AMATLAJKUILOLI IPAN INTERNET Watchtower
Watchtower
AMATLAJKUILOLI IPAN INTERNET
náhuatl de la huasteca
  • BIBLIA
  • AMATLAJKUILOLI
  • TLANECHIKOLI
  • nwt iamayo 537-570
  • Kampa moixtoma se keski tlajtoli

Ni video amo ueli nesi.

Xitechtlapojpoljui, amo ueli nesi ni video.

  • Kampa moixtoma se keski tlajtoli
  • Biblia Tlen Yankuik Tlaltipaktli
  • Kej moxelojtok
  • A
  • B
  • C
  • D
  • E
  • F
  • G
  • H
  • I
  • J
  • K
  • L
  • M
  • N
  • O
  • P
  • Q
  • S
  • T
  • U
  • X
  • Y
  • Z
Biblia Tlen Yankuik Tlaltipaktli
Kampa moixtoma se keski tlajtoli

Kampa moixtoma se keski tlajtoli

A B C D E F G H I J K L M N O P Q S T U X Y Z

A

  • Acaya.

    Ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego kiampa kiiljuiaj se tlali tlen Roma kinauatiyaya uan Acaya eltoya ika sur tlen Grecia uan Corinto eliyaya icapital. Ipan tlali Acaya eltoya nopa tlali tlen kiiljuiaj Peloponeso uan nojkia nopa tlali Acaya mokaua tlatlajko tlen nopa ueyi tlali Grecia (Hch 18:​12).

  • achtouiejketl.

    Ni tlajtoli kiijtosneki iachtouikone se tlakatl. Uejkajkia kema moijkuilok Biblia, katli achtouiejketl tlauel kipatiitayayaj ichampoyouaj. Kema nopa tetaj mikiyaya, nopa achtouiejketl kinyakanayaya ichampoyouaj. Ni tlajtoli nojkia motekiuia kema achtoui tlakatiyaya se piltlapialtsi tlen okichtli (Gé 25:​33; Éx 11:5; Col 1:​15; Ap 1:5).

  • akatl.

    Kiampa kintokaxtiaj miak xiuitl tlen moskaltia kampa tlaxolontok. Ipan miak textos kiijtosneki nopa xiuitl tlen kiiljuiaj Arundo donax (Mt 27:​29; Ap 11:1).

  • alabastro.

    Kiampa kiiljuiyayaj pilfrascojtsitsij tlen kichijchiuayayaj ika se tetl tlen onkayaya nechka altepetl Alabastrón ipan Egipto, uan nopaya kiajokuiyayaj perfume. Kichijchiuayayaj kechpitsajtsi para kuali kitentsakuasej uan kiampa amo kisaskia nopa perfume tlen tlauel patiyo eliyaya. Kema panok tonali, nojkia kiampa kitokaxtijkej nopa tetl tlen ika kichijchiuayayaj (Mr 14:3).

  • alma.

    Tlajtoli hebreo néfesh uan griego psykhḗ. Kema tijtlachiliaj ipan Biblia kenijkatsa motekiuijtok ni tlajtoli, tikitaj kiijtosneki eyi tlamantli 1) maseualmej, 2) tlapialmej o 3) tonemilis o tlapialmej ininnemilis (Gé 1:​20; 2:7; Nú 31:​28; 1Pe 3:​20). Kema Biblia kamanalti tlen maseualmej, nopa tlajtoli néfesh uan psykhḗ kiijtosneki tlen uelis tikitskis, tlen nesi uan tlen miki, uan amo kitekiuia kej sekinok religiones kitekiuijtokej ni tlajtoli. Ipan ni Biblia motlajtolkuepki nopa tlajtoli psykhḗ kej kiijtosneki ipan sejse textos, kej “nemilistli”, “se akajya”, “maseuali”, “ika nochi moyolo”, o kemantika san kitekiuiaj se tlajtoli kej “ya”, “ta”, “inijuantij”, “tojuantij”. Ipan se keski textos, nopa tlajtoli alma nesi ipan notas pampa nojkia ueliskia kiampa motlajtolkuepas. Kema motekiuia nopa tlajtoli ipan notas moneki tijkuamachilisej kej nikaj moixtoma. Kema kiijtoua se akajya kichiua se tlamantli ika nochi ialma, kiijtosneki kichiua ika nochi inemilis, ika nochi iyolo o nelia mosentlalia ipan nopa tlamantli (Dt 6:5; Mt 22:​37). Ipan se keski textos, nopa tlajtoli néfesh uan psykhḗ kineki kiijtos tlen kiyoltilana o tlen kineki se maseuali. Nojkia kineki kiijtos kema se akajya miki o itlakayo se katli mijki (Nú 6:6; Pr 23:2; Is 56:​11; Ag 2:​13).

  • amamimili.

    Eliyaya se amatl ueueyak tlachijchiuali ika papiro o kuetlaxtli. Nopaya tlajkuilouayayaj san ipan se lado uan kimimilouayayaj ipan se kuauitl. ITlajkuilol Dios kiijkuilojkej uan kiixkopinkej ipan amamimili, kiampa eliyaya nopa libros kema moijkuilok Biblia (Lu 4:​17-​20; 2Ti 4:​13).

  • amén.

    Kiijtosneki ‘kiampa ma eli’ o ‘temachtli’. Kisa ipan tlajtoli hebreo ʼamán, tlen kiijtosneki ‘eli temachtli’. Kiampa kiijtouayayaj para kinextisej kuali kiitayayaj tlen se akajya kitenkauayaya, kema momaijtouayayaj o kema kiijtouayayaj se tlamantli tlen melauak. Ipan Apocalipsis kiampa kiiljuiaj Jesús (Dt 27:​26; 1Cr 16:​36; Ro 1:​25; Ap 3:​14).

  • amo kuali ajakatl; demonio.

    Se amo kuali ajakatl tlen amo ueli tikitaj uan kipia más chikaualistli que maseualmej. Ipan Génesis 6:2, kiniljuiaj “itelpokauaj Toteko Dios” uan ipan Judas 6, kiniljuiaj “ángeles”. Dios amo kinchijchijki para ma kichiuakaj tlen amo kuali. Eliyayaj ángeles katli ininselti kitlapejpenijkej elisej ikualankaitakauaj Dios pampa ayokmo kineltokakej ipan nopa tonali kema Noé itstoya, uan kipaleuijkej Satanás para kiixpanosej Jehová (Dt 32:​17; Lu 8:​30; Hch 16:​16; Snt 2:​19).

  • amo pinauaj tlajtlakolchiuasej.

    Tlajtoli griego asélgueia. Kiijtosneki tlen kichiua se akajya tlen ika tlauel kiixpano itlanauatiljuaj Dios uan kinextia yon kentsi pinaua o amo majmaui kichiuas nopa tlamantli. Tlen kichiua kinextia amo tlatlepanita o hasta kinkualankaita katli tlayakanaj uan amo kitlepanita tlanauatili. Ni kiijtosneki kema se akajya tlauel tlajtlakolchiua (Gál 5:​19; 2Pe 2:7).

  • ángel.

    Tlajtoli hebreo, malʼákh, uan ika griego, ágguelos. Nochi ome tlajtoli kiijtosneki ‘tlayolmelajketl’, pero kema motlajtolkuepa “ángel” kiijtosneki se katli Dios kititlani ma tlayolmelauati (Gé 16:7; 32:3; Snt 2:​25; Ap 22:8). Nopa ángeles elij espíritus katli kipiaj chikaualistli uan ya itstoyaj kema Dios kinchijchijki maseualmej. Biblia nojkia kintokaxtia “tlauel miakej ángeles”, “ikoneuaj Dios” uan “sitlalimej tlen kauanij ika ijnalok” (Dt 33:2; Job 1:6; 38:7; Jud 14). Dios amo kinchijchijki para ma kinpiakaj ininkoneuaj, inijuantij sesentsitsij kinchijchijki. Itstokej kipano 100 millones ángeles (Da 7:​10). Biblia kiijtoua sejse ángel kipia itoka uan amo elij sanse kej sekinok. Inijuantij amo moueyimatij, yeka amo kikauaj ma kinueyichiuakaj, uan miakej hasta amo kiijtouaj inintoka (Gé 32:​29; Lu 1:​26; Ap 22:​8, 9). Amo kipiaj sanse tlanauatili uan kichiuaj miak tlamantli tekitl, sekij tlatekipanouaj iixpa iueyi silla Jehová, tematiltiaj tlen Dios kiijtoua, kinpaleuiaj Jehová itekipanojkauaj katli itstokej ipan Tlaltipaktli, kintlatsakuiltiaj katli Dios kiijtoua moneki kintlatsakuiltisej uan tlapaleuiaj ma momoyaua nopa kuali tlamachtili (2Re 19:​35; Sl 34:7; Mt 4:​11; Lu 1:​30, 31; Ap 5:​11; 14:6). Teipa, tlateuisej iuaya Jesús ipan Armagedón (Ap 19:​14, 15).

  • apóstol.

    Ni tlajtoli kiijtosneki ‘katli kititlantokej’. Maske ni tlajtoli motekiuia para Jesús o se keskij maseualmej katli kintitlankej ma kintekipanotij sekinok, más motekiuia para Jesús itokilijkauaj katli ya kintlapejpenik para ma elikaj 12 katli kamanaltiskiaj tlen ya (Mr 3:​14; Hch 14:​14).

  • arameo.

    Tlajtoli tlen kamanaltiyayaj iixuiuaj Sem, uan eliyaya achi sanse kej hebreo. Kitekiuiyayaj sanse alfabeto. Achtoui san arameos kitekiuiyayaj nopa tlajtoli, pero teipa elki se tlajtoli tlen kitekiuiyayaj kema tlanamakayayaj uan tlakouayayaj ipan altepemej tlen kiyakanayayaj Asiria uan Babilonia, uan nojkia kitekiuiyayaj kema mokamanaljuiyayaj ininuaya sekinok altepemej. Nojkia, nopa tlajtoli elki tlen más kitekiuiyayaj ipan altepemej tlen kiyakanayaya Persia (Esd 4:7). Se achi tlen nopa libros tlen Esdras, Jeremías uan Daniel kiijkuilojkej ika arameo. Se keski tlajtoli ika arameo motekiuijtok ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego (Esd 4:8–​6:​18; 7:​12-​26; Jer 10:​11; Da 2:4–​7:​28; Mr 14:​36; Hch 9:​36).

  • arcángel.

    Kiijtosneki ‘katli kinyakana ángeles’. Nopa eyi letras arc tlen ika peua, kiijtosneki ‘tlayakanketl’. Ni tlamantli techpaleuia tijmatisej itstok san setsi arcángel, uan nojkia kiampa tikijtouaj pampa Biblia kitokaxtia arcángel san setsi uan amo miakej. Biblia kiijtoua nopa arcángel itoka Miguel (Da 12:1; Jud 9; Ap 12:7).

  • Areópago.

    Se tlachikili uejkapantik tlen altepetl Atenas, mokauayaya nechka kampa kiiljuiyayaj Acrópolis. Nojkia kiampa kinixmatiyayaj nopa tekichiuanij katli nopaya mosentiliyayaj. Se tonali, se keskij ixtlamatinij tlen kiniljuiaj estoicos uan epicúreos kiuikakej Pablo kampa Areópago para ma kiixtoma tlen kineltoka (Hch 17:​19).

  • Armagedón.

    Mokixtijtok ika tlajtoli hebreo Har Meghiddóhn, tlen kiijtosneki ‘tepetl tlen Meguidó’. Armagedón elisneki sanse ika “nopa guerra tlen mochiuas ipan nopa ueyi tonali tlen Dios, Katli Kipia Nochi Chikaualistli”, kema “tlanauatianij tlen nochi Tlaltipaktli” mosentilisej para kiteuisej Jehová (Ap 16:​14, 16; 19:​11-​21). Xikita UEYI TLAIJIYOUILISTLI.

  • asélgueia.

    Xikita AMO PINAUAJ TLAJTLAKOLCHIUASEJ.

  • Asia.

    Ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego, kiampa kiiljuiaj se tlali kampa Roma tlanauatiyaya kampa nojkia eltoya nopa tlali tlen nama tikixmatij kej Turquía uan nojkia se keski piltlaltsitsij o islas kej Samos uan Patmos. Éfeso eliyaya nopa altepetl tlen más ueyi (Hch 20:​16; Ap 1:4).

  • atsonpoliuilistli, teatsonpoliuiltia.

    Kiijtosneki kema senkistok o nejmaxtik kikalakiaj se akajya ipan atl. Jesús kinnauatik itokilijkauaj ma moatsonpoliuiltikaj. Ipan iTlajkuilol Dios nojkia kiijtoua tlen nopa atsonpoliuilistli tlen Juan, atsonpoliuilistli ika ichikaualis Dios, atsonpoliuilistli ika tlitl uan sekinok (Mt 3:​11, 16; 28:​19; Jn 3:​23; 1Pe 3:​21).

  • auilnemilistli.

    Ika griego pornéia. Ni tlajtoli amo san kiijtosneki kema se akajya moteka iuaya seyok tlen ika kiixpano itlanauatil Dios. Nojkia kiijtosneki kema se akajya momekatia, kema monamaka, kema motekaj sansejko pero amo mosiuajtijtokej o monamiktijtokej, kema omej tlakamej o omej siuamej motekaj sansejko uan kema motekaj ika se tlapiali. Ipan Apocalipsis kamanalti tlen nopa religión tlen amo melauak katli eli kej se auilnenkasiuatl uan kiixmatij kej “Ueyi Babilonia”, nopaya kiixnextia kenijkatsa mouika ininuaya tlanauatianij para ma kimakakaj tlanauatili uan ma kimakakaj miak tlamantli (Ap 14:8; 17:2; 18:3; Mt 5:​32; Hch 15:​29; Gál 5:​19). Xikita SIUATL KATLI MONAMAKA, TLAKATL KATLI MONAMAKA.

  • Axkualtlakatl.

    Nojkia kiampa kitokaxtiaj Satanás, nopa Diablo, katli kiijixnamiki Dios uan itlanauatiljuaj tlen xitlauak (Mt 6:​13; 1Jn 5:​19).

B

  • Baal.

    Nopa dios katli canaáneuanij kiueyichiuayayaj. Kiitayayaj kejuak eliyaya iteko iluikaktli uan nopa dios katli kichiuayaya ma uetsi atl uan ma tlaeli. Nojkia kiampa kintokaxtiyayaj sekinok dioses katli amo tlauel ininpati eliyaya. Nopa tlajtoli ika hebreo kiijtosneki ‘tekojtli’ (1Re 18:​21; Ro 11:4).

  • Belcebú.

    Nojkia kiampa kitokaxtiaj Satanás, katli kinyakana amo kuali ajakamej o demonios. Uelis kiampa mokajki kema kipatlakej nopa tokajyotl Baal-Zebub, nopa dios Baal katli filisteaeuanij kiueyichiuayayaj ipan altepetl Ecrón (2Re 1:3; Mt 12:​24).

C

  • Caldea.

    Kiampa kiiljuiyayaj nopa tlali tlen eltok kampa moxexeloua ueyatl Tigris uan Éufrates. Uejkajkia, ipan nopa tlali tlauel pankisayaya altepetl Ur, kampa tlakatki Abrahán (Hch 7:4).

  • César.

    Inintsonkiska katli itstoyaj Roma uan teipa nojkia kiampa kiniljuijkej tlanauatianij tlen Roma. Ipan Biblia nesi inintoka se keskij tlen nopa tekichiuanij, kej Augusto, Tiberio uan Claudio. Maske Nerón itoka amo nesi, nojkia kiiljuiaj César. Ni tlajtoli nojkia motekiuia ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego para kinixnextis tekichiuanij o tlanauatianij (Mr 12:​17; Hch 25:​12).

  • chachapalchijketl.

    Se akajya katli kichijchiua chachapali, platos uan sekinok tlamantli ika sokitl. Ika tlajtoli hebreo kiijtosneki ‘katli kichijchiua’. Biblia miakpa kiijtoua kenijkatsa se chachapalchijketl kitekiuia sokitl para kiixnextis kenijkatsa Jehová kinamiki kinnauatis maseualmej uan altepemej (Is 64:8; Ro 9:​21).

  • chapolimej.

    Inijuantij kisteuaj kampa itstokej uan tlauel miakej yauij sansejko. Nopa Tlanauatili Tlen Kimakakej Moisés kiijtouayaya chapolimej eliyayaj tlapajpaktikej, yeka ueliyayaj kinkuaj. Kema miakej chapolimej mosentiliyayaj kinitayayaj kej se tlamantli tlen tlauel amo kuali pampa kikuayayaj nochi tlen kipantiyayaj uan nochi kitlamiltiyayaj (Éx 10:​14; Mt 3:4).

  • chikaualistli; espíritu.

    Nopa tlajtoli ika hebreo rúaj, uan ika griego pnéuma, miakpa motlajtolkuepa kej “chikaualistli o espíritu” uan kineki kiijtos miak tlamantli. Nochi kiijtosneki tlen maseualmej amo uelij kiitaj, uan nesi kenijkatsa tekiti. Nopa tlajtoli ika hebreo uan griego uelis kiijtosneki 1) nopa ajakatl, 2) tlen kichiua ma yoltokaj maseualmej uan tlapialmej, 3) tlen kiyololinia se maseuali para ma kichiua o ma kiijto se tlamantli, 4) tlajtoli tlen nesi uala tlen Dios, ángeles uan amo kuali ajakamej, 5) Dios, ángeles uan nojkia amo kuali ajakamej, uan 6) ichikaualis Dios o espíritu santo (Éx 35:​21; Sl 104:​29; Mt 12:​43; Lu 11:​13).

  • circuncisión.

    Kineki kiijtos kema kiyaualtekiliaj ikuetlaxo tlen ipiltlakayo o iparte se okichpil o se tlakatl. Abrahán uan nochi ikoneuaj monekiyaya mochiuilisej circuncisión, pero Cristo itokilijkauaj ayokmo moneki kiampa kichiuasej. Ipan se keski textos kampa motekiuia ni tlajtoli san kiixnextia se tlamantli (Gé 17:​10; 1Co 7:​19; Flp 3:3).

  • codo.

    Tlen ika tlatamachiuayayaj o tlayejyekouayayaj, tlen eliyaya desde ininajkolmolik hasta iyakapaj ininmakpil tlen más ueueyak. Israeleuanij momajtoyaj kitekiuiaj se codo tlen iuexka eliyaya 44,5 centímetros, pero nojkia kitekiuiyayaj seyok codo más ueueyak, tlen iuexka eliyaya 51,8 centímetros (Mt 6:​27; Lu 12:​25; Ap 21:​17).

  • cortina.

    Yejyektsi yoyomitl tlen iixko kiijtsontoyaj querubines. Nopa yoyomitl kixelouayaya Kampa Tlatsejtseloltik uan Kampa Más Tlatsejtseloltik ipan nopa yoyonkali uan nojkia ipan teokali (Éx 26:​31; 2Cr 3:​14; Mt 27:​51; Heb 9:3).

  • Cristo.

    Kiampa kiiljuiaj Jesús. Mokixtia ipan tlajtoli griego Khristós uan eli sanse ika nopa tlajtoli hebreo tlen motlajtolkuepa “Mesías” o “Katli Kitlapejpenijtokej” (Mt 1:​16; Jn 1:​41).

  • Cristo itokilijkauaj.

    Dios kiampa kintokaxtik katli eliyayaj Jesucristo itokilijkauaj (Hch 11:​26; 26:​28).

D

  • Decápolis.

    Se keskij altepemej griegos tlen achtoui eliyayaj matlaktli (mokixtia ipan tlajtoli griego déka, tlen kiijtosneki ‘matlaktli’, uan pólis, tlen kiijtosneki ‘altepetl’). Nojkia kiampa kiixmatiyayaj nopa tlali tlen mokaua ika kampa kisa Tonati ipan mar tlen Galilea uan ueyatl Jordán, kampa eltoya miak tlen nopa altepemej. Nopaya tlauel tlanamakayayaj uan kimoyauayayaj tlen momajtoyaj kichiuaj griegos. Jesús panok ipan nopa tlali pero amo ijkuilijtok tlaj mokajki ipan se tlen nopa altepemej (Mt 4:​25; Mr 5:​20).

  • denario.

    Platatomij tlen Roma, uan ietika eliyaya se 3,85 gramos uan ipan se lado kipixtoya iixkopinka Tlanauatijketl Tlen Roma o César. Ika ni tomij kitlaxtlauiyayaj se katli tekitiyaya se tonal. Nojkia ika nopa tomij romaeuanij kintlajtlaniyayaj sejse judíos ma tlaxtlauakaj impuesto (Mt 22:​17, nota; Lu 20:​24).

  • Diablo.

    Tokajyotl tlen kitlalilijtokej Satanás ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego. Kiijtosneki ‘teistlakauijketl’. Satanás kiiljuiaj Diablo pampa ya eli katli más kiistlakauia Jehová. Kiistlakauijtok Dios, nopa kuali tlajtoli tlen Dios kiijtoua uan itoka tlen tlatsejtseloltik (Mt 4:1; Jn 8:​44; Ap 12:9).

  • diezmo.

    Se diez por ciento tlen maseualmej temakayayaj kej se regalo para Dios (Mal 3:​10; Dt 26:​12; Mt 23:​23; Heb 7:5). Ipan Nopa Tlanauatili Tlen Kimakakej Moisés kiijtouayaya levitas monekiyaya kiselisej sejse xiuitl se diez por ciento tlen nochi tlen tlakiyaya ipan inintlal israeleuanij uan nojkia kema tlakoneuiyayaj uakaxmej uan borregojmej. Levitas nojkia monekiyaya temakasej se diez por ciento tlen nochi tlen kiseliyayaj para ma mopanoltikaj sacerdotes katli eliyayaj iteipaixuiuaj Aarón. Nojkia, maseualmej temakayayaj sekinok diezmos. Cristo itokilijkauaj amo moneki temakasej diezmo.

  • dracma.

    Ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego, kineki kiijtos se platatomij tlen kichijchiuayayaj griegos, uan ipan nopa tonali ietika eliyaya 3,4 gramos (Mt 17:​24).

E

  • epicúreos.

    Katli kitokiliyayaj nopa ixtlamatketl Epicuro, katli euayaya Grecia (tlakatki ipan xiuitl 341 kema ayamo ualajtoya Jesús, uan mijki ipan xiuitl 270 kema ayamo ualajtoya Jesús). Ya moiljuiyaya se akajya monekiyaya itstos san para moyolpakiltis (Hch 17:​18).

  • escribas.

    Eliyayaj katli kimaixkopinayayaj iTlajkuilol Dios Ika Hebreo. Kema Jesús itstoya ipan Tlaltipaktli eliyayaj tlakamej katli kuali momachtijtoyaj iTlanauatil Moisés. Inijuantij amo kiselijkej Jesús (Mr 12:​38, 39; 14:1).

  • estoicos.

    Se keskij ixtlamatinij griegos katli moiljuiyayaj se akajya ueliskia yolpakis tlaj moyakanaskia ika tlen moiljuiyaya uan tlaj kitlepanitaskiaj tlen eltok ipan Tlaltipaktli. Inijuantij moiljuiyayaj se akajya katli kuali tlalnamiki, amo kitekipachouayaya tlen kitlaijiyouiltiyaya o tlen ika ueliskia moyolpakiltis (Hch 17:​18).

  • Etiopía.

    Eli se altepetl tlen eltoya uejkajkia uan mokauayaya ika sur tlen Egipto. Uan tlamiyaya hasta sur kampa nama eltok altepetl Egipto uan tlen nama kiiljuiaj Sudán. Kemantika motekiuia Etiopía uan amo nopa tokajyotl hebreo Cus (Est 1:1; Hch 8:​27).

  • Éufrates.

    Ueyatl tlen más uejka onasi uan tlauel kipatiitaj, tlen eltok ika sur uan kampa kalaki Tonati ipan Asia, uan eli se tlen nopa ome ueyatl tlen más pankisa ipan Mesopotamia. Achtoui nesi ipan Génesis 2:​14; eli se tlen nopa naui ueyatl tlen Edén. Miakpa kiiljuiaj “atemitl” (Gé 31:​21). Nopa ueyatl eliyaya tlen kinepanouayaya nopa tlali tlen kimakatoyaj Israel, tlen mokua ika norte (Gé 15:​18; Ap 9:​14; 16:​12).

  • eunuco.

    Ni tlajtoli kiijtosneki se tlakatl katli kikaparojtokej. Inijuantij kitekipanouayayaj o kimokuitlauiyayaj nopa siuatlanauatijketl o isiuajuaj nopa tlanauatijketl. Ni tlajtoli nojkia kiijtosneki se tlakatl katli kipiayaya uejueyi tekitl kampa tekichiuayaya se tlanauatijketl, maske amo kikaparojtoyaj. Ni tlajtoli kemantika nojkia kitekiuiaj para katli amo mosiuajtiaj o amo monamiktiaj pampa kinekij kipaleuisej iTlanauatijkayo Dios, nopa kiijtosneki monauatiaj pampa mosentlaliaj nojua más kitekipanosej Dios (Mt 19:​12; Est 2:​15; Hch 8:​27).

F

  • faraón.

    Kiampa kiniljuiyayaj tlanauatianij tlen Egipto. Ipan Biblia nesi inintoka makuili faraones (Sisac, So, Tirhacá, Nekó uan Hofrá); uan sekinok amo kiijtoua inintoka, kej nopa faraones katli kinixmatkej Abrahán, Moisés uan José (Éx 15:4; Ro 9:​17).

  • fariseos.

    Ipan achtoui siglo eliyayaj katli kitokiliyayaj se tlamachtili tlen moxelojtoya tlen religión judía. Maske amo eliyayaj sacerdotes, tlauel kitlepanitayayaj iTlanauatil Moisés uan kiitayayaj nopa tlamachtili tlen tlamachtijkej katli uejkajkia itstoyaj sanse ipati kej nopa Tlanauatili (Mt 23:​23). Amo kinekiyayaj griegos ma kimoyauakaj tlen momajtoyaj kichiuaj, uan kuali momachtijtoyaj nopa Tlanauatili uan tlen momajtoyaj kichiuaj katli uejkajkia itstoyaj, yeka ueliyayaj kiniljuiaj maseualmej tlake kichiuasej (Mt 23:​2-6). Se keskij eliyayaj Tekichiuanij Katli Kipiayayaj Más Tlanauatili o Sanedrín. Nochipa kitlaijiljuiyayaj Jesús pampa amo kitlepanitayaya sábado yon tlen momajtoyaj kichiuaj, uan nojkia pampa mouikayaya ininuaya tlajtlakolchiuanij uan katli tlainamayayaj impuestos. Se keskij fariseos, kej Saulo katli euayaya Tarso, mochijkej Cristo itokilijkauaj (Mt 9:​11; 12:​14; Mr 7:5; Lu 6:2; Hch 26:5).

G

  • Gehena.

    Ika griego kiampa kiiljuiyayaj nopa atlajtli Hinón, tlen eltoya ika sur uan kampa kalaki Tonati, kampa achtouia eltoya Jerusalén (Jer 7:​31). Ni eltoya kalixpa tlen nopa altepetl uan nopaya kitlatiyayaj tlasoli. Teokamalouanij kiijtojtoyaj ipan nopa atlajtli kimajkauaskiaj inintlakayo mijkatsitsij (Jer 7:​32; 19:6). Amo onka yon se tlamantli tlen kinextia tlaj kinmajkauayayaj ipan Gehena maseualmej o tlapialmej para ma kintlatikaj kema nojua yoltoyaj o ma kintlaijiyouiltikaj. Uajka, nopa amo kiixnextia kampa nochipa kintlaijiyouiltiaj. Jesús uan itokilijkauaj kitekiuijkej tlajtoli Gehena para kiixnextisej nopa “ompa mikilistli”, tlen kiijtosneki kema kitsontlamiltiaj se akajya para nochipa (Ap 20:​14; Mt 5:​22; 10:​28).

  • griego.

    Inintlajtol katli itstoyaj Grecia; nojkia se maseuali katli tlakajtoya ipan Grecia o tlen ualayaya ipan se familia tlen euayaya nopaya. Ipan ITlajkuilol Dios Ika Griego kiijtosneki miak tlamantli: kiijtosneki katli amo eliyayaj judíos o katli kichiuayayaj tlen momajtoyaj kichiuaj griegos uan kitekiuiyayaj inintlajtol (Joe 3:6; Jn 12:​20).

H

  • Hades.

    Ni tlajtoli griego eli sanse kej nopa tlajtoli hebreo “Seol”. Kema motlajtolkuepa “Mijkaostotl” ika mayúscula kampa peua nopa letra, kiixnextia kampa kejuak mosiajketstokej nochi katli miktokej. Xikita MIJKAOSTOTL.

  • hebreo.

    Ni tlajtoli pejki motekiuia ika Abrán (Abrahán) para ma nesi amo eliyaya sanse kej amorreos katli itstoyaj nechka. Teipa nojkia kiampa kiniljuijkej iteipaixuiuaj Abrahán tlen tlakatkej ika iixui Jacob, uan nojkia kiampa kiiljuijkej nopa tlajtoli tlen kamanaltiyayaj. Kema Jesús itstoya, nopa tlajtoli hebreo kitekiuiyaya miak kamanali tlen mokixtijtoya ika arameo uan eliyaya nopa tlajtoli tlen kitekiuiyayaj Cristo uan itokilijkauaj (Gé 14:​13; Éx 5:3; Hch 26:​14).

  • Hermes.

    Se dios tlen kiueyichiuayayaj ipan Grecia, eliyaya ikone Zeus. Maseualmej moiljuiyayaj nopa sekinok dioses kititlaniyayaj ma tematilti tlen inijuantij kiijtouayayaj uan eliyaya se dios katli kuali tlamachtiyaya. Yeka ipan altepetl Listra, maseualmej moiljuijkej Pablo eliyaya Hermes (Hch 14:​12).

  • Herodes.

    Inintsonkiska se keskij tlanauatianij tlen Roma tlen kintlaliyaya ma kinnauatikaj judíos. Herodes el Grande tlauel kiixmatiyayaj pampa kikualchijchijki nopa teokali ipan Jerusalén uan nojkia pampa kinekiyaya kimiktis Jesús uan yeka tlanauatik ma kinmiktikaj miakej konemej (Mt 2:​16; Lu 1:5). Herodes Arquelao uan Herodes Antipas, ikoneuaj Herodes el Grande, kintekimakakej ma tlanauatikaj ipan se keski tlali kampa inintata tlanauatijtoya (Mt 2:​22). Antipas kitekimakakej kej gobernador, maske maseualmej kiiljuiyayaj tlanauatijketl, uan tekichijki desde nopa eyi xiuitl uan tlajko kema Jesús tlajtolmoyajtinenki hasta tlen moijtoua ipan Hechos capítulo 12 (Mr 6:​14-​17; Lu 3:​1, 19, 20; 13:​31, 32; 23:​6-​15; Hch 4:​27; 13:1). Teipa, se iángel Dios kimiktik Herodes Agripa I, iixui Herodes el Grande, kema san tlanauatijtoya se kentsi tonali (Hch 12:​1-6, 18-​23). Ikone, Herodes Agripa II, pejki tekichiua uan tlanauatik hasta kema judíos moajkomankej para kinteuisej romaeuanij (Hch 23:​35; 25:​13, 22-​27; 26:​1, 2, 19-​32).

  • hisopo.

    Xiuitl tlen kipia miak ipilxiuiyo tlen eli pitsaktsitsij uan kitekiuiyayaj para tlaatseljuisej ika estli o ika atl kema motlapajpakchiuayayaj. Ika tlajtoli griego uan hebreo tlen motekiuijtok ipan Biblia kiijtosneki miak tlamantli pilxiuitsitsij. Uan tlen kiijtoua ipan Juan 19:​29 uelis eli se xiuitl tlen ueueyak imakuayo, yeka uelki kinechkauiltiaj ikamako Jesús nopa vino tlen xokok tlen kitlalijtoyaj ipan se tlamantli tlen tsotsoltik (Éx 12:​22; Sl 51:7).

I

  • ichikaualis Dios; espíritu santo.

    Se ueyi chikaualistli tlen amo nesi uan tlen Dios kitekiuia para kichiuas tlen mosentlalijtok. Eli tlatsejtseloltik o santo pampa uala tlen Jehová, katli san ya kichiua nochi tlen xitlauak uan senkistok tlapajpaktik, nojkia pampa Dios kitekiuia para kichiuas tlen eli tlatsejtseloltik (Lu 1:​35; Hch 1:8).

  • iKone David.

    Ni tlajtoli miakpa motekiuia ika Jesús uan kinextia ya eli katli kiselis tlen moijtok ipan nopa tlajtolsenkaualistli tlen iTlanauatijkayo Dios tlen moaxitiskia ika se iteipaixui David (Mt 12:​23; 21:9).

  • Ilírico.

    Se tlali tlen Roma kinauatiyaya tlen eltoya ika norte uan kampa kalaki Tonati tlen Grecia. Pablo asito hasta nopona kema tlajtolmoyajtinenki, pero amo xitlauak momati tlaj nopaya tlajtolmoyajki o tlaj san asito nopona (Ro 15:​19).

  • incienso.

    Se keski pilxiuitsitsij tlen kimanelojtoyaj ika kuauitl ieso tlen mijyotia, yolik tlatla uan kichiua ajuiyak ma tlamijyoti. Ipan tabernáculo uan ipan teokali kitekiuiyayaj se incienso tlen san nopaya motekiuiyaya tlen kichijchijtoyaj ika naui tlamantli. Kitlatiyayaj ika ijnalok uan ika tlayoua ipan nopa tlaixpamitl para incienso tlen eltoya Kampa Tlatsejtseloltik. Ipan Nopa Tonali Kema Kiixtsakuayayaj Tlajtlakoli kitlatiyayaj Kampa Más Tlatsejtseloltik. Kiixnextiyaya nopa tlamaijtoli tlen Dios kiselia tlen kichiuaj itekipanojkauaj. Cristo itokilijkauaj amo monekiyaya kitekiuisej incienso (Éx 30:​34, 35; Le 16:​13; Ap 5:8).

  • Israel.

    Dios kiampa kitokaxtlalik Jacob uan nopa tokajyotl nojkia motekiuik para kiampa kiniljuisej nochi iixuiuaj. Ininteipaixuiuaj nopa 12 ikoneuaj Jacob miakpa kiniljuiaj ikoneuaj Israel, altepetl Israel, tlakamej katli euaj Israel o israeleuanij. Nojkia motekiuik nopa tokajyotl Israel para kitokaxtisej nopa tlanauatijkayotl kampa itstoyaj matlaktli uejueyi familias ika norte, tlen moxelok ika tlanauatijkayotl tlen sur. Teipa kiampa pejkej kiniljuiaj Cristo itokilijkauaj katli kintlapejpenijtoyaj ika ichikaualis Dios, nopa “Israel tlen iaxka Dios” (Gál 6:​16; Gé 32:​28; Hch 4:​10; Ro 9:6).

  • iTlajkuilol Dios.

    Kampa kiijkuilojkej iTlajtol Dios. Ni san nesi ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego (Lu 24:​27; 2Ti 3:​16).

  • itlamia tonali.

    Ipan Biblia, teokamanalouanij kitekiuijkej ni tlajtoli uan sekinok, kej kema tlamis itlamia tonali para kiijtosej ipan se keski tonali motlamiaxitis se keski tlamantli tlen moijtojtoya panos (Eze 38:​16; Da 10:​14; Hch 2:​17). Tlen kiijtojkej teokamanalouanij amo eli sanse, kemantika uelis kiijtosneki se keski xiuitl uan ipan sekinok kiijtosneki miak xiuitl. Ipan Biblia, ni tlajtoli motekiuia kema kamanalti tlen “itlamia tonali” tlen mochijtok ipan Tlaltipaktli, kema Jesús tlakuepilia (2Ti 3:1; Snt 5:3; 2Pe 3:3).

  • iTlanauatijkayo Dios.

    Xikita TLANAUATIJKAYOTL.

  • iTlanauatil Moisés.

    Tlanauatili tlen Jehová kinmakak israeleuanij ika Moisés kema itstoyaj ipan uaktok tlali tlen Sinaí ipan xiuitl 1513 kema ayamo ualajtoya Jesús. Nopa achtoui makuili libros tlen ika peua Biblia miakpa kiiljuiaj Tlanauatili (Mt 5:​17; Lu 24:​44).

  • itsajka nopa kuakajo.

    Ni eliyaya kampa nopa sumo sacerdote kiijtselouayaya inineso nopa tlapialmej tlen kinmiktiyayaj ipan Nopa Tonali Kema Kiixtsakuayayaj Tlajtlakoli. Ni mokixtijtok tlen se tlajtoli hebreo tlen kiijtosneki ‘kiixtsakuaj [tlajtlakoli]’ o ‘kiixpolouaj [tlajtlakoli]’. Kichijchijtoyaj ika oro uan iixko kipixtoya omej querubines, ipan sejse lado kitlalijtoyaj se. Kemantika san kiiljuiaj “itsajka” (Éx 25:​17-​22; Heb 9:5).

J

  • Jacob.

    Ininkone Isaac uan Rebeca. Teipa Dios kitokaxtlalik Israel. Elki ininueyitata katli itstoyaj ipan altepetl Israel (katli nojkia kiniljuiyayaj israeleuanij uan teipa kinixmatkej kej judíos). Kinpixki 12 ikoneuaj. Inijuantij uan ininteipaixuiuaj kichijkej nopa 12 uejueyi familias o tribus tlen altepetl Israel. Nopa tokajyotl Jacob nojua motekiuik kema kitokaxtiyayaj nopa altepetl Israel (Gé 32:​28; Mt 22:​32).

  • Jehová.

    Ipan Biblia Tlen Yankuik Tlaltipaktli motekiuia nopa tokajyotl Jehová 237 imiakpa ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego. Tlen uala tlatsintla kinextia kenke motlalik Dios itoka:

    1. 1. Kema itstoyaj Jesús uan iapóstoles, ipan ITlajkuilol Dios Ika Hebreo kipiayaya nopa Tetragrámaton (tlen eli letras hebreas יהוה tlen ika kiijkuilouayayaj itoka Dios) ipan nochi texto kampa achtoui kipiayaya.

    2. 2. Kema itstoyaj Jesús uan iapóstoles, nopa Tetragrámaton nojkia nesiyaya ipan iTlajkuilol Dios Ika Hebreo tlen kitlajtolkueptoyaj ika tlajtoli griego.

    3. 3. ITlajkuilol Dios Ika Griego kinextia Jesús miakpa kitekiuik Dios itoka uan nojkia kinnextilik sekinok (Jn 17:​6, 11, 12, 26).

    4. 4. Dios kichijki iTlajkuilol Ika Griego ma mopiui ika iTlajkuilol Ika Hebreo, yeka amo kinamikiskia tlaj itoka Jehová san nima ixpoliuiskia ipan Biblia.

    5. 5. Ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego, Dios itoka nesi ika se tokajyotl tlen achi kototsi (Ap 19:​1, 3, 4, 6).

    6. 6. Tlen uejkajkia kiijkuilojkej judíos, kinextia Cristo itokilijkauaj katli eliyayaj judíos kitekiuijkej Dios itoka ipan tlen kiijkuilojkej.

    7. 7. Se keskij ixtlamatinij katli momachtijtokej Biblia kiijtouaj uelis Dios itoka nesiyaya ipan se keski textos ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego tlen kikuikej ipan iTlajkuilol Dios Ika Hebreo.

    8. 8. Nopa biblias tlen kitlajtolkueptokej ipan kipano 100 tlajtoli, kipia Dios itoka ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego.

    Kej tikitstokej, onka miak tlamantli tlen kinextia sampa moneki motlalis itoka Jehová kampa kinamiki ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego. Ya nopa kichijtokej katli kitlajtolkuepkej Biblia Tlen Yankuik Tlaltipaktli. Inijuantij tlauel kitlepanitaj Dios itoka uan kimakasij kiixpolosej se tlamantli tlen eltoya ipan amatlajkuiloli tlen uejkajkia moijkuilok (Ap 22:​18, 19).

  • Judá.

    Elki ika najpa ininkone tlen kipixkej Jacob uan Lea. Kema Jacob nechka mikiskia, kiijtok ipan ichampoyouaj Judá kisaskia se ueyi tlanauatijketl tlen tlanauatiskia miak xiuitl. Kema Jesús tlakatiko kej maseuali, elki se iteipaixui Judá. Nojkia kiampa kiiljuiaj nopa ueyi familia o tribu, uan teipa nojkia kiampa kiiljuijkej nopa tlanauatijkayotl tlen Judá (Gé 29:​35; 49:​9, 10; Heb 7:​14).

  • judío.

    Se katli ualayaya tlen nopa ueyi familia Judá. Ni tlajtoli pejki motekiuia kema kitsontlamiltijkej nopa tlanauatijkayotl kampa itstoyaj nopa matlaktli uejueyi familias tlen Israel (2Re 16:6). Kema israeleuanij ya tlakuepilijtoyaj tlen Babilonia kiampa pejkej kiniljuiaj maske ualayayaj ipan tlen ueli ueyi familia (Esd 4:​12). Teipa kiampa kiniljuijkej israeleuanij para amo ma nesi eliyayaj sanse kej sekinok altepemej (Est 3:6). Pablo kitekiuik ni tlajtoli judío para kiixnextis ipan tlanechikoli amo ipati kanke eua se akajya (Ro 2:​28, 29; Gál 3:​28).

K

  • kalixpa.

    Eliyaya tlanempa o tlanemijya ika uejkapa uan kiyaualtsaktoyaj ika cortinas tlen kitsakuayaya nopa yoyonkali o tabernáculo. Teipa, ikalixpa nopa teokali nojkia eliyaya tlanempa ika uejkapa uan kiyaualojtoyaj ika tepamitl. Nopa tlaixpamitl kampa kitlatiyayaj ofrendas eltoya ikalixpa nopa yoyonkali. Uan ipan teokali nopa tlaixpamitl eltoya ikalixpa nopa teokali tlen eltoya hasta kalijtik. Ipan Biblia nojkia kiijtoua ikalixpa se kali uan uejueyi kali (Éx 8:​13; 27:9; 1Re 7:​12; Mt 26:3; Mr 15:​16; Ap 11:2).

  • kampa kipatskaj uvas.

    Eliyaya se tetl tlen achi yamanik tlen kikoyoniyayaj uan kichiuayayaj ome piletas, se eltoya achi más uejkapa uan se ika tlatsintla, uan kiojtiyayaj para onasiyaya ika tlatsintla. Ipan nopa pileta tlen eltoya uejkapa ipan mokejketsayayaj uvas uan iayo temoyaya ipan nopa pileta tlen eltoya tlatsintla. Nopaya nojkia kikixtiyayaj aceite tlen oliva. Nopa tlajtoli kampa kipatskaj uvas nojkia motekiuia para kiixnextis kema Dios tetlajtolsenkauas (Ap 19:​15).

  • Kampa Más Tlatsejtseloltik.

    Kampa más tlaijtik o tlakaltech tlen nopa yoyonkali uan nopa teokali. Nopaya kitlalijtoyaj nopa kuakajo kampa eltoya tlajtolsenkaualistli. Nopa Tlanauatili Tlen Kimakakej Moisés kiijtouayaya san nopa sumo sacerdote ueliyaya kalaki nopaya se uelta ipan se xiuitl ipan Nopa Tonali Kema Kiixtsakuayayaj Tlajtlakoli (Éx 26:​33; Le 16:​2, 17; 1Re 6:​16; Heb 9:3).

  • kampa tetlajtolsenkauaj.

    Kemantika eliyaya kej se kuatlapechtli tlen kichijchijtoyaj kampa tlanemijya o tlanempa uan kipiayaya se keski escalones kampa tlejkoyayaj. Nopa tekichiuanij moseuiyayaj nopaya para kinkamanaljuisej maseualmej uan kinmatiltisej tlen kitlapejpenijtoyaj kichiuasej. Nopa tlajtoli kampa Dios “tetlajtolsenkaua” uan “kampa Cristo tetlajtolsenkaua” kiixnextia kenijkatsa Jehová moiljuijtok kintlajtolsenkauas maseualmej (Ro 14:​10; 2Co 5:​10; Jn 19:​13).

  • Kampa Tlatsejtseloltik.

    Eli nopa achtoui cuarto uan tlen más ueyi tlen nopa yoyonkali uan nopa teokali. Amo eli sanse ika Kampa Más Tlatsejtseloltik tlen eltok hasta tlaijtik o tlakaltech. Kampa Tlatsejtseloltik tlen nopa yoyonkali eltoya nopa tlauilketsali tlen oro, nopa tlaixpamitl tlachijchiuali ika oro kampa kitlatiyayaj incienso, nopa mesa uan nopa pantsi tlen kimaktiliaj Dios uan se keski tlamantli tlen kitekiuiyayaj uan kichijchijtoyaj ika oro; Kampa Tlatsejtseloltik tlen nopa teokali eltoya nopa tlaixpamitl tlachijchiuali ika oro, nopa matlaktli tlauilketsali tlachijchiuali ika oro uan nopa matlaktli mesas kampa eltoya nopa pantsi tlen kimaktiliaj Dios (Éx 26:​33; Heb 9:2).

  • kampa tlauel tlayejyektsi; paraíso.

    Se jardín kampa tlauel tlayejyektsi. Nopa achtoui jardín kichijchijki Jehová ipan Edén para ma itstokaj Adán uan Eva. Kema Jesús kuapilijtoya ipan nopa kuauitl, kiiljuik se tlen nopa tlachtekinij katli itstoya ielpa o inakastla, Tlaltipaktli mochiuas se paraíso. Uelis ipan 2 Corintios 12:4 kiijtosneki se paraíso tlen onkas teipa, uan ipan Apocalipsis 2:7, kiijtosneki se paraíso tlen eltok iluikak (Can 4:​13; Lu 23:​43).

  • kampa tlaueyichiuaj judíos.

    Tlajtoli tlen kiijtosneki ‘tlanechikoli’ o ‘ueyi tlanechikoli’. Ipan miak textos kiijtosneki kampa judíos mosentiliyayaj para kipouasej iTlajkuilol Dios, kampa kiniljuiyayaj tlake monekiyaya kichiuasej, momaijtouayayaj o tlajtolmoyauayayaj. Kema Jesús itstoya ipan Tlaltipaktli onkayaya se kali kampa judíos tlaueyichiuayayaj ipan sejse altepetl tlen Israel, uan ipan altepemej tlen más uejueyi tlen Israel onkayaya más miak (Lu 4:​16; Hch 13:​14, 15).

  • kampa tlayejyektiaj.

    Kampa kiyolkixtiyayaj nochi tlen kipixkayayaj. Eliyaya se piltlamayantsi yaualtik tlen eltoya tlamimiltipa kampa tlaajakayaya (Mt 3:​12). Xikita KEMA TLAYOLKIXTIAJ.

  • katli eli ikone se maseuali.

    Ipan iTlajkuilol Dios Ika Hebreo, kiampa kiniljuiaj Ezequiel uan Daniel para kinextis inijuantij eliyayaj tlakamej katli mikij uan amo eliyayaj sanse kej Dios katli kiniljuiyaya tlake tematiltiskiaj (Eze 3:​17; Da 8:​17). Ipan amochtli Mateo hasta Juan, nopa tlajtoli Katli Eli iKone Se Maseuali nesi 80 imiakpa, uan motekiuia kema kamanalti tlen Jesús. Kinextia inana elki se maseuali, yeka Jesús nojkia elki se maseuali uan amo san elki se ángel katli kipixki itlakayo kej maseualmej. Nojkia kinextia Jesús kichiuaskia ma moaxiti tlen kiijtoua Daniel 7:​13, 14 (Mt 19:​28; 20:​28).

  • katli kiijixnamiki Cristo.

    Ika griego ni tlajtoli kiijtosneki ome tlamantli: eli tlen kiijixnamiki Cristo, uan nojkia kiijtosneki kema se akajya kiijtoua eli Cristo pero amo nelia, kej se akajya katli kitekikuilia Cristo. Kiampa kiniljuiaj nochi maseualmej katli kiijixnamikij Cristo, grupos o katli mopaleuiaj para kiijixnamikisej Cristo uan itokilijkauaj, nojkia katli istlakatij uan kiijtouaj elij nopa Cristo o Mesías (1Jn 2:​22).

  • katli kiijtoua tlen panos teipa.

    Se akajya katli kiijtoua uelis kiitas tlen panos teipa. Biblia kiijtoua nojkia kiampa elij nopa sacerdotes katli kitekiuiaj magia, katli kintlachiliaj sitlalimej uan sekinok (Le 19:​31; Dt 18:​11; Hch 16:​16).

  • katli kimokuitlauiaj tlanauatijketl tlen Roma.

    Se grupo tlen soldados tlen kintlalijtoyaj para kimokuitlauisej tlanauatijketl tlen Roma. Teipa pejkej kipiaj miak tlanauatili ipan política, yeka ueliyayaj kinpaleuiaj o kintekikixtiliaj tlanauatianij tlen Roma (Flp 1:​13).

  • katli kintlachiliaj sitlalimej.

    Se akajya katli kitlachilia kenijkatsa mojmoliniaj Tonati, metstli uan sitlalimej uan kiampa kiijtoua tlen panos teipa (Mt 2:1).

  • katli kipaleuiyayaj Herodes.

    Nojkia kinixmatiyayaj kej herodianos. Eliyaya se partido político tlen kipaleuiyaya tlen kinekiyayaj kichiuasej nopa tlanauatianij katli kiniljuiyayaj Herodes, uan tlen Roma kintekitlaliyaya. Uelis se keskij tlen nopa saduceos nojkia itstoyaj ipan nopa partido. Nopa herodianos mopaleuijkej ininuaya fariseos para kiijixnamikisej Jesús (Mr 3:6).

  • katli motlajkoketsa.

    Se katli tlapaleuia para ma moyoltlalikaj kema onka se kuesoli o kualantli. Ipan Biblia, Moisés motlajkoketsa para ma mochiua nopa tlajtolsenkaualistli kema kinmakakej nopa Tlanauatili, uan Jesús motlajkoketsa para ma mochiua nopa yankuik tlajtolsenkaualistli (Gál 3:​19; 1Ti 2:5; Heb 12:​24).

  • katli tlamokuitlauiyayaj.

    Maseuali katli tlamokuitlauia ika tlayoua para amo ma kinpano tlen amo kuali maseualmej o tlen kipiaj, uan kipitsayaya se tlamantli para tlayolmelauas kema ueliskia panos tlen amo kuali. Inijuantij moketsayayaj iixko se torre o ipan se uejkapantik tepamitl tlen se altepetl para kinitasej katli monechkauiyayaj ipan nopa altepetl. Kampa tlateuiyayaj nojkia itstoyaj tlakamej katli kiniljuiyayaj tlamokuitlauianij (Mt 27:​65; 28:4).

  • kema Cristo tlakuepilis.

    Ipan se keski textos tlen uala ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego, kiijtosneki kema Jesucristo ualas kej se Tlanauatijketl, desde kema kitekimakakej ipan iluikak uan kema tlamis tlen mochijtok ipan ni tonali. Kema Cristo tlakuepilis amo san ualas uan nima yas. Uejkauas se keski tonali (Mt 24:3).

  • kema kiixtsakuayayaj tlajtlakoli.

    Ipan iTlajkuilol Dios Ika Hebreo, kiixtsakuayayaj tlajtlakoli ika tlapialmej tlen temaktiliyayaj uan kiampa israeleuanij ueliskiaj kinechkauisej Dios uan kiueyichiuasej. Nopa Tlanauatili Tlen Kimakakej Moisés kiijtouayaya monekiyaya temakasej tlapialmej, uan más kiampa kichiuayayaj ipan Nopa Tonali Kema Kiixtsakuayayaj Tlajtlakoli tlen mochiuayaya sejse xiuitl, por itlajtlakoljuaj sejse maseuali uan nochi katli itstoyaj ipan nopa altepetl para ueliskia moyoltlalisej iuaya Dios. Tlen temaktiliyayaj kiixnextik kema Jesús temaktilik inemilis, tlen kiixtsajki para nochipa inintlajtlakoljuaj nochi maseualmej. Kiampa nochi maseualmej ueliskia moyoltlalisej iuaya Jehová (Le 5:​10; 23:​28; Col 1:​20; Heb 9:​12; 1 Jn 2:2; 4:​10).

  • kema kimaktiliaj Dios se tlenijki.

    Ofrenda tlen kimaktiliaj Dios para kinextisej kitlaskamatiliaj, para kiitasej elij tlajtlakolejkej o para sampa kuali mouikasej iuaya. Abel achtoui pejki temaktilia ofrendas, teipa maseualmej nojkia temaktilijkej miak tlamantli ofrendas uan nojkia temaktilijkej tlapialmej. Nopa Tlanauatili Tlen Kimakakej Moisés kinchiualtiyaya ma temakakaj tlapialmej. Kema Jesús temaktilik inemilis tlen amo kipia tlajtlakoli, ayokmo monejki temaktilisej tlapialmej. Nama, Cristo itokilijkauaj nojua temakaj kej ofrendas tlen Dios kiselia kema kiueyichiuaj (Gé 4:4; Heb 13:​15, 16; 1Jn 4:​10).

  • kema kitlapejpeniaj se akajya.

    Nopa tlajtoli ika hebreo kiijtosneki ‘kiajalouaj ika aceite’, ‘kipolouaj’ o ‘kitekiliaj’. Momajtoyaj kitekiliaj aceite se akajya o se tlamantli para ma nesi kitlapejpenijtoyaj para kichiuas se tekitl tlen tlauel ipati. Ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego, nojkia motekiuia nopa tlajtoli kema kiijtoua kintlapejpeniaj se keskij maseualmej ika ichikaualis Dios para ma itstokaj ipan iluikak (Éx 28:​41; 1Sa 16:​13; Lu 4:​18; Hch 10:​38; 2Co 1:​21).

  • kema moyankuilia metstli.

    Ipan calendario judío eliyaya nopa achtoui tonali tlen sejse metstli. Ipan nopa tonali mosentiliyayaj, kichiuayayaj iljuitl uan temaktiliyayaj tlapialmej. Teipa ipan nochi altepetl tlauel kipatiitakej nopa iljuitl, yeka amo tekitiyayaj ipan nopa tonali (Nú 10:​10; 2Cr 8:​13; Col 2:​16).

  • kema tijtekipanouaj Dios ika nochi toyolo.

    Kiijtosneki kema tijtlepanitaj, tijueyichiuaj uan tijtekipanouaj Jehová, uan tijnextiaj san ya kinamiki tlanauatis (1Ti 4:8; 2Ti 3:​12).

  • kema tlamis tlen mochijtok ipan Tlaltipaktli.

    Tonali tlen ontlami kema tlamis tlen panotok kampa ueli tlen Satanás kinauatia. Uan kema kiampa pano, monamiki ika nopa tonali kema Cristo tlakuepilia. Jesús kinyakanas ángeles para “kiniyokatlalisej katli amo kuajkualmej ika katli kichiuaj tlen kuali” uan kintsontlamiltisej katli amo kuajkualmej (Mt 13:​40-​42, 49). Jesús itokilijkauaj tlauel kinekiyayaj kimatisej kema “tlamis tlen mochijtok ipan Tlaltipaktli” (Mt 24:3). Kema Jesús ayamo yauiyaya iluikak, kintenkauilik itokilijkauaj itstoskia ininuaya hasta ipan nopa tonali (Mt 28:​20). Xikita TONALI, TLEN MOCHIJTOK IPAN TLALTIPAKTLI.

  • kema tlayolkixtiaj.

    Kema se tlamantli tlen kipixkatokej kikixtiliaj ipetlayo uan ikuayo. Kiuijuitekiyayaj ika se kuauitl, uan tlaj eliyaya tlauel miak, kitekiuiyayaj se tlamantli tlen tlapialmej kitilanayayaj, kej nopa rodillo o trillo. Kixoyauayayaj tlen kipixkatoyaj kampa tlayejyektiyayaj uan nopa tlamantli kipanoltiliyayaj iixko (1Cr 21:​20; Is 41:​15). Xikita KAMPA TLAYEJYEKTIAJ.

  • kiijixnamikij Dios; apóstatas.

    Ika griego nopa tlajtoli apostasía kiijtosneki ‘timouejkatlalis tlen’. Ni tlajtoli kiijtosneki ‘tijtlauelkauas’ o ‘titlaijixnamikis’. Ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego motekiuia kema kiijtoua se akajya kitlauelkaua religión tlen melauak (Hch 21:​21; 2Te 2:3).

  • kitlalisej imax ipani se akajya.

    Kiampa kichiuayayaj kema se akajya kimakayayaj se tekitl tlen tlauel ipati o para kiteochiuasej, kichikauasej o kimakasej se yajatili tlen ichikaualis Dios temaka (Nú 27:​18; Hch 19:6; 1Ti 5:​22).

  • kiuijuitekij se akajya.

    ITlajkuilol Dios Ika Griego kiijtoua kiampa kintlatsakuiltiyayaj maseualmej. Kintsouitekiyayaj ika se lazo tlen kiyakailpitoyaj o ipan itejteno kipixtoya kej uitstli tlen kichijchijtoyaj ika tepostli (Jn 19:1).

  • kuacarro.

    Uejkajkia kema moijkuilok Biblia, eliyaya kej se carreta tlen kitilanayayaj kauayojmej uan tlauel kitekiuiyayaj kema yauiyayaj ipan guerra (Éx 14:​23; Jue 4:​13; Hch 8:​28; Ap 9:9).

  • kuakajo kampa eltoya tlajtolsenkaualistli.

    Kuakajo tlen kichijchijtoyaj ika kuauitl tlen acacia tlen kitlamipolojtoyaj ika oro tlen kiajoktoyaj Kampa Más Tlatsejtseloltik ipan yoyonkali, uan teipa Kampa Más tlatsejtseloltik ipan nopa teokali tlen kichijchijki Salomón. Tlen ika motsakuayaya eliyaya senkistok oro, uan iixko kipixtoya omej querubines tlen moixnamiktoyaj. Nopaya kitlalijtoyaj nopa ome tepatlaktli tlen nopa Matlaktli Tlanauatili Tlen kimakakej Moisés (Dt 31:​26; 1Re 6:​19; Heb 9:4).

  • kuakuajmej tlen kipixtoya nopa tlaixpamitl.

    Tlen ualkistoya ipan nopa naui inakastla tlen se keski tlaixpamitl uan nesiyaya kej kuakuajtli (Le 8:​15; 1Re 2:​28; Ap 9:​13).

  • kuakuajtli.

    Kiijtosneki ininkuakua tlapialmej tlen kitekiuiyayaj kej se vaso, kampa kitekayayaj aceite, tinta uan tlen ika moyejyekchiuayayaj, uan nojkia kitekiuiyayaj para kichiuasej uikatl uan kema tematiltiyayaj se tlamantli (1Sa 16:​1, 13; 1Re 1:​39; Eze 9:2). Nopa kuakuajtli miakpa kiixnextia tetikayotl, kema moaxkatiaj se tlamantli uan kema tlatlanij (Dt 33:​17; Miq 4:​13; Lu 1:​69).

  • kuatopili.

    Eliyaya se kuauitl tlen kitekiuiyaya se tlanauatijketl para kinextis kipia tlanauatili (Gé 49:​10; Heb 1:8).

  • kuauitl.

    Se kuauitl ueueyak tlen kiketsayayaj kampa kinkuapilouayayaj katli kintlatsakuiltiyayaj. Ipan se keski altepemej kitekiuiyayaj para kimiktisej se akajya o para kinextisej itlakayo kema ya miktoya, kiampa kipinaualtiyayaj ininixpa nochi maseualmej o kinmajmatiyayaj sekinok. Asiriaeuanij, katli kinixmatiyayaj pampa tlauel mosisiniyayaj kema yauiyayaj ipan guerra, kinitskiyayaj se keskij ininkualankaitakauaj uan ika se kuauitl tlayakatentili kinkuasouayayaj ipan ininijti, desde tlatsintla uan pankisayaya uejkapa ipan ininyolix. Inintlanauatil judíos kiijtouayaya katli tlauel tlajtlakolchijtoya pampa kiixpanotoya se akajya ika tlen kiijtok o pampa kinueyichijtoya tlamantli tlen maseualmej kinueyichiuaj, monekiyaya achtoui kimiktisej ika tetl o ika seyok tlamantli, uan teipa kikuapilouayayaj itlakayo ipan se kuauitl para kinmajmatisej sekinok (Dt 21:​22, 23; 2Sa 21:​6, 9). Romaeuanij kemantika san kiilpiyayaj katli kitlatsakuiltiyayaj ipan nopa kuauitl, yeka ueliskia panos miak tonali hasta kema mikiyaya pampa tlauel kuajkualoyaya, amikiyaya, apismikiyaya (mayankamikiyaya) o tonalmikiyaya. Sekinok kinlavosminayayaj ipan ininmax uan ipan ininikxi ipan se kuauitl, sanse kej Jesús kichiuilijkej (Lu 24:​20; Jn 19:​14-​16; 20:​25; Hch 2:​23, 36). Xikita KUAUITL KAMPA TETLAIJIYOUILTIAJ.

  • kuauitl kampa tetlaijiyouiltiaj.

    Tlajtoli griego staurós. Kiijtosneki se kuauitl xitlauak, kej kampa kikuapilojkej Jesús. Amo onka yon se tlamantli tlen kinextia nopa tlajtoli ika griego kiijtosneki se kuamapeli o cruz, kej tlen kitekiuiyayaj religiones tlen amo melauakej kema Cristo ayamo ualajtoya. Kema motekiuia nopa tlajtoli “kuauitl kampa tetlaijiyouiltiaj ”, kinextia tlen uejkajkia kikuamachiliyayaj, pampa nopa tlajtoli griego staurós, nojkia kiijtosneki kenijkatsa Jesús itokilijkauaj kintlatsakuiltiskiaj, kintlaijiyouiltiskiaj uan kinpinaualtiskiaj (Mt 16:​24; Heb 12:2). Xikita KUAUITL.

  • kuauitl tlen kikechpanouaj.

    Se kuauitl tlen kitlaliliyayaj ikechpantipa se maseuali uan kampa kikuapilouayayaj se keski tlamamali; nojkia eliyaya se kuauitl tlen kintlaliliyayaj ome tlapialmej ipan ininkechkuayo (tlen más kintlaliliyayaj eliyayaj uakaxmej) para kitilanasej se tlamantli tlen ika tlapoxoniyayaj o se kuacarro. Tlatekipanouanij kitekiuiyayaj para kiuikasej tlamamali tlen tlauel etik, yeka nopa kuauitl kiixnextiyaya para san tlapik kitekipanouayayaj se akajya o kikauayayaj seyok ma kinyakana, nojkia kiixnextiyaya tlauel kinchiualtiyayaj ma tekitikaj uan kitlaijiyouiltiyayaj. Nopa tlajtoli mokixtilia o kiposteki nopa kuauitl tlen kikechpanoua kiijtosneki se akajya ayokmo eli tlatekipanojketl, ayokmo kitlaijiyouiltiaj uan ayokmo kichiualtiaj ma tekiti (Mt 11:​29, 30).

  • kuauitl tlen temaka nemilistli.

    Kuauitl tlen eltoya ipan jardín o xochimili tlen Edén. Biblia amo kiijtoua tlaj itlajka ueliskia kichiuas se akajya ma itsto nochipa. Ni kuauitl san kiixnextiyaya para Dios temachtli kichiuaskia ma itstokaj nochipa katli ya kinkauaskia ma kikuakaj itlajka nopa kuauitl. Ipan Apocalipsis kiijtosneki kema Dios kichiua se akajya ma kipia nemilistli tlen amo kema tlami (Gé 2:9; 3:​22; Ap 2:7; 22:​19).

  • kuauitl tlen tlayakatentili.

    Se kuauitl ueueyak uan kampa yakatlami kipia se tepostli tlen kiyakatentijtokej tlen kiiljuiaj aguijón o chuzo. Katli tlatojtokaj kitekiuiaj para kinchiualtisej ma nejnemikaj nopa tlapialmej katli tlapoxoniaj. Nopa kuauitl tlen tlayakatentili kiixnextia ika tlen kiijtoua se katli kuali tlalnamiki uan kiyololinia se akajya para ma kichiua tlen kuali. Nopa tlajtoli kixopeua o kiteleksa nopa kuauitl tlen tlayakatentili kiixnextia kema se toro tlen tochontik iselti mokokoua pampa amo nejnemi kema kikuasoj o kichajkouaj uan peua kixopeua nopa kuauitl (Hch 26:​14; Jue 3:​31).

  • kuetlaxbolsa.

    Kampa kiajokuiyayaj vino uan sekinok tlamantli tlen toyaui. Kichijchiuayayaj ika nochi ikuetlaxo se tlapiali kej se chivo o se borrego. Kema xokoya vino kikixtia dióxido de carbono uan kichiua ma ijiyotemi o ma moposaua nopa kuetlaxbolsa. Yeka vino tlen yankuik kiajokuiyayaj ipan kuetlaxbolsa tlen yankuik pampa ueliyaya motilana o moueyilia. Pero nopa kuetlaxbolsa tlen ya sosoltik mochiuayaya tetik uan yeka tsayaniyaya (Jos 9:4; Mt 9:​17).

L

  • lepra.

    Se fiero kokolistli tlen kintlanauiyaya ininkuetlaxo maseualmej. Ipan Biblia nopa tlajtoli lepra amo san kiijtosneki nopa kokolistli tlen nama kiampa kiixmatij, nojkia eli se tlamantli tlen tlatskiyaya ipan yoyomitl uan ipan kali (Le 14:​54; Lu 5:​12).

  • leptón.

    Ipan nopa tonali kema moijkuilok iTlajkuilol Dios Ika Griego, eliyaya nopa tomij tlen más pilsiltsi tlen kitekiuiyayaj judíos, kichijchijtoyaj ika cobre o bronce (Mr 12:​42; Lu 21:2; notas).

  • levadura.

    Se tlamantli tlen kimanelouayayaj ika harina uan atl para ma mosoneua o nojkia kixokoltiyaya iayo se tlenijki uan mokuepayaya vino. Kemantika eliyaya se kentsi harina tlen ipa kixokoltijtoyaj uan kiajokuiyayaj para teipa kixokoltisej más harina. Ipan Biblia, levadura kiixnextia tlajtlakoli uan tlen amo kuali. Nojkia motekiuia kema se tlamantli moskaltia maske amo nesi uan kampa ueli momoyaua (Éx 12:​20; Mt 13:​33; Gál 5:9).

  • Leví; levita.

    Elki ika expa ininkone tlen kipixkej Jacob uan Lea; nopa ueyi familia nojkia kiiljuiyayaj Leví. Ya kinpixki eyij ikoneuaj: Guersón, Cohat uan Merarí. Moxexelojkej ika eyi grupos tlen más pankisayaya, nopa sacerdotes nojkia eliyayaj tlen nopa ueyi familia. Kemantika nopa tlajtoli levitas kiijtosneki nochi nopa ueyi familia, pero miakpa amo kamanalti tlen nopa sacerdotes tlen elij ifamilia Aarón. Nopa ueyi familia tlen Leví amo kimakakej se tlali ipan Nopa Tlali Tlen Kintenkauilijtoyaj. Kinmakakej 48 pilaltepetsitsij ipan nopa tlali tlen kinmakakej nopa sekinok uejueyi familias (Dt 10:8; 1Cr 6:1; Heb 7:​11).

M

  • Macedonia.

    Se tlali tlen eltok ika norte tlen Grecia uan kema tlanauatiyaya Alejandro Magno tlauel kiixmatkej. Yon se altepetl amo kinauatiyaya, pero teipa romaeuanij moaxkatijkej. Kema apóstol Pablo yajki Europa ika achtoui uelta, altepetl Roma tlanauatiyaya ipan Macedonia. Pablo expa yajki nopaya (Hch 16:9).

  • maná.

    Eliyaya nopa tlakualistli tlen más kikuayayaj israeleuanij ipan nopa 40 xiuitl kema itstoyaj ipan uaktok tlali. Jehová kiualtitlaniyaya uan ualnesiyaya kej ajuechtli tlen uetsiyaya mojmostla ika ijnalok, uan san ipan tonali sábado amo uetsiyaya. Kema achtoui kiitakej israeleuanij, kiijtojkej “¿Uan ya ni tlake?”, tlen ika hebreo moijtoua “¿Man huʼ?” (Éx 16:​13-​15, 35). Jesús nojkia kamanaltik tlen maná kema kiixnextik se tlamantli (Jn 6:​49, 50).

  • mapeli.

    Tlen ika kitamachiuayayaj o kiyejyekouayayaj iuejkatlanka nopa atl. Iuexka eliyaya 1,8 metros (Hch 27:​28).

  • mauiltisej ika piltetsitsij.

    Tlen momajtoyaj kichiuaj uejkajkia kema kitlapejpeniyayaj se tlamantli. Kitlaliyayaj piltetsitsij o pilkuatsitsij ininkuaxanko o kitemayayaj ipan se uajkali uan kimanelouayayaj. Tlen kikixtiyayaj kinextiyaya tlake tlamantli monekiyaya kitlapejpenisej. Achtoui momaijtouayayaj uan teipa kichiuayayaj nopa tlamantli (Mt 27:​35).

  • Media.

    Eli altepetl kampa itstoyaj iteipaixuiuaj Madái, se ikone Jafet. Mochantijkej ipan nopa altepetl tlen teipa elki altepetl Media. Ipan Pentecostés tlen xiuitl 33 kema ya ualajtoya Jesús, ipan Jerusalén itstoyaj katli euayayaj Media (Hch 2:9).

  • Mesías.

    Tlajtoli tlen kisa ipan se tlajtoli ika hebreo tlen kiijtosneki “katli kitlapejpenijtokej”. Ika griego nopa tlajtoli eli Cristo (Da 9:​25; Jn 1:​41).

  • mijkaostotl.

    Kema peua ika letra minúscula, kiijtosneki kampa kitlalpachojtokej o kitoktokej se akajya. Kema peua ika letra mayúscula, eli sanse ika nopa tlajtoli ika hebreo Seol uan ika griego Hades. Ipan Biblia kiampa motekiuia kema kineki kiijtos kampa kejuak mosiajketstokej katli miktokej o kema amo tleno uelij kichiuaj uan amo tleno kimatij (Gé 47:​30; Ec 9:​10; Mt 27:​61; Hch 2:​31).

  • milagros.

    Se tlamantli tlen mochiua ika se chikaualistli tlen maseualmej amo kema kiitstokej uan kichiua se akajya o se tlenijki tlen más tetik que tojuantij. Ipan Biblia nojkia motekiuia kej “tlaneskayotl” uan “uejueyi tlamantli” (Mt 11:​20; Hch 4:​22; Heb 2:4, nota).

  • mirra.

    Eli ieso se keski kuauitl tlen amo uejueyi uan uitstso tlen kiiljuiaj Commiphora. Eliyaya se tlamantli tlen kitlaliliyayaj nopa aceite tlen tlatsejtseloltik para kintlalilisej katli kintlapejpeniyayaj. Kitekiuiyayaj para kiajuiyaltisej yoyomitl uan camas, uan nojkia kimanelouayayaj ika aceite tlen ika texixitouayayaj uan kimanelouayayaj ika cremas tlen motlaliliyayaj ipan inintlakayo. Nojkia kitekiuiyayaj kej se pajtli o kej se droga. Uan nojkia kitlaliliyayaj ipan itlakayo se mijkatsi kema kitlalpachoskiaj (Éx 30:​23; Pr 7:​17; Mr 15:​23; Jn 19:​39).

  • mokuesoua.

    Kema se maseuali tlauel moyolkuesoua pampa mijki se akajya o pampa kipanok se tlamantli tlen amo kuali. Uejkajkia momajtoyaj mokuesouaj se keski tonali. Uan amo san chokayayaj, nojkia mokentiyayaj se yoyomitl tlen san kitekiuiyayaj ipan nopa tonali, motemiliyayaj kuajnextli ipan inintsonteko, kitsayanayayaj ininyoyo uan moyolixtejtejtsonayayaj. Kemantika kintlaxtlauiyayaj se keskij maseualmej para ma chokatij kampa miktoyaj (Est 4:3; Mt 11:​17; Mr 5:​38; Jn 11:​33; Ap 21:4).

  • Moloc.

    Inindios nopa ammonitas; uelis eli sanse kej Malcam, Milcom o Moloc (Hch 7:​43).

  • momekatia, kikajkayaua inamik.

    Kema se akajya katli ya mosiuajtijtok o monamiktijtok moteka iuaya seyok katli amo eli inamik (Éx 20:​14; Mt 5:​27; 19:9).

  • mosaua, amo tlakua.

    Kema se akajya amo kikua yon se tlamantli ipan se keski horas o tonali. Israeleuanij mosauayayaj ipan Nopa Tonali Kema Kiixtsakuayayaj Tlajtlakoli, kema kiixnamikiyayaj se tlaouijkayotl uan kema kinekiyayaj Dios ma kinyakana. Judíos kiixtlalijkej mosauaskiaj najpa ipan se xiuitl para kiilnamikisej se keski tlaouijkayotl tlen kinpanotoya. Cristo itokilijkauaj ayokmo moneki mosauasej (Esd 8:​21; Is 58:6; Mt 4:2; 9:​14; Lu 18:​12; Hch 13:​2, 3; 27:9).

  • moyolkuepa.

    Ipan Biblia kiijtosneki kema se akajya kipatla kej moiljuia uan nojkia tlauel kiyolkokoua tlen achtouia kichiuayaya, pampa kichijki tlen amo kuali o pampa amo kichijki tlen monekiyaya kichiuas. Kema se akajya nelnelia moyolkuepa, kipatla kej monejnemiltia (Mt 3:8; Hch 3:​19; 2Pe 3:9).

  • moyolkuij katli miktokej.

    Kema se akajya miki uan teipa sampa kipia nemilistli. Nopa tlajtoli ika griego anástasis kiijtosneki ‘mijkeua’ o ‘motlanana’. Biblia kiijtoua chiknauij maseualmej moyolkuikej, se tlen inijuantij elki Jesús kema Jehová kiyolkuik. Maske Elías, Eliseo, Jesús, Pedro uan Pablo kinyolkuikej maseualmej, uelkej kichiuaj pampa Dios kinmakak chikaualistli. Tlauel ipati ma moyolkuikaj “katli kichijkej tlen kuali uan katli kichijkej tlen amo kuali” para ma moaxiti tlen Dios mosentlalijtok kichiuas (Hch 24:​15). Biblia nojkia kiijtoua se keskij moyolkuisej ipan iluikak uan nopa kiiljuiaj “katli achtoui moyolkuisej” o “kema achtoui moyolkuij”. Katli kiampa kiniljuiaj elij iikniuaj Jesús katli kintlapejpenijtokej ika ichikaualis Dios (Flp 3:​11; Ap 20:​5, 6; Jn 5:​28, 29; 11:​25).

N

  • nardo.

    Aceite chichiltik tlen ajuiyak mijyotia uan tlauel patiyo. Kikixtiyayaj tlen se xiuitl tlen kiiljuiaj espicanardo (Nardostachys jatamansi). Tlauel patiyo eliyaya, yeka kemantika kimanelouayayaj ika sekinok aceites tlen amo tlauel patiyo uan nojkia hasta tlakajkayauayayaj ika sekinok aceites tlen amo nelia nardo. Marcos uan Juan kiijtojkej Jesús kitlalilijkej “senkistok nardo” (Mr 14:3; Jn 12:3).

  • Nazaret ejketl.

    Nojkia kiampa kiiljuiyayaj Jesús pampa euayaya ipan altepetl Nazaret. Uelis sanse elisneki ika nopa tlajtoli hebreo “ichamanca”, tlen eltok ipan Isaías 11:1. Teipa nojkia kiampa kiniljuiyayaj Cristo itokilijkauaj (Mt 2:​23; Hch 24:5).

  • nisán.

    Kema ayamo kinuikayayaj Babilonia, ni metstli kiiljuiyayaj abib uan kema tlakuepilijkej kiiljuijkej nisán. Eliyaya nopa achtoui metstli tlen nopa calendario tlen judíos kitekiuiyayaj para tlaueyichiuasej uan nopa chikompa metstli tlen nopa calendario tlen kitekiuiyayaj para tekitisej. Peuayaya desde itlajkotipa marzo uan tlamiyaya hasta itlajkotipa abril (Ne 2:1). Judíos kichiuayayaj nopa iljuitl tlen Pascua ipan 14 tlen Nisán, uan ipan nopa tonali Jesucristo kipeualtik toTeko iTlakualis (Lu 22:​15, 19, 20). Ipan nopa tonali Jesús kimiktijkej ipan nopa kuauitl kampa kitlaijiyouiltijkej (Lu 23:​44-​46).

  • Nopa Iljuitl Kema Judíos Kiilnamikiyayaj Kimaktilijtoyaj Dios Nopa Teokali.

    Kema kiilnamikiyayaj kitlapajpakchijtoyaj nopa teokali pampa Antíoco Epífanes kisokiuijtoya. Nopa iljuitl peuayaya ipan tonali 25, metstli kislev, uan uejkauayaya chikueyi tonali (Jn 10:​22).

  • Nopa Iljuitl Tlen Pantsi Tlen Amo Kipia Levadura.

    Ipan se xiuitl, israeleuanij kichiuayayaj eyi iljuitl tlen más ipati. Ni eliyaya nopa achtoui iljuitl tlen kichiuayayaj. Peuayaya ipan tonali 15, metstli nisán, ika ualmostla kema ya mochijtoya Pascua, uan uejkauayaya chikome tonali. Maseualmej san ueliyayaj kikuaj pantsi tlen amo kipiayaya levadura o tlasonejkayotl para kiilnamikisej kema kistejkej Egipto (Éx 23:​15; Mr 14:1).

  • Nopa Iljuitl Tlen Pentecostés.

    Ipan se xiuitl, kichiuayayaj ipan Jerusalén eyi iljuitl tlen más ipati. Ni eliyaya nopa ompa iljuitl tlen nochi tlakamej monekiyaya kichiuasej. Nopa Iljuitl Tlen Ipejya Pixkistli o “nopa tonali kema achtoui kitekij tlen tlaki”. Nopa iljuitl mochiuayaya kema ya panotoya 50 tonali teipa tlen 16 iteki metstli nisán (Éx 23:​16; 34:​22; Nú 28:​26, TNM; Hch 2:1).

  • Nopa Iljuitl Tlen Pilxajkaltsitsij.

    Nojkia kiiljuiyayaj Nopa Iljuitl Tlen Yoyonkalmej o Nopa Iljuitl Kema Tlamiyaya Pixkistli. Peuayayaj kichiuaj ipan 15 tlen etanim uan tlamiyaya ipan 21, nopa iljuitl kichiuayayaj kema tlamiyayaj pixka ipan Israel. Ipan nopa tonali tlauel yolpakiyayaj uan kitlaskamatiliyayaj Jehová pampa kichijki kuali ma tlaeli. Ipan nopa iljuitl itstoyaj ipan pilxajkaltsitsij o ipan pilkaltsitsij, pampa kiilnamikiyayaj kema kiskej Egipto. Tlakamej monekiyaya yasej Jerusalén para kichiuasej eyi iljuitl, se tlen nopa iljuitl eliyaya tlen nopa Pilxajkaltsitsij (Le 23:​34; Esd 3:4; Jn 7:2).

  • nopa kuali tlamachtili.

    Ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego, kineki kiijtos nopa kuali tlamachtili tlen iTlanauatijkayo Dios uan kenijkatsa uelis techmakixtisej kema titlaneltokaj ipan Jesucristo (Lu 4:​18, 43; Hch 5:​42; Ap 14:6).

O

  • ofrenda tlatlatili.

    Tlapiali tlen kitlatiyayaj ipan tlaixpamitl uan nochi kimaktiliyayaj Dios. Katli temakayaya amo mokauiliyaya yon se kentsi tlen nopa tlapiali, maske eliyaya se toro, se borrego, se chivo tlen okichtli, se paloma o ikone se paloma (Éx 29:​18; Le 6:9; Mr 12:​33; Heb 10:6).

  • ofrenda tlen ika kiixtsakuaj tlajtlakoli.

    Eli kema se akajya temakayaya se tlapiali por itlajtlakoljuaj maske amo kinekiyaya tlajtlakolchiuas. Temakayayaj miak tlamantli tlapialmej, kemantika desde se toro hasta ikone se paloma. Amo sanse temakayayaj pampa sekij tlatominpiayayaj uan sekij amo, inijuantij temakayayaj tlen ueliskia kiixtsakuas inintlajtlakoljuaj (Le 4:​27, 29; Heb 10:8).

  • ofrenda tlen kitoyauayayaj.

    Eliyaya se ofrenda tlen vino tlen kitoyauayayaj ipan tlaixpamitl uan temakayayaj ika nopa sekinok ofrendas. Pablo kiijtok ya eliyaya kej nopa ofrenda tlen kitoyauayayaj para kinextis kinekiyaya kitekiuis nochi itetikayo para kinpaleuis iikniuaj katli nojkia eliyayaj Cristo itokilijkauaj (Nú 15:​5, 7; Flp 2:​17).

  • ojtli.

    Ipan Biblia kiixnextia kema se akajya kichiua o monejnemiltia kej Jehová kipaktia o amo. Sekij kiijtouayayaj Cristo itokilijkauaj itstoyaj ipan “iOjui toTeko” pampa kej monejnemiltiyayaj kinextiyayaj tlaneltokayayaj ipan Jesucristo uan kichiuayayaj kej ya (Hch 19:9).

  • ostotl tlen tlauel uejkatla.

    Tlajtoli ika griego ábyssos, tlen kiijtosneki ‘tlauel uejkatla’, ‘amo kipia itsintla’ uan ‘amo kipia itlamia’. Ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego kiijtosneki kampa kitsaktokej o kej kitsaktokej se akajya. Maske uelis kiijtosneki mijkaostotl, nojkia uelis kiijtosneki sekinok tlamantli (Lu 8:​31; Ro 10:7; Ap 20:3).

P

  • pantsi tlen kimaktiliaj Dios.

    Pantsi tlen onkak kitejtekpichojtoyaj uan ipan sejse kipixtoya chikuasej pantsi (por nochi eliyaya 12 pantsi) tlen kitlaliyayaj ipan nopa mesa tlen nopa cuarto tlen tlatsejtseloltik ipan yoyonkali uan ipan teokali. Nojkia kiiljuiaj “pantsi tlen kitejtekpichojtokej”. Sejse sábado kipatlayayaj ni ofrenda tlen kimaktiliyayaj Dios ika seyok tlen más yankuik. San nopa sacerdotes ueliyayaj kikuaj nopa pantsi tlen kipatlayayaj uan san kemantika kikuayayaj sekinok (2Cr 2:4, TNM; Éx 25:​30; Le 24:​5-9; Mt 12:4; Heb 9:2).

  • Pascua.

    Iljuitl tlen mochiuayaya sejse xiuitl ipan tonali 14, metstli abib (tlen teipa kiixmatkej kej nisán) tlen ika kiilnamikiyayaj kema Dios kinkixtik israeleuanij ipan Egipto. Kimiktiyayaj uan kikakatsouayayaj se pilborregojtsi o se pilchivojtsi, uan teipa kikuayayaj ika xiuitl tlen chichik uan pantsi tlen amo kipiayaya levadura o tlasonejkayotl (Éx 12:​27; Jn 6:4; 1Co 5:7).

  • pornéia.

    Xikita AUILNEMILISTLI.

Q

  • querubín.

    Ángel tlen kipia se ueyi tekitl uan kichiua tekitl tlen tlauel ipati. Amo eli sanse ika se serafín (Gé 3:​24; Éx 25:​20; Is 37:​16; Heb 9:5).

S

  • sábado.

    Ipan Biblia kiampa kiiljuiaj se tonali tlen judíos tlauel kipatiitayayaj sejse chikueyi uan nama nojkia kiixmatij kej sabbat. Uala tlen se tlajtoli ika hebreo tlen kiijtosneki ‘mosiajketsa’ o ‘tlamis’. Eli nopa chikompa tonali tlen ininsemana judíos (peua kema kalaki Tonati ipan viernes uan tlami kema kalaki Tonati ipan sábado). Ipan tonali sábado amo kinamikiyaya mochiuas yon se tekitl, san monekiyaya tekitisej sacerdotes ipan ichaj Dios. Nojkia kiitayayaj kej sábado, se keski tonali kema mochiuayaya sejse iljuitl ipan se xiuitl, nojkia kiampa kiitayayaj kema uetsiyaya ipan chikompa xiuitl uan ipan xiuitl 50. Ipan nopa xiuitl tlen kiitayayaj kej sábado, amo tlatojtokayayaj uan nojkia amo kintlajtlaniyayaj israeleuanij ma tlaxtlauakaj tlen tlauikayayaj. Nopa Tlanauatili Tlen Kimakakej Moisés kiijtouayaya amo ma mochiua se keski tlamantli ipan sábado, pero teipa katli tlayakanayayaj ipan religión nojkia kipiuilijtiajkej sekinok tlamantli tlen maseualmej amo monekiyaya kichiuasej. Yeka kema Jesús itstoya, maseualmej tlauel ouij kimatiyayaj kineltokasej nochi tlanauatili (Éx 20:8; Le 25:4; Lu 13:​14-​16; Col 2:​16).

  • sacerdote.

    Irepresentante Dios ininixpa israeleuanij; kinmachtiyaya ajkia eliyaya Dios uan itlanauatiljuaj. Nojkia eliyaya ininrepresentante israeleuanij iixpa Dios kema temaktiliyaya tlapialmej, motlajkoketsayaya para kintenpaleuis uan tlajtlaniyaya por inijuantij. Kema ayamo eltoya Nopa Tlanauatili Tlen Kimakakej Moisés, sejse tetaj eliyaya ininsacerdote ichampoyouaj. Kema ya eltoya nopa Tlanauatili, nopa sacerdotes eliyayaj tlen ichampoyouaj Aarón, tlen nopa ueyi familia Leví, uan nopa sekinok tlakamej katli eliyayaj levitas kinpaleuiyayaj. Kema mochijki nopa yankuik tlajtolsenkaualistli, katli Dios kintlapejpenik kinchijki ma elikaj sacerdotes uan Jesucristo eli Sumo Sacerdote (Éx 28:​41; Heb 9:​24; Ap 5:​10).

  • sacerdote katli kipiayaya tlanauatili.

    Ipan iTlajkuilol Dios Ika Hebreo nojkia kiampa kiiljuiaj nopa sumo sacerdote. Ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego, kema kiijtoua sacerdotes katli kipiayayaj tlanauatili uelis kiijtosneki nopa sacerdotes katli más pankisayayaj. Uelis eliyayaj nopa sumos sacerdotes katli ya kintekikixtilijtoyaj uan nopa tlayakananij tlen nopa 24 grupos o pamitl tlen sacerdotes (2Cr 26:​20; Esd 7:5; Mt 2:4; Mr 8:​31).

  • saduceos.

    Katli kitokiliyayaj se tlamachtili tlen moxelojtoya tlen religión judía. Eliyayaj katli tlauel tlatominpiayayaj uan sacerdotes katli kipiayayaj uejueyi tekitl ipan teokali. Amo kiseliyayaj tlen fariseos momajtoyaj kichiuaj yon se keski tlamantli tlen kineltokayayaj. Amo kineltokayayaj moyolkuisej mijkatsitsij yon kineltokayayaj itstokej ángeles. Inijuantij amo kiselijkej Jesús (Mt 16:1; Hch 23:8).

  • salmo.

    Uikatl tlen ika kiueyichiuayayaj Dios. Nojkia tlatsotsonayayaj kema uikayayaj uan kiampa kiueyichiuayayaj Jehová Dios, kej kema tlaueyichiuayayaj ininixpa sekinok ipan nopa teokali tlen eltoya Jerusalén (Lu 20:​42; Hch 13:​33; Snt 5:​13).

  • Samaria.

    Altepetl tlen más ipati, uan ipan 200 xiuitl nopaya itstoyaj tlanauatianij tlen Israel, nopa tlanauatijkayotl kampa itstoyaj nopa matlaktli uejueyi familias ika norte; nojkia kiampa kiiljuiyayaj nopa tlali kampa tlanauatiyayaj. Nopa altepetl kichijchijkej ipan se tepetl tlen nojkia kiiljuiyayaj Samaria. Kema Jesús itstoya, Samaria eliyaya se tlali tlen mokauayaya tlatlajko, Galilea mokauayaya ika norte uan Judea ika sur. Kema Jesús tlajtolmoyajtinenki amo panoyaya ipan nopa tlali, pero kemantika kena panok uan kamanaltik ininuaya katli nopaya itstoyaj. Pedro kitekiuik nopa ompa llave tlen iTlanauatijkayo Dios kema samariaeuanij kiselijkej ichikaualis Dios (1Re 16:​24; Jn 4:7; Hch 8:​14).

  • samariaeuanij.

    Achtouia kiampa kiniljuiyayaj nopa israeleuanij katli itstoyaj ipan nopa tlanauatijkayotl kampa itstoyaj matlaktli uejueyi familias ika norte, pero kema nopa asiriaeuanij moaxkatijkej Samaria ipan xiuitl 740 kema ayamo ualajtoya Jesús, nojkia kiampa kiniljuijkej sejkanok euanij katli asiriaeuanij kinuikakej nopaya. Kema Jesús itstoya, ayokmo kiampa kiniljuiyayaj pampa euayayaj ipan nopa altepetl, más motekiuiyaya ika maseualmej katli kitokiliyayaj se religión tlen pejtoya ipan altepemej Siquem uan Samaria. Katli tlaneltokayayaj ipan ni religión amo kineltokayayaj sanse tlamantli kej judíos (Jn 8:​48).

  • Sanedrín.

    Jueces katli kipiayayaj más tlanauatili ipan Jerusalén. Kema Jesús itstoya eliyayaj 71 tlakamej, itstoya sumo sacerdote uan sekinok katli achtouia nojkia kinmakatoyaj nopa tekitl, ininuikaljuaj o ininteixmatkauaj sumos sacerdotes, katli kinyakanayayaj judíos, tlayakananij tlen sejse tribu, tetajmej tlen uejueyi familias uan escribas (Mr 15:1; Hch 5:​34; 23:​1, 6).

  • Satanás.

    Uala ipan se tlajtoli ika hebreo tlen kiijtosneki ‘tlaijixnamijketlʼ. Ika tlajtoli hebreo uan griego kemantika kiijtosneki Satanás, nopa Diablo, katli más kikualankaita Dios (Job 1:6; Mt 4:​10; Ap 12:9).

  • secta.

    Eliyaya se grupo tlen kineltokayaya se tlamachtili o kipaleuiyaya se akajya katli kinyakanayaya uan nojkia kineltokayayaj sanse tlamantli. Kiampa kiniljuiyayaj nopa omej grupos tlen más pankisayayaj tlen kistoyaj tlen judaísmo: fariseos uan saduceos. Cristo itokilijkauaj kiniljuiyayaj secta o “tlaneltokilistli tlen Nazaret euanij”, uelis kiampa kiniljuiyayaj pampa kistoyaj tlen judaísmo. Teipa kiskej sekinok sectas ipan tlanechikoli, kej katli kipaleuiyayaj “itlamachtil Nicolás”, tlen uala ipan Apocalipsis (Hch 5:​17; 15:5; 24:5; 28:​22; Ap 2:6; 2Pe 2:1).

  • sello.

    Eliyaya se tlamantli tlen ika kitlaliyayaj se marca (uelis ika sokitl o cera) tlen kinextiyaya iaxka se akajya, eliyaya temachtli nopa tlamantli o kema kichiuayayaj se tlajtolsenkauali uan kuali tsaktoya, kiampa amo kitlaposkiaj, kej amatl, puertas uan kampa kintlalpachojtoyaj. Nopa sellos tlen uejkajkia motekiuiyaya kichijchijtoyaj ika tlamantli tlen tetik kej tetl, marfil o kuauitl, uan kipixtoya letras o dibujos. Kema tikijtouaj se tlamantli kipia se sello o kuali kitsaktokej, nopa kinextia eli temachtli, eli iaxka se akajya o eli se tlamantli tlen kuali kitlatijtokej para amo aka ma kimati (Mt 27:​66; Jn 6:​27; Ef 1:​13; Ap 5:1; 9:4).

  • Sion; tepetl Sion.

    Kiampa kiiljuiyayaj nopa altepetl Jebús, tlen kuali kitsaktoyaj, kampa itstoyaj jebuseos uan eltoya kampa tlakomoltipa ika sur uan kampa ualkisa Tonati ipan Jerusalén. Kema David moaxkati, nopaya kichijchijki kampa tlanauatiskia, uan teipa kiixmatkej kej “Ialtepe David” (2Sa 5:​7, 9). Kema David nopaya kiuikak nopa Kuakajo o Arca, elki se lugar tlatsejtseloltik para Jehová. Teipa nojkia kiampa kiiljuijkej kampa eltoya teokali ipan tepetl Moria, uan kemantika nojkia kiampa kiiljuiyayaj nochi nopa altepetl Jerusalén. Ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego, motekiuia para kiixnextis se tlamantli (Sl 2:6; 1Pe 2:6; Ap 14:1).

  • Siria; sirios.

    Ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego, Siria eli se tlali tlen kinauatiyaya Roma uan Antioquía eliyaya icapital. Ipan iTlajkuilol Dios Ika Hebreo eltok se ueyi altepetl tlen nojkia kitokaxtiaj Siria (tlen nojkia kiixmatij kej Aram). Miak piltlaltsitsij tlen nopa ueyi altepetl Siria elki iaxka tlen nopa Siria tlen moijtoua ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego. Nopa gobernador tlen Siria kinauatiyaya nochi Palestina (Lu 2:2; Hch 18:​18; Gál 1:​21).

  • Sirte.

    Kiampa kitokaxtiaj kampa onkak onkalaktok mar ipan tlali, uan amo tlauel uejkatla eli. Eltok iteno mar, tlen nama eli Túnez uan Libia, ika norte tlen tlali África. Katli kinemiltiyayaj barcos tlauel majmauiyayaj panosej nopaya pampa motema miak xali uan nopaya ueliskia kuatakanisej barcos. Eli mauilili pampa nopa mar ejeliuis kiuika nopa xali tlen tentok (Hch 27:​17).

  • siuatl katli monamaka, tlakatl katli monamaka.

    Eli se akajya katli moteka iuaya katli amo eli inamik pampa kineki ma kitlaxtlauikaj. Nopa tlajtoli ika griego pórnē mokixtijtok tlen se tlajtoli tlen kiijtosneki ‘tijnamakas’. Nopa Tlanauatili Tlen Kimakakej Moisés kiijtouayaya amo ma monamakakaj. Ipan itemplo Jehová amo kiseliyayaj tomij tlen kitlaniyayaj kema monamakayayaj, pero religiones tlen amo melauakej kena monamakayayaj para kitlanisej tomij (Dt 23:​17, 18; 1Re 14:​24). Ipan Biblia nojkia motekiuia nopa tlajtoli monamaka kema kiijtoua se maseuali, se altepetl o se grupo tlen kiueyichiuaj tlamantli tlen maseualmej kinueyichiuaj maske kiijtouaj kitekipanouaj Dios. Ipan Apocalipsis kiampa kiixnextia nopa “Ueyi Babilonia” pampa mouika ininuaya tlanauatianij, pampa kineki ma kimakakaj tlanauatili uan miak tlamantli (Ap 17:​1-5; 18:3; 1Cr 5:​25).

  • sumo sacerdote.

    Ipan Nopa Tlanauatili Tlen Kimakakej Moisés eliyaya nopa sacerdote katli más pankisayaya. Ya kinixnextiyaya israeleuanij iixpa Dios uan kiitayaya nopa tekitl tlen kichiuayayaj nopa sekinok sacerdotes. San ya kikauiliyayaj ma kalaki Kampa Más Tlatsejtseloltik, ipan nopa cuarto kampa más tlaijtik o tlakaltech tlen nopa yoyonkali, uan teipa tlen nopa teokali. San kalakiyaya sempatsi ipan se xiuitl, ipan Nopa Tonali Kema Kiixtsakuayayaj Tlajtlakoli. Nopa tlajtoli sumo sacerdote nojkia motekiuia para kiampa kiiljuisej Jesucristo (Le 16:​2, 17; 21:​10; Mt 26:3; Heb 4:​14).

T

  • talento.

    Tomij tlen kitekiuiyayaj hebreos tlen más kipiayaya ietika uan más ipati, ietika eliyaya 34,2 kilos. Nopa talento tlen kitekiuiyayaj griegos eliyaya más pilsiltsi uan ietika eliyaya se 20,4 kilos (Mt 18:​24).

  • Tártaro.

    Ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego kiijtosneki kintlatsintlajmajkajkej uan ayokmo kinkauilijkej ma kichiuakaj se keski tlamantli nopa ángeles katli amo tlaneltokakej kema Noé itstoya. Ipan 2 Pedro 2:4, nopa tlajtoli kintlauisosej ipan Tártaro, (tlen motlajtolkuepa kej tartaróō) amo kiijtosneki kema nopa ángeles katli tlajtlakolchijkej kintlauisojkej ipan Tártaro kej kineltokayayaj katli amo kitekipanouayayaj Dios (se tlatsaktli tlen eltoya tlalijtik uan tsintlayoua kampa kinkauayayaj dioses katli amo tlauel pankisayayaj). Kiijtosneki Dios kinkixtilik nopa tekitl tlen kipixtoyaj ne iluikak uan ayokmo kinkajki ma itstokaj nopaya uan kichijki inintlalnamikilis ma elto kejuak ipan tsintlayouilotl para amo ma kikuamachilikaj tlen Dios kiijtojtok kichiuas. Biblia kiijtoua kinpanos tlen tlauel amo kuali: kintsontlamiltisej para nochipa iuaya inintlanauatijka Satanás, nopa Diablo. Yeka nopa ángeles katli amo tlaneltokakej kinpanos tlen más fiero, uan ya nopa eli nopa Tártaro. Amo eli sanse kej “nopa ostotl tlen tlauel uejkatla” tlen moijtoua ipan Apocalipsis 20:​1-3.

  • tekichijketl.

    Ipan altepemej kampa Roma tlanauatiyaya, eliyayaj katli kipaleuiyayaj tlanauatijketl. Ininteki eliyaya kiitasej amo ma onka kuesoli, kiitasej kenijkatsa motekiuiyaya tomij, kintlajtolsenkauasej katli kiixpanoyayaj tlanauatili uan tlanauatisej ma kintlatsakuiltikaj (Hch 16:​20).

  • teokali; templo.

    Ipan Israel, eliyaya nopa ueyi kali tlen kichijchijkej ipan Jerusalén tlen kipatlak nopa tabernáculo tlen kampa ueli kiuikatinenkej kampa israeleuanij tlaueyichiuayayaj. Nopa achtoui teokali kichijchijki Salomón uan kixolejkej babiloniaeuanij. Nopa ompa teokali kichijchijki Zorobabel kema judíos tlakuepilijkej tlen Babilonia, uan teipa Herodes el Grande kikualchijchijki. Ipan Biblia, miakpa kiiljuiaj nopa templo “ichaj Jehová” (Esd 1:3, TNM; 6:​14, 15; 1Cr 29:1; 2Cr 2:4; Mt 24:1). Ni tlajtoli nojkia motekiuia kema moijtoua kampa itstok Dios, ipan iluikak (Éx 25:​8, 9; 2Re 10:​25; 1Cr 28:​10; Ap 11:​19).

  • teokamanalojketl.

    Se akajya katli Dios kitekiuia para tematiltis tlen kineki kichiuas. Kiijtouayayaj tlen Dios kiniljuiyaya; amo san tematiltiyayaj tlen panoskia teipa, nojkia kiijtouayayaj tlen Jehová tlamachtia, tlen tlanauatia uan kema tetlatsakuiltiyaya (Am 3:7; 2Pe 1:​21).

  • Teokamanalouanij.

    Kema peua ika letra mayúscula kiijtosneki se tlen nopa eyi partes tlen ika judíos kixexelouayayaj iTlajkuilol Dios Ika Hebreo: iTlanauatil Moisés, Teokamanalouanij uan Salmos. Nopa parte tlen kiiljuiaj Teokamanalouanij kipia nopa libros tlen kiijkuilojkej teokamanalouanij ipan iTlajkuilol Dios Ika Hebreo, kej katli kiiljuiyayaj Achtoui Teokamanalouanij (nopa libros desde Josué hasta Reyes) (Lu 24:​44; Jn 6:​45; Hch 26:​27). Kema nesi ni tlajtoli: “Nopa Tlanauatili uan tlen kiijtojkej Teokamanalouanij” kiijtosneki nochi tlen eltok ipan iTlajkuilol Dios Ika Hebreo (Mt 7:​12; 22:​40).

  • tepostli tlen ika tlateuiaj; armadura.

    Tepostli tlen motlaliliyayaj soldados para momanauisej kema yauiyayaj tlateuiaj. Eliyaya inintepostsontsajka o casco, nopa tepostli tlen kitsakuayaya ininyolix o coraza, inintsinkechilpika, tlen kitsakuayaya inintlankuaakayo o ininmets uan inintepostsajka o escudo (1Sa 31:9; Ef 6:​13-​17).

  • teteyomej, tlamantli tlen maseualmej kinueyichiuaj.

    Se teteyotl o se tlaixkopinkayotl kiixnextia tlen nelia eltok o tlen san maseualmej moiljuiaj, uan kitekiuiaj kema tlaueyichiuaj. Tlamantli tlen maseualmej kiueyichiuaj kiijtosneki kiueyimatij, kiikneliaj, kitekipanouaj o kimakasij, o kiueyichiuaj nopa teteyotl o nopa tlaixkopinkayotl (Sl 115:4; Hch 17:​16; 1Co 10:​14).

  • tetl kampa motetoniyaya ome tepamitl.

    Tetl tlen kitlaliyayaj inakastla se ueyi kali o kampa monamikiyaya ome tepamitl, uan tlauel tlapaleuiyaya para mosansejkotilijtos. Nopa tetl tlen más ueyi kampa motetoniyaya ome tepamitl, eliyaya nopa tetl kampa nochi motsintetoniyaya. Nochipa kitlapejpeniyayaj se tetl tlen tlauel tetik kampa kitsintetoniyayaj uejueyi kali uan tepamitl tlen kiyaualouayaya se altepetl. Ni tlajtoli motekiuia para kiixnextis itsinpeualtil Tlaltipaktli. Jesús nojkia kiiljuiaj “nopa ueyi tetl kampa nochi motsintetonia” ipan tlanechikoli, tlen kiixnextia kej se kali (Ef 2:​20; Job 38:6).

  • tetl tlen ika tisij.

    Se tetl malakachtik o yaualtik tlen kitlaliyayaj ipani seyok tetl tlen ika kitisiyayaj iyol tlen kipixkayayaj. Tlatlajkotipa nopa tetl tlen eltoya tlatsintla kitlaliyayaj se kuauitl kampa momalakachouayaya nopa tetl tlen eltoya uejkapa. Uejkajkia kema moijkuilok Biblia, miakej kipixtoyaj ipan ininchaj se tetl tlen ika tisiyayaj uan siuamej kimalakachouayayaj san ika ininmax. Tlauel monekiyaya nopa tetl para kichijchiuasej pantsi tlen ika mopanoltiskiaj mojmostla, yeka Nopa Tlanauatili Tlen Kimakakej Moisés kiijtouayaya amo kinamikiyaya kikuilisej se akajya nopa tetl tlen ika tisiyaya para kinextis nelia kikuepaskia nopa tomij tlen kitlanejtijtoyaj. Nopa uejueyi tetl tlen ika tisiyayaj eliyayaj sanse kej nopa pilsiltsitsij, pero kimalakachouayayaj tlapialmej (Dt 24:6; Mr 9:​42).

  • tetlajchiuiaj.

    Kema maseualmej kineltokaj katli ya miktokej kipiaj inintonal uan kinnojnotsaj katli yoltokej ika se maseuali katli kimati kenijkatsa monojnotsas ininuaya tonaltsitsij. Nopa tlajtoli “tetlajchiuiaj” ika griego eli farmakía, tlen kiijtosneki ‘kema kitekiuiaj drogas’. Ni tlajtoli pejki motekiuia kema tetlajchiuiyayaj, pampa uejkajkia maseualmej kitekiuiyayaj drogas kema kintlajtlaniyayaj amo kuali ajakamej ma kinmakakaj chikaualistli para tetlajchiuisej (Gál 5:​20; Ap 21:8).

  • titlatelchiuas.

    Tijtemajmatis o tijnekis ma kipano tlen amo kuali se akajya o se tlamantli. Amo eli sanse kema titetlaijiljuis o tikijtos se tlamantli kema tlauel tikualantos. Nochipa, kema se akajya tlatelchiua kiijtoua teipa panos se tlamantli tlen amo kuali. Tlaj eli Dios katli kiijtoua o se akajya katli ya kitekimakatok, uajka eli ipati kej tlen kiijtoua se teokamanalojketl (Gé 12:3; Nú 22:​12; Mr 11:​21; Hch 23:​12; Ro 12:​14). Kemantika kema se akajya tlatestigojketsa pero amo kichiua tlen kiijtoua, uajka kitelchiuaj (Ne 10:​29).

  • tlaixpamitl.

    Kichiuayayaj se kentsi uejkapa uan kichijchiuayayaj ika tlali, tetl tlen kitekpichouayayaj, se ueyi tetl najmaxtik o ika kuauitl tlen kialtiyayaj ika tepostli. Ipani temaktiliyayaj tlapialmej, ofrendas o incienso kema tlaueyichiuayayaj. Ipan nopa achtoui cuarto tlen nopa tabernáculo uan ipan teokali eltoya se pilsiltsi “tlaixpamitl tlen oro” kampa kitlatiyayaj incienso. Kichijchijtoyaj ika kuauitl uan kialtijtoyaj ika oro. Kalixpa eltoya se “tlaixpamitl tlen bronce” tlen eliyaya más ueyi kampa temaktiliyayaj ofrendas tlatlatili. Tlaixpamitl nojkia kitekiuiyayaj religiones tlen amo melauakej kema tlaueyichiuayayaj (Éx 39:​38, 39; 1Re 6:​20; Mt 5:​23, 24; Lu 1:​11; Hch 17:​23).

  • tlaixpanoj ika tlen kiijtouaj.

    Ika griego kiijtosneki kema se akajya kiijtoua tlajtoli tlen teyolkokoua o teistlakauia. Nojkia motekiuia para kiijtosej tlajtoli tlen ika kiixpanoj Dios, maseualmej uan tlamantli tlen tlatsejtseloltik (Lu 12:​10; Ap 16:9).

  • tlajtolsenkaualistli.

    Kema omej kitenkauaj kichiuasej se tlamantli tlen tlauel ipati o ayokmo kichiuasej. Uelis kichiuas Dios ika maseualmej, o san kichiuasej maseualmej. Kemantika kema omej kitenkauaj se tlamantli, san setsi moneki kichiuas. Uan kemantika omej moneki kichiuasej tlen kitenkajkej. Biblia amo san kiijtoua nopa tlajtolsenkaualistli tlen Dios kichijki ika maseualmej, nojkia kiijtoua nopa tlajtolsenkaualistli tlen kichijkej maseualmej, uejueyi familias, altepemej uan se keski grupos tlen maseualmej. Nopa tlajtolsenkaualistli tlen kinpaleuia miakej maseualmej eli nopa tlajtolsenkauali tlen Dios kichijki ika Abrahán, ika David, ika altepetl Israel (tlajtolsenkauali tlen nopa Tlanauatili) uan ika Israel tlen iaxka Dios (yankuik tlajtolsenkauali) (Gé 9:​11; 15:​18; 21:​27; Éx 24:7; 2Cr 21:7; Lu 22:​29; Hch 3:​25; 2Co 3:6; Heb 8:6).

  • tlaketsali.

    Se poste o kampa motetonia se tlamantli. Kema Salomón kichijchijki nopa teokali kitlalilik tlaketsali, uan nojkia kiampa kichijki ika sekinok kali. Nojkia kitekiuiyayaj para kiixnextisej se tlamantli tlen tlauel tlapaleuia (1Ti 3:​15) o nochipa ma ijkato (Ap 3:​12) ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego (Jue 16:​29; 1Re 7:​21).

  • Tlaketsalmej Tlen Salomón.

    Kema Jesús itstoya ipan Tlaltipaktli, ni tlaketsalmej eltoya ika kampa kisa Tonati ipan ikalixpa nopa teokali. Maseualmej moiljuiyayaj ni nojkia eliyaya tlen nopa teokali tlen Salomón. Nopaya nejnenki Jesús “kema tlaseseyayaya”, uan nopaya mosentiliyayaj nopa achtoui Cristo itokilijkauaj para kiueyichiuasej Dios (Jn 10:​22, 23; Hch 5:​12).

  • tlanauatijkayotl.

    Nopa tlajtoli motekiuia para moijtos san Jehová kinamiki tlanauatis, uan kinextia ika iTlanauatijkayo Dios kampa kitlapejpenijtok iKone Cristo Jesús ma tlanauati (Mt 12:​28; Lu 4:​43; 1Co 15:​50).

  • tlanauatili.

    Kema peua ika mayúscula uelis kiijtosneki nochi Nopa Tlanauatili Tlen Kimakakej Moisés o nopa achtoui makuili libros tlen uala ipan Biblia. Kema moijkuiloua ika minúscula, kiijtosneki se tlanauatili tlen uala ipan Nopa Tlanauatili Tlen Kimakakej Moisés o tlen motlatskilijtok ipan se tlanauatili (Éx 18:​20; Dt 4:8; Mt 7:​12; Gál 3:​24).

  • tlanechikoli.

    Se keskij maseualmej tlen mosentiliaj para kichiuasej se tlamantli. Ipan iTlajkuilol Dios Ika Hebreo, miakpa kiijtosneki altepetl Israel. Uan ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego, miakpa kineki kiijtos nochi nopa tlanechikoli tlen Cristo itokilijkauaj, maske kemantika nojkia kineki kiijtos sejse tlanechikoli (1Re 8:​22; Hch 9:​31; Ro 16:5).

  • tlaneskayotl; señal.

    Eli se tlamantli, nojkia tlen kichiuaj, tlen pano o tlen kichiua ma timosentlachilikaj tlen kinextia seyok tlamantli, tlen panotok o tlen teipa panos (Jn 2:​18; Ap 15:1).

  • tlapajpaktik.

    Ipan Biblia nopa tlajtoli ika hebreo uan griego tlen motlajtolkuepa kej “tlapajpaktik” amo san kiijtosneki kema se akajya amo sokiyo; nojkia kiijtosneki kichijtos kampeka itstos tlapajpaktik o sampa kichiuas kampeka itstos tlapajpaktik, nopa kiijtosneki amo kipias yon se tlamantli tlen amo kuali yon kichiuas se tlamantli tlen sokiyo ipan inemilis o kema tlaueyichiua. Ipan Nopa Tlanauatili Tlen Kimakakej Moisés kiijtosneki kema motlapajpakchiuayayaj kej kiijtouayaya nopaya (Le 10:​10; Sl 51:7; Mt 8:2; Snt 1:​27).

  • tlapaleuijketl; siervo ministerial.

    Nopa tlajtoli griego diákonos, nojkia motlajtolkuepa kej “tlatekipanojketl”. Nopa tlapaleuianij o siervos ministeriales kinpaleuiaj ueuejtlakamej ipan se tlanechikoli. Para uelis kiampa tlatekipanosej, moneki kichiuasej se keski tlamantli tlen Biblia kiijtoua (1Ti 3:​8-​10, 12).

  • tlatestigojketsa.

    Kema se akajya tlatestigojketsa para kinextis se tlamantli nelnelia melauak o motenkaua nelnelia kichiuas o amo kichiuas se tlenijki. Miakpa eli kema kitenkauaj kichiuasej se tlamantli ika se akajya katli kipia tlanauatili, uan más kiampa kichiuaj ika Dios. Jehová kinextik nelnelia kiaxitis nopa tlajtolsenkaualistli tlen kitenkauilik Abrahán kema tlatestigojketski (Gé 14:​22; Heb 6:​16, 17).

  • tlatsejtseloltik.

    Se kuali tlamantli tlen Jehová kipia, san ya senkistok tlapajpaktik uan tlatsejtseloltik ipan nochi tlamantli (1Sa 2:2; Jn 17:​11). Kema motekiuia ika maseualmej (Ef 1:4; Hch 3:​21), tlamantli (Ro 7:​12; 11:​16; 2Ti 3:​15), se keski lugares (1Co 3:​17; Hch 7:​33; Heb 9:1) uan tekitl (Éx 28:​36), nopa tlajtoli ika hebreo uan griego kampa mokixtia kiijtosneki kiiyokatlalijtokej o kitlapajpakchijtokej para motekiuis ipan nopa tekitl tlen ika kiueyichiuaj Jehová, nopa Dios katli tlatsejtseloltik. Ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego nopa tlajtoli “tlatsejtseloltik” nojkia kiampa kiijtosneki. Nojkia motekiuia kema se akajya kuali monejnemiltia (2Co 7:1; 1Pe 1:​15, 16).

  • tlayakanketl.

    Se tlakatl katli moneki kinmokuitlauis uan kintlachilis katli itstokej ipan tlanechikoli. Ika griego moijtoua epískopos, tlen kiijtosneki katli temokuitlauia uan temanauia. Nopa tlajtoli tlayakanketl uan ueuejtlakatl, kiijtosneki sanse tlamantli uan motekiuia kema se tlakatl kitekimakaj ipan tlanechikoli. Nopa tlajtoli ueuejtlakatl (ika griego moijtoua presbýteros) kinextia katli kej nopa kitekimakaj moneki kinextis kuali tlaneltoka. Uan nopa tlajtoli tlayakanketl kinextia nopa tekitl tlen moneki kichiuas (Hch 20:​28; 1Ti 3:​2-7; 1Pe 5:2).

  • Tlayakanketl Katli Más Ueyi.

    Nopa tlajtoli ika griego kampa mokixtia, kiijtosneki ‘tlayakanketl katli más ueyi’. Kinextia nopa tekitl tlen tlauel ipati tlen Jesús kichiua para kinmakixtis maseualmej katli xitlauakej para ayokmo ma mikikaj pampa tlajtlakolejkej uan para ma kipiakaj nemilistli tlen amo kema tlamis (Hch 3:​15; 5:​31; Heb 2:​10; 12:2).

  • tlen achtoui tlaki.

    Achtoui itlajka se tlamantli tlen kitekij o kipixkaj. Jehová kinnauatik israeleuanij ma kimakakaj ininachtouikoneuaj, inintlapialjuaj tlen achtoui tlakatiyayaj uan nopa achtoui itlajka tlen kitoktoyaj. Nochi israeleuanij sansejko kimaktiliyayaj Dios tlen achtoui kipixkayayaj ipan Nopa Iljuitl Tlen Pantsi Tlen Amo Kipia Levadura uan ipan Nopa Iljuitl Tlen Pentecostés. Nopa tlajtoli kej se kuatlajkayotl tlen achtoui tlaki, nojkia motekiuia ika Cristo uan itokilijkauaj katli kintlapejpenijtokej ika ichikaualis Dios (1Co 15:​23; Nú 15:​21; Pr 3:9; Ap 14:4).

  • tlen amo tlapajpaktik.

    Ipan Biblia motekiuia kema kamanalti tlen se tlamantli tlen sokiyo o tlen kiixpano Jehová itlanauatiljuaj, o se akajya tlen sokiyo o amo kuali monejnemiltia. Miakpa nojkia motekiuia ipan Nopa Tlanauatili Tlen Kimakakej Moisés kema kiijtoua se tlamantli amo kuali, amo xitlauak o sokiyo (Le 5:2; 13:​45; Hch 10:​14; Ef 5:5). Xikita TLAPAJPAKTIK.

  • tlen Dios ayamo tematiltia.

    Se tlamantli tlen Dios mosentlalijtok kichiuas, pero amo aka kiiljuia hasta kema kinamiki uan san kinmatiltia katli ya kineki ma kimatikaj (Mr 4:​11; Col 1:​26).

  • tlen ika moajkoluijkomayayaj.

    Tlakamej uan siuamej momajtoyaj moyoyontiaj ika ome yoyomitl o peseli. Achtoui mokentiyayaj se yoyomitl tlen kipiayaya imangas o túnica, (ika griego kiiljuiyayaj khiton′) tlen asiyaya hasta inintlankua o ininikxikechtla. Ipani motlaliliyayaj seyok yoyomitl (ika griego kiiljuiyayaj hima′tion) tlen kemantika eliyaya se yoyomitl kojkoxontik o kojkoxtaltik, pero más kitekiuiyayaj se ueyi yoyomitl tlen san xitlauak kitejtektoyaj tlen amo ouij motlaliliyayaj uan mokixtiliyayaj (Mt 5:​40).

  • tlen kitenkauaj.

    Kema se akajya kitenkauiliyaya Dios se tlenijki. Kitenkauayaya kichiuas se tlamantli, temakas se ofrenda, kichiuas se tekitl o kikauas se tlamantli maske amo eli se tlajtlakoli. Kiitayayaj sanse kej kema se akajya tlatestigojketsayaya (Mt 5:​33).

  • tlen tlaxtlauaj para temakixtisej.

    Se tlamantli tlen ika tlaxtlauayayaj para kikixtisej se akajya kampa tsaktoya, para ayokmo ma kitlatsakuiltikaj, para kimakixtisej tlen tlajtlakoli o se tlamantli tlen monekiyaya kichiuas. Amo nochipa kiixtlauayayaj ika tomij (Is 43:3). Monekiyaya tlaxtlauasej para kinmakixtisej ipan miak tlamantli. Se neskayotl, ipan altepetl Israel ininachtouikoneuaj israeleuanij katli eliyayaj okichpilmej uan tlapialmej ininachtouikoneuaj tlen okichmej eliyayaj iaxka Jehová uan kiniyokatlaliyayaj para nopa tekitl tlen ika kiueyichiuaskiaj. Monekiyaya tlaxtlauasej para kinmakixtisej uan kiampa ayokmo kichiuaskiaj nopa tlamantli (Nú 3:​45, 46; 18:​15, 16). Tlaj se toro katli mosisiniyaya amo kitlachiliyayaj uan kimiktiyaya se akajya, iteko nopa toro monekiyaya tlaxtlauas para momakixtis uan kiampa ayokmo kimiktiskiaj (Éx 21:​29, 30). Pero kema se akajya temiktiyaya pampa kiampa kinejki kichiuas, amo kiseljuiliyayaj tlen tlaxtlauayaya para momakixtis (Nú 35:​31). Biblia kiijtoua nopa tlaxtlauili tlen más ipati elki tlen Cristo tlaxtlajki kema temaktilik inemilis para kinmakixtis tlen tlajtlakoli uan mikilistli nochi maseualmej katli tlaneltokaj (Sl 49:​7, 8; Mt 20:​28; Ef 1:7).

  • tlen xitlauak.

    Ipan Biblia kiijtosneki tlen kuali kema motlatskilia ipan itlanauatiljuaj Dios kampa kiijtoua tlake kuali uan tlake amo (Gé 15:6; Dt 6:​25; Sof 2:3; Mt 6:​33). Nopa tlajtoli kampa mokixtik, nojkia motlajtolkuepa kej “ika tlen kuali” (Sl 7:8).

  • tlikomitl.

    Eli se tlamantli tlachijchiuali ika oro, plata o cobre tlen motekiuiyaya ipan yoyonkali uan ipan teokali tlen ika kitlatiyayaj incienso, kikixtiyayaj tlikoli tlen nopa tlaixpamitl kampa temaktiliyayaj tlapialmej uan tlen ika kiijkuiniyayaj nopa mechas tlen nopa tlauilketsali tlachijchiuali ika oro (2Cr 26:​19; Heb 9:4).

  • tlitl tlen eli kej se ueyi akomoli.

    Eli se lugar tlen kiixnextia nopa tlitl “tlen tlatla ika azufre”. Nojkia kiiljuiaj “ompa mikilistli”. Nopaya kinkuamajkauaj katli tlajtlakolchiuaj uan amo moyolkuepaj, nojkia Diablo, mikilistli uan Mijkaostotl. Kema kiijtoua nopaya kikuamajkauaj tlamantli tlen tlitl amo tleno ueli kichiuilia, kej Diablo, mikilistli uan Mijkaostotl, ni akomoli san kiixnextia kintsontlamiltisej para nochipa uan amo kampa nochipa kintlaijiyouiltijtosej (Ap 19:​20; 20:​14, 15; 21:8).

  • tomij tlen kimakaj se tekichijketl.

    Ipan iTlajkuilol Dios Ika Griego kiijtosneki tomij tlen temakayaya se maseuali (Ne 5:4; Ro 13:7).

  • tonali kema Dios tetlajtolsenkauas.

    Tonali kema maseualmej temakasej cuenta iixpa Dios, uelis san se keski altepemej o nochi maseualmej. Nojkia uelis kiijtosneki se keski tonali kema kintsontlamiltisej nochi katli kinamiki kiampa ma kintlatsakuiltikaj. Sekinok maseualmej, kema kintlajtolsenkauasej kinpaleuis para ma momakixtikaj uan ma kiselikaj nopa nemilistli tlen amo kema tlamis. Jesucristo uan iapóstoles kiijtojkej para teipa asiskia se “Tonali Kema Dios Tetlajtolsenkauas”, kema kintlajtolsenkauaskia katli yoltokej uan nojkia katli miktokej (Mt 12:​36).

  • Tonali Kema Kiixtsakuayayaj Tlajtlakoli.

    Tonali tlen más ipati para israeleuanij, nojkia kiiljuiaj Yom Kipur (del hebreo yohm hakkippurím, kiijtosneki ‘tonali kema tlaixtsakuayayaj’). Iljuichiuayayaj ipan 10 tlen etanim. San ipan nopa tonali tlen nopa xiuitl kalakiyaya nopa sumo sacerdote Kampa Más Tlatsejtseloltik ipan yoyonkali, uan teipa ipan teokali. Nopaya temakayaya inineso nopa tlapialmej por itlajtlakoljuaj, inintlajtlakoljuaj nopa sekinok levitas uan inintlajtlakoljuaj nochi israeleuanij. Kema temaktiliyayaj tlapialmej kiixnextik kema Jesús temaktilik inemilis, uan senkistok kiixtsajki inintlajtlakoljuaj nochi maseualmej, san se uelta uan para nochipa. Kiampa nochi maseualmej ueliskia moyoltlalisej iuaya Jehová. Eliyaya tlatsejtseloltik nopa tonali kema mosentiliyayaj uan mosauayayaj. Nojkia eliyaya se sábado, se tonali kema amo tekitiyayaj kej ipan sekinok tonali (Le 23:​27, 28; Hch 27:9; Col. 1:​20; Heb 9:​12).

  • tonali kema tlachijchiuayayaj.

    Kiampa kitokaxtiyayaj nopa tonali kema ika ualmostla eliskia sábado. Ipan nopa tonali judíos mokualtlaliyayaj para amo tleno kichiuasej ipan sábado. Tlamiyaya kema kalakiyaya Tonati ipan nopa tonali tlen nama tikixmatij kej viernes, pampa ika tlapoyaui peuayaya sábado. Judíos kiitayayaj se tonali peuayaya uan tlamiyaya kema ya tlayouayaya (Mr 15:​42; Lu 23:​54).

  • tonali, tlen mochijtok ipan Tlaltipaktli.

    Tlajtoli griego aiṓn. Motekiuia kema kamanalti tlen pano o tlen mochiua kampa ueli o tlamantli tlen pano san ipan se keski tonali o xiuitl. Kema Biblia kiijtoua “tlen onka ipan ni tonali”, kiijtosneki tlen panotok ipan nochi Tlaltipaktli ipan se keski tonali uan nojkia kej maseualmej monejnemiltiaj (2Ti 4:​10). Ika nopa tlajtolsenkaualistli tlen mochijki ika iTlanauatil Moisés, Dios kipeualtik se tonali tlen se keskij maseualmej kiiljuiaj tonali tlen israeleuanij o judíos. Teipa ika tlen Jesucristo kichijki pampa techmakixtiko, pejki seyok tonali tlen nojkia kinasi Cristo itokilijkauaj katli kintlapejpenijtokej ma yakaj iluikak. Kiampa pejki se yankuik tonali kampa moaxitia se keski tlamantli tlen san kiixnextijtoya nopa tlajtolsenkaualistli tlen mochijki ika iTlanauatil Moisés. Kema Biblia kiijtoua “tlen mochijtok ipan Tlaltipaktli” kiijtosneki miak xiuitl o tlamantli tlen panotok ipan Tlaltipaktli o tlen nojua panos (Mt 24:3; Mr 4:​19; Ro 12:2; 1Co 10:​11). Xikita KEMA TLAMIS TLEN MOCHIJTOK IPAN TLALTIPAKTLI.

  • toTeko iTlakualis.

    Se tlakualistli kampa kikuaj pantsi tlen amo kipia levadura o tlasonejkayotl uan kiij vino, tlen kiixnextia itlakayo uan ieso Cristo; kema moilnamiki imikilis Jesús. Biblia kinnauatia Cristo itokilijkauaj ma kiilnamikikaj, yeka nojkia kiiljuiaj Kema Moilnamiki Cristo Imikilis (1Co 11:​20, 23-​26).

  • trompeta.

    Tlen ika tlapitsayayaj uan kichijchijtoyaj ika tepostli. Ni kitekiuiyayaj para tematiltisej se tlamantli o para kichiuasej se uikatl. Miakpa kema kipitsaj nopa trompeta, kiixnextia kema Jehová tetlajtolsenkaua uan sekinok tlamantli tlen tlauel ipati tlen uala tlen Dios (1Co 15:​52; Ap 8:​7-​11:​15).

U

  • uaktok tlali.

    Ipan Biblia amo san kiijtosneki kampa onka miak xali, nojkia kiijtosneki kampa amo aka itstok uan kampa amo tlaeli, onka miak tetl uan amo onka atl, uan kampa onka se kentsi sakatl (Jer 23:​10; Mr 1:4).

  • uapali tlen kikoyonijtoyaj.

    Tlen ika kintlatsakuiltiyayaj maseualmej para amo uelis moolinisej. Kemantika san amo ueliyayaj kioliniaj ininikxi. Uan kemantika amo ueliyaya kioliniaj inintlakayo, uelis pampa amo kinkauiliyaya ma kiolinikaj ininikxi, ininmax uan ininkechkuayo (Jer 20:2; Hch 16:​24).

  • ueuejtlakatl.

    Se tlakatl katli ya kipia ixiui. Ipan Biblia más motekiuia kema kamanalti tlen se tlakatl katli kitekimakatokej para ma kipia tlanauatili ipan se altepetl. Ipan libro Apocalipsis nojkia motekiuia para se keskij katli itstokej ipan iluikak. Ika griego moijtoua presbýteros, uan motlajtolkuepa kej “ueuejtlakatl” kema kiijtosneki katli kintekimakatokej para ma kinyakanakaj katli itstokej ipan tlanechikoli (Éx 4:​29; Pr 31:​23; 1Ti 5:​17; Ap 4:4).

  • ueyi iyolo Dios.

    Nopa tlajtoli ika griego tlen uejkajkia motekiuiyaya kinekiyaya kiijtos se tlamantli tlen kualtsi o yejyektsi. Miakpa kiijtosneki se kuali regalo o kema temakaj se tlenijki ika nochi ininyolo. Kema tikijtouaj Dios kipia ueyi iyolo ika tojuantij, kineki kiijtos Dios temaka se regalo ika nochi iyolo, uan amo kichia ma kikuepilikaj. Kinextia Dios tlauel kipaktia temakas se tlamantli, kipia kuali iyolo uan tlauel kiniknelia maseualmej. Nopa tlajtoli griego nojkia uelis motlajtolkuepas kej “favor” uan “regalo tlen tlauel kuali”. Kineki kiijtos se tlamantli tlen kimakaj se akajya maske amo motlanilijtok o amo kinamiki kiselis; san kiselia pampa katli temaka kipia kuali iyolo (2Co 6:1; Ef 1:7).

  • ueyi tlaijiyouilistli.

    Nopa tlajtoli ika griego tlen motekiuia para “tlaijiyouilistli” kinextia kenijkatsa se akajya mokuesoua o tlaijiyouia pampa motetsopa ika miak tlamantli. Jesús kiijtok ipan Jerusalén onkaskia se “ueyi tlaijiyouilistli” tlen amo kema onkatoya. Nojkia miakpa kamanaltik tlen nopa “ueyi tlaijiyouilistli” tlen teipa kinasiskia nochi maseualmej, kema yaya ualaskia ika iueyitilis (Mt 24:​21, 29-​31). Pablo kiijtok ni tlaijiyouilistli eli se tlamantli tlen Dios kinamiki kichiuas para “kintlatsakuiltis katli amo kiixmatij Dios uan katli amo kineltokaj nopa kuali tlamachtili tlen toTeko Jesucristo”. Ipan Apocalipsis, capítulo 19 nesi Jesús kinyakana katli itstokej iluikak para kiteuisej nopa fiero tlapiali, tlanauatianij katli itstokej ipan Tlaltipaktli uan ininsoldados (2Te 1:​6-8; Ap 19:​11-​21). Biblia nojkia kiijtoua “tlauel miakej maseualmej” momanauiaj ipan nopa ueyi tlaijiyouilistli (Ap 7:​9, 14). Xikita ARMAGEDÓN.

X

  • xiuitl tlen chichik.

    Sejse tlamantli pilxiuitsitsij tlen tlauel chichik uan tlauel mijyotia. Ipan Apocalipsis 8:​11, kineki kiijtos se tlamantli tlen tlauel chichik uan eli se veneno, nojkia kiiljuiaj absintio.

Y

  • yoyomitl tlen uapaktik.

    Eli se tlamantli tlen tlauel uapaktik o chachatik uan kitekiuiaj para kichijchiuasej koxtali, kampa kiajokuij iyol se tlenijki. Kiijtsomayayaj ika iijuiyo chivo tlen yayauik uan kitekiuiyayaj para kichiuasej yoyomitl tlen kitekiuiyayaj kema mokuesouayayaj (Gé 37:​34; Lu 10:​13).

Z

  • Zeus.

    Se dios tlen kinyakanayaya sekinok dioses tlen kinueyichiuayayaj griegos. Ipan Listra, maseualmej moiljuijkej Bernabé eliyaya Zeus. Nechka Listra kipantijtokej se keski tlajkuiloli tlen uejkajkia kichijkej kampa ijkuilijtok “Zeus isacerdotes” uan “Zeus, nopa dios katli eli Tonati”. Nopa barco kampa Pablo kistejki tlen Malta, iixpa kipixtoya se tlaixkopinkayotl kej se teteyotl tlen “iKoneuaj Zeus”, katli eliyayaj gemelos uan motokaxtiyayaj Cástor uan Pólux (Hch 14:​12; 28:​11).

    Amatlajkuiloli ika Náhuatl de la huasteca (1993-2025)
    Xijtsakua
    Xijpeualti nikaj
    • náhuatl de la huasteca
    • Xitetitlanili
    • Kampa uelis tijpatlas
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kej moneki tijtekiuis
    • Tlen sekinok amo uelis kiitasej
    • Xitlapejpeni tlake tijneki tikitas
    • JW.ORG
    • Xijpeualti nikaj
    Xitetitlanili