táʼnda̱ ndaʼa̱yó ta táanna ñi̱i̱ á limón nu̱úña ta ndeéní káʼunña”. Tá ni̱ya̱ʼa loʼo semana, ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ñá Denise ña̱ ku̱ʼu̱nñá nu̱ú ta̱ juez ta kán xi̱ni tukuñá ta̱a ta̱ xa̱ʼní yii̱ñá ta xi̱niñúʼu ka̱ʼa̱nñá xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u. ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin ta̱ juez? Ñáyóʼo ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼinra ña̱ ná kundáʼvi-inira kunira ta̱ ta̱a kán.b Tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱nñá tu̱ʼun yóʼo, ta̱ juez ki̱xáʼara xákura, ta ni̱ka̱ʼa̱nra: “Xa̱a̱ 25 ku̱i̱ya̱ ndátii̱n ku̱a̱chi xíʼin na̱ yiví ta nda̱a̱ ni iinna ta̱ʼán ka̱ʼa̱n tu̱ʼun yóʼo xíʼi̱n. Ndiʼi na̱ yáʼa nu̱ú tu̱ndóʼo kǒo káʼa̱nna ña̱ ixakáʼnu-inii̱ xa̱ʼa̱ na̱ ke̱ʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinna. Ña̱yóʼo kúú yichi̱ nu̱ú ña̱ káʼa̱nna xíʼi̱n ña̱ kundáʼvi-inii̱ kunii̱ iin na̱ yiví ta ixakáʼnu-inii̱ xa̱ʼa̱na”.
3. ¿Ndáaña chi̱ndeétáʼan xíʼin ñá Denise ña̱ va̱ʼa i̱xakáʼnu-iniñá xa̱ʼa̱ ta̱ xa̱ʼní yii̱ñá?
3 ¿Ndáaña chi̱ndeétáʼan xíʼin ñá Denise ña̱ i̱xakáʼnu-iniñá xa̱ʼa̱ ta̱ xa̱ʼní yii̱ñá? Ña̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinñá kúú ña̱ nda̱kanixi̱níñá xa̱ʼa̱ ña̱ íxakáʼnu-ini Jehová xa̱ʼa̱yó (Miq. 7:18). Tá ndixa náʼa̱yó ña̱ táxiyó tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ íxakáʼnu-inira xa̱ʼa̱yó, saátu keʼé miíyó xíʼin inkana.
4. ¿Ndáaña kúni̱ Jehová ná keʼéyó? (Efesios 4:32).
4 Ni kíʼviyó ku̱a̱chi nu̱ú Jehová soo íxakáʼnuva-inira xa̱ʼa̱yó ta saátu kúni̱ra ná keʼéyó xíʼin inkana (kaʼvi Efesios 4:32). Kúni̱ra ná ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ na̱ íxandi̱va̱ʼa xíʼinyó (Sal. 86:5; Luc. 17:4). Nu̱ú artículo yóʼo sakúaʼayó xa̱ʼa̱ u̱ni̱ ña̱ʼa ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ inkana.
NDAKUNI ÑA̱ NDÓʼÚN
5. ¿Ndáaña ndóʼoyó tá kéʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó? (Proverbios 12:18).
5 Sana iinna ka̱ʼa̱nna á keʼéna iin ña̱ʼa ña̱ sáxo̱ʼvi̱ní miíyó, ta xóʼvi̱níkayó tá iin na̱ veʼeyó á iin na̱ migoyó kéʼé ña̱yóʼo xíʼinyó (Sal. 55:12-14). Sava yichi̱, xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéna á káʼa̱nna xíʼinyó ndeéní sáxo̱ʼvi̱na-iniyó, ta ña̱yóʼo íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ña̱ sátukue̱ʼe̱na miíyó xíʼin yuchu̱ (kaʼvi Proverbios 12:18).c Sana sava yichi̱ kǒo kúni̱yó na̱ʼa̱yó nu̱ú inkana ña̱ ndeéní xóʼvi̱yó, soo tá ná keʼéyó ña̱yóʼo nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ va̱ása tává yuchu̱ ña̱ ka̱nina miíyó ta táxiyó ña̱ kindo̱oña kundikaa̱ña nu̱ú tu̱kue̱ʼe̱yó saá kooña. Ta ki̱ʼva saá ndóʼoyó tá kǒo ndákuniyó ña̱ va̱ása va̱ʼa kúniyó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna xíʼinyó.
6. ¿Ndáaña kúú ña̱ ndi̱ku̱n kéʼéyó tá sáxo̱ʼvi̱na miíyó?
6 ¿Ndáaña ndóʼoyó tá iin na̱ yiví sáxo̱ʼvi̱na miíyó xíʼin ña̱ kéʼéna á ña̱ káʼa̱nna? Ña̱ siʼna kéʼéyó kúú ña̱ sáa̱yó xíʼinna. Ña̱ Biblia káʼa̱nña ña̱ saá ndóʼovayó. Soo saátu Biblia táxiña iin consejo ña̱ va̱ʼaní ndaʼa̱yó ña̱ kǒo xíniñúʼu sa̱a̱yó ndiʼi tiempo (Sal. 4:4; Efes. 4:26). ¿Nda̱chun? Saáchi tá sáa̱yó kivi xa̱a̱yó keʼéyó inkaka ña̱ʼa (Sant. 1:20). Ndakaʼán, ndiʼivayó sáa̱ sava yichi̱, soo saátu kivi chikaa̱yó ndee̱ ña̱ ndi̱ko-iniyó ta kǒo sa̱a̱kayó.
Tá kéʼéna iin ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó ndiʼivayó sáa̱, soo iin tá iin miíyó kúú na̱ kivi ndaka̱xin á sa̱a̱kayó á va̱ása
7. ¿Ndáaña ndóʼoyó tá sándaʼvina miíyó?
7 Tá iin na̱ yiví káʼa̱nna á kéʼéna ña̱ kǒo kútóoyó sana kúsuchí-iniyó á sáa̱yó. Iin ñá hermana ñá naní Ann káchiñá: “Tá ni̱xi̱yo loʼi̱, yivái̱ sa̱ndákoora siʼíi̱ ta ti̱ndaʼa̱ra xíʼin ñá xi̱ndaa yi̱ʼi̱, nda̱kavaní-inii̱ chi túvii̱ ña̱ sa̱ndákoondaʼa̱na yi̱ʼi̱. Ta tá ka̱ku na̱ va̱lí se̱ʼena, ndeéní ni̱xo̱ʼvi̱i̱ chi nda̱kanixi̱níi̱ ña̱ ni iinna kǒo kúni̱ xíni yi̱ʼi̱”. Iin ñá hermana ñá naní Georgette káʼa̱nñá ndáaña ndo̱ʼoñá tá ku̱ndaa̱-iniñá ña̱ xíka yii̱ñá xíʼin inka ñaʼá, ñáyóʼo káchiñá: “Ni̱xo̱ʼvi̱níi̱ saáchi tá válívíndi̱ va̱ʼaní xi̱kitáʼanndi̱, ta inkáchi xi̱kuundi̱ precursor”. Iin ñá hermana ñá naní Naomi káchiñá: “Kǒo níndakanixi̱níi̱ ña̱ saá keʼé yiíi̱. Tá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n ña̱ xítose̱ʼéra pornografía á nu̱ú kée na̱ yiví chálá, nda̱kanixi̱níi̱ ña̱ sándaʼvira yi̱ʼi̱ ta kǒo kúni̱kara xínira yi̱ʼi̱”.
8. a) ¿Ndáa xa̱ʼa̱ kúú ña̱ xíniñúʼu ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ inkana? b) ¿Ndáaña va̱ʼa ndákiʼinyó tá íxakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ inkana? (Koto recuadro ña̱ naní “Tá iin na̱ yiví ke̱ʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó ta kǒo kívi nandóso-iniyó xa̱ʼa̱ña”).
8 Kǒo kivi ka̱ʼa̱nyó xíʼin na̱ yiví ndáaña keʼéna á ndáaña ka̱ʼa̱nna, soo kivi kiʼinyó kuenta xíʼin ña̱ kéʼé miíyó. ¿Ta ndáaña kivi keʼéyó? Kivi ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱na. ¿Nda̱chun? Saáchi kúʼvi̱-iniyó xíniyó Jehová ta kúni̱ra ná keʼéyó ña̱yóʼo. Chi tá ndeéní sáa̱yó ta kǒo íxakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱na sana kiʼinyó kue̱ʼe̱ (Prov. 14:17, 29, 30). Ná kotoyó ña̱ káʼa̱n iin ñá hermana ñá naní Christine: “Tá xóʼvi̱níi̱ ta sáa̱níi̱, kǒo kíʼii̱n kuenta xíʼin ña̱ xíxii̱, va̱ása si̱í íyoi̱ ta loʼoní hora kísi̱i̱. Tá xa̱a̱ ndóʼi̱ ña̱yóʼo, kamaní kíxáʼa sái̱ tá kéʼéna iin ña̱ʼa xíʼi̱n, ta kǒo kítáʼan viíkai̱ xíʼin yiíi̱ ni xíʼin inkana”.
9. ¿Nda̱chun kǒo xíniñúʼu sa̱a̱ka-iniyó kuniyó na̱ ke̱ʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó?
9 Soo tá iin na̱ yiví ke̱ʼéna iin ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó ta kǒo ndúkúna ña̱ káʼnu-ini nu̱úyó, íyova ña̱ kivi keʼéyó ña̱ va̱ʼa kǒo xo̱ʼvi̱kayó xíʼin ña̱ ke̱ʼéna xíʼinyó. Ñá Georgette ñá ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú párrafo 7 káchiñá: “Ku̱a̱ʼáva tiempo ni̱ya̱ʼa, soo ku̱chiñuvai̱ ni̱ya̱ʼi̱ nu̱ú tu̱ndóʼo yóʼo ta kǒo sáa̱ka-inii̱ xínii̱ ta̱ xi̱kuu yiíi̱. Ta vitin va̱ʼaní kúnii̱ chi ni̱ndi̱ko-inii̱”. Tá nándóso-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna xíʼinyó kǒo sáa̱ka-iniyó xíniyóna, ta ña̱ ndáyáʼvika kúú ña̱ va̱ʼa kúni miívayó. Ta saátu kíxáʼa kúsi̱í tuku iniyó nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yoyó tá ya̱chi̱ (Prov. 11:17). Sana xa̱a̱ ndákuniún ña̱ va̱ása va̱ʼa kúniún xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna xíʼún soo sana ndákanixi̱níún ña̱ kǒo íyo tu̱ʼvaún ña̱ ixakáʼnu-iniún xa̱ʼa̱ na̱ yiví kán. Ná kotoyó ndáaña kivi keʼún.
¿NDÁAÑA KIVI KEʼÚN ÑA̱ VA̱ʼA KǑO SA̱A̱KAÚN?
10. ¿Nda̱chun xíniñúʼuyó tiempo ña̱ va̱ʼa ndi̱ko-iniyó? (Koto na̱ʼná).
10 ¿Ndáaña chindeétáʼan xíʼún ña̱ va̱ʼa kǒo sa̱a̱kaún? Taxi ná ya̱ʼa tiempo. Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin na̱ ndeéní tu̱kue̱ʼe̱, ni xa̱a̱ ni̱xa̱ʼa̱nvana nu̱ú doctor soo xíniñúʼuna tiempo ña̱ ndaʼana. Ta saátu miíyó xíniñúʼuyó tiempo ña̱ va̱ʼa ndi̱ko-iniyó ta nandóso-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna xíʼinyó, tasaá koo tu̱ʼvayó ña̱ ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱na (Ecl. 3:3; 1 Ped. 1:22).
Tá iin na̱ yiví túkue̱ʼe̱na xíniñúʼuna tiempo ña̱ va̱ʼa ndaʼana. Ta saátu miíyó xíniñúʼuyó tiempo ña̱ va̱ʼa nandóso-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéna xíʼinyó. (Koto párrafo 10).
11. ¿Ndáa ki̱ʼva chindeétáʼan oración xíʼinyó ña̱ ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ inkana?
11 Ka̱ʼa̱n xíʼin Jehová ná chindeétáʼanra xíʼún ña̱ ixakáʼnu-iniún xa̱ʼa̱ na̱ ke̱ʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼún.d Ñá Ann ñá ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú párrafo 7 káʼa̱nñá ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan oración xíʼinñá, káchiñá: “Ni̱ka̱ʼi̱n xíʼin Jehová ña̱ ná ixakáʼnu-inira xa̱ʼa̱ ndiʼindi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéndi̱ á ni̱ka̱ʼa̱nndi̱. Tándi̱ʼi, ka̱ʼyii̱ iin carta nu̱ú yivái̱ xíʼin ñá ti̱ndaʼa̱ xíʼinra ta ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinna ña̱ íxakáʼnu-inii̱ xa̱ʼa̱na”. Ñá Ann káʼa̱nñá ña̱ i̱xayo̱ʼvi̱níña xíʼinñá keʼéñá ña̱yóʼo. Káʼa̱nkañá: “Xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼíi̱ táki̱ʼva kéʼé Jehová ta i̱xakáʼnu-inii̱ xa̱ʼa̱na, kúni̱i̱ ña̱ ná chindeétáʼanña xíʼinna ña̱ xa̱a̱na sakúaʼana xa̱ʼa̱ Jehová iin ki̱vi̱”.
12. ¿Nda̱chun va̱ʼaníka ña̱ keʼéyó ña̱ káʼa̱n Jehová xíʼinyó nu̱úka ña̱ keʼéyó ña̱ ndákanixi̱ní miíyó? (Proverbios 3:5, 6).
12 Kundaa-ini Jehová ta kǒo ndakanixi̱níún ña̱ va̱ʼaníka íyo ña̱ kéʼé miíún (kaʼvi Proverbios 3:5, 6).e Ndiʼi ña̱ káʼa̱n Jehová xíʼinyó ña̱ va̱ʼa miívayó kúúña (Is. 55:8, 9). Kǒo ka̱ʼa̱nvíra xíʼinyó ña̱ keʼéyó iin ña̱ʼa ña̱ saxóʼvi̱ miíyó. Ña̱kán tá káʼa̱nra xíʼinyó ña̱ ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ inkana, kúnda̱a̱-inira ña̱ va̱ʼa miívayó kúúña (Sal. 40:4; Is. 48:17, 18). Soo tá túviyó ña̱ va̱ʼaníka ña̱ kéʼé miíyó, sana kǒo kandíxavíyó ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ inkana (Prov. 14:12; Jer. 17:9). Ñá Naomi ñá ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú párrafo 7 káchiñá: “Tá ya̱chi̱ xi̱ndakanixi̱níi̱ ña̱ kǒo xíniñúʼu ixakáʼnuví-inii̱ xa̱ʼa̱ yiíi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱xitora pornografía á nu̱ú kée na̱ yiví chálá. Xi̱yiʼvíi̱ ña̱ sandáʼvi tukura yi̱ʼi̱ á ña̱ nandóso-inira xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ke̱ʼéra xíʼi̱n. Kúnda̱a̱va-ini Jehová ña̱ xóʼvi̱níi̱ ta íxayo̱ʼvi̱níña xíʼi̱n ña̱ ixakáʼnu-inii̱ xa̱ʼa̱ yiíi̱, soo Jehová kúni̱ra ña̱ ixakáʼnu-inii̱ xa̱ʼa̱ yiíi̱”.f
KOTO ÑA̱ VA̱ʼA ÑA̱ KÚÚMIÍNA
13. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Romanos 12:18-21, ¿ndáaña xíniñúʼu keʼéyó?
13 Tá íxakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ iin na̱ sa̱xóʼvi̱ní-iniyó, va̱ása kúni̱ kachiña ña̱ kǒo ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u chi íyokava ña̱ kivi keʼéyó. Tá iin na̱ hermanoyó kúú na̱ sa̱xóʼvi̱ní-iniyó, ña̱ xíniñúʼu keʼéyó kúú ña̱ ndakutáʼan va̱ʼa tukuyó xíʼinna (Mat. 5:23, 24). Nu̱úka ña̱ sa̱a̱-iniyó kuniyó iin na̱ yiví va̱ʼaka ná kundáʼvi-iniyó kuniyóna, ta nu̱úka ña̱ ndakaʼányó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna xíʼinyó va̱ʼaka ná ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱na (kaʼvi Romanos 12:18-21; 1 Ped. 3:9). ¿Ndáaña kivi chindeétáʼan xíʼinyó keʼéyó ña̱yóʼo?
14. ¿Ndáaña xíniñúʼu chikaa̱yó ndee̱ keʼéyó, ta nda̱chun?
14 Nina ña̱ va̱ʼa ña̱ kéʼé na̱ yiví kúú ña̱ xíto Jehová tasaá xíniñúʼu keʼé miíyó (2 Crón. 16:9; Sal. 130:3). Ndiʼivayó íyo ña̱ va̱ʼa kéʼéyó ta saátu íyo ña̱ va̱ása va̱ʼa kéʼéyó, soo ña̱ xíniñúʼu kiʼinyó kuenta xíʼin kúú ña̱ va̱ʼa ña̱ kéʼé iin tá iin na̱ hermanayó. Ña̱kán xíniñúʼu ndaka̱xinyó ndáaña kiʼinyó kuenta xíʼin, tá xítoyó ña̱ va̱ʼa kúúmiína saá kúú ña̱ kivi ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱na. Ta̱ hermano Jarrod káchira: “Tá xítoi̱ ña̱ va̱ʼa kúúmií iin ta̱ hermano nu̱úka ña̱ va̱ása va̱ʼa kéʼéra, ña̱yóʼo chíndeétáʼanña xíʼi̱n ña̱ va̱ʼa ixakáʼnu-inii̱ xa̱ʼa̱ra”.
15. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní ka̱ʼa̱nyó xíʼin iin na̱ yiví ña̱ i̱xakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱na?
15 Íyo inka ña̱ kivi keʼún, kivi ka̱ʼún xíʼin na̱ yiví kán ña̱ i̱xakáʼnu-iniún xa̱ʼa̱na. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní keʼún ña̱yóʼo? Koto ña̱ káʼa̱n ñá Naomi: “Yiíi̱ ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra yi̱ʼi̱: ‘¿Á xa̱a̱ i̱xakáʼnu-iniún xa̱ʼíi̱?’. Tá xi̱kuni̱i̱ ka̱ʼi̱n xíʼinra ña̱ íxakáʼnuva-inii̱ xa̱ʼa̱ra, kǒo níkivi ka̱ʼi̱n ni iin tu̱ʼun. Saá ki̱ʼin kuenta ña̱ ta̱ʼán ixakáʼnu-inii̱ xa̱ʼa̱ra xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéra xíʼi̱n. Soo tá ni̱ya̱ʼa tiempo, saáví va̱ʼa ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra ña̱ íxakáʼnu-inii̱ xa̱ʼa̱ra. Va̱ʼaní ku̱ni u̱vi̱ saándi̱, tá ni̱ka̱ʼi̱n ña̱yóʼo xíʼinra nda̱a̱ ki̱xáʼara xákura, ta yi̱ʼi̱ nda̱a̱ ni̱ndi̱ko-inii̱. Tasaá ki̱xáʼa tukui̱ kándíxai̱ ña̱ káʼa̱nra xíʼi̱n ta vitin va̱ʼaní kítáʼanndi̱”.
16. ¿Ndáaña kúni̱ Jehová ná keʼéyó?
16 Jehová kúni̱ra ná ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ inkana (Col. 3:13). Ta sava yichi̱ kivi ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó ña̱ ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱na. Soo u̱ni̱ ña̱yóʼo kivi chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ keʼéyóña: ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼoyó á ña̱ ndákanixi̱níyó, ná nandóso-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna xíʼinyó ta ná kotoyó ña̱ va̱ʼa kéʼéna (koto recuadro ña̱ naní “U̱ni̱ ña̱ kivi keʼún ña̱ va̱ʼa ixakáʼnu-iniún xa̱ʼa̱ inkana”).
¿NDÁAÑA VA̱ʼA NDAKIʼÚN TÁ ÍXAKÁʼNU-INIÚN XA̱ʼA̱ INKANA?
17. ¿Ndáaña va̱ʼa ndakiʼinyó tá íxakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ inkana?
17 Íyo ku̱a̱ʼání xa̱ʼa̱ kúú ña̱ kivi ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ inkana, ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ savaña. Ña̱ nu̱ú, saá kéʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé Jehová ta sákusi̱íyó-inira chi va̱ʼaní-inira ta kúndáʼviní-inira xínira miíyó (Luc. 6:36). Ña̱ u̱vi̱, saá náʼa̱yó ña̱ táxiníyó tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ íxakáʼnu-inira xa̱ʼa̱yó (Mat. 6:12). Ña̱ u̱ni̱, saá kǒo kiʼin kue̱ʼe̱ miíyó ta va̱ʼaní kutáʼanyó xíʼin ndiʼina.
18, 19. ¿Ndáaña ku̱u xa̱ʼa̱ ña̱ i̱xakáʼnu-ini ñá Denise xa̱ʼa̱ ta̱ xa̱ʼní yii̱ñá?
18 Tá íxakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ iin na̱ yiví sana kivi nasamana ña̱ kéʼéna. Ná kotoyó ña̱ ndo̱ʼo ñá Denise ñá ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú kíxáʼa artículo yóʼo. Ta̱a ta̱ xa̱ʼní yii̱ ñá Denise xi̱kuni̱ra kaʼníra miíra tá ná ndiʼi ndatiinna ku̱a̱chi xíʼinra. Soo nda̱kanda̱ní-inira xa̱ʼa̱ ña̱ i̱xakáʼnu-ini ñá Denise xa̱ʼa̱ra ta ki̱xáʼara káʼvira Biblia xíʼin na̱ testigo Jehová.
19 Sana kivi ixayo̱ʼvi̱níña xíʼinyó ña̱ ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ inka na̱ yiví soo va̱ʼaníva ña̱ ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱na (Mat. 5:7). Ña̱kán ná chikaa̱yó ndee̱ ña̱ keʼéyó táki̱ʼva kéʼé Jehová ta ndixa ná ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ na̱ yiví.
YAA 125 Si̱íní ndóo na̱ káʼnu-ini
a Na̱sama ki̱vi̱na.
b Tá kúu ña̱yóʼo, iin tá iin miíyó na̱ ndásakáʼnu Jehová xíniñúʼu ndaka̱xinyó ndáaña keʼéyó.
c Proverbios 12:18: “Na̱ kǒo ndákanixi̱ní xíʼin ña̱ káʼa̱nna, ña̱yóʼo íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ña̱ kanina iinna xíʼin espada, soo na̱ ndákanixi̱ní xíʼin ña̱ káʼa̱nna sándi̱kona-ini na̱ ndóʼo-ini”.
d Kivi kotoún nu̱ú jw.org video yaa ña̱ naní Hay que perdonar, Te perdono xíʼin ña̱ naní Migova kúúyó.
e Proverbios 3:5, 6: “Kandíxa Jehová xíʼin ndiʼi níma̱ún, ta va̱ása kandíxaún ña̱ ndákanixi̱ní miíún. 6 Ka̱ʼa̱n xíʼinra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ kúni̱ún keʼún ta miíra na̱ʼa̱ yichi̱ nu̱ún”.
f Iin ku̱a̱chi káʼnu kúú ña̱ kotoyó pornografía á nu̱ú kée na̱ yiví chálá. Tá iin na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ xítona pornografía sáxo̱ʼvi̱nína na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinna, soo ni saá kǒo kivi sandákootáʼanna xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo chi va̱ása káʼa̱n Biblia ña̱ kivi keʼénaña.