၁၉၁၈ လွန်ခဲ့သော နှစ်တစ်ရာ

၁၉၁၈၊ ဇန်နဝါရီ ၁ ရက်ထုတ် ကင်းမျှော်စင်ကို “၁၉၁၈ မှာ ဘာဖြစ်မလဲ” ဆိုတဲ့ မေးခွန်းနဲ့ စထားတယ်။ ဥရောပမှာ ပထမကမ္ဘာစစ် ဖြစ်နေတုန်းပဲ။ ဒါပေမဲ့ နှစ်ဦးပိုင်းဖြစ်ရပ်တွေကို ကြည့်ရင် ကျမ်းစာကျောင်းသားတွေနဲ့ ကမ္ဘာကြီးအတွက် အခြေအနေကောင်းလာမယ့်ပုံပဲ။

ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် ဆွေးနွေးကြ

၁၉၁၈၊ ဇန်နဝါရီ ၈ မှာ အမေရိကန်သမ္မတ ဝုဒ်ရိုး ဝီလ်ဆင်က “တရားမျှတမှုနဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး” အတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်ချက် ၁၄ ချက်ကို လွှတ်တော်မှာ မိန့်ခွန်းပြောတယ်။ နိုင်ငံအချင်းချင်း သံတမန်ဆက်ဆံရေး၊ လက်နက်လျှော့ချရေး၊ “နိုင်ငံကြီးငယ်မရွေး” အကျိုးရနိုင်ဖို့ “အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအသင်း” ဖွဲ့စည်းရေးကို အဆိုပြုတယ်။ နောက်ပိုင်း နိုင်ငံပေါင်းချုပ်အသင်း ဖွဲ့စည်းရာမှာ၊ ဗာဆိုင်းစာချုပ် ချုပ်ဆိုရာမှာ အဲဒီ “၁၄ ချက်” ကို ကျင့်သုံးခဲ့တယ်။ ဒီလိုနဲ့ စစ်ကြီး ပြီးဆုံးသွားတယ်။

ဆန့်ကျင်သူတွေ အရေးနိမ့်

၁၉၁၇a အရှုပ်အထွေးတွေကြား ကင်းမျှော်စင် သမ္မာကျမ်းစာနဲ့ ဝေစာအသင်း နှစ်ပတ်လည် လုပ်ငန်းအစည်းအဝေးကို ကျမ်းစာကျောင်းသားတွေ ကျင်းပနိုင်ခဲ့တာဟာ အခြေအနေကောင်းလာမယ့်ပုံပဲ။

၁၉၁၈၊ ဇန်နဝါရီ ၅ မှာ ကျင်းပတဲ့ အဲဒီအစည်းအဝေးမှာ ဗေသလကနေ ထုတ်ပယ်ခံရတဲ့ အထင်ကရပုဂ္ဂိုလ်တွေဟာ အဖွဲ့အစည်းကို ထိန်းချုပ်ဖို့ ကြိုးစားကြတယ်။ သစ္စာရှိ နယ်လှည့်ကြီးကြပ်မှူး ရစ်ချက် ဘာဘာက အစည်းအဝေးအတွက် အဖွင့်ဆုတောင်းပေးတယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ရဲ့ မှတ်တမ်း ဖတ်ပြပြီးနောက် ဒါရိုက်တာတွေကို မဲပေး ရွေးချယ်ကြတယ်။ ဂျိုးဇက် ရပ်သဖော့နဲ့ တခြားညီအစ်ကို ခြောက်ယောက်ကို ညီအစ်ကိုဘာဘာ အဆိုပြုတယ်။ ဆန့်ကျင်သူတွေရဲ့ ရှေ့နေက ဗေသလကနေ ထုတ်ပယ်ခံရသူတွေအပါအဝင် တခြား ခုနစ်ယောက်ကို အဆိုပြုတယ်။ သူတို့ အရေးနိမ့်သွားတယ်။ ရှယ်ယာဝင်ထားသူတွေက ညီအစ်ကို ရပ်သဖော့နဲ့ သစ္စာရှိညီအစ်ကို ခြောက်ယောက်ကို ဒါရိုက်တာတွေအဖြစ် ရွေးချယ်လိုက်ကြတယ်။

အစည်းအဝေး တက်ရောက်ခဲ့တဲ့ ညီအစ်ကိုတွေက “တက်ခဲ့သမျှ အစည်းအဝေးတွေထဲမှာ အကျိုးအရှိဆုံးပဲ” လို့ပြောတယ်။ ဒါပေမဲ့ သိပ်ကြာကြာ မပျော်လိုက်ရပါဘူး။

ပြီးဆုံးလေသော နက်နဲရာ စာအုပ်ကို တုံ့ပြန်မှု

ကျမ်းစာကျောင်းသားတွေဟာ ပြီးဆုံးလေသော နက်နဲရာ စာအုပ်ကို လပေါင်းများစွာ ဖြန့်ဝေခဲ့ကြတယ်။ စာအုပ်ထဲက ကျမ်းစာအမှန်တရားကို စိတ်ရိုးဖြောင့်သူတွေ လက်ခံကြတယ်။

ပြီးဆုံးလေသော နက်နဲရာ စာအုပ် ဖတ်ပြီးနောက် ငါးပတ်အတွင်း အမှန်တရားကို လက်ခံခဲ့တဲ့ ဇနီးမောင်နှံဟာ “အကြွင်းမဲ့ ဆည်းကပ်ပြီး တိုးတက်လာတယ်” လို့ ကနေဒါနိုင်ငံက နယ်လှည့်ကြီးကြပ်မှူး အီးအက်ဖ်ခရစ် ပြောတယ်။

စာအုပ်ရခဲ့သူတစ်ယောက်ဟာ မိတ်ဆွေတွေကို ချက်ချင်း ပြောပြတယ်။ “အမှတ် (၃) လမ်းပေါ် သွားနေတုန်း ပခုံးကို တစ်ခုခုနဲ့ ပစ်ပေါက်လိုက်သလို ခံစားရတယ်။ အုတ်ခဲ မှတ်လို့ ကြည့်လိုက်တော့ ‘ပြီးဆုံးလေသော နက်နဲရာ’ စာအုပ် ဖြစ်နေတယ်။ ဒါနဲ့ အိမ်ယူလာပြီး အကုန် ဖတ်လိုက်တယ်။ . . . ဓမ္မဆရာတစ်ယောက်က စာအုပ်ကို ပြတင်းပေါက်ကနေ ဒေါသတကြီး လွှင့်ပစ်လိုက်မှန်း နောက်ပိုင်း သိလိုက်ရတယ်။ . . . သူပစ်လိုက်တဲ့ စာအုပ်လေးတစ်အုပ်ကြောင့် လူအများကြီး အမှန်တရားကို သိလာတယ်။ ဓမ္မဆရာရဲ့ ဒေါသကြောင့် ဘုရားကို ကျွန်တော်တို့ ချီးမွမ်းခွင့်ရခဲ့တာ” လို့ သူပြောတယ်။

ဓမ္မဆရာ အဲဒီလိုတုံ့ပြန်တာ မဆန်းပါဘူး။ ၁၉၁၈၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၂ မှာ ကနေဒါအစိုးရ အရာရှိတွေက နိုင်ငံတော်ကို အကြည်ညိုပျက်စေတဲ့၊ စစ်ကိုဆန့်ကျင်တဲ့ အကြောင်းအရာတွေ ပါတယ်လို့ စွပ်စွဲပြီး စာအုပ်ကို ပိတ်ပင်လိုက်တယ်။ မကြာခင်မှာပဲ အမေရိကန်မှာလည်း အစိုးရထောက်လှမ်းရေးတွေက ဗေသလအိမ်နဲ့ နယူးယောက်၊ ပင်စီဗေးနီးယား၊ ကယ်လီဖိုးနီးယားမှာရှိတဲ့ ရုံးခန်းတွေထဲ ဝင်ပြီး အဖွဲ့အစည်း ဦးဆောင်နေသူတွေကို အရေးယူနိုင်မယ့် အထောက်အထားတွေ ရှာဖွေကြတယ်။ ၁၉၁၈၊ မတ် ၁၄ မှာ အမေရိကန် တရားရေးဌာနက ပြီးဆုံးလေသော နက်နဲရာ စာအုပ် ထုတ်ဝေဖြန့်ချိမှုဟာ စစ်ကို ဟန့်တားတယ်၊ သူလျှိုအက်ဥပဒေကို ချိုးဖောက်တယ်လို့ စွပ်စွဲပြီး ပိတ်ပင်လိုက်တယ်။

ထောင်ချခံရ

၁၉၁၈၊ မေ ၇ မှာ တရားရေးဌာနက ဂျိုဗာနီ ဒီချက်ကာ၊ ဂျော့ ဖစ်ရှာ၊ အလက်ဇန်းဒါး မက်မီလန်၊ ရောဘတ် မာတင်၊ ဖရက်ဒရစ် ရော်ဘင်စင်၊ ဂျိုးဇက် ရပ်သဖော့၊ ဝီလျံ ဗန် အမ်ဘာ့၊ ကလေတန် ဝုဝေါ့တို့ကို ဖမ်းဖို့ ဝရမ်းရယူခဲ့တယ်။ သူတို့ကို “ဥပဒေချိုးဖောက်မှု၊ ဆိုးရွားတဲ့ ရာဇဝတ်မှု၊ အာဏာဖီဆန်မှု၊ အမေရိကန် စစ်တပ်နဲ့ ရေတပ်မှာ တာဝန်ထမ်းဆောင်ဖို့ ငြင်းပယ်မှု” တွေနဲ့ စွဲချက်တင်ခဲ့တယ်။ ၁၉၁၈၊ ဇွန် ၃ မှာ အမှု စတင်စစ်ဆေးတယ်။ သူတို့ ပြစ်ဒဏ်စီရင်ခံရမယ်ဆိုတာ သေချာသလောက်ပဲ။ ဘာကြောင့်လဲ။

အမေရိကန် အစိုးရရှေ့နေက သူလျှိုအက်ဥပဒေဟာ “ဝါဒဖြန့်မှုကို ထိထိရောက်ရောက် ဆန့်ကျင်တဲ့လက်နက်ပဲ” လို့ ပြောတယ်။ ၁၉၁၈၊ မေ ၁၆ မှာ လွှတ်တော်က “အမှန်တရားကို စိတ်ရင်းမှန်” နဲ့ ထုတ်ဝေသူတွေကို ကာကွယ်ပေးမယ့် ဥပဒေကို ပြင်ဆင်ဖို့ ငြင်းဆိုခဲ့တယ်။ ပြီးဆုံးလေသော နက်နဲရာ စာအုပ်ဟာ ဆွေးနွေးငြင်းခုံစရာ ဖြစ်ခဲ့တယ်။ “‘ပြီးဆုံးလေသော နက်နဲရာ’ စာအုပ်ဟာ အန္တရာယ်အရှိဆုံး ဝါဒဖြန့်မှုတစ်ခုပဲ။ . . . ဒီစာအုပ်က ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မူဝါဒကို စစ်သားတွေ အယုံအကြည်မဲ့အောင်၊ စစ်ထဲ မဝင်အောင် လှုံ့ဆော်ပေးတယ်” လို့ အမေရိကန်လွှတ်တော် မှတ်တမ်းမှာ ဖော်ပြတယ်။

၁၉၁၈၊ ဇွန် ၂၀ မှာ ဂျူရီအဖွဲ့က ညီအစ်ကိုရှစ်ယောက် ပြစ်မှုထင်ရှားကြောင်း သတ်မှတ်တယ်။ နောက်တစ်နေ့မှာ တရားသူကြီးက အမိန့်ချမှတ်တယ်။ “ဒီလူတွေရဲ့ ဘာသာရေး ဝါဒဖြန့်မှုဟာ ဂျာမန်တပ်မတစ်ခုထက် ပိုအန္တရာယ်များတယ်။ . . . သူတို့ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် အပြစ်ပေးသင့်တယ်” လို့ ပြောတယ်။ နှစ်ပတ်ကြာပြီးနောက် ညီအစ်ကိုရှစ်ယောက်ဟာ ဂျော်ဂျီယာပြည်နယ်၊ အတ္တလန်တာမြို့၊ ဖယ်ဒရယ်အကျဉ်းထောင်မှာ ၁၀ နှစ်ကနေ အနှစ် ၂၀ အထိ ထောင်ဒဏ် ချမှတ်ခံရတယ်။

ဆက်ဟောပြော

ဒီအတောအတွင်း ကျမ်းစာကျောင်းသားတွေဟာ အပြင်းအထန် ဆန့်ကျင်ခံရတယ်။ ဖယ်ဒရယ် စုံစမ်းစစ်ဆေးရေး ဗျူရို (FBI) က သူတို့ရဲ့ လုပ်ငန်းကို အသေးစိတ် ရှာဖွေစစ်ဆေးပြီး မှတ်တမ်းပြုစုတယ်။ အဲဒီမှတ်တမ်းတွေက ညီအစ်ကိုတွေ ဆက်ဟောပြောဖို့ စိတ်ပိုင်းဖြတ်ထားကြောင်း ဖော်ပြတယ်။

ဖလော်ရီဒါပြည်နယ်၊ အော်လန်ဒိုမြို့ရဲ့ စာတိုက်မှူးက “ကျမ်းစာကျောင်းသားတွေဟာ မြို့ထဲမှာ၊ အများအားဖြင့် ညဘက်တွေမှာ တစ်အိမ်တက်ဆင်း သွားကြတယ်။ ဆက်ဟောဖို့ စိတ်ပိုင်းဖြတ်ထားပုံပဲ” လို့ FBI ဆီ စာရေးတယ်။

နောက်ပိုင်းမှာ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ဝင် ဖြစ်လာတဲ့ ဖရက်ဒရစ် ဖရန့်ရဲ့ လုပ်ဆောင်မှုအကြောင်း စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ဗိုလ်မှူးကြီးတစ်ယောက်က “ဖရန့်ဟာ ‘ပြီးဆုံးလေသော နက်နဲရာ’ စာအုပ် ထောင်ပေါင်းများစွာကို တက်တက်ကြွကြွ လိုက်ရောင်းနေတယ်” လို့ FBI ဆီ စာရေးတယ်။

နောက်ပိုင်းမှာ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ဝင် ဖြစ်လာတဲ့ ချားဖက်ကယ်လည်း အပြင်းအထန် နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းခံရတယ်။ ပြီးဆုံးလေသော နက်နဲရာ စာအုပ် ဝေငှလို့ အာဏာပိုင်တွေက ဖမ်းပြီး သူ့စာတွေကို စစ်ဆေးတယ်။ သူ့ကို “ဩစတြီးယားလူမျိုး ရန်သူ” ဆိုပြီး မေရီလန်းပြည်နယ်၊ ဘော်တီမိုးမြို့မှာ တစ်လ ထောင်ချလိုက်တယ်။ သူကတော့ “သတင်းကောင်း မဟောဘဲနေတာဟာ ကျွန်တော့်အတွက် အမင်္ဂလာပဲ” ဆိုတဲ့ ၁ ကောရိန္သု ၉:၁၆ ပါ ပေါလုရဲ့စကားအတိုင်း စစ်ဆေးမေးမြန်းသူတွေကို သတ္တိရှိရှိ သက်သေခံတယ်။b

ကျမ်းစာကျောင်းသားတွေဟာ ထက်သန်စွာ ဟောပြောတဲ့အပြင် အတ္တလန်တာမြို့မှာ ထောင်ကျနေတဲ့ ညီအစ်ကိုတွေအတွက် အသနားခံစာတွေ ဖြန့်ကြတယ်။ “ညီအစ်ကိုတွေ ထောင်ကျနေတုန်း ကျွန်မတို့ တစ်အိမ်တက်ဆင်း သွားပြီး သူတို့ဟာ ခရစ်ယာန်စစ်တွေဖြစ်ကြောင်း၊ မတရား ထောင်ချခံရတာဖြစ်ကြောင်း လူတွေကို ပြောပြီး အသနားခံစာမှာ လက်မှတ်ထိုးခိုင်းတယ်။ လက်မှတ်တွေ အများကြီးရခဲ့တယ်” လို့ အန်နာကေ ဂါနာ ပြောတယ်။

အစည်းအဝေးကြီးများ

ဒီခက်ခဲတဲ့အချိန်အတွင်း အစည်းအဝေးကြီးများစွာက ညီအစ်ကိုတွေကို ယုံကြည်ခြင်း ခိုင်ခံ့စေခဲ့တယ်။ ကင်းမျှော်စင် မှာ ဒီလိုပြောတယ်– “အဲဒီနှစ်အတွင်း အစည်းအဝေးကြီး လေးဆယ်ကျော် ကျင်းပခဲ့တယ်။ . . . မှတ်တမ်းကောင်းတွေ ရခဲ့တယ်။ အရင်တုန်းကတော့ အစည်းအဝေးကြီးတွေကို နွေရာသီ နှောင်းပိုင်း၊ ဆောင်းဦးအစပိုင်းမှာ ကျင်းပပေမဲ့ အခုတော့ လတိုင်း ကျင်းပနေပြီ။”

သတင်းကောင်းကို စိတ်ရိုးဖြောင့်သူတွေ လက်ခံကြတယ်။ အိုဟိုင်အိုပြည်နယ်၊ ကလိဖ်လန်း အစည်းအဝေးကြီးမှာ လူပေါင်း ၁,၂၀၀ လောက် တက်ပြီး ၄၂ ယောက် နှစ်ခြင်းခံတယ်။ လူငယ်လေးတစ်ယောက်လည်း ပါတယ်။ “ဘုရားအပေါ် သူ့ရဲ့ လေးမြတ်ဆည်းကပ်မှုက လူကြီးတွေကို အရှက်ရစေတယ်။”

ဘာဆက်ဖြစ်သလဲ

၁၉၁၈ ကုန်ခါနီးမှာ ကျမ်းစာကျောင်းသားတွေရဲ့ အနာဂတ်ဟာ ဝေဝါးနေဆဲပဲ။ ဘရွတ်ကလင် အဆောက်အအုံတချို့ ရောင်းလိုက်ပြီး ဌာနချုပ်ကို ပင်စီဗေးနီးယား၊ ပစ္စဘတ်မြို့ကို ပြောင်းလိုက်တယ်။ ဦးဆောင်သူတွေ ထောင်ကျတုန်း ၁၉၁၉၊ ဇန်နဝါရီ ၄ မှာ နှစ်ပတ်လည် အစည်းအဝေး ထပ်ကျင်းပဖို့ စီစဉ်ကြတယ်။ ဘာဆက်ဖြစ်မလဲ။

ညီအစ်ကိုတွေ လုပ်ငန်း ဆက်လုပ်ကြတယ်။ “သင့်တစ်ဖက်၌လုပ်သော လက်နက်တစ်စုံတစ်ခုမျှ အထမမြောက်ရ” ဆိုတဲ့ ကျမ်းချက်ကို ၁၉၁၉ နှစ်ချုပ်ကျမ်းချက်အဖြစ် ရွေးချယ်တယ်။ (ဟေရှာ. ၅၄:၁၇၊ ယုဒသန်) ရှေ့မှာရှိတဲ့ လုပ်ငန်းကြီးအတွက် ယုံကြည်ခြင်း ခိုင်မာစေမယ့် အပြောင်းအလဲကို သူတို့ ကြုံရပါတော့မယ်။