MUZIMBU UA KU YOYA
Nja Uana ku Lembama ca Vusunga mu ku Kulahela Muli Yehova
Omo vakuetu ve ku nji hula ku tuala ha vipanga viage kuli Yehova, nje ku va leka nguange: “Ange nja pua ngue cipete mu mavoko a Yehova, Ikeye a tantekeya kuose-oko kua nji tuala!” Ni nguetu nja tonda Yehova na lukungulukilo lueni, va nji pangese mu njila yose-oyo iva tonda ni ku nji tuma kuose-oko ku va tonda na ha ntsimbu yose-oyo i va tonda. Nja tambula vimo viteli mu lukungulukilo via vikalu ku vipuisamo ni vene via haka muono uange mu vusonde. Vunoni nja lilongesa ngecize ku kulahela muli Yehova, ikeyo sapi ya ku lembama ca vusunga.
KU PUTUKA CA LUKULAHELO LUANGE MULI YEHOVA
Nja semukile mu 1948, mu imo mbonge ya indende ya ku Nigeria. Mu muaka uaco, nanantu Moustapha, vatate va vantsongo kaha na yaya yetu Wahabi, va vambatizile mu ku pua Vakaleho va Yehova. Mu nja puisile miaka 9, vatata va tsile. Nja vuile vusiua vua kama, vunoni Wahabi ua nji lekele ngecize tangua tu ka va mona naua, mu cisangukilo. Ou muzimbu ua ku lembezieka ua nji lingisile ku lilongesa Mbimbiliya. Ngeci va nji mbatizile mu 1963. Kaha va yaya vavali na umo ntsongo yange, navo va vambatizile.
Mu 1965, nja ka kele kuli yaya Wilson ku Lagos kaha tua likatele mua kama na vapioneiru va ntsimbu yose va keleko mu cikungulukilo ca Igibobi. Ndzolela na ntuima yavo via nji hanene ndzili, ngeci mu Janeiru ya 1968, nange nja putukile vupioneiru.
Muanetu Albert Ogbebi ua ku Mbetele, ua kunguluile cimo ciuano netu vakuendze mu ku tu leka ngecize ku cihava ca Nigeria, kua tondekele vapioneiru va ku lifuila. Kasi nje ku vuluka mezi eni a ntuima ngueni: “U mukuendze kaha u hasa ku pangesa ntsimbu na ndzili yove mu vipanga via Yehova. Lihia li na sokoloka!” Mu ku linga nja tondele ku tambuluisa kapolofeto Isaya ku tuala ha cizango ca ku lihana, nja sonekele petisau yange na ku i tuma.—Isaya 6:8.
Mu 1968 va nji tumine mu vipioneiru vua ku lifuuila mu Kano ku cihava ca Nigeria. Mu miaka yaco, mu kua kele ndzita ya Bayafra (1967-1970) kaha ndzita yaco ya ka hetele vene na ku vucelo vua Nigeria. Umo muanetu ua setekele ku nji kuasa linga kati nji yeko. Vunoni nja mu lekele nguange: “Nja santselako cikuma mu ku lisosomua nange, vunoni nga Yehova a tonda ngueni nji ka puisemo eci cipanga kaha njili na vusunga nguange a ka kala nange.”
KU KULAHELA MULI YEHOVA KU CIHELA CA NDZITA
Ku mona cifua ci ya vihililemo mbonge ya kama ya Kano omo lia ndzita, ca vuisile vusiua vua kama. Vintsimbu vimo mu tua kele mu lihia, tua kele na ku uana vivimbi mu tapalo. Vutuhu mu Kano mua kele vikungulukilo via vingi, vunoni cingi ca vamuanetu tele va tinamo laza. Tua uanenemo lika vakua ku ambulula va heta mu 15, kaha va kele mu vusiua na liova lia kama. Vaze vamuanetu na va ndumbuetu va vuile ndzolela ya kama, mu va tu muene etu vapioneiru va ku lifuuila va ku pua 6 tu neza. Vamuanetu vaco, va tavele ku kaniamesa cetu kaha tua va kuasele ku putuka naua ku linga viuma via mu lutsilielo, ngeci mua ku tuma mizimbu ya ku ambulula cavo ku mbetele na ku vundila mikanda.
Etu vapioneiru va ku lifuuila tua putukile ku lilongesa ciHausa. Cingi ca vantu muimbo, va putukile ku tu halakana mu va vuile tu va ambuluila muzimbu ua Vuangana, mu lilimi liavo. Vunoni vakuluntu va malombelo a tsimanenemo, ka va lemene muzimbu uetu. Ngeci mukemuo, tua pandele ku zangama mua kama. Tangua limo, nange na umo mukuetu, va tu tuntisile kuli umo yala na mpoko. Vunoni tu vose tua kele na lusi ku hiana ikeye, ngeci tua hasele ku mu tina! Vutuhu tua hitile mu vusonde, Yehova ua tu kuasele ‘ku kala mu ciyulo.’ Kaha numelu ya vakua ku ambulula ya putukile ku livuezelela. (Visa. 4:8) Lelo lino, mu Kano mua kala vakua ku ambulula va tuvakana 500, mu vikungulukilo via ku pua 11.
KU KOLESA MU KU LUISA KU NIGER
Mu vupioneiru vua ku lifuila mu mbonge ya Niamey, ku Niger
Vunoni mu nima ya ku kala vingonde via vindende mu Kano, nange na vakuetu va pioneiru vavali va ku lifuuila, va tu tumine ku Niamey, mbonge ya kama ya cifuti ca Niger mu Agosto ya 1968. Mu tua ka heteleko mukemuo mu tua limuenenene na ku livuila ngecize cifuti ca Niger, ca pua cimo ca vifuti ca ntuima ya kama cikuma hano ha mavu. Tua putukile ku pinda na viuma vivali ha ntsimbu imo lika: Ku izilila ntuima na ku putuka ku lilongesa lilimi li ve ku pangesa mua kama mu cifuti, Frances. Vutuhu tua hitile mu visoti viose evi, tua kulahelele muli Yehova na ku putuka ku ambulula, hamo lika na vamo vakua ku ambulula va vandende va kele mu Niamey. Mu nima ya ntsimbu ya indende lika, tua nonguenene ngecize vantu vose mu Niamey ve ku tanda kaha va tambula laza livulu A Verdade que Conduz á Vida Enterna. Vamo vezile vene na ku tu tonda linga tu va haneko limo lia livulu liaco!
Mu nima ya ntsimbu ya indende, tua nongonuene ngecize vakua nguvulu ka va lemene vipanga via Vakaleho va Yehova. Mu Julho ya 1969, tua likunguluile ku ciuano ca limbo ca katete, mu cifuti cose. Kaha mu mbunga mua kele vantu va ku heta ku 20. Tua lavelele mua kama ntsimbu ya ku mbatiza vamo vakua ku ambulula vavali. Vunoni ha litangua lia katete lia ciuano ca limbo, va pulicha vezile na ku imika ciuano. Va kuatele vapioneiru va ku lifuuila na kaniungi ua ku zinguluka na kuya navo ku cilombo ca va pulicha. Mu nima ya ku tu linga vihula via vingi, va tu sikile ngecize tua pande ku hilukilako lia mukuavo. Mu ku linga tua nongonuene ngecize ciuano caco amba ci kaluua, tua viukisile viuma linga vaze va va ka mbatiza, va ka va hanene cimpande ku ndzivo ya umo muanetu kaha mu nima yaco va ka va mbatizile mu imo ndonga.
Mu nima ya vimo visimano via vindende, Vakua Ministério do Interior, va tu hele lika matangua avali linga tu tunde mu cifuti, nange na vakuetu vapioneiru va ku lifuuila. Kaha tua pandele ku tuhuka mu cifuti ku vimbongo vietu.
Ngeci tu ononokele na kuya ku Mbetele ya ku Nigeria kaha va ka tu hanene vipanga vieka. Yange va nji tumine ku Orisunbare, limo limbo lia mu Nigeria vene. Kaha lihia lia ka nji tovalele mua kama, hamo lika na cimo civunga ca vavandende ca vakua ku ambulula, va keleko. Vunoni mu nima ya vimo vingonde 6, mbetele ya nji laniene naua nji hiluke ku Niger, lika liange. Vutuhu nja komokele na ku likanouela kamandende, vunoni nja lingile cose mu kuyako kaha nja vuile ndzolela ya ku ka liuana naua na vamuanetu ku Niger.
Nja hilukile vene ku Niamey kaha lia mukuavo umo mukua mingoso ua ku Nigeria, ua nongonuene ngecize nji Mukaleho, ngeci ua putukile ku nji linga vihula via vingi ku tuala ha Mbimbiliya. Kaha tua putukile ku lilongesa Mbimbiliya. Mu nima ya ntsimbu, ua likelele ku sipa na ku penda. Ngeci va mu mbatizile. Tunde oho, nja lizengele mu vimbonge via vingi via mu Niger kaha nja vuile ndzolela ya kama ya ku kuasa ku ku kola ca vihela viaco. Mu nja ile lua katete mu cifuti ca Niger, mua kele lika Vakaleho va ku pua 31, vunoni mu nja tundilemo mua kele 69.
“KA TU TANTEKEYA VIA VINGI KU TUALA HA CIPANGA CA VUANGANA KU GUINÉ”
Ku ntsongo ya 1977, nja hilukile ku Nigeria nji ka hite mu vimo vilongesa. Kaha ku ntsongo ya vilongesa viaco via ambatele visimano vitatu, mukua ku kuatasanesa Civunga ca Vakuluntu ha Mbetele, muanetu Malcon Vigo, ua nji hanene umo mukanda ua tundile ku mbetele ua ku Serra Leoa nji litandeleuo ange ivene. Mbetele ya kuze ya kele na ku tonda umo muanetu ua mukuendze kaha muzike, uze ua tantekeyele inglês na Fracês, linga a ka pue kaniungi ua ku zinguluka, ku Guiné . Kaha muanetu Vigo ua nji lekele ngueni: “Vikevio vi u nezila mu ku tambula evi vilongesa. Ua nji lekele ha toma ngecize cipanga caco ka ca puile ca casi. Kaha ngueni: “Singaniekaho vuino ntsimbu kanda u tave.” Vunoni ange nja mu tavele vuasi-vuasi nguange: “Mu ku linga Yehova ikeye ali na ku nji tumako, njiya.”
Ngeci nja ile na ndeke ku Serra Leoa kaha nja ka tulile ku Mbetele. Umo mukua civunga ca Vakuluntu va Mbetele, ua nji lekele ngueni: “Ka tu tantekeya via vingi ku tuala ha vipanga via Vuangana ku Guiné.” Vutuhu Mbetele ya ku Serra Leoa ikeyo ya kele na ku tuamenena cipanga ca mu cifuti ca Guiné, vunoni ka kua kele ku simutuila ha kati ka Mbetele ya ku Serra Leoa na vamuanetu va ku Guiné, omo lia ku lipindisa ca vakua pulitika ca keleko. Kaha vutuhu Mbetele ya lingile cose, vunoni ka va hasele ku tumako na umo muanetu uahi. Ngeci mukemuo, va tondele ku tumako yange mu mbonge ya kama ya ku cifuti caco, Conacri.
“Mu ku linga Yehova ikeye na nji tumu, njiya”
Mu nja ka hetele ku Conacri, nja ile ku seketa ya muluua ua cifuti ca Nigeria kaha nja ka liuanene neni. Nja mu lekele via cizango ca ku ambuluila mu Guiné, vunoni ikeye ua nji lekele ngueni: “Tina muno mu cifuti, keti ngoco va ku kuata ni vene ku ku vulumuna. Hiluka ku Nigeria u ka ambuluileko.” Vunoni ange nja mu kumbuluile nguange: “Ange nji tonda ku kala vene kuno.” Ngeci ua sonekele mukanda na ku tuma kuli mukuluntu ua ku Ministério do Interior mu cifuti cose, linga a ka nji kuase. Kaha ministro uaco, ua nji tambuile vuino.
Mu nima ya ntsimbu ya indende, nja hilukile ku Mbetele ya ku Serra Leoa mu ku ka va leka ngecize ministro na tava. Kaha mu va vuile ngoco na ku ivua ngecize Yehova ua vezikisele vungendzi vuange kaha va na nji tava ku kala mu Guiné, vamuanetu va tuile vingunda!
Mu vuniungi vua ku zinguluka mu Serra Leoa
Tunde mu 1978 ku tuala mu 1989, nja puile kaniungi ua ku zinguluka mu Guiné, mu Serra Leoa kaha na mukua ku hinga kaniunge ua ku zinguluka, mu Liberia. Ku vuputukilo, nja kele na ku vavala-vavala mua kama. Kaha vintsimbu vimo, ku vavala ca kele na ku nji uana-uana ku membo a ku laako. Vunoni vamuanetu va kele na ku linga cose mu ku nji neha ku visipitali.
Ntsimbu imo, malária a nji kuatele mua kama kaha nja kele naua na misanguinea (manoka) muzimo. Mu nja kangukile, nja nongonuene ngecize vamuanetu tele va na putuka laza ku likuminia kuiko va ka nji tsinda. Vutuhu nja hitile mu vusonde vuose ovu, vunoni ka nja singaniekele ku seza cipanga cange na limo litangua liahi. Muomu nja tualeleleho ku singanieka ngecize ku lembama ca vusunga kaha ca ya-ye, ce ku tundilila lika kuli Njambi uze a hasa ku sangula vatsi.
KU KULAHELA MULI YEHOVA NA MPUEYANGE
Ha litangua lia vulo vuetu mu 1988
Mu 1988, nja tantekeyele umo mbuetu ua ku likehesa, ua lema via mu lutsilielo kaha ua pua pioneiru, lizina lieni Dorcas. Ngeci tua liambatele kaha ua lipandakanene nange mu cipanga ca vuniungi. Mu miaka yose eyi, ue ku lihakela kapandi ka ku fuitangana nange mu vipanga kaha ue ku tava ku lingila Yehova viose-ovio. Vintsimbu vimo, tua kele na kuenda vikilometru via ku heta 25, ku tunda cikungulukilo kuya cikungulukilo, oku tu na ambata vitenga. Kaha ku vikungulukilo via ku laako co, tua kele na ku pangesa mendelo hose-oho a tu solokelele, mu vitapalo via mpumputa, vicapi-capi na vina.
Mpueyange ua pua ua ku simpa cikuma. Ca ku muenako, vintsimbu vimo tua kele na zavuka vindonga via ku sula na vangandu. Ntsimbu imo, mu tua lingile vungendzi vua matangua atanu, viavu via mavaya via kele ha vimo vindonga, via puzukile. Ngeci mukemuo tua pandele ku pangesa mato. Kaha mpueyange mua setekele ku suluka mu vuato, ua uilile kua lova. Kaha cipue yange ni ikeye, tu vose ka tua tantekeyele ku tana mu ndonga yaco kaha naua mua kele vangandu. Vunoni vamo vakuandze va tumbukililemo na ku mu ovola. Vintsimbu vimo, tua kele na ku lota via ku vihia omo lia vize via tu solokelele. Vunoni tua tualeleleho mu vipanga vietu.
Vana vetu Jahgift na Eric, va pua vuana vua mu lutsilielo kuli yetu
Ku vuputukilo vua 1992, tua tungumukile mu ku tantekeya ngecize mpueyange ali na mivila ivali. Tua lisosomuene nguetu, vuno muze cipanga cetu ca ntsimbu yose cinahu ni? Vunoni tua hiluileho naua nguetu: “Yehova na tu hana vuana.” Ngeci mukemuo, tua lukile muana uaco nguetu Jahgift. Mu nima ya miaka iuana, tua kele naua na muana mukuavo i tua lukile nguetu, Eric. Vose vavali mu va na kolo, va napu vuana vua mu lutsilelo kuli yetu. Jahgift ua ka pangelele ku imo seketa ya vakua ku langulula ku Conacri, mu imo ntsimbu kaha Eric co, ua pua mukua ku kuasa vipanga.
Vutuhu Dorcas ua pandele ku likela vupioneiru vua ku lifuuila, vunoni ange nja tualeleho ku pua pioneiru ua ntsimbu yose, oku tu lela vana vetu. Mu va kolele, mpueyange ua hasele ku pua naua pioneiru ua ku lifuuila. Lelo lino, nange neni tua pua vamisionaliu mu Conacri.
NDUNDZI YA KU LEMBAMA CA VUSUNGA
Tundeko, ange nje kuya kuose kue ku nji tuala Yehova. Kaha vintsimbu via vingi nange na mpueyange, tua limuena Yehova a tu niunga na ku tu vezikisa. Ku kulahela muli Yehova, ca tu niunga mu visoti vi ve ku pinda navio vaze va kulahela mu vupite. Nange na mpueyange tua limuena ngecize ndundzi ya ku lembama ca vusunga, ua pua Yehova “Njambi ya vuovoke vuetu.” (1 Miz. 16:35) Njili na vusunga ngecize vose ve ku kulahela muli Yehova, miono yavo “va ka i kuta mu cikutila ca muono hamo na Yehova Njambi.”—1 Sam. 25:29.