ကမ္ဘာ့ဖြစ်ရပ်အကဲခတ်

ရာဇဝတ်မှု—အကျိုးအမြတ်များသောစီးပွားရေး

အီတလီနိုင်ငံတွင် ဖွဲ့စည်းထားသောရာဇဝတ်ဂိုဏ်းများသည် နှစ်စဉ်ဒေါ်လာသန်းပေါင်း ​၂၀၀,၀၀၀ မှ ၂၄၀,၀၀၀ ခန့်အထိရရှိကြသည်ဟု အီတာလျံစီးပွားရေးသမားများအသင်းဖြစ်သော ကုန်သွယ်ရေးမဟာမိတ်အဖွဲ့၏ ၁၉၉၇ ခုနှစ်မှတ်တမ်းကဆိုသည်။ အနည်းဆုံး မူးယစ်ဆေးဝါးရောင်းဝယ်ခြင်းမှ ဒေါ်လာသန်းပေါင်း ​၁၈,၀၀၀၊ ပြည့်တန်ဆာလုပ်ငန်းမှ ဒေါ်လာသန်းပေါင်း ​၁၁,၀၀၀၊ တရားမဝင်ငွေချေးစားခြင်းနှင့် မသမာသောနည်းတို့ဖြင့် ဒေါ်လာသန်းပေါင်း ​၁၅,၀၀၀ မှ ၁၈,၀၀၀ အထိရရှိသည်ဟုဆို၏။ “ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးလုပ်ငန်းဆယ်ခုတွင် သုံးခုကို ရာဇဝတ်အဖွဲ့အစည်းများနှင့်အဆက်အသွယ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်များ သို့မဟုတ် ကုမ္ပဏီများကခြယ်လှယ်ထားကြသည်; နေ့စဉ်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသော ဘဏ်လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုများ၏ ၂၀ မှ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းသည် မထင်ရှားသောရင်းမြစ်မှဖြစ်သည်” ဟုလာ ရီပတ်ဘလီကာ သတင်းစာကဖော်ပြထားသည်။

ခေတ်စားဆဲဖြစ်သောစာဖတ်ခြင်း

ပေါ်လစီလေ့လာရေးအဖွဲ့၏ လေ့လာဆန်းစစ်မှုတစ်ရပ်အရ ကွန်ပျူတာနည်းပညာသည် ဗြိတိသျှတို့၏စာဖတ်သည့်အလေ့အထကို မပြောင်းလဲစေပါ။ သည်တိုင်းမ်စ် သတင်းစာဖော်ပြချက်အရ “လေ့လာမေးမြန်းခံရသူထက်ဝက်နီးပါးက သူတို့သည် လောလောဆယ် စာအုပ်တစ်အုပ်ကို အပျော်ဖတ်နေသည်ဟုဆိုကြ၏။ ယင်းသည် ၁၉၈၉ ခုနှစ်မှစ၍ အနည်းငယ်ပြောင်းလဲခဲ့သည့် အချိုးဖြစ်သည်။” အမျိုးသမီးများသည် အမျိုးသားများထက်ပိုဖတ်ကြပြီး အသက် ၅၅ နှစ်အထက်ရှိသူများသည် စာဖတ်ဝါသနာအိုးများဖြစ်ကြသည်။ ချက်နည်းပြုတ်နည်းစာအုပ်သည် ရေပန်းအစားဆုံးဖြစ်ပြီး ရာဇဝတ်မှု သို့မဟုတ် သည်းထိတ်ရင်ဖိုဇာတ်လမ်းများ၊ အချစ်ဝတ္တုများနှင့် ၂၀ ရာစုစိတ်ကူးယဉ်ဝတ္ထုတို့သည် နောက်မှလိုက်သည်။ အိမ်ထောင်စု ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းသည် ကွန်ပျူတာတစ်လုံးပိုင်ဆိုင်ထားကြသော်လည်း ၇ ရာခိုင်နှုန်းကသာ စာအုပ်၏အပြိုင်ဖြစ်သော စီဒီဓာတ်ပြားများကို အသုံးပြုကြသည်။ လပ်တော့ပ်ကွန်ပျူတာနှင့်မတူဘဲ စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းသောစာအုပ်တစ်အုပ်သည် ပင်လယ်ကမ်းခြေအားလပ်ရက်အပန်းဖြေခရီးစဉ်တွင် ယင်းအထဲသို့သဲဝင်ခြင်းကြောင့် သို့မဟုတ် ပြည့်ကျပ်သောမြေအောက်ရထားလမ်းတွင် တိုးဝှေ့နေသည့်လူအုပ်ကြောင့် ပျက်စီးခြင်းမရှိနိုင်သည့်အပြင် လှလှပပထုတ်ဝေထားသည့်စာအုပ်သည် “စွဲလမ်းနှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်သကဲ့သို့ပင် ယင်းတွင်ပါဝင်သောအကြောင်းအရာက စိတ်အာဟာရဖြစ်စေသည်” ဟုသည်တိုင်းမ်စ် ကဆိုသည်။

ရေသို့ တစ်ကျော့ပြန်

“အိုဇုန်းလွှာကိုမထိခိုက်သော ဓာတုမီးသတ်ပစ္စည်းကို ကြာမြင့်စွာရှာဖွေခဲ့ကြရာ နောက်ဆုံးတွင် . . . ရေသို့ဦးတည်ခဲ့သည်” ဟုနယူးဆိုင်းရင့်တစ် ကဖော်ပြထားသည်။ “ထရောင်းဟိမ်းရှိ နော်ဝေးမီးသုတေသနဓာတ်ခွဲခန်းသည် မီးကိုအကြိမ်တစ်ရာရေလောင်းစမ်းသပ်ပြီးနောက် မီးသတ်ဘူးများတွင် တွင်ကျယ်စွာအသုံးပြုဆဲရှိသည့် အိုဇုန်းကိုပျက်စီးစေသောဟေလုန်းများကို ရေမြူခိုးဖြန်းခြင်းဖြင့် အစားထိုးသင့်ကြောင်းတွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။” ဟေလုန်း—ကာဗွန်၊ ဗရိုမင်း နှင့်ဖလူအိုရင်းဓာတ်ပေါင်း—သည် မီးငြိမ်းစေသည်။ ရေစက်ကလေးများသည်လည်း အလားတူဖြစ်ကာ အငွေ့ပျံပြီး ၎င်း၏မူလပမာဏထက်အဆပေါင်း ၁,၇၀၀ ကျယ်ပြန့်လာခြင်းအားဖြင့် အောက်ဆီဂျင်ကိုအစားထိုး၏။ ရေစက်ကလေးများသည် ဟေလုန်းထက်ထိရောက်မှုနည်းသည့် တစ်ခုတည်းသောအခြေအနေမှာ ရေငွေ့ပျံနိုင်ရန်လုံလောက်သောအပူချိန်မရနိုင်သည့် တငွေ့ငွေ့လောင်သောမီးတွင်ဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် ဟေလုန်းကို အစားထိုးမည့်အရာကိုရှာနေကြဆဲဖြစ်သည်၊ အကြောင်းမှာ ရေက နောက်​ပြဿနာတစ်ခုကိုဖြစ်စေသည်– ယင်းကိုရောင်းရာ၌ ငွေသိပ်မရနိုင်ခြင်းပင်ဖြစ်သည်။

ခေတ်သစ်—အသည်းရောင်နာ ဂျီ

ဂျပန်မှဆရာဝန်များက သွေးသွင်းပြီးတစ်လအတွင်း လူနာများသည် အမေရိကန်၌ ၁၉၉၅ တွင်ရောဂါသစ်အဖြစ်သတ်မှတ်ဖော်ပြခဲ့သော အသည်းရောင်နာ ဂျီ ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရသူများဖြစ်လာကြသည်ဟု အခိုင်အမာဆိုကြ၏။ တိုကျိုမြို့တိုရာနိုမန်ဆေးရုံကြီးတွင် ၁၉၉၂ နှင့် ၁၉၉၄ ခုနှစ်များအတွင်းခွဲစိတ်ခံခဲ့ကြသည့် အသည်းကင်ဆာရောဂါသည်များ၏သွေးကို ပြန်ဆန်းစစ်ကြည့်ရာ လူနာ ၅၅ ယောက်တွင် ၂ ယောက်သည် ခွဲစိတ်မှုမခံမီ ကူးစက်ပြီးဖြစ်ကာ ခွဲစိတ်ပြီးနောက် ၇ ယောက်ကူးစက်ခံရကြောင်း ဆရာဝန်များတွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။ လူနာ ၇ ယောက်တွင် တစ်ယောက်စီသည် ရောဂါပါသောသွေးကို ပျမ်းမျှသွေးလှူရှင် ၇၁ ဦးထံမှရရှိခြင်းက အသုံးပြုသောသွေး ၁.၄ ရာခိုင်နှုန်းသည် ခေတ်သစ်ဗိုင်းရပ်စ်ပါဝင်သည်ကိုညွှန်ပြကြောင်း ဆရာဝန်များကဆိုကြသည်။ အသည်းရောင်နာ ဂျီ ဗိုင်းရပ်စ်နှင့်ပတ်သက်၍သော်လည်းကောင်း၊ ရောဂါပိုးသယ်ဆောင်သူရာခိုင်နှုန်းမည်မျှသည် အသည်းရောင်နာ သို့မဟုတ် အသည်းကင်ဆာဖြစ်ကြမည်ကိုသော်လည်းကောင်း မသိနိုင်ပါဟု အစာဟီညနေ သတင်းစာ ကဆိုသည်။

“အနှစ်တစ်ထောင်ကာလ၏ချွတ်ယွင်းမှု”

“အနှစ်တစ်ထောင်ကာလ၏ချွတ်ယွင်းမှု၊ သက္ကရာဇ်နှစ်ထောင်ပြဿနာ သို့မဟုတ် ရိုးရိုးဆိုရလျှင် ‘Y2K’ ဟုအများသိကြသော” ဤအရာသည် “ခေတ်သစ်ကွန်ပျူတာလုပ်ဆောင်မှုကို အပျက်ပြားစေနိုင်ဆုံးအရာတစ်ခုဖြစ်သည်” ဟုအမေရိကန်၊ သတင်းနှင့်ကမ္ဘာ့မှတ်တမ်း မဂ္ဂဇင်းကဆိုသည်။ ကွန်ပျူတာများ ဈေးကြီးပြီး ၎င်းတို့၏မှတ်ဉာဏ် အကန့်အသတ်နည်းသေးသည့် ၁၉၆၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် စတင်ခဲ့သည်။ ပရိုဂရမ်ရေးဆွဲသူများသည် ခုနှစ်ကိုရေးသားရာတွင် နေရာချွေတာရန်အတွက် နောက်ဆုံးဂဏန်းနှစ်လုံးကိုသာ အသုံးပြုကြသည်။ ကွန်ပျူတာသည် ၁၉၉၇ နှစ်ကို “၉၇” ဟူ၍သာ ရေးသည်။ ပြဿနာကားအဘယ်နည်း။ “ကမ္ဘာ့ကွန်ပျူတာ hardware နှင့် software ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းသည် သက္ကရာဇ် ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်၊ ဇန်နဝါရီ ၁ ရက်ကို ၁၉၀၀ ပြည့်နှစ်၏ပထမနေ့ဟု ‘ယူဆ’ ပါလိမ့်မည်။” ဤချွတ်ယွင်းမှုကြောင့် အမှားများကို ပြုနှင့်ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ အကျဉ်းထောင်တစ်ခု၌ ဤချွတ်ယွင်းမှုကြောင့်ကွန်ပျူတာများသည် အကျဉ်းသားအချို့တို့၏ပြစ်ဒဏ်ကာလကို မှားယွင်းစွာရေတွက်ခဲ့ရာ သူတို့ထောင်မှလွတ်မြောက်ခဲ့ကြသည်” ဟုနယူးဝိခ် ကဆို၏။ “ကွန်ပျူတာများကိုရှုပ်ထွေးစေသည့် သက်တမ်းကုန်ဆုံးရက် ‘၀၀’ ပါရှိသောအကြွေးဝယ်ကတ်ပြားများကို စတိုးဆိုင်များနှင့် စားသောက်ဆိုင်များကလက်မခံကြချေ။ ထို့အပြင် ကွန်ပျူတာများသည် ထောင်ပြည့်နှစ်ကိုကျော်သွားသော နေ့စွဲများပါသည့် သက်တမ်းတိုးလျှောက်လွှာများကို မကိုင်တွယ်နိုင်သောကြောင့် ပြည်နယ်အချို့မှ ထရပ်ကားသမားများသည် ၎င်းတို့၏ပြည်နယ်ခြားလိုင်စင်များ ပယ်ဖျက်ခံလိုက်ရသည်။” ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိကော်ပိုရေးရှင်းများသည် နေ့စွဲသင်္ကေတများကိုပြောင်းလဲရန် ခန့်မှန်းခြေဒေါ်လာသန်း ​၆၀၀,၀၀၀ ခန့်အကုန်ကျခံရမည်ဖြစ်ပြီး—ကျန်သည့်နှစ်နှစ်အတွင်းယင်းကိုပြုလုပ်နိုင်မည်ဟု မျှော်လင့်ကြသည်။

စံချိန်ချိုးသော တိရစ္ဆာန်များ

၁၉၉၆ ခုနှစ်နွေရာသီကာလအတွင်း သာမန်စင်ရော်တစ်ကောင်သည် “ရာသီအလိုက်နေရပ်ပြောင်းရွှေ့ခရီးစဉ်တွင် တိရစ္ဆာန်တစ်ကောင် အရှည်ဆုံးပျံသန်းဖူးခြင်း” စံချိန်တင်ခဲ့သည့်အထောက်အထား ကျွန်ုပ်တို့၌ရှိသည်ဟု အီတာလျံသတင်းစာ ကိုရီရာဒဲယ်လာစာရာ ကဖော်ပြသည်။ ဖင်လန်နိုင်ငံမှစပျံသန်းသည့် ခြေချင်းတပ်ထားသော စင်ရော်ကို ၁၈ ပတ်အကြာတွင် ဩစတြေးလျအရှေ့တောင်ဘက် ဗစ်တိုးရီးယားပြည်နယ်၌ မိခဲ့ကြသည်။ ယင်းသည် ခရီးမိုင်ပေါင်း ၁၅,၂၀၀ ပျံသန်းခဲ့ရာ တစ်နေ့လျှင် ပျမ်းမျှ ၁၂၀ မိုင်ခန့်ဖြစ်သည်။ ယခင် စံချိန်တင်ခဲ့သူမှာ ၁၉၅၅ ခုနှစ်တွင် ရုရှားမှသြစတြေးလျအထိ မိုင်ပေါင်း ၁၄,၀၀၀ ခန့်ပျံသန်းခဲ့သော အာတိတ်စင်ရော်ငှက်တစ်ကောင်ဖြစ်သည်။ မိုင်ထောင်နှင့်ချီ၍ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ကြသော တိရစ္ဆာန်တချို့မှာ အနီရောင်ဆားမန်ငါး၊ ငါးရှဉ့်များ၊ မော်နာ့လိပ်ပြာများ၊ လိပ်စိမ်းများနှင့် ကျောခုံးဝေလငါးများဖြစ်ကြသည်။

ကျောခုံးဝေလငါးများသည် သာမန်အားဖြင့် အလာစကာမှ ဟာဝိုင်အီသို့ပြောင်းရွှေ့ရန် ၁၀၂ ရက်ခန့်ကြာသော်လည်း တစ်ကောင်မှာ ၂,၇၇၅ မိုင်ခရီးကို ၃၉ ရက်သာကြာကြောင်း သုတေသီများ တွေ့ရှိခဲ့ကြသည်! ခရီးစဉ်သည် တစ်နာရီလျှင် ပျမ်းမျှသုံးမိုင်နှုန်းဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြသည်။ ၎င်းဝေလငါးမျိုးကို မက္ကဆီကို၌လည်းတွေ့ မြင်ရသည်။ ၎င်းတို့၏သားပေါက်များသည် အလာစကာ၏အေးခဲသည့်ရေပြင်ဒဏ်ကို ခံနိုင်ရန်အဆီသိပ်မရှိသောကြောင့် ကျောခုံးဝေလငါးများသည် သားပေါက်ရန် ဟာဝိုင်အီသို့ပြောင်းရွှေ့ကြသည်။ ၎င်းတို့၏ပြောင်းရွှေ့မှုသည် ပင်လယ်နို့တိုက်ရေသတ္တဝါများတွင် အရှည်ဆုံးစံချိန်တစ်ခုဖြစ်သည်ဟု လန်ဒန်သည်တိုင်းမ်စ်ကဖော်ပြသည်။

အဖမ်းရခက်သော ယင်ကောင်!

ယင်တစ်ကောင်ကို အမိရိုက်ရန် အဘယ်ကြောင့်အလွန်ခက်ရသနည်း။ ၎င်းသည် မည်သို့အားဖြင့် လျင်မြန်စွာထွက်ပြေးနိုင်သနည်း။ လျှို့ဝှက်ချက်မှာ ကြီးမားမျှင် (giant fiber) ခေါ် ယင်း၏ဦးနှောက်ဖွဲ့စည်းမှုတွင် ပါဝင်သည့်အရာတစ်ခုဖြစ်သည်။ ယင်းသည် ယင်ကောင်ဦးနှောက်၏အခြားအစိတ်အပိုင်းများနှင့် ဓာတုဗေဒနည်းဖြင့်မဟုတ်ဘဲ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားနည်းဖြင့်ဆက်သွယ်သည့် ဖဲကြိုးကဲ့သို့သောဆဲလ်ဖြစ်သည်။ အကျိုးဆက်မှာခုန်ပျံထွက်သွားရန် လှုံ့ဆော်သောဦးနှောက်၏အစိတ်အပိုင်းသို့ လျှပ်စီးကြောင်းလျင်မြန်စွာစီးဝင်ရာ တစ်စက္ကန့်၏တစ်ထောင်ပုံတစ်ပုံအတွင်း အန္တရာယ်ကိုရှောင်ထွက်ရန် ပျံသန်းစေနိုင်သည်။ သာဓကအားဖြင့် သာမန်လူတစ်ဦး၌ မျက်စိဖြင့်တွေ့ မြင်ရသောအရာကို လက်ဖြင့်မတုံ့ပြန်မီ တစ်စက္ကန့်၏လေးပုံတစ်ပုံခန့်ကြာသည်။ ယင်ကောင်များနှင့်ပတ်သက်၍ ဤသို့သိရှိထားခြင်းဖြင့် ဗြိတိန်ဆပ်ဆက်စ်တက္ကသိုလ်ရှိသုတေသီများသည် ယင်ကောင်၏တုံ့ပြန်မှုကို အောင်မြင်စွာဟန့်တားနိုင်သည့် ပိုးသတ်ဆေးတစ်မျိုးကို ထုတ်လုပ်ရန်မျှော်လင့်နေကြသည်ဟု ​သည်တိုင်းမ်စ်သတင်းကဖော်ပြသည်။

အကျပ်အတည်းဖြစ်နေသော ပင်လယ်လိပ်

ပင်လယ်လိပ်ကောင်ရေသည် အာရှ-ပစိဖိတ်ရေပြင်၌ အလွန်အကျွံသတ်ဖြတ်မှုကြောင့် စိုးရိမ်ဖွယ်နည်းပါးသည့်အဆင့်ရောက်နေပြီဟု သည်ဝိခ်အဲန်းသြစတြေးလျန်း သတင်းက ဖော်ပြသည်။ ယင်းက ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်မှုနည်းပညာတိုးတက်ရေးအတွက် ဂျာဗားတွင် ဩစတြေးလျနှင့် အင်ဒိုနီးရှားတို့ ပူးပေါင်းဆွေးနွေးရန်ဖြစ်စေသည်။ လိပ်များသည် ရာသီအလိုက်ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သောသတ္တဝါများဖြစ်ကြပြီး နိုင်ငံပိုင်အမှတ်တံဆိပ်များမရှိသောကြောင့် လိပ်များပြောင်းရွှေ့ရာလမ်းကြောင်းရှိနိုင်ငံက အနာဂတ်မျိုးဆက်မပြတ်ရေးကိုမစဉ်းစားဘဲ ဖမ်းဆီးနေပါကနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရှိ အကောင်းဆုံးထိန်းသိမ်းရေးအစီအစဉ်များသည် အချည်းနှီးသာဖြစ်ပေမည်။ “ဘာလီနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံတည်းတွင် ခန့်မှန်းခြေလိပ်အကောင် ၅၀,၀၀၀ ကိုကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းအတွက် နှစ်စဉ်သတ်ဖြတ်ခဲ့ကြပြီး ထောင်ပေါင်းရာနှင့်ချီသောလိပ်ဥများကို အစားအစာအတွက် ကောက်သိမ်းခဲ့ကြသည်” ဟုသတင်းစာကဖော်ပြ၏။ ပါပူဝါနယူးဂီနီနိုင်ငံသည်လည်း လောဂါဟက်သားစားလိပ်၊ သားရေကျောခွင်ပင်လယ်လိပ်နှင့် ပြင်သာလိပ်တို့အပါအဝင် ရေနေလိပ်များကိုကုန်သွယ်သည်။ အန္တရာယ်ကြုံနေရသော အခြားမျိုးစိတ်များမှာ သိမ်းငှက်နှုတ်သီးပုံပါးစပ်ရှိလိပ်၊ ကျောခွံပြားသောလိပ်နှင့် လိပ်ကတိုးတို့ဖြစ်သည်။

နှစ် ၁၅၀ တွင် ကွယ်ပျောက်လုနီးနေသောမော့စ်သင်္ကေတဝှက်

လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၁၅၀ ကျော်က အမေရိကန်မှတီထွင်သူ ဆင်မြူးရယ်လ်မော့စ်သည် အက္ခရာစာတစ်ခုစီအတွက် အစက်များနှင့် မျဉ်းပြတ်များပါရှိသောသင်္ကေတများကိုသတ်မှတ်ပေးခဲ့သည်။ ယင်းကြောင့် မော့စ်ခလုပ်ဟုခေါ်သောကိရိယာဖြင့် ရေဒီယိုလှိုင်းများမှတစ်ဆင့် သတင်းများပေးပို့နိုင်သည်။ ဒုက္ခကြုံနေရသော သင်္ဘောများသည် အရေးပေါ် သင်္ကေတ SOS ကိုအသုံးပြုခြင်းကြောင့် ပင်လယ်မှအသက်ပေါင်းထောင်နှင့်ချီ၍ကယ်တင်ခံခဲ့ရသည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိစစ်တပ်များသည်လည်း ဤရိုးရှင်းသောဆက်သွယ်နည်းကို အသုံးပြုသကဲ့သို့ အပျော်တမ်းဝါသနာရှင်မြောက်မြားစွာတို့သည်လည်း အပျော်တမ်းသတင်းပေးပို့နိုင်ကြသည်။ မော့စ်သင်္ကေတဝှက်၏သာလွန်သည့်အကျိုးတစ်ခုမှာ ရေဒီယိုအော်ပရေတာသည် အသံအလေးအပေါ့ သို့မဟုတ် သူသတင်းပို့မည့်နေရာ၏ ဘာသာစကားကိုမတတ်သောအခါ အရေးပါသောအချက်တစ်ချက်ဖြစ်သည့် ရှင်းလင်းပြတ်သားမှုရှိခြင်းဖြစ်သည်။ သို့သော် မော့စ်သတင်းများသည် ရေဒီယိုစကားပြောဆက်သွယ်ရေးနှင့် ဂြိုဟ်တုဆက်သွယ်ရေးစနစ်များဖြင့် တစ်စတစ်စအစားထိုးခြင်းခံရသည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ်မှစ၍ ယင်းသင်္ကေတဝှက်ကို ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောများ၌ မသုံးကြတော့ပါ။ ပြင်သစ်သည် ၁၉၉၇ အစောပိုင်းတွင် မော့စ်စနစ်ကိုစွန့်လွှတ်ကာ ၁၉၉၉ တွင်ယင်းကိုကမ္ဘာတစ်ဝန်း အသုံးပြုတော့မည်မဟုတ်ပေ။