Tlamachtilmej para Toteki akinmej tikchiuaj ken Cristo
13-19 DE ABRIL
KEN TECHPALEUIA BIBLIA | GÉNESIS 31
“Jacob uan Labán okijtojkej kuali mouikaskiaj”
(Génesis 31:44-46) Vamos, hagamos un pacto tú y yo, y que esto sirva de testigo entre nosotros dos”. 45 Así que Jacob tomó una piedra y la colocó como una columna. 46 Luego Jacob les dijo a sus hermanos: “Recojan piedras”. Y ellos recogieron piedras y las amontonaron. Después comieron sobre ese montón de piedras.
it-1 pág. 986 párr. 6
Galeed
Ijkuak Jacob uan Labán okiyektlalijkej ouijkayotl tlen okipiayaj, okichijkej se tlajtolsenkaualistli. Ik non, Jacob okichijchi se tlaketsali ika tetl uan okinmilui “ikniuan” ma kitlajtlalikan tetl uan xamo okichijchijkej ken se mesa, ompa otlakuajkej uan ijkon okiteititijkej okichijkej tlajtolsenkaualistli. Ik non, Labán okitokayoti ika tlajtoli arameo (sirio), “Jegar-sahadutá” pero Jacob okitokayoti ika hebreo “Galeed”. Labán okijto: “Tetl tlen nikan tsonetok [heb. gal] kiteititia [heb. ʽedh] tlen te uan ne otikijtojkej” (Gén. 31:44-48). Non tetl (uan tlaketsali tlen okichijchijkej ika tetl) itlaj okinmilnamiktiaya akinmej ik ompa opanouayaj. Versículo 49 kijtoua non okatka “Atalaya” [heb. mits·páh], ijkon miakej okimatkej Jacob uan Labán kuali mouikaskiaj uan noijki infamilias (Gén. 31:50-53). Satepan noijki oksekimej okitekitiltijkej tetl para itlaj kinmilnamiktiskia (Jos. 4:4-7; 24:25-27).
(Génesis 31:47-50) Labán lo llamó Jegar-Sahadutá, pero Jacob lo llamó Galeed. 48 Y Labán dijo: “Este montón de piedras es hoy testigo entre tú y yo”. Por eso fue llamado Galeed 49 y también Atalaya, porque Labán dijo: “Que Jehová nos vigile a ti y a mí cuando no nos estemos viendo el uno al otro. 50 Si maltratas a mis hijas o si te casas con otras mujeres además de ellas, aunque no haya ningún hombre con nosotros que lo vea, recuerda que Dios será testigo entre tú y yo”.
it-1 pág. 246 párr. 9
Atalaya
Jacob okitlajtlali tetl uan okitokayoti “Galeed” (non kijtosneki “Tetl tlen nikan tsonetok kiteititia tlen te uan ne otikijtojkej”) uan “Atalaya” porque Labán okijto: “Jehová ma kita tlen tikchiuas uan tlen ne nikchiuas ijkuak amo timotaskej” (Gén. 31:45-49). Non tetl okiteititiaya Jehová okinmitaya Jacob uan Labán para ma kichiuakan tlen okijtojkej.
(Génesis 31:51-53). Labán pasó a decirle a Jacob: “Aquí están el montón de piedras y la columna que he levantado como testigos entre tú y yo. 52 Este montón de piedras y esta columna son testigos de que yo no pasaré más allá de este montón para hacerte daño y de que tú no pasarás más allá de este montón y de esta columna para hacerme daño. 53 Que juzgue entre nosotros el Dios de Abrahán y el Dios de Nacor, es decir, el Dios del padre de ellos”. Y Jacob juró por el Dios a quien temía su padre Isaac.
Ma tiktemokan ken techpaleuia Biblia
(Génesis 31:19) Ahora bien, Labán había ido a esquilar sus ovejas, y Raquel le robó los ídolos domésticos a su padre.
it-2 pág. 1105 párr. 1
Terafim
Tlen okajsikej ompa Mesopotamia uan okseki altepemej tlen ik ompa katej, kiteititia yiuejkika okipatioitayaj kinpiaskej teotsitsintin tlen okintokayotiayaj terafim porque ijkon infamilia uelis kinkajteuiliskia tlen okipiayaj. Itech altepetl Nuzi okajsikej se tlamantli kanin kijtoua tla se montli okinpiaya teotsitsintin tlen inmiaxkauan ifamilia ueli okimokauiaya tlen okatka iaxka imonta tla yoixpoliuik (La Sabiduría del Antiguo Oriente, edición de J. B. Pritchard, 1966, págs. 196, 197 uan nota). Xamo non omokuayejyeko Raquel uan okinuikak inteotsitsiuan itajtsin porque okikajkaya Jacob (xikita Gén. 31:14-16). Nonmej teotsitsintin okinpatioitayaj porque akin okinpiaya okimokauiaya tlen iaxka ikaj tlen oixpoliuiaya, ik non, Labán okinnechiko ikniuan uan san niman okitemoto Jacob, onejnenki chikome tonal (Gén. 31:19-30). Jacob amo okimatiaya tlen okichi Raquel (Gén. 31:32) uan Biblia amo kanaj kijtoua kox Jacob okinekiaya kinkixtilis ikoneuan Labán tlen kinkajteuiliskia. Jacob amo okinekiaya kinpixtos teotsitsintin, ik non, akinmej iuan ochantiayaj okimakakej nochi teotsitsintin, okinkauato itlampa se ueyi kuauitl tlen okatka ik altepetl Siquem (Gén. 35:1-4).
(Génesis 31:41, 42) Llevo 20 años trabajando para ti en tu casa: 14 años por tus dos hijas y 6 por tu rebaño, y me cambiaste el salario hasta 10 veces. 42 Si el Dios de mi padre —el Dios de Abrahán y el Dios a quien Isaac teme— no hubiera estado conmigo, ahora me estarías mandando de regreso con las manos vacías. Pero Dios vio mi sufrimiento y mi duro trabajo. Por eso te reprendió anoche”.
(1 Pedro 2:18) Tetlakéwalteh, xiktlakitakah nomoteko. Amo san akimeh kualteh n tlakah, yej noiwa non tetlawelitakeh.
Jehová techmaluis
8 Ijkuak Jacob oajsito altepetl Harán, itío tlen omotokayotiaya Labán, kuali okiseli uan satepan okimakak Lea uan Raquel tlen omochijkej isiuauan. Pero ijkuak opanok seki xiuitl opejki kichiuilia tlen amo kuali porque okipatili majtlaktli uelta tlen okitlaxtlauiaya (Gén. 31:41, 42). Jacob okineltokaya Jehová nochipa kimaluiskia, ik non, okixiko tlen okichiuili Labán. Jehová okiteochi uan ijkuak Jacob omokopki Canaán okinpixtoka miakej ichkamej, tentsomej, camellos, burros uan miakej itlakeualuan (Gén. 30:43). Jacob sapanoua okitlasojkamatili Jehová uan okilui: “Ne nimotlakeual uan amo nechnamiki techtlasojtla nion nochipa nouan xiyeto. Ijkuak onipanok Jordán san onikpiaya nobastón pero axkan sapanoua miak tlamantli nikpia uan hasta oniktlajkoxelo” (Gén. 32:10).
20-26 DE ABRIL
KEN TECHPALEUIA BIBLIA | GÉNESIS 32, 33
“¿Timochijchikajtok Jehová ma mitsteochiua?”
(Génesis 32:24) Finalmente, cuando Jacob se quedó solo, un hombre se puso a luchar con él hasta el amanecer.
¿Timochijchikajtok tiktemos Jehová?
Biblia kijtoua miakej omochijchikajkej okitemojkej Jehová. Jacob ijkon okichi, okikitski se ángel uan amo okikauili ma uia hasta ijkuak otlaneski. Ik non, okitokayotijkej Israel (“Akin moteuia iuan toTajtsin Dios”) porque ye omoteui iuan toTajtsin Dios, non kijtosneki “amo omosotla” uan “omochijchika”. Ángel Jacob okiteochi porque okitak omochijchika (Génesis 32:24-30, nota).
(Génesis 32:25, 26) Cuando ese hombre vio que no lograba vencer a Jacob, entonces le tocó la cavidad de la cadera. Así que a Jacob se le dislocó la cadera mientras luchaba con él. 26 Después, él dijo: “Suéltame, porque ya está amaneciendo”. Pero Jacob le respondió: “No te voy a soltar hasta que me bendigas”.
Ma timochijchikajtokan uan Jehová techteochiuas
6 Jacob okatka se tlakatl yolmelajki uan amo keman omosotla. ¿Tleka? Ye okitlasojtlaya Jehová uan okipatioitaya iuan mouikas. Okineltokaya Jehová kinteochiuaskia ixuiuan (Génesis 28:3, 4). Ijkuak Jacob okipiaya kanaj 100 xiuitl, omoteui iuan se ángel pampa Jehová kiteochiuaskia (xiktlajtolti Génesis 32:24-28). ¿Tleka ueli omoteui iuan se ángel? Amo pampa okatka chikauak. Ye melauak okinekiaya Jehová ma kiteochiua. Uan Jehová okiteochi pampa omochijchika. Ik non, okitokayoti Israel, nin tokayotl kijtosneki “Akin moteuia iuan toTajtsin Dios”. Jehová okiseli uan okiteochi Jacob. Tejuan noijki non tiknekij.
(Génesis 32:27, 28) Entonces, él le preguntó: “¿Cómo te llamas?”. Y le contestó: “Jacob”. 28 “Ya no te llamarás Jacob —dijo él—, sino Israel, porque has luchado con Dios y con hombres, y por fin has vencido”.
it-1 pág. 1263 párr. 2
Israel
1. ToTajtsin Dios okipatili itoka Jacob uan okitlalili Israel, ijkuakon okipiaya noventa y siete xiuitl. Se youak ijkuak Jacob okipanoui Jaboq kanin panoua atl para kitati Esaú, omokitski iuan se ángel. ToTajtsin Dios okiteochi Jacob porque omochijchika, ik non, okitokayoti Israel. Kanin omokitski Jacob iuan se ángel okitokayoti Peniel noso Penuel para kilnamiktoskia tlen opanok (Gén. 32:22-31; xikita JACOB núm. 1). Satepan toTajtsin Dios itech altepetl Betel okilnamikti okipatili itoka uan ijkuakon hasta ijkuak oixpoliuik okinotsayaj Israel (Gén. 35:10, 15; 50:2; 1 Crón. 1:34). Itech Biblia kanaj 2,500 veces ijkuilitok Israel pero miak uelta tlajtoua itech ixuiuan Jacob (Éx. 5:1, 2).
Ma tiktemokan ken techpaleuia Biblia
(Génesis 32:11) Te suplico que me salves de las manos de mi hermano Esaú, pues tengo miedo de que venga y me ataque a mí, así como a los niños y a sus madres.
(Génesis 32:13-15) Y pasó la noche allí. Luego juntó algunos de sus bienes para regalárselos a Esaú, su hermano: 14 200 hembras de las cabras, 20 machos de las cabras, 200 ovejas, 20 carneros, 15 30 camellas con sus crías, 40 vacas, 10 toros, 20 burras y 10 burros.
w10 15/6 pág. 22 párrs. 10, 11
Kuali timouikaskej iuan oksekimej tla tikinchiuiliaj tlen kuali
10 Tla titetlasojtlaj uan kuali timotlapouiaj iuan oksekimej, tiyetoskej ika yolseuilistli. Noijki tla tiknekij kuali timouikaskej iuan oksekimej xamo ayakmo tikitaskej oui tikinmiluiskej tlen timokuayejyekouaj. Ijkuak tiyolkualmej iuan oksekimej, tikinpaleuiaj, itlaj tikintliokoliaj uan kuali tikinseliaj, non techpaleuia kuali ma timouikakan. Noijki tla tikteititiaj tiyolkualmej ijkuak tikpiaskej se ouijkayotl iuan se tokni uelis tikyolyamaniskej uan ijkon kiteititis kuali iyelis, kuali timotlapouiskej uan tikyektlaliskej ouijkayotl (Rom. 12:20, 21).
11 Jacob okimatiaya nochi kuali kisaskia tla yetoskia yolkuali. Ye okineltokaya Esaú sapanoua okualantoka, ik non, omomojti uan ocholo porque omokuayejyeko Esaú kimiktiskia. Pero ijkuak opanok miak xiuitl Jacob omokopki. Esaú okinamikito ikni uan okinuikak 400 tlakamej. Ijkuakon Jacob okitlatlaujti Jehová ma kipaleui. Noijki okintitlanili ikni miakej yolkamej. Non okiyolyamani Esaú uan san niman omotlalo uan omonapalojkej (omonauajtekej) (Gén. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10).
(Génesis 33:20) Allí construyó un altar y lo llamó Dios, el Dios de Israel.
it-1 pág. 700 párr. 2
IDios Israel
Jacob omokitski iuan se iángel Jehová itech altepetl Penuel, ik non, okipatilijkej itoka uan okitlalilijkej Israel. Ijkuak Jacob uan Esaú omonamikej, omotlapojpoluijkej. Ye ochantito Sucot uan satepan altepetl Siquem. Ompa ikoneuan Hamor okinemakiltijkej Jacob se tlali uan ompa okitlali imantakal (Gén. 32:24-30; 33:1-4, 17-19). “Ompa okichijchi se altar uan okitokayoti Dios, iDios Israel” (Gén. 33:20). Ijkuak Jacob okitokayoti altar “Dios, iDios Israel” okiteititi okiselijtoka uan okipatioitaya yankuik itoka, noijki okipatioitaya toTajtsin Dios okiyekanki uan okimalui ijkuak omokopki ialtepe. Tlajtoli “Dios, iDios Israel” san se uelta ijkuilitok itech Biblia.
27 DE ABRIL-3 DE MAYO
KEN TECHPALEUIA BIBLIA | GÉNESIS 34, 35
“Titlajyouiskej tla timouikaj iuan akinmej amo kitekichiuiliaj Jehová”
(Génesis 34:1) Ahora bien, Dina —la hija que Lea le dio a Jacob— solía ir a visitar a las muchachas del lugar.
w97 1/2 pág. 30 párr. 4
Altepetl Siquem okatka ixtlauak
Xamo Dina iselti oyaya altepetl Siquem uan miakej telpokamej okitayaj. Ikone se akin ompa otlayekanaya “okitak [...] iuan omotekak uan okipijpinati”. ¿Tleka Dina omouikayaj iuan ichpokamej cananeas tlen oauilnemiayaj maski okimatoka itlaj uelis kipanoskia? ¿Ijkon okichi san porque okinekiaya mouikas iuan ichpokamej? ¿Amo otetlakamatiaya uan okichiuaya tlen okinekiaya ijkon ken sekimej ikniuan? Xiktlajtolti tlen kijtoua Génesis uan ximokuayejyeko ken omomachili Jacob uan Lea ijkuak okimatkej tlen okipanok inmichpoch porque oyaya altepetl Siquem (Génesis 34:1-31; 49:5-7; noijki xikita La Atalaya 15 de junio de 1985, página 31).
(Génesis 34:2) Un día la vio Siquem, que era hijo de Hamor el heveo, uno de los jefes del lugar. Entonces se la llevó, se acostó con ella y la violó.
“Xikcholilikah n awilnemílistli”
14 Ijkuak Dina okixmatki Siquem, uelis amo omokuayejyekoaya iuan motekas. Pero Siquem kema, okichi ken kichiuaskiaj nochtin cananeos tlen okitayaj kuali motekaskej iuan se siuatl. Maski Dina okijto amo iuan motekaskia, Siquem amo okikakili, “okikitski [...] uan okipijpinati”. Maski satepan Siquem “opejki kitlasojtla ichpochtli” non amo okipojpolo tlen okichiuili (xiktlajtolti Génesis 34:1-4). Uan amo san Dina otlajyoui. Pampa amo kuali okinpejpenki iyolikniuan, nochtin ikalchanejkauan otlajyouijkej uan omopinatijkej (Génesis 34:7, 25-31; Gálatas 6:7, 8).
(Génesis 34:7) Pero los hijos de Jacob se enteraron y regresaron enseguida del campo. Estaban ofendidos y muy enojados porque Siquem había deshonrado a Israel al acostarse con la hija de Jacob, algo que no debía hacerse.
(Génesis 34:25) Pero, al tercer día, cuando los hombres todavía estaban adoloridos, Simeón y Leví —dos hijos de Jacob que eran hermanos de Dina— tomaron una espada cada uno y fueron a la ciudad. Y allí, sin que nadie se lo esperara, mataron a todos los varones.
w09 1/9 pág. 21 párrs. 1, 2
Titlajyouiskej tla timomakopaj
Miakej mokuayejyekouaj kuali momachiliskej tla momakopaj. Pero ¿ijkon panoua? Ma tikitakan tlen okinpanok ikoneuan Jacob. Biblia kijtoua ijkuak yejuan okimatkej Siquem okichiualti inmikni iuan ma moteka “omokuejsojkej uan sapanoua okualankej” (Génesis 34:1-7). Simeón uan Leví okinekiayaj momakopaskej uan opejkej mokuayejyekouaj ken kichiuaskiaj. Otlakajkayajkej, okimiktijkej Siquem uan nochtin tlakamej tlen ompa ochantiayaj (Génesis 34:13-27).
¿Okiyektlalijkej ouijkayotl ikoneuan Jacob ijkuak otemiktijkej? Tikmatiskej tla tiktlajtoltiaj tlen Jacob okinmilui ikoneuan ijkuak okimatki tlen okichijkej: “Yonantechouijtilijkej. Namotlajtlakol nechkokoliskej [...]. Yejuan mopaleuiskej para nechteuiskej uan nochtin tlen nouan chantij noijki kinmiktiskej” (Génesis 34:30). Simeón uan Leví san okachi okiueyitilijkej ouijkayotl. Akinmej ik ompa ochantiayaj okualankej uan uelis itlaj kichiuiliskiaj Jacob uan ifamilia, ik non, omonekiaya momaluiskej. Xamo para amitlaj kinpanoskia toTajtsin Dios okilui Jacob ma chantiti Betel (Génesis 35:1, 5).
Ma tiktemokan ken techpaleuia Biblia
(Génesis 35:8) Más tarde murió Débora, la nodriza de Rebeca, y fue enterrada debajo de un roble, al pie de la colina donde estaba Betel. Por eso él llamó Alón-Bacut a este árbol.
it-1 pág. 642 párr. 5
Débora
1. Ye okichichiti Rebeca. Ijkuak Rebeca ayakmo chantiskia iuan itajtsin tlen omotokayotiaya Betuel porque monamiktiskia iuan Isaac, Débora noijki iuan oyajki (Gén. 24:59). Miak xiuitl okitekichiuili ifamilia Isaac, satepan xamo ijkuak Rebeca yoixpoliuik, ochantito iuan ifamilia Jacob. Ijkuak Rebeca omonamikti iuan Isaac opanok kanaj ciento veinticinco xiuitl, ijkuakon Débora oixpoliuik uan okitokakej altepetl Betel itlampa se ueyi kuauitl. Non kuauitl okitokayotijkej Alón-bacut (kijtosneki “Kuauitl kanin ochokakej”), non okiteititiaya Jacob uan ifamilia sapanoua okitlasojtlakej Débora (Gén. 35:8).
(Génesis 35:22-26) Mientras Israel vivía en aquella tierra, un día Rubén fue y se acostó con Bilhá, la concubina de su padre, e Israel se enteró. Al final, Jacob tuvo 12 hijos. 23 Con Lea tuvo a su primogénito Rubén y también a Simeón, a Leví, a Judá, a Isacar y a Zabulón. 24 Con Raquel tuvo a José y a Benjamín. 25 Con Bilhá, la sierva de Raquel, tuvo a Dan y a Neftalí. 26 Y con Zilpá, la sierva de Lea, tuvo a Gad y a Aser. Estos son los hijos de Jacob, que él tuvo en Padán-Aram.
Sekimej techtlajtlaniaj
Ijkuak okatkaj israelitas, ¿omonekiaya ikaj yetos tlayekankonetl uan ijkon pouiskia itech ikalchanejkauan Mesías?
Ualeua ijkon yotikijtojkej. Nesi ijkon omoajsikamatiaya ika tlen kijtoa Hebreos 12:16 kanin kijtoa Esaú ‘okajawilmatki tlan Dios tlanawatia’ uan “okawilo tlan ita kimakaskia kemi teteachka, san por siki tlákuali” okipatili Jacob. Ik non, Jacob akin okatka ikni ye akin omoka tlayekankonetl uan pouiskia itech ikalchanejkauan Mesías (Mat. 1:2, 16; Luc. 3:23, 34).
Pero yotikinmitakej seki tlaxelolmej uan otikitakej amo omonekiaya ikaj yetos tlayekankonetl uan ijkon pouiskia itech ikalchanejkauan Mesías. Ma tikitakan tleka.
Itlayekankone Jacob okatka Rubén tlen okipixki iuan Lea. Satepan Jacob uan Raquel okipixkej José. Ijkuak Rubén otlajtlakolchi, José omoka ken tlayekankonetl (Gén. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Crón. 5:1, 2). Pero Mesías amo ouala itech ikalchanejkauan Rubén nion José, ouala itech ikalchanejkauan Judá, ikone Jacob tlen okipixki iuan Lea uan ye amo okatka tlayekankonetl (Gén. 49:10).