Enero

Jesús yekinika “kiitak siuatsin” uan satepan “semi kiyoliknelij” (Luc. 7:13). Sayoj ke Jesús amo sayoj kiiknelij, ta kinextij ika tein kichiuak. Xa kinojnotsak kemej kiyolseuis keman kiluij: “Amo xichokaok”. Jesús amo sayoj kinojnotsak, ta kichiuak maj oksepa nemi ikonetsin uan “kimaktilij” (Luc. 7:​14, 15). ¿Toni techmachtia milagro tein kichiuak Jesús? Techmachtia keniuj moneki tikinyolikneliskej akin tayokoxtokej porin momikilij aksa akin kitasojtayaj. Ijkon kemej Jesús kichiuak iuan ikonetsin nejon siuat akin amo kipiayaok itakatsin. Sayoj ke kemaj uelis tikinyolikneliskej uan tikinpaleuiskej akin tayokoxtokej porin momikilij aksa akin kitasojtayaj. Yekinika moneki tikitaskej tein kipanotokej uan satepan moneki tikijtoskej oso tikchiuaskej teisa tein kinpaleuis uan kinyolseuis (Prov. 17:17; 2 Cor. 1:​3, 4; 1 Ped. 3:8). Maski amo miak taman tein tikijtoskej uan tein tikchiuaskej uelis semi kinpaleuis. w23.04 5, 6 § 13-15

Maski Jesús kimati ke itasojikniuj momikilijya, kinemilij mokauasok ome tonal achto ke yas Betania. Uan keman ajsik, Lázaro kiuikayaya naui tonal ke momikilijka. Jesús kineki kichiuas teisa tein kinpaleuis itasojikniuan uan tein kiueyitalis Dios (Juan 11:​6, 11, 17). ¿Toni techmachtia nejin kemej moneki timouikaskej iniuan oksekin? Keman María uan Marta kinauatijkej Jesús tein panotoya, amo kiluijkej maj yani Betania, ta sayoj kiluijkej ke itasojikniuj mokokouaya (Juan 11:3). Keman Lázaro momikilij, Jesús ueliskia kichiuas maj oksepa nemini desde kampa yetoya. Sayoj ke kiixtalij yas Betania para yetos iniuan itasojikniuan María uan Marta. ¿Tikonpia se motasojikniuj akin kineki mitsonpaleuis maski amo tikontajtanij? Komo ijkon, tikonmati ke uelis mitsonpaleuis nochipa ‘keman tiontajyouis’ (Prov. 17:17). No tikinpaleuiskej totasojikniuan komo tikchiuaj kemej Jesús. w23.04 10 § 10, 11

Keman tikpiaj se ueyi ouijkayot, xa ueliskia tiknemiliskej ke Jehová amo keman kichiuas xochital. Sayoj ke nejin amo nochipa kijtosneki ke amo titakuaujtamatij. Maj tiknemilikan nejin, keman semi taseseya xa tiknemiliskej ke amo keman tonasok. Sayoj ke nochipa ejko tiempo keman tona uan taxiujtata, no ijkon panoua keman titayokoxtokej, uelis tiknemiliskej ke amo keman mochiuas xochital. Sayoj ke komo semi titakuaujtamatij iuan Jehová, tikneltokaskej ke tein motenkaua yekmelauj kichiuas (Sal. 94:​3, 14, 15; Heb. 6:​17-19). Komo titakuaujtamatij iuan Jehová, techpaleuis maj tiksentokakan tiktayekanaltikan tiktekitiliskej. Para titanojnotsaskej no moneki semi titakuaujtamatiskej. Miakej kiuelkakij ke amo uejkaua Dios kichiuas se xochital, sayoj ke kinemiliaj ke amo keman mochiuas (Mat. 24:14; Ezeq. 33:32). Yejua ika, moneki semi timoyekpiaskej para amo ijkon titanemiliskej, ta maj tikchiuakan tein techpaleuis maj okachi titakuaujtamatikan. w23.04 27 § 6, 7; 28 § 14

¿Kemansa tionmotajtaniani ox Jehová kinankilia tonetataujtiluan? Komo kemaj, amo sayoj tejuatsin. Miakej tokniuan no motajtanianij nejon, uan okachiok keman kipianij ouijkayomej. Komo titajyouijtokej xa ouij techkisas tikitaskej keniuj Jehová kinankilia tonetataujtiluan. ¿Keyej uelis tikneltokaskej ke Jehová kinnankilia itekitikauan keman kitataujtiaj? Biblia kijtoua ke Jehová semi techtasojta uan techpatiuita (Ageo 2:7; 1 Juan 4:10). Yejua ika, techyolchikaua maj tiktataujtikan uan maj tiktajtanikan maj techpaleui (1 Ped. 5:​6, 7). Kineki techpaleuis para maj okachi iuan timotokikan uan maj tikxikokan nochi ouijkayomej tein tikpiaj. Itech Biblia, miakkan tikajsij kampa kijtoua ke Jehová kinnankilij itekitikauan keman kitataujtijkej. Xa tikelnamikij tein kipanok tekiuaj David. w23.05 8 § 1-4

María kuali mouikaya iuan Jehová uan iuan takuaujtamatia. Amo kichiuaya nejin porin José no takuaujtamatia uan kuali taixyekanaya, ta porin yejua kuali kiixmatia iTajtol Dios. No kixelouaya tiempo para tanemilis (Luc. 2:​19, 51). María no katka kuali tesiuatsin porin kuali mouikaya iuan Jehová. Miakej tokniuan siuamej mochikauaj kichiuaskej kemej yejua. Maj tikitakan tein kipanok se tokniuj siuat akin monotsa Émiko. Yejua kijtoua: “Keman katka noselti nejua nikixtaliaya kemanian nimomachtis. Sayoj ke satepan ke nimonamiktij, notakatsin toka motataujtiaya uan kiitaya maj tinochin kuali timouikakan iuan Jehová. Nikitak ke nitakuaujtamatia porin notakauj kichiuaya nochi. Nikmatia ke nejua monekia nikchiuas maj kuali nimouika iuan Jehová. Yejua ika axkan nikxeloua tiempo para nimotataujtis noselti, nikixtajtoltis Biblia uan itech nitanemilis” (Gál. 6:5). Siuatsitsin, komo namochikauaj okachi kuali namouikaskej iuan Jehová, namotakauan okachi namechtasojtaskej uan namechiluiskej ke kuali tein nankichiujtokej (Prov. 31:30). w23.05 22 § 6

Keman tiyolij ayamo tikmojkatokaj Jehová, yejua ika moneki timomachtiskej keniuj tikchiuaskej. Uelis peuas tikmojkatokaskej komo tikitaj tein kichijchiuak. Keman tikitaj ke tein Jehová kichijchiuak kinextia ke tel tamatkej, tel chikauak uan semi techtasojta, techpaleuis maj semi tikpoujkaitakan uan maj tiktasojtakan (Rom. 1:20). Komo nochipa tiktataujtiaj Jehová, no techpaleuis maj tikmojkatokakan. Keman okachi iuan titajtouaj, okachi tikneltokaj ke yekmelauj nemi. Keman tiktajtaniaj maj techpaleui maj tikxikokan se ouijkayot, tikmatij ke yejuatsin techpaleuis porin semi chikauak. Keman tiktasojkamatiliaj porin kitemakak iKonetsin maj toka momikiliki, tikelnamikij ke yejuatsin semi techtasojta. Uan keman tiktataujtiaj maj techixyekana keman tikpiaj kuejmolmej, tikelnamikij ke semi tamatkej. Nejin netataujtilmej techpaleuiaj maj okachi tikpoujkaitakan Jehová uan maj tikixtalikan amo tikchiuaskej nion teyi tein ika ueliskia tikauaskej. w23.06 15 § 6, 7

Jehová yejua akin kinamiki maj techmaka tanauatilmej uan nochipa kichiua maj itanauatiluan amo ouij moajsikamatikan. Oloch taojtokaltianij itech yekinika siglo kijtoj eyi taman tein akin tikchiuaj kemej Cristo moneki tiktakamatiskej: 1) maj sayoj tikueyichiuakan Jehová uan amo tein kiueyichiuaj nikan taltikpak, 2) maj tikpoujkaitakan esti kemej Jehová technauatia, uan 3) maj tiktakamatikan keman Biblia kijtoua ke sayoj moneki mosentekaskej akin monamiktijkejya (Hech. 15:​28, 29). ¿Keniuj uelis tiknextiskej ke tiktakamatij Jehová ika nejin eyi taman? Sayoj tikueyichiuaj Jehová uan tiktakamatij. Jehová kinnauatijka israelitas maj sayoj yejuatsin kiueyichiuanij (Deut. 5:​6-10). Uan keman Satanás kitemoj maj Jesús motajtakolmaka, yejua kinankilij ke sayoj moneki tikueyichiuaskej Jehová (Mat. 4:​8-10). Yejua ika, amo tikinueyichiuaj tatadiosmej. Uan amo no tikueyichiuaj aksa akin taixyekana itech taneltokalis, se tekiuaj, se akin mauiltia, akin tatsotsona oso oksekinok akin semi kinixmatij. Tejuan sayoj tikueyichiuaj Jehová akin ‘kichijchiuak nochi’ (Apoc. 4:11). w23.07 14, 15 § 3, 4

Satanás kitemojtok maj tiauilnemikan uan maj tikitakan auilnemilis (Efes. 4:19). Yejua ika maj timomachtikan keniuj tikmojkatokaskej Jehová uan maj amo tikchiuakan tein amo kuali. Itech Proverbios capítulo 9 kipia tamachtilismej tein tinochin uelis techpaleuis, takamej uan siuamej. Sejse akin ininka titajtotij, kemej yeskia kinnojnotsaj akin amo teyi kimatij oso “akin amo semi tamatij”. Uan kemej yeskia kinyoleuaj maj kalakikan ininchan uan maj takuakan (Prov. 9:​1, 4-6). Sayoj ke tataman tein kinpanoua akin kiseliaj keman kinyoleuaj. ¿Keyej tataman? Maj tikitakan. Maj tikitakan keniuj tayoleua “siuat akin amo tanemilia” (Prov. 9:​13-18). Amo ixpinaua keman chikauak kijtoua: “¡Nochin akin amo teyi kimatij maj ualakan nikan!”. Ijkon kinyoleua maj iuan takuakan akin amo teyi kimatij. ¿Uan toni kinpanoua akin kalakij ichan? “Ichan pexontokej mikemej”. Itech okseki capítulos technejmachtijya tein uelis techchiuilis siuat akin amo kitakamati itanauatiluan Dios uan siuaauilnenkej. Techiluia: “Komo se youi ichan kemej yeskia se yaskia para se mikis” (Prov. 2:​11-19). Proverbios 5:​3-10 no techiluia maj timoyekpiakan de siuat akin amo no kitakamati itanauatiluan Dios. Ompa kijtoua: “Imetsuan kiuikaj kampa mikis”. w23.06 21, 22 § 6, 7

Tokniuan tayekananij moneki kinextiskej ke amo kitemouaj maj nochipa mochiua tein kinemiliaj (1 Tim. 3:​2, 3). Se tokniuj tayekankej amo moneki nochipa kichias maj kichiuakan tein yejua kijtoua sayoj porin okachi xiuejya ke oksekin. Yejua kimati ke ichikaualis Jehová uelis kichiuas maj okse tokniuj tayekankej kijto teisa tein okachi tapaleuis. Uan tokniuan tayekananij akin amo kitemouaj maj nochipa mochiua tein kinemiliaj, kiseliaj tein moixtalia maski no taman kemej tanemiliaj. Keman amo tiktemouaj maj nochipa mochiua tein tejuan tiknekij Jehová semi techtatiochiuia. Okachi kuali timouikaj iniuan tokniuan itech nechikol, no tiyolpakij porin itech inechikol Jehová semi titatamamej uan tataman kemej titanemiliaj. Uan no tiyolpakij porin tikchiujtokej kemej Jehová, Dios akin amo kitemoua maj nochipa mochiua tein yejuatsin kinemilia. w23.07 25 § 16, 17

Daniel momachtiaya porin yekmelauj kinekia kimatis tein melauak. Daniel no katka yolyemanik, kimatia ke Jehová kipaleuiskia maj kiajsikamati tein Biblia achto kijtojka komo amo kikauaya uan nochipa kitakamatia (Dan. 2:​27, 28). No kinextij ke katka yolyemanik keman kitajtanij Jehová maj kipaleui (Dan. 2:18). Uan no, tel kuali momachtiaya iTajtol Dios. Kitemouaya tamachtilismej itech amatajkuilol tein moajsia itech nejon tonalmej (Jer. 25:​11, 12; Dan. 9:2). ¿Keniuj no uelis tikchiuaskej kemej Daniel? Xikonita keyej tionmomachtia. ¿Keyej tionmomachtia tein Biblia achto kijtojka ke mochiuaskia? ¿Porin yekmelauj tikonneki tikonmatis tein melauak? Komo ijkon, Jehová mitsonpaleuis (Juan 4:​23, 24; 14:​16, 17). Sekin momachtiaj Biblia porin kinekij kinextiskej ke amo iTajtol Dios. Kinemiliaj ke komo Biblia amo iTajtol Dios uelis yejuan kiixtaliskej tein kuali yetok uan tein amo kuali yetok uan kichiuaskej tein kinekiskej. Tejuan tiknekij timomachtiskej tein achto moijtojka ke mochiuaskia porin yekmelauj tiknekij tikajsikamatiskej. w23.08 9 § 7, 8

Komo tikitaj tein oksekin kichiuaj peuas tiknekiskej tikchiuaskej hasta tein amo tiuelij (Gál. 6:4). Komo nochipa ijkon titanemilijtokej peuas tikintataniskej oksekin uan hasta uelis tikinnexikoluiskej (Gál. 5:26). Komo kichiuaj, xa timoyolkokoskej uan tisiouiskej. Xikonnemili nejin: Biblia techiluia ke “tein tikchiaj uan amo niman mochiua techtayokoltia” (Prov. 13:12). Yejua ika, komo tiknekij tikchiuaskej teisa tein amo tiuelij okachi timoyolkokoskej. Nejon uelis techsioujtis uan kichiuas maj amo semi tiktekitilikanok Jehová. Xikontemo tikonchiuas sayoj tein Jehová mitsontajtania, porin yejuatsin amo mitsontajtanis tein amo tionueli (2 Cor. 8:12). Uelis tionyolseujtos porin Jehová amo kiita tein tejuatsin tikonchiua ika tein oksekin kichiuaj (Mat. 25:​20-23). Yejuatsin kitasojkamati nochi tein tikonchiua porin tikontekitilia ika nochi moyolo, amo tikonkaua uan tiontaxikoua. w23.08 29 § 10, 11

¿Keniuj Jehová kinankilij Sansón? Ika se milagro Jehová kichiuak maj kisani at. Keman Sansón tayik, “moyolkuik uan kiyekmatik” (Juec. 15:19). Uan kampa Jehová kichiujka maj kisani at, kisentokaya onkaya hasta miak xiujmej satepan keman Jehová kichiuak maj tanauatijkej Samuel kijkuilouani amatajkuilol Jueces. Xa keman israelitas kiitayaj nejon kinelnamiktiaya ke komo kitemouayaj maj Jehová kinpaleui, yejuatsin ijkon kichiuaskia keman kipiaskiaj ouijkayomej. Tejuan no moneki tikchiuaskej kemej Sansón, maski titelueliskej tikchiuaskej teisa oso tikchiuanijya seki taman keman tiktekitiliaj Jehová, moneki tiktemoskej maj yejuatsin techpaleui. Moneki tikajsikamatiskej ke amo nochi ueli tikchiuaj uan ke kuali techkisas teisa sayoj komo Jehová techpaleuia. Ijkon kemej Sansón kuali momachilij keman tayik at tein Jehová kimakaka, tejuan no kuali timouikaskej iuan yejuatsin komo tikseliaj nochi tein techmaka (Mat. 11:28). w23.09 4 § 8-10

¿Toni uelis tikchiuaskej komo kinekij techkualantiskej, xa komo kijijtouaj Jehová oso ika mokejkelouaj tein tamachtia Biblia? Maj tiktajtanikan Jehová maj techmaka ichikaualis uan maj techpaleui maj timochiuakan titamatinij para maj kuali titanankilikan. ¿Uan toni uelis tikchiuaskej komo tikitaj ke ueliskia okachi kuali titanankiliskej? Maj oksepa tiktataujtikan Jehová uan maj tikitakan keniuj uelis titanankiliskej keman oksepa ijkon panos. Komo tikchiuaj nejon, yejuatsin techpaleuis ika ichikaualis para uelis timotsakuiliskej uan tiknextiskej ke tiyolnejmachmej. Seki versículos tein kipia Biblia uelis techpaleuiskej maj tiyolnejmachmej keman ueliskia tikualantikisaskej. Ichikaualis Jehová uelis kichiuas maj tikelnamikikan nejon versículos (Juan 14:26). Semej amatajkuilolmej tein techpaleuia maj tiyolnejmachmej yejua amatajkuilol Proverbios, porin ompa techyolmajxitia seki taman tein moneki tikchiuaskej (Prov. 15:18). No kinextia keniuj semi tapaleuia komo amo niman tikualanij keman panoua teisa tein ueliskia techkualantis (Prov. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15). w23.09 15 § 6, 7

Tatitanil Pedro miak xiujmej kitekitilij Jehová uan amo keman kikauak. Tanojnotsak iuan Jesús keman ualajka nikan taltikpak, peuak kinnojnotsa akin amo katkaj judíos uan satepan pouik iniuan oloch taojtokaltianij. Keman Pedro kimatik ke yaya momikilitia, Jehová kinauatij maj kichiua okseki tekimej. Itech xiuit 62 uan 64 satepan ke ualajka Cristo, Dios kichiuak maj kijkuilouani ome cartas: amatajkuilolmej 1 uan 2 Pedro (2 Ped. 1:​12-15). Keman Pedro kijkuiloj nejin cartas, tokniuan ‘kijyouijtoyaj tataman ouijkayomej’ (1 Ped. 1:6). Seki takamej akin amo yolkualmej katkaj kinkajkayauayaj tokniuan uan kinmachtiayaj tein amo yekmelauj, uan no kinekiaj maj amo chipaujkanemikanok itech nechikol (2 Ped. 2:​1, 2, 14). Tokniuan akin nemiaj Jerusalén ‘amo uejkaua kiitaskiaj ke nochi tatamiskiaya’, nejin mochiuaskia keman tateuianij romanos kiixpoloskiaj Jerusalén uan itemplo (1 Ped. 4:7). Tikyekmatij ke cartas tein kijkuiloj Pedro kinpaleuij tokniuan maj kixikokan ouijkayomej tein kipiayaj, uan maj kimatinij toni kichiuaskiaj keman oksepa kipiaskiaj ouijkayomej. w23.09 26 § 1, 2

Jesús ‘kimatik keniuj tatakamatis’ porin tajyouij, uan amo porin kualtsin nemia. Miakpa, tejuan no timomachtiaj keniuj titatakamatiskej keman tikpiaj ouijkayomej. Maj tikelnamikikan tein panok keman peuak ueyi kokolis COVID-19. Techiluijkej maj amo timonechikokanok itech Kali kampa tiMosentiliaj nion maj titanojnotsakanok kajkalpan. ¿Keniuj tionmomachilij? ¿Ouij mitsonkisak tiontatakamatis? Maski kemaj, tein tikonchiuak mitsonpaleuij kuali xionyeto, mitsonpaleuij kuali xionmouika iniuan tokniuan uan tikonyolpaktij Jehová. Axkan tikmatij ke tein yeski tein technauatiskej keman mochiujtos tetsaujkatajyouilis, uelis titatakamatiskej. Xa komo titatakamatij techpaleuis maj timomakixtikan (Job 36:11). Tejuan tiktakamatiskej Jehová porin tiktasojtaj uan tiknekij tikyolpaktiskej (1 Juan 5:3). Amo keman uelis tikepiliskej Jehová tein toka kichiuani (Sal. 116:12). Sayoj ke uelis tikchiuaskej se taman: tiktakamatiskej Jehová uan akin taixyekanaj. Keman titatakamatij tiknextiaj ke titamatinij, uan keman ijkon tikchiuaj tikyolpaktiaj Jehová (Prov. 27:11). w23.10 11 § 18, 19

Komo se ángel mitsonnojnotsaskia, ¿tikonkakiskia? Itech nejin tonalmej se ángel kinnojnotstok “nochin akin pouij itech tataman altepemej, itech tataman uejueyi kalyetonij, akin tajtouaj tataman tajtolmej uan tataman ininxolal”. ¿Toni kijtoua? “Xikmojkatokakan Dios uan xikueyitalikan [...] xikueyichiuakan akin kichijchiuak iluikak, taltikpak, ueyiat uan ameyalmej” (Apoc. 14:​6, 7). Tinochin moneki tikueyichiuaskej Jehová porin yejua akin yekmelauj Dios. Semi tiktasojkamatij maj ueli tikueyichiuakan itech iueyi templo. ¿Toni nejon templo uan kani itech Biblia ika motajtoua? Nejon templo amo se kali, ta tein Jehová kiixtalij para tikueyichiuaskej kemej yejuatsin kineki, uan ueli tikchiuaj nejin porin Jesús toka momikilij. Tatitanil Pablo okachi kimelauak nejin itech carta tein kinijkuilouilij tokniuan hebreos akin nemiaj Judea itech yekinika siglo. w23.10 24 § 1, 2

Itech xiuit 522 achto ke ualaskia Cristo, akin kintauelitayaj judíos kichiujkej maj tekiuaj kintsakuiliani maj amo kiyekchijchiuanijok itemplo Jehová. Sayoj ke Zacarías kiniluij ke Jehová kikuiskia ichikaualis para amo kikauas maj nion teyi kintsakuiliani. Itech xiuit 520, tekiuaj Darío kinkauak maj kisentokakan tekitikan uan kinmakak tomin para maj kiyekchijchiuakan templo. No kinnauatij akin ompa tekiuajtiaj maj kinpaleuianij (Esd. 6:​1, 6-10). Jehová kichiuak maj Ageo uan Zacarías kiniluianij itekitikauan ke motenkauaya ke amo keman kinkauaskia komo okachi tapaleuiayaj maj moyekchijchiua templo (Ageo 1:​8, 13, 14; Zac. 1:​3, 16). Kemej tanauatianij kinyolchikaujkej, judíos oksepa peuak tekitij itech xiuit 520 uan kiyekchijchiujkej templo achto ke ajsiskia makuil xiuit. Kemej kisentokakej semi tekitikej maski kipiayaj ouijkayomej, Jehová kinpaleuij maj amo kikauanij. Yejua ika ueliaj yolpakiaj keman kiueyichiuayaj Jehová (Esd. 6:​14-16, 22). w23.11 15 § 6, 7

Maski miakej kikakinij akoni katka Abrahán, amo kuali kiixmatij, sayoj ke tejuan kemaj tikixmatij. Tikmatij ke Biblia kijtoua ke Abrahán yejua “inintat nochin akin takuaujtamatij” (Rom. 4:11). Sayoj ke xa timotajtaniaj ox uelis tikchiuaskej kemej Abrahán uan semi titakuaujtamatiskej iuan Jehová. Uan kemaj tiueliskej. Komo timomachtiaj tein kichiuak Abrahán techpaleuis maj no titakuaujtamatikan kemej yejua. Yejua nochipa kichiuaya tein Jehová kinauatiaya porin yajki nemito uejka, miak xiujmej nemik itech takenkalmej uan kinekik kimaktilis Jehová ikonetsin Isaac akin semi kitasojtaya. Abrahán kichiuak nochi nejon porin semi takuaujtamatia iuan Jehová. Yejua ika kichiuak tein kuali, kiyolpaktij uan kuali iuan mouikak (Sant. 2:​22, 23). Jehová kineki maj tejuatsin uan tinochin kuali iuan timouikakan uan maj tikyolpaktikan. Yejua ika kichiuak maj Pablo uan Santiago kijkuilouanij tein kichiuak Abrahán. w23.12 2 § 1, 2

Tokniuan siuamej, kuali ximomachtikan keniuj kuali nankinnojnotsaskej oksekin. Nochin tokniuan moneki ijkon kichiuaskej. Tatitanil Santiago techiluia maj tikchiuakan tein moijtoua itech tajkuilol tein axkan tikitaj. Keman kuali tikakij aksa akin technojnotstok tiknextiliaj ke tikajsikamatij (1 Ped. 3:8). Komo amo tikyekajsikamati tein mitsiluijtok oso keniuj momachilia, xiktajtani seki taman tein mitspaleuis xikajsikamati, uan achto kuali xiknemili toni tikiluis (Prov. 15:​28, nota). Ximotajtani ox yekmelauj tein tikijtoti, ox teyolchikaua, ox kinextia ke titapoujkaita, uan ox titeiknelia. Ininka xitanemili tokniuan siuamej akin kuali tekakij uan kuali tenojnotsaj uan xikchiua kemej yejuan (Prov. 31:26). Kuali xikaki tein kijtouaj uan kemej tajtouaj. Keman tikchiuas nejin, tikitas ke amo ouij mitskisas timouikas iniuan oksekin uan tiyolseujkanemis. w23.12 21 § 12

Jehová no uelis kichiuas maj tochankauan, totasojikniuan oso tayekananij techpaleuikan. Sayoj ke keman amo kuali timomachiliskej xa tiknekiskej tietoskej toselti. Uan nejon kuali yetok. Sayoj ke, ¿toni moneki tikchiuaskej para maj techpaleui tein Jehová techmaka? Maj amo tiktemokan nochipa tietoskej toselti. Keman tietokej toselti okachi toka titanemiliaj uan okachi techtekipachoua tein techpanotok, yejua ika xa amo kuali titaixpejpenaj. Tinochin tiknekij tietoskej toselti, okachiok keman techpanoua teisa tein amo kuali. Sayoj ke komo nochipa tiktemouaj tietoskej toselti, tikixtopeujtoskiaj tein Jehová kikui para techpaleuis. Maj timokauakan maj techpaleuikan tochankauan, totasojikniuan uan tayekananij. Maj tikitakan ke yejua Jehová akin kichiua maj techpaleuikan (Prov. 17:17; Is. 32:​1, 2). w24.01 24 § 12, 13

Nazareos motenkauayaj amo mokuaximaskej. Ijkon kinextiayaj ke mokauayaj maj kinixyekana Jehová. Sayoj ke kemansa seki israelitas amo kinpoujkaitayaj uan amo kintasojkamatiliayaj tein kichiuayaj nazareos (Amós 2:12). Kemansa nazareos monekia moyolchikauaskej para kichiuaskej tein motenkaujkaj uan para kinextiskej ke katkaj tamamej. Keman tiktakamatij Jehová, oksekin no kiitaj ke titamamej. Moneki maj tiyolchikaujkej para tikijtoskej kampa titekitij oso kampa timomachtiaj ke tiitaixpantijkauan Jehová. Uan kemej satepan okachi kichiuaskej tein amo kuali, okachi ouij yeski tiktakamatiskej tein Biblia tayolmajxitia uan tikinmatiltiskej oksekin kuali tanauatilmej (2 Tim. 1:8; 3:13). Sayoj ke moneki tikelnamikiskej ke tikyolpaktiaj Jehová keman timoyolchikauaj uan keman amo tikchiuaj kemej akin amo kitekitiliaj (Prov. 27:11; Mal. 3:18). w24.02 16 § 7; 17 § 9

Maj itech titanemilikan nechikol ompa Roma kampa monechikouayaj tokniuan akin katkaj tatamamej. Sekin katkaj judíos akin kinnextilijkaj iTanauatil Moisés desde konemej. Sayoj ke no moajsiaj oksekin tokniuan de okseki altepemej. Sekin xa katkaj takeualmej uan sekin amo, uan sekin xa hasta kinpiayaj takeualmej. ¿Toni kinpaleuiskia maj motasojtakan maski katkaj tatamamej? Tatitanil Pablo kinyolmajxitij: “Kuali ximoselikan”. ¿Toni kijtosnekik? Tajtolmej “kuali ximoselikan” kiteajsikamatiltia keman tikualtakamej iuan akin techkalpanoua, oso keman aksa tikitaj kemej totasojikniuj. Pablo kiluij Filemón keniuj monekia kiselis Onésimo akin katka takeual uan cholojka. Kiluij: “kuali xikseli” (Filem. 17). Priscila uan Áquila okachi kiixmatiaj Cristo ke Apolos, maski ijkon, kuali kiselijkej uan kiuikakej (Hech. 18:26). Nejin tokniuan katkaj tatamamej, sayoj ke amo kikaujkej maj nejon kinxexelouani, ta kuali mouikayaj. w23.07 6 § 13

Kemej tikontasojta Jehová kichiuas xionmotemakti iuan. Uan okachi tikontasojtatiuj Jehová ijkon kemej okachi tikonixmattiuj tein yejuatsin kineki uan tein kichiuas (Col. 1:9). Keman tionmomachtij Biblia, tikonitak ke 1) Jehová yekmelauj nemi, 2) ika ichikaualis kichiuak maj moijkuilo Biblia, uan 3) kikui inechikol para kichiuas tein kineki. Komo aksa kineki motemaktis iuan Jehová, moneki kiixmatisya tein ika se peua se momachtia Biblia. No moneki nemis kemej Dios tanauatia, uan kiteixmatiltijtos tein kineltoka nochipa keman uelis (Mat. 28:​19, 20). Uan no moneki maj kitasojta Jehová uan maj kiueyichiujto. ¿Uan tejuatsin tikonchiujtokya nejin? w24.03 4, 5 § 6-8

Abigaíl monamiktijka iuan Nabal, se takat akin kijtoua Biblia ke katka yoltakuauak uan amo teikneliaya (1 Sam. 25:3). Xa Abigaíl tel tajyouij keman nemia iuan. Se tonal, Abigaíl ueliskia kikaujteuas Nabal. David, akin tekiuajtiskia ompa Israel, kinekia kimiktis Nabal porin kinuijuikaltij yejua uan itakeualuan (1 Sam. 25:​9-13). Abigaíl ueliskia cholos uan kikauas David maj kichiua tein kiixtalijtoya. Sayoj ke kitataujtij David maj kitapojpoluiani Nabal uan maj amo kimiktiani (1 Sam. 25:​23-27). ¿Keyej kichiuak ijkon? Abigaíl kitasojtaya Jehová, yejua ika kiitaya kemej Jehová kinita akin monamiktijkejya. Yejua kuali kimatia keniuj Dios kiitaya keman aksa monamiktiaya. Kemej kinekia kiyolpaktis Jehová, kipaleuij itakatsin uan nochin akin iuan nemiaj. Abigaíl niman kichiuak teisa para maj David amo kimiktiani Nabal. w24.03 16, 17 § 9, 10

¿Yetok se tokniuj itech monechikol akin amo kineki kipiasok miak taman para okachi kitekitilis Jehová? ¿Tikonixmati se telpoch akin mochikaujtok amo kichiuas kemej akin iniuan momachtia maski ouij? ¿Tikonelnamiki se tokniuj akin kiixnamikij porin amo kikaua Jehová? Nochipa keman tiueliskej maj tikinyolchikauakan uan maj tikiniluikan ke semi tikinpatiuitaj porin yolchikaujkej uan porin kichiuaj miak taman para kitekitiliskej Jehová (Filem. 4, 5, 7). Yejuatsin kimati ke semi tiknejnekij tikyolpaktiskej uan tikchiuaj seki taman porin tiknekij tikchiuaskej tein timotenkaujkej, uan no techkaua maj tiknextilikan ke semi tiktasojtaj (Prov. 23:​15, 16). Yejua ika maj tiksentokakan tiktekitilikan Jehová uan maj tikchiuakan ika nochi toyolo. w24.02 18 § 14; 19 § 16

Maj tiknemilikan tein panok itamian xiuit 29 keman Jesús peuak tanojnotsa. Yejua, imomaj uan seki imomachtijkauan youij se nenamiktilis itech xolal Caná, tein moajsi ompa norte de Nazaret, kampa yejua moskaltij. María kuali mouika iniuan ininchankauan akin monamiktiaj uan xa tapaleuijtok maj kuali kinselikan akin kinyoleujkej. Sayoj ke panoua teisa tein uelis kinpinaujtis akin monamiktijtokej uan ininchankauan: tamik vino. Xa amo kimatiaj ke okachi miakej ajsiskiaj. María niman kiajsiti ikoneuj uan kiluia: “Amo kipiajok vino” (Juan 2:​1-3). ¿Toni kichiua Jesús? Se taman tein tel kualtsin: kichiua maj at mokepa “vino tein kuali” (Juan 2:​9, 10). Jesús kichiuak miak milagros keman tanojnotsak. Ika ichikaualis kinpaleuij tel miakej. Se tonal kintamakak makuil mil takamej uan okse tonal, naui mil. Komo itech nejon ome milagros no tikinpouaj siuamej uan konemej, xa kintamakak panoua 27 mil (Mat. 14:​15-21; 15:​32-38). Keman Jesús kichiuak nejon ome milagros, no kinpajtij akin mokokouayaj (Mat. 14:14; 15:​30, 31). w23.04 2 § 1, 2

Keman tikpiaskej se ouijkayot, xa kemansa tikmachiliskej ke amo tichikaujkej uan amo tiyolchikaujkej. Ijkon kemej kipanok Elías, xa sayoj tiknekiskej tiuetstoskej uan tikochiskej (1 Rey. 19:​5-7). Tejuan no moneki maj Jehová techpaleui para tiksentokaskej tiktekitiliskej. Keman tikpiaj se ouijkayot, yejuatsin techiluia ke techpaleuis kemej kijtoua tajkuilol tein axkan timomachtiaj. Keman tekiuaj David kipiak miak ouijkayomej uan miakej kitauelitayaj, kiitak ke Jehová kipaleuijtoya, yejua ika kiluij: “Moyekmay nechpaleuia” (Sal. 18:35). Miakpa Jehová techpaleuia keman kichiua maj sekin kinekikan techpaleuiskej. Se tonal, David kinekia mosenkauas sayoj ke itasojikniuj Jonatán yajki kikalpanoto para kiyolchikauas uan kipaleuis maj okachi takuaujtamati (1 Sam. 23:​16, 17). Jehová no kichiuak maj Eliseo kipaleui Elías (1 Rey. 19:​16, 21; 2 Rey. 2:2). w24.01 23, 24 § 10-12

Siuat akin kiixnextia “yekmelauj tamatilis” tein Proverbios capítulo 9 ika tajtoua, kinextia ke Jehová tel kualtakat uan techmaka miak taman tein kuali. Siuat tachijchiuakya, kiyokxitijya nakat, uan kichijchiuakya vino, uan no kitalijya nochi itech mesa (Prov. 9:2). Uan itech versículos 4 uan 5, “yekmelauj tamatilis” kiniluia akin amo semi tamatij: “Xiualakan, xikuakan pan tein nikchijchiuak”. ¿Keyej moneki tikseliskej keman techyoleua nejin siuat? Porin Jehová kineki maj timochiuakan titamatinij uan kineki techyekpias kemej ikoneuan. Amo kineki maj techpano tein amo kuali uan maj nochipaya timoyolkokojtokan porin titajtakolchiujkej. Yejua ika, ‘akin yolmelaujkej, kinmakas tamatilis tein uelis kinpaleuis’ (Prov. 2:7). Komo tikmojkatokaj Jehová, tiknekiskej tikyolpaktiskej uan tikchiuaskej tein techyolmajxitia. Keman tikchiuaj nejin, tiyolpakij (Sant. 1:25). w23.06 23 § 14, 15

Maski amo ueli tiktekitiliaj Jehová kemej tiknekiskiaj, yejuatsin kipatiuita nochi tein ueli tikchiuaj. ¿Keniuj tikmatij? Porin keman tanauatijkej Zacarías nemia, Jehová kinauatij maj kichijchiuani se corona ika oro uan plata tein kititankaj judíos akin mokaujkaj Babilonia (Zac. 6:11). Ika nejon kualtsin corona moelnamikiskia ke judíos kiuelitayaj kitemakaskej tein kipiayaj (Zac. 6:​14, notas). Yejua ika tikmatij ke Jehová amo kielkauas nochi tein tikchiuanij para tiktekitiliskej maski tikpiaj ouijkayomej. Tikmatij ke tiksentokaskej tikpiaskej ouijkayomej uan okachi motaouijkantalis itech nejin tonalmej keman tatamitiya (2 Tim. 3:​1, 13). Sayoj ke amo moneki semi timotekipachoskej. Maj tikelnamikikan toni kiniluij Jehová itekitikauan keman Ageo nemia: “Nejua nietok namouan [...]. Amo ximouikan” (Ageo 2:​4, 5). Tejuan no tikmatij ke komo timochikauaj tikchiuaskej tein Jehová kineki yejuatsin touan yetos. w23.11 19 § 20, 21

Jehová ueliskia kichiuas maj moijkuilo itech Biblia sayoj tein kuali tein kichiuak nejin tatitanil, sayoj ke no moijkuiloj tein amo kuali para maj techmachti seki taman tein motelneki (2 Tim. 3:​16, 17). Komo timomachtiaj tein kipanok Pedro, akin mochikaujtoya amo kichiuas tein amo kuali uan momachiliaya kemej tejuan, tikitaskej ke Jehová amo kichia maj amo timopolokan. Yejuatsin kineki maj amo timosenkauakan uan maj tiksentokakan timochikauakan, maski ouij techkisa tikchiuaskej tein kuali. ¿Keyej moneki maj tiksentokakan timochikaujtokan? Maski xa tiknemiliayaj ke amo tikchiuajok teisa tein amo kuali, xa oksepa tiknekiskej tikchiuaskej. Sayoj ke tiksentokaj timochikauaj amo tikchiuaskejok. Tinochin tikchiuaj oso tikijtouaj teisa tein satepan techyolkokoua. Sayoj ke komo amo timosenkauaj, Jehová techpaleuis maj amo tikchiuakanok (1 Ped. 5:10). Keman tikitaskej ke Jesús kiikneliaya Pedro maski mopolouaya, techyolchikauas maj tiksentokakan tiktekitilikan Jehová. w23.09 20, 21 § 2, 3

Jesús ueliskia kipajtis Lázaro, kemej kijtoj Marta itech tajkuilol tein axkan timomachtiaj. Sayoj ke Jesús kiixtalij kichiuas teisa tein okachi kimojkaitaskiaj. Jesús kiluia Marta: “Mokniuj oksepa nemiti”. Uan no kiluij: “Nejua nikchiua maj mikemej oksepa nemikan uan nejua nikinpaleuia maj miakej kisentokakan nemikan” (Juan 11:​23, 25). Kemaj, ika ichikaualis Dios, Jesús ueli kichiua maj oksepa nemikan akin momikilijkejya. Jesús ipa kichiujkaya maj oksepa nemi se okichpiltsin akin xa momikilijka nejon tonal, uan no se siuapiltsin tepitsin satepan ke momikilijka (Luc. 7:​11-15; 8:​49-55). Sayoj ke, ¿ueliskia kichiuas maj oksepa nemi aksa akin kiuikaya naui tonal ke momikilijka uan tsojyaxtoyaya? María, okse iikniuj Lázaro, motokia iuan Jesús uan no kiluia tein Marta ipa kiluijkaya: “Notekotsin, komo nikan tietoskia, noknitsin amo momikiliskia” (Juan 11:32). Keman Jesús kiita María uan oksekin uan kinkaki ke chokatokej, no semi motayokoltia. Kemej kiniknelia itasojikniuan no peua choka. Yejua kimati keniuj momachiliaj, yejua ika kineki kichiuas maj amo tajyouikanok. w23.04 10, 11 § 12, 13