ပင်လယ်သေကျမ်းလိပ်များ နှင့်ပတ်သက်၍ အမှန်တရားကားအဘယ်နည်း

လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၅၀ ကျော်က ဘက်ဒိုဝင်သိုးထိန်းတစ်ဦးသည် လိုဏ်ဂူတစ်ခုအတွင်း ကျောက်ခဲတစ်လုံးကို ပစ်မိလိုက်ခြင်းဖြင့် နှစ်ဆယ်ရာစု၌ အကြီးမားဆုံးသော ရှေးဟောင်းသုတေသနတွေ့ ရှိချက်တစ်ခုဟု အချို့သူတို့ခေါ်ဆိုခဲ့ရာကို ဖြစ်စေခဲ့သည်။ ကျောက်ခဲသည် မြေထည်အိုးတစ်လုံးကိုထိမှန်၍ ကွဲသွားသံကို ထိုဘက်ဒိုဝင်ကြားလိုက်၏။ သွားရောက်စူးစမ်းလိုက်ရာ ပင်လယ်သေကျမ်းလိပ်များအဖြစ် လူသိများလာခဲ့ကြသော ပထမဆုံးကျမ်းလိပ်ကို သူတွေ့ ရှိခဲ့သည်။

ဤကျမ်းလိပ်များသည် ကျမ်းပညာသင်ကြားသူအသိုင်းအဝိုင်းများနှင့် လူထုဆက်သွယ်ရေး နှစ်ရပ်စလုံးတို့တွင် အဓိကအာရုံစိုက်ရာနှင့် အချေအတင်ငြင်းခုံမှုတစ်ရပ်ဖြစ်စေခဲ့သည်။ လူထုတွင် ရှုပ်ထွေးမှုနှင့် တလွဲသတင်းထွက်မှု အမြောက်အမြားရှိလာသည်၊ အဆိုပါကျမ်းလိပ်များက ခရစ်ယာန်များနှင့် ဂျူးတို့၏ယုံကြည်ချက်ကိုပါ အခြေပျက်စေမည့်အချက်များ ဖော်ထုတ်မည်ကိုစိုးရိမ်ကာ ကွယ်ဝှက်ထားရန်အားထုတ်မှုကြီးတစ်ရပ်ပြုကြောင်း ကောလာဟလသတင်းများ ပျံ့နှံ့လျက်ရှိခဲ့သည်။ သို့သော် ဤစာလိပ်များနှင့်ပတ်သက်၍ စစ်မှန်သည့်အရေးပါမှုကား အဘယ်နည်း။ နှစ်ပေါင်း ၅၀ ကျော်ကုန်လွန်ပြီးနောက်တွင် အဆိုပါအချက်များကို သိလာနိုင်ကြပြီလော။

ပင်လယ်သေကျမ်းလိပ်များကား အဘယ်နည်း

ပင်လယ်သေကျမ်းလိပ်များသည် ဂျူးတို့၏ရှေးစာမူများဖြစ်ပြီး ယင်းတို့မှအများစုမှာ ဟေဗြဲဘာသာစကားဖြင့်ရေးသားထား၍ အချို့တို့ကို အာရမိတ်နှင့် အနည်းငယ်ကို ဂရိဖြင့်ရေးသားထားသည်။ ထိုကျမ်းလိပ်အများစုနှင့် အပိုင်းအစများသည် သက်တမ်း ၂,၀၀၀ ကျော်၍ ယေရှုမမွေးဖွားမီအချိန်ကဖြစ်၏။ ဘက်ဒိုဝင်တို့ထံမှရရှိခဲ့သော ဦးဆုံးကျမ်းလိပ်များတွင် ယိုယွင်းပျက်စီးမှုအတိုင်းအတာအမျိုးမျိုးရှိသည့် ရှည်လျားသောစာမူ ခုနစ်ခုပါရှိသည်။ လိုဏ်ဂူများကို ထပ်၍ရှာဖွေခဲ့ကြရာ အခြားကျမ်းလိပ်များနှင့် ထောင်နှင့်ချီသော ကျမ်းလိပ်အပိုင်းအစများကို တွေ့ရှိခဲ့ကြသေးသည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ်နှင့် ၁၉၅၆ ခုနှစ်စပ်ကြားတွင် ပင်လယ်သေအနီး ကွမ္မရန်ဒေသအနား၌ ကျမ်းလိပ်များရှိသောလိုဏ်ဂူစုစုပေါင်း ၁၁ ခုကိုတွေ့ရှိခဲ့ကြ၏။

ကျမ်းလိပ်များနှင့် အပိုင်းအစအားလုံးတို့ကိုရွေးထုတ်လိုက်ရာ စာမူပေါင်း ၈၀၀ ခန့်ရေတွက်၍ရလေသည်။ လေးပုံတစ်ပုံခန့် သို့မဟုတ် စာမူပေါင်း ၂၀၀ ကျော်သာလျှင် ဟေဗြဲကျမ်းစာစောင်အပိုင်းများမှ ကူးရေးထားခြင်းဖြစ်သည်။ နောက်ထပ်စာမူများမှာ အပေါခရစ္စဖာနှင့် စယူဒီပီဂရာဖာဖြစ်သည့် သမ္မာကျမ်းစာဝင်မဟုတ်သော ရှေးခေတ်ဂျူးစာပေများကို ကိုယ်စားပြုသည်။a

ကျမ်းပညာရှင်များကို စိတ်လှုပ်ရှားမှုအဖြစ်စေခဲ့ဆုံး ကျမ်းလိပ်အချို့မှာ ယခင်ကမသိရှိခဲ့ကြသောစာပေများဖြစ်၏။ ယင်းတို့တွင် ဂျူးပညတ်ဆိုင်ရာကိစ္စရပ်များကို အနက်ပြန်ဆိုထားခြင်းများ၊ ကွမ္မရန်တွင်နေထိုင်ကြသော ဂိုဏ်းဝင်တို့အတွက် သီးခြားစည်းမျဉ်းများ၊ ဝတ်ပြုမှုကဗျာများနှင့် ဆုတောင်းချက်များအပြင် သမ္မာကျမ်းစာပရောဖက်ပြုချက်နှင့် နောက်ဆုံးကာလ ပြည့်စုံချက်အမြင်များကိုဖော်ပြသည့် ကမ္ဘာ့ဆုံးခန်းဆိုင်ရာ တရားတော်များ ပါဝင်သည်။ ကျမ်းချက်တစ်ခုပြီးတစ်ခုကို ဆက်တိုက်အနက်ဖွင့်ဆိုသည့် ရှေးအကျဆုံး ထူးခြားသောသမ္မာကျမ်းစာရှင်းလင်းကျမ်းများလည်း ပါသည်။

ပင်လယ်သေကျမ်းလိပ်များကို မည်သူရေးသနည်း

အဆိုပါကျမ်းလိပ်များကို ဘီ.စီ.အီး. တတိယရာစုနှစ်နှင့် စီ.အီး. ပထမရာစုနှစ်အကြား ကူးယူရေးသားခဲ့ခြင်း သို့မဟုတ် ပြုစုခဲ့ခြင်းဖြစ်ကြောင်း ရှေးခေတ်စာစောင်များကို ရက်စွဲတပ်နည်းအသီးသီးတို့က ညွှန်ပြ၏။ စီ.အီး. ၇၀ တွင်ဝတ်ပြုရာအိမ်တော် မပျက်စီးမီအချိန်၌ ဂျေရုဆလင်မှဂျူးများသည် အဆိုပါကျမ်းလိပ်များကို လိုဏ်ဂူများထဲတွင်ဝှက်ထားခဲ့ခြင်းဖြစ်ကြောင်း ကျမ်းပညာရှင်အချို့က အဆိုတင်သွင်းခဲ့ကြသည်။ သို့သော် အဆိုပါကျမ်းလိပ်များကို သုတေသနပြုကြသော ကျမ်းပညာရှင်အများစုက ဤရှုမြင်ချက်သည် ကျမ်းလိပ်များပါ အကြောင်းအရာနှင့် ညီညွတ်မှုမရှိကြောင်း တွေ့ရှိကြသည်။ ကျမ်းလိပ်များစွာသည် ဂျေရုဆလင်ရှိ ဘာသာရေးအာဏာပိုင်တို့၏အမြင်နှင့် ဆန့်ကျင်သည့်ရှုမြင်ချက်များ၊ ဓလေ့ထုံးတမ်းများကို ထင်ဟပ်ဖော်ပြသည်။ ယဇ်ပုရောဟိတ်များနှင့် ဂျေရုဆလင်ရှိ ဝတ်ပြုရာအိမ်တော်အမှုဆောင်ခြင်းကို ဘုရားသခင်ငြင်းပယ်ခဲ့ပြီး ကန္တာရတွင်ရှိသူ အုပ်စုတို့၏ဝတ်ပြုမှုကို အစားထိုး ဝတ်ပြုရာအိမ်တော်အမှုဆောင်ခြင်းအဖြစ် ကိုယ်တော်ယူမှတ်ကြောင်း ယုံကြည်ကြသည့် အသိုင်းအဝိုင်းတစ်ရပ်ရှိသည်ကို အဆိုပါကျမ်းလိပ်များက ဖော်ပြသည်။ ဂျေရုဆလင်ဝတ်ပြုရာအိမ်တော်၏အာဏာပိုင်တို့သည် ထိုသို့သောကျမ်းလိပ်များပါဝင်ခဲ့ရာ စုစည်း၍ဝှက်ထားခဲ့ကြမည်မှာ ဖြစ်နိုင်ဖွယ်မရှိချေ။

ကွမ္မရန်၌ မိတ္တူကူးရေးသူအုပ်စုတစ်စု ရှိနိုင်ဖွယ်ရှိခဲ့သော်လည်း ယင်းစာလိပ်များကို အခြားတစ်နေရာရာမှ ထိုနေရာသို့ အဆိုပါယုံကြည်သူများက စုဆောင်းယူလာခဲ့ကြခြင်းဖြစ်နိုင်သည်။ တစ်နည်းအားဖြင့်ဆိုရလျှင် ပင်လယ်သေကျမ်းလိပ်များသည် စုစည်းထားသော ကျယ်ပြောသည့်စာကြည့်တိုက်တစ်ခုသဘောဖြစ်သည်။ အခြားမည်သည့်စာကြည့်တိုက်မဆိုကဲ့သို့ စုစည်းထားရာတွင် ထင်မြင်ယူဆချက်အမျိုးမျိုးပါဝင်မည်ဖြစ်ပြီ ယင်းတို့အားလုံးသည် ဖတ်ရှုသူတို့၏ ဘာသာရေးရှုထောင့်များကို ထင်ဟပ်ပြမည်မဟုတ်ချေ။ သို့သော် မိတ္တူအများအပြားရှိ ယင်းစာပေများမှာ အဆိုပါအုပ်စု၏ အထူးစိတ်ဝင်စားရာများနှင့် ယုံကြည်ချက်များကို ထင်ဟပ်ပြဖွယ်ရှိသည်။

ကွမ္မရန်ရပ်သားတို့သည် အက်ဆင်းများလော

ထိုကျမ်းလိပ်များသည် ကွမ္မရန်တို့၏စာကြည့်တိုက်ဖြစ်ပါက ယင်းတွင်နေထိုင်သူများကား မည်သူများနည်း။ ၁၉၄၇ ခုနှစ်၌ ဂျေရုဆလင် ဟေဘရူးတက္ကသိုလ်အတွက် ကျမ်းလိပ်သုံးလိပ်ကိုရရှိထားခဲ့သော ပါမောက္ခ ဧလျာဇာ စူကီနစ်ခ်က ဤကျမ်းလိပ်များသည် အက်ဆင်းဂိုဏ်းသားတို့၏ ပိုင်ဆိုင်ခဲ့ရာဖြစ်ကြောင်း ဦးဆုံးအဆိုတင်သွင်းခဲ့သူဖြစ်သည်။

ပထမရာစု စာရေးဆရာများဖြစ်ကြသော ဂျိုစီဖတ်စ်၊ အလက်ဇန္ဒြီးယားမြို့သား ဖီလိုနှင့် အကြီးအကဲဖြစ်သူပလင်နီတို့က အက်ဆင်းများသည် ဂျူးဘာသာရေးဂိုဏ်းတစ်ခုဖြစ်ကြောင်းဖော်ပြခဲ့၏။ အက်ဆင်းတို့၏ဇာစ်မြစ်အတိအကျကို မှန်းဆ၍သာရသော်လည်း သူတို့သည် ဘီ.စီ.အီး. ဒုတိယရာစု မက္ကဘီးတော်လှန်ရေးနောက်ပိုင်း ဗရုန်းသုန်းကားဖြစ်ရာကာလအတွင်း ပေါ်ထွက်လာကြဟန်ရှိသည်။b သူတို့၏ဘာသာရေးရှုမြင်ချက်များသည် ဖာရိရှဲတို့နှင့် ဇဒ္ဒုကဲတို့၏ရှုမြင်ချက်နှင့် ကွာခြားပုံကို ဂျိုစီဖတ်စ်က အသေးစိတ်ဖော်ပြခဲ့ရာ ထိုကာလအတွင်း၌ သူတို့တည်ရှိခဲ့ခြင်းကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။ ပင်လယ်သေအနီး ဂျေရိကိုနှင့် အဲန်ဂဒီအကြား အက်ဆင်းအုပ်စုတစ်စု၏ နေထိုင်ရာအရပ်ကို ပလင်နီကဖော်ပြခဲ့သည်။

လူပေါင်းလေးထောင်ခန့်သာရှိမည်ဟု ဂျိုစီဖတ်စ်က ခန့်မှန်းရေတွက်ခဲ့သော “ကွမ္မရန်တွင် နေထိုင်ခဲ့ကြသည့် အက်ဆင်းများသည် သာ၍ကြီးမားသောအက်ဆင်းလှုပ်ရှားမှု၏ သေးငယ်သည့်တစ်စိတ်တစ်ဒေသမျှသာ ဖြစ်သည်” ဟူ၍ ပင်လယ်သေကျမ်းလိပ် ကျမ်းပညာရှင် ပါမောက္ခ ဂျိမ်းဗန်တာကန်က အဆိုပြု၏။ ဖော်ပြချက်အားလုံးနှင့် အပြည့်အဝမကိုက်ညီသော်လည်း ကွမ္မရန်စာပေများမှပေါ်ထွက်လာသော ဖော်ပြချက်မှာ ထိုအချိန်ကာလရှိ အခြားမည်သည့်ဂျူးအုပ်စုထက်မဆို အက်ဆင်းတို့နှင့် သာ၍ကိုက်ညီပုံရှိသည်။

အချို့တို့က ခရစ်ယာန်ဘာသာသည် ကွမ္မရန်၌ စတင်ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ကြောင်း ဆိုကြသည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ ကွမ္မရန်ဂိုဏ်းနှင့် အစောပိုင်းခရစ်ယာန်တို့၏ ဘာသာရေးရှုမြင်ချက်များသည် ထူးခြားစွာကွာခြားကြောင်း သတိပြုမိနိုင်ကြသည်။ ကွမ္မရန်စာပေများသည် တင်းကျပ်လွန်းသော ဥပုသ်စည်းမျဉ်းများနှင့် သန့်ရှင်းရေးအခမ်းအနားအပေါ် အစွဲကြီးမှုကို ဖော်ပြသည်။ (မဿဲ ၁၅:၁-၂၀; လုကာ ၆:၁-၁၁) အက်ဆင်းတို့သည် လူ့အဖွဲ့အစည်းမှ ခွဲ၍သီးသန့်နေခြင်း၊ ကြမ္မာနှင့် မသေနိုင်သောဝိညာဉ်စိုးလ်အပေါ် သူတို့၏ယုံကြည်ချက်၊ အိမ်ထောင်သားမွေးမှုမပြုဘဲနေခြင်းနှင့် သူတို့၏ကိုးကွယ်မှုတွင် ကောင်းကင်တမန်များပါဝင်ခြင်းဆိုင်ရာ ဒဏ္ဍာရီဆန်သော အယူအဆများအပေါ် သူတို့အလေးပေးဖော်ပြကြောင်းကို ပြောဆိုစရာများစွာရှိသည်။ ယင်းက သူတို့သည် ယေရှု၏သွန်သင်ချက်များ၊ အစောပိုင်းခရစ်ယာန်များ၏ သွန်သင်ချက်များနှင့် သဘောတူညီမှုမရှိကြောင်းဖော်ပြ၏။—မဿဲ ၅:၁၄-၁၆; ယောဟန် ၁၁:၂၃၊ ၂၄; ကောလောသဲ ၂:၁၈; ၁ တိမောသေ ၄:၁-၃။

လျှို့ဝှက်ဖုံးကွယ်ခြင်းမဟုတ်၊ ဝှက်ထားသော ကျမ်းလိပ်များမဟုတ်

ပင်လယ်သေကျမ်းလိပ်များကို ရှာဖွေတွေ့ရှိပြီးသည့်နှစ်များနောက်ပိုင်းတွင် ဦးဆုံးတွေ့ရှိချက်များကို ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိ ကျမ်းပညာရှင်များ အဆင်သင့်ရနိုင်ရန် စာအုပ်စာတမ်းအမျိုးမျိုးကို ထုတ်ဝေခဲ့ကြသည်။ သို့သော် လိုဏ်ဂူအများအနက် လိုဏ်ဂူ ၄ အဖြစ်သိရှိသော လိုဏ်ဂူတစ်ခုမှ ထောင်နှင့်ချီသောကျမ်းလိပ်အပိုင်းအစများက များစွာပြဿနာတက်စေခဲ့သည်။ ယင်းတို့သည် အရှေ့ဂျေရုဆလင် (ထိုအချိန်တွင် ယောဒန်အရပ်၌ပါဝင်) ရှိ ပါလက်စတိုင်း ရှေးဟောင်းသုတေသနပြတိုက်မှ နိုင်ငံတကာကျမ်းပညာရှင်အဖွဲ့ငယ်တစ်ခု၏လက်ထဲ၌ရှိသည်။ ဤအဖွဲ့တွင် ဂျူး သို့မဟုတ် အစ္စရေးလူမျိုး ကျမ်းပညာရှင်တစ်ဦးတစ်ယောက်မှ မပါဝင်ခဲ့ချေ။

အဆိုပါအဖွဲ့က မိမိတို့၏သုတေသနပြုချက်ရလဒ်များကို အတည်ပြု၍မထုတ်ဝေမချင်း ထိုကျမ်းလိပ်များကို ကြည့်ရှုအသုံးပြုခွင့်မပေးခြင်းပေါ်လစီတစ်ရပ်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ထိုအဖွဲ့ဝင် ကျမ်းပညာရှင်များအရေအတွက်ကို ကန့်သတ်ထား၏။ အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးသေဆုံးသွားပါက သူ့အစား ကျမ်းပညာရှင်အသစ်တစ်ဦးကိုသာ ထပ်ဖြည့်သည်။ လုပ်ငန်းခွင်ပမာဏက သာ၍ကြီးမားသောအသင်းအဖွဲ့တစ်ရပ်ကိုတောင်းဆို၏။ အချို့ကိစ္စရပ်များ၌ ရှေးဟေဗြဲနှင့် အာရမိတ်ဘာသာစကားတွင် ပိုမိုကျွမ်းကျင်မှုလိုအပ်သည်။ ဂျိမ်းဗန်တာကန်က ယင်းကို ဤသို့ဖော်ပြခဲ့သည်– “မည်မျှပင်ကျွမ်းကျင်စေကာမူ ကျမ်းလိပ်အပိုင်းအစထောင်သောင်းပေါင်းများစွာသည် အထူးတတ်ကျွမ်းသူရှစ်ဦးထက်မက ကိုင်တွယ်ရန်လိုအပ်သည်။”

၁၉၆၇ ခုနှစ်၌ ခြောက်ရက်တာစစ်ပွဲကြောင့် အရှေ့ဂျေရုဆလင်နှင့် ယင်း၏ကျမ်းလိပ်များသည် အစ္စရေးတို့၏စီရင်ပိုင်ခွင့်အောက် ရောက်ရှိသွားခဲ့သည်၊ သို့သော် ကျမ်းလိပ်သုတေသနအဖွဲ့အတွက် ပေါ်လစီမှာပြောင်းလဲခဲ့ခြင်းမရှိချေ။ လိုဏ်ဂူ ၄ မှကျမ်းလိပ်များကို နှစ်များမက ဆယ်စုနှစ်များချီ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခြင်းမပြုဘဲ နှောင့်နှေးနေစဉ် ကျမ်းပညာရှင်အတော်များများသည် မကျေမနပ်နှင့်အငြင်းပွားကြလေသည်။ ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် အောက်စ်ဖို့ဒ်တက္ကသိုလ်မှ ပါမောက္ခ ဂေးဇာဗာမက်စ်က ယင်းကို ၂၀ ရာစု၏ အထူးခြားဆုံးပညာရေးအရှုပ်တော်ပုံဟု ခေါ်ဆိုခဲ့သည်။ ချာ့ချ်က တမင်သက်သက်ဖုံးကွယ်ထားသည်၊ ခရစ်ယာန်ဘာသာတရားကို မွှေနှောင့်ပျက်စီးစေမည့် ကျမ်းလိပ်များမှ သတင်းအချက်အလက်များကို ဝှက်ထားသည်ဟူသော ကောလာဟလသတင်းများပျံ့နှံ့လာလေတော့သည်။

၁၉၈၀ ပြည့်လွန်နှစ်များ၌ ထိုအဖွဲ့သည် နောက်ဆုံးတွင် ကျမ်းပညာရှင် ၂၀ ဦးသို့တိုးများလာခဲ့၏။ ထိုနောက် ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်၌ ဂျေရုဆလင် ဟေဘရူးတက္ကသိုလ်၏ အသစ်ခန့်အပ်ခံရသူ အယ်ဒီတာအကြီးအမှူး အီမန်းနူဝယ်လ် တော့ဗ်၏ ညွှန်ကြားမှုအောက်တွင် အဆိုပါအဖွဲ့ကို ကျမ်းပညာရှင် ၅၀ ကျော်အထိသို့ ထပ်တိုးချဲ့ခဲ့သည်။ ကျန်ရှိသောကျမ်းလိပ်များ၏ ပညာရည်အဆင့်မြင့်ထုတ် စာစောင်အားလုံးကို ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေဖို့အတွက် စီစဉ်ကြပ်မတ်ခဲ့ကြသည်။

၁၉၉၁ ခုနှစ်တွင် မမျှော်လင့်ဘဲ တကယ့်အောင်မြင်မှုကြီးတစ်ရပ် ပေါ်ထွက်လာသည်။ ဦးဆုံး၊ မထုတ်ဝေရသေးသော ပင်လယ်သေကျမ်းလိပ်များ၏ အကြိုထုတ်ဝေမှုကို ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ယင်းကို ထိုအဖွဲ့၏မှန်ပြမာတိကာမိတ္တူကိုအခြေခံ၍ ကွန်ပျူတာအကူအညီဖြင့် ပြုစုခဲ့သည်။ ထိုနောက် ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ် ဆန်မာရီနိုမြို့ရှိ ဟန်တင်တန်စာကြည့်တိုက်က မိမိတို့တွင်ရှိ ကျမ်းလိပ်များဓာတ်ပုံအားလုံးကို အဘယ်ကျမ်းပညာရှင်မဆို ရရှိနိုင်ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။ မကြာခင်ပင် ပုံတူပင်လယ်သေကျမ်းလိပ်များစာစောင်ထုတ်ဝေခဲ့ရာ ယခင်က မထုတ်ဝေခဲ့ဖူးသောကျမ်းလိပ်များ၏ ဓာတ်ပုံများကို အလွယ်တကူရရှိလာသည်။

သို့နှင့် လွန်ခဲ့သောဆယ်စုနှစ်တွင် ပင်လယ်သေကျမ်းလိပ်အားလုံးကို ဆန်းစစ်လေ့လာခွင့်ရရှိခဲ့ကြသည်။ ထိုသုတေသနပြုချက်က လျှို့ဝှက်ဖုံးကွယ်မှုမရှိ၊ ဝှက်ထားသော ကျမ်းလိပ်များမရှိကြောင်း ဖော်ပြသည်။ ကျမ်းလိပ်များ၏ နောက်ဆုံးတရားဝင်ထုတ်ဝေမှုများ ထွက်လာပြီဖြစ်ရာ ယခုမှသာ အပြည့်အဝဆန်းစစ်လေ့လာမှု စတင်ပြုလုပ်နိုင်ပြီဖြစ်သည်။ ကျမ်းပညာရှင်မျိုးဆက်သစ်တစ်ခု ဖွားမြင်လာပြီဖြစ်သည်။ သို့သော် ကျမ်းစာကျောင်းသားများအတွက် ဤသုတေသနပြုချက်သည် အဘယ်အရေးပါမှုဖြစ်ပေါ်စေသနည်း။

[အောက်ခြေမှတ်ချက်များ]]

[စာမျက်နှာ ၃ ပါ ရုပ်ပုံ]

ယင်းတို့သည် ရှေးကျမ်းလိပ်များတွေ့ ရှိခဲ့ကြသည့် ပင်လယ်သေအနီးရှိ လိုဏ်ဂူများတွင်ပါဝင်

[Picture Credit Line on page 3]

ကျမ်းလိပ်အပိုင်းအစ– စာမျက်နှာများ ၃၊ ၄ နှင့် ၆– Courtesy of Israel Antiquities Authority

[Picture Credit Line on page 5]

Courtesy of Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem