रोमी इतिहासबाट पाठ

“मैले एफिससमा जङ्‌गली जानवरहरूसित मानिसको चालामा लडेको भएदेखि।” कतिपय मानिसहरू १ कोरिन्थी १५:३२ ले पावललाई रोमको रंगशालामा भिड्‌ने सजाय दिइएको थियो भन्‍न खोजेको हो भन्‍ने सोचाइ राख्छन्‌। चाहे तिनले भिडेका हुन्‌ वा नहुन्‌, त्यो समयमा रंगशालामा नमरुन्जेलसम्म लडिरहनु सामान्य कुरा थियो। रंगशाला र त्यहाँ हुने घटनाहरूबारे इतिहासले के बताउँछ?

तपाईं सोध्नुहोला, ‘ती तरबारबाजहरू को थिए?’ तिनीहरू खेलबाट उत्तेजित भएका वा मान तथा धन कमाउने लोभमा फसेकाहरू तथा दास, मृत्युदण्ड दिइएका अपराधी, युद्धबन्दीहरू हुन्थे। सबैलाई झ्यालखानाजस्तो स्कूलमा प्रशिक्षण दिइन्थ्यो। जोकी इ स्पेट्टाकोली (खेल तथा तमासाहरू) भन्‍ने पुस्तकले बताएअनुसार प्रशिक्षण लिइरहेका तरबारबाजहरूलाई “सधैं पहरा दिएर राखिन्थ्यो र असाध्यै कडा अनुशासन तथा नियम र अत्यन्तै कठोर सजाय दिइन्थ्यो . . . यस्तो व्यवहारले गर्दा थुप्रैले आत्महत्या वा विद्रोह गर्थे।” तरबारबाज बन्‍नको लागि प्रशिक्षण दिइने रोमको सबैभन्दा ठूलो स्कूलमा कम्तीमा पनि एक हजार जना अट्‌ने कोठरीहरू थिए। हरेक मानिसको आ-आफ्नै विशेषता हुन्थ्यो। कोही हातहतियार, ढाल र तरबार लिएर लड्‌थे भने कोही जाल र त्रिशुल लिएर लड्‌थे। अरू कोहीलाई चाहिं सिकार भनिने अर्को एउटा लोकप्रिय खेलमा जंगली जनावरसँग भिड्‌न लगाइन्थ्यो। के पावलले यस्तै घटनालाई संकेत गरिरहेका हुन सक्छन्‌?

रंगशालामा बिहानको समय सिकार गर्नको लागि छुट्याइएको हुन्थ्यो। सबै प्रकारका जंगली जनावरहरूलाई रंगशालाभित्र हुल्न लगाइन्थ्यो। विशेष गरी, दर्शकहरू साँढे र भालुको भिडन्त हेर्न मन पराउँथे। प्रायजसो, दुवैलाई सँगै बाँधेर एउटा नमरुन्जेलसम्म तिनीहरूलाई लड्‌न लगाइन्थ्यो र बाँचेकोलाई चाहिं सिकारीले मार्थ्यो। अरू लोकप्रिय जोडीहरू सिंह तथा बाघ र हात्ती तथा भालुको हुन्थ्यो। जतिसुकै मूल्य परे तापनि सिकारीहरूले विभिन्‍न देशका कुनाकाप्चाबाट ल्याएका चितुवा, गैंडा, जलगैंडा, जिराफ, हुँडार, उँट, ब्वाँसो, बँदेल र मृगजस्ता विशेष जनावरहरू मार्ने कला प्रदर्शन गर्थे।

प्राकृतिक वातावरणले सिकारलाई अझै अविस्मरणीय बनाउँथ्यो। जंगलजस्तै देखाउनको लागि चट्टान, पोखरी र रूखहरू प्रयोग गरिन्थे। कुनै-कुनै रंगशालामा भूमिगत लिफ्ट वा बन्द ढोकापछाडिबाट जादूझैं गरी जनावरहरू देखा पर्थे। जनावरहरूको अप्रत्याशित स्वभावले खेल अझ चाखलाग्दो बनाउँथ्यो तर सिकारलाई अझै विशेष आकर्षक बनाउने कुरा त क्रूरता थियो।