-
सरर्र बगेको प्रस्तुतिईश्वरतान्त्रिक सेवा स्कूलबाट फाइदा उठाउनुहोस्
-
-
अध्याय ४
सरर्र बगेको प्रस्तुति
ठूलो स्वर निकालेर पढ्दा के तपाईं कुनै-कुनै शब्दमा अड्कनुहुन्छ? अथवा श्रोतासामु आफ्नो भाग प्रस्तुत गर्दा तपाईंलाई अक्सर सुहाउँदो शब्द नआएको जस्तो लाग्छ? त्यसो हो भने तपाईंले आफ्नो भाग सरर्र प्रस्तुत गर्न सक्नुभएन। शब्द र विचार सरर्र बग्नेगरि पढ्ने र बोल्ने व्यक्तिको प्रस्तुति सरर्र बगेको छ भन्न मिल्छ। यसको अर्थ तिनले बोलेको बोल्यै गरे, रफ्तारले बोले वा सोच्दै नसोची बोले भन्न खोजिएको होइन। बरु तिनको बोली सुनूँ-सुनूँ लाग्ने खालको हुन्छ। त्यसैले ईश्वरतान्त्रिक सेवा स्कूलमा सरर्र बगेको प्रस्तुतिमा विशेष ध्यान दिइएको छ।
विभिन्न कारणले गर्दा प्रस्तुति सरर्र नबगेको हुन सक्छ। निम्न बुँदामध्ये तपाईंले विशेष ध्यान दिनुपर्ने कुनै बुँदा छन् कि? (१) अरूलाई पढेर सुनाउँदा शब्दहरू अपरिचित छन् भने अकमकिन्छ। (२) धेरै ठाउँमा रोकिंदा प्रस्तुति अड्की-अड्की दिइएको जस्तो देखिन्छ। (३) तयारी गरिएको छैन भने पनि समस्या हुन सक्छ। (४) मानिसहरूसामु बोल्दा प्रस्तुति सरर्र नबग्नुको कारण तार्किक ढङ्गमा विषयवस्तु मिलाउन नसक्नु हो। (५) शब्द-भण्डार सीमित छ भने सुहाउने शब्द खोज्दा अलमल हुन सक्छ। (६) धेरै शब्दमा जोड दिंदा पनि प्रस्तुति सरर्र हुँदैन। (७) व्याकरणका नियम थाह नहुँदा यस्तो समस्या हुन सक्छ।
तपाईंको प्रस्तुति सरर्र बगेको छैन भने राज्यभवनमा आएका श्रोता साँच्चिकै उठेर त नजालान् तर तिनीहरूको मन भने डुल्न सक्छ। परिणामस्वरूप तपाईंले भनेको आधाआधी कुरा त श्रोताले सुनेकै हुँदैनन्; तपाईंको मेहनत खेर जान्छ।
अर्कोतर्फ सशक्त र सरर्र बगेको हुनुपर्ने तपाईंको प्रस्तुति हैकम जमाउने खालको र श्रोतालाई अप्ठ्यारोमा समेत पार्ने खालको नहोस् भनी तपाईंले ध्यान दिनुपर्छ। सांस्कृतिक पृष्ठभूमि भिन्न भएकोले श्रोतालाई तपाईंको बोली अशिष्ट वा कपटी लाग्न सक्छ र यसले तपाईंको उद्देश्य पूरा हुँदैन। अनुभवी वक्ता भए तापनि प्रेषित पावल आफूतिर अनावश्यक ध्यान खिच्न चाहँदैनथे। त्यसैले कोरिन्थीहरूकहाँ आउँदा तिनी ‘कमजोर थिए र डरले थरथर काँपिरहेका थिए।’—१ कोरि. २:३.
त्याग्नुपर्ने बानी: थुप्रै व्यक्तिको बोल्दा बीच-बीचमा “अँ . . . ऊँ . . . ” भन्ने बानी हुन्छ। अरूचाहिं “अब” वा “किनभने” भनेर नयाँ विचार सुरु गर्छन् वा बातैपिच्छे “चाहिं,” “भन्दाखेरि,” “तपाईंको” जस्ता थेगो प्रयोग गर्ने वा विनाकारण “हो,” “साँच्चै” भन्ने गर्छन्। यस्ता शब्द कति चोटि प्रयोग गर्दै हुनुहुन्छ, तपाईंलाई थाह नहोला। तपाईं कति धेरै यस्ता थेगो प्रयोग गर्नुहुन्छ, कसैलाई सुन्न लगाउनुहोस् र तपाईं जति पटक ती थेगो प्रयोग गर्नुहुन्छ तिनलाई पनि ती दोहोऱ्याउन लगाउनुहोस्। परिणाम देखेर तपाईं चित खानुहुन्छ।
कसै-कसैको पढ्दा वा बोल्दा दोहोऱ्याउने बानी हुन्छ। भनाइको मतलब तिनीहरू वाक्य त सुरु गर्छन् तर बीचैमा रोकिएर फेरि अघिल्लो शब्द वा शब्दहरू दोहोऱ्याउँछन्।
अरू भने छिटो-छिटो बोल्छन् तर तिनीहरू एउटा विषयमा कुरा गर्दागर्दै बीचैमा अर्कै विषयमा कुरा गर्न थाल्छन्। हुन त तिनीहरूको बोली सरर्र बगेको हुन्छ तर एक्कासि विषय परिवर्तन हुँदा प्रस्तुति सरर्र बग्दैन।
कसरी प्रगति गर्न सकिन्छ? सुहाउँदो शब्द कुन होला भनी अलमलिनुहुन्छ भने तपाईंले आफ्नो शब्द-भण्डार बढाउन लर्तरो प्रयासले पुग्दैन। प्रहरीधरहरा र तपाईंले पढ्ने अन्य प्रकाशनमा प्रयोग भएका नौला शब्दहरू टिप्नुहोस्। शब्दकोशमा यी शब्द खोज्नुहोस्, उच्चारण कसरी गरिन्छ र अर्थ के हो, पत्ता लगाउनुहोस्। यीमध्ये केही शब्द आफ्नो शब्द-भण्डारमा थप्नुहोस्। तपाईंसित शब्दकोश छैन भने नेपाली भाषा शुद्ध बोल्ने कसैसित मदत माग्नुहोस्।
निरन्तर रूपमा स्वर निकालेर पढ्ने बानी गर्दा अवश्य प्रगति हुन्छ। गाह्रा शब्द याद गर्नुहोस् र ती शब्द ठूलो स्वरमा दोहोऱ्याइ-तेहऱ्याइ भन्नुहोस्।
सरर्र पढ्न वाक्यमा शब्दहरूको आपसमा के सम्बन्ध हुन्छ, त्यो बुझ्नुपर्छ। लेखकले जुन विचार राखेर केही कुरा बताएका हुन्छन्, त्यो बुझ्न प्रायः शब्दलाई छुट्ट्याएर होइन समूहको रूपमा पढ्नुपर्छ। शब्दका यस्ता समूहलाई विशेष ध्यान दिनुहोस्। मदतकारी छन् भने चिनो लगाउनुहोस्। तपाईंको उद्देश्य शब्दहरू सही-सही पढ्नु मात्र होइन; विचार स्पष्टसित व्यक्त गर्नु पनि हो। पूरै अनुच्छेद नसिद्धिउन्जेल वाक्यलाई एक-एक गरी केलाउनुहोस्। व्यक्त गरिएको भाव बुझ्नुहोस्। त्यसपछि ठूलो स्वर निकालेर पढ्नुहोस्। सरर्र पढ्न सक्ने नहोउन्जेल अनुच्छेद बारम्बार पढ्नुहोस्। अब त्यसैगरि अर्को अनुच्छेद पढ्नुहोस्।
त्यसपछि तपाईंको गति बढाउनुहोस्। वाक्यमा शब्दहरूबीचको सम्बन्ध थाह पाइसक्नुभएको छ भने एक पटकमा एउटा शब्द मात्र होइन धेरै शब्दलाई ध्यान दिन सक्नुहुन्छ र त्यसपछि के आउँछ तपाईं अनुमान लगाउन सक्नुहुन्छ। यसो गर्दा तपाईंको पढाइ झनै प्रभावकारी हुन्छ।
पहिलो पटक पढ्दा नै कुनै तयारी नगरीकनै सरर्र पढ्ने बानी बसाल्दा निकै फाइदा पुग्छ। उदाहरणका लागि पूर्व-तयारी नगरीकनै दैनिक पद र छापिएको टिप्पणी ठूलो स्वर निकालेर पढ्ने बानी गर्नुहोस्। एक पटकमा एक-एक शब्दलाई नभई निश्चित विचार व्यक्त गर्ने वाक्यांशलाई नै हेर्ने बानी बसाल्नुहोस्।
फरर्र कुराकानी गर्न सक्ने हुन बोल्नुअघि सोच्नुपर्छ। यसरी सोच्ने बानी बसाल्नुहोस्। कुन विचार व्यक्त गर्न चाहनुहुन्छ र कुन क्रममा बताउन चाहनुहुन्छ, निर्णय गर्नुहोस् अनि बोल्न सुरु गर्नुहोस्। नहतारिनुहोस्। बीचैमा रोकिएर नयाँ विचार व्यक्त गर्ने नगर्नुहोस्। पहिला सुरु गरेको विचार नै व्यक्त गरिसिध्याउनुहोस्। छोटो र सरल वाक्य बनाउँदा तपाईंलाई सजिलो हुन्छ।
के भन्न चाहनुहुन्छ भनी पक्का हुनुहुन्छ भने शब्दहरू स्वतः निस्कनेछन्। साधारणतया ‘म यो शब्द प्रयोग गर्छु, म त्यो शब्द प्रयोग गर्छु’ भनी शब्दहरू छान्नुपर्दैन। वास्तवमा अभ्यास गर्दा पहिला के व्यक्त गर्ने, त्यसबारे तपाईं प्रस्ट हुनुपर्छ त्यसपछि बोल्दा कुन शब्द प्रयोग गर्ने, त्यो सोच्नुपर्छ। यसो गर्नुभयो भने र शब्दमा भन्दा पनि विचारमा ध्यान दिनुभयो भने शब्दहरू स्वतः निस्कनेछन् र तपाईंले मनदेखि नै बोलिरहेको हुनेछ। तर विचारमा भन्दा पनि शब्दहरूमा ध्यान दिन थाल्नेबित्तिकै तपाईंको बोली अड्किहाल्छ। अभ्यास गर्दै जाँदा तपाईंको प्रस्तुति सरर्र बग्छ र यो प्रभावकारी बोली र पढाइको लागि महत्त्वपूर्ण छ।
यहोवाको प्रतिनिधिको रूपमा इस्राएली जातिसामु र मिश्रका फिरऊनसामु जाने जिम्मेवारी पाउँदा मोशाले आफू योग्य नभएको महसुस गरे। किन? किनभने तिनी बोल्नमा सिपालु थिएनन्; सायद तिनी स्पष्ट बोल्न सक्दैनथे। (प्रस्थ. ४:१०; ६:१२) मोशाले विभिन्न बहाना बनाए तर यहोवाले कुनै पनि स्वीकार्नुभएन। यहोवाले हारूनलाई प्रवक्ताको रूपमा पठाउनुभयो र मोशालाई पनि बोल्न मदत गर्नुभयो। मोशाले व्यक्ति-व्यक्तिसित र मानिसहरूको सानो समूहसित मात्र होइन तर पूरै इस्राएल राष्ट्रसामु पटक-पटक अनि प्रभावकारी तरिकामा बोले। (व्यव. १:१-३; ५:१; २९:२; ३१:१, २, ३०; ३३:१) तपाईंले पनि यहोवा परमेश्वरमा भरोसा गर्दै आफ्नो बोली वा प्रस्तुति सरर्र बगेको बनाउने लगनशील प्रयास गर्नुभयो भने उहाँको आदर गर्न आफ्नो बोली प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ।
-
-
उपयुक्त विरामईश्वरतान्त्रिक सेवा स्कूलबाट फाइदा उठाउनुहोस्
-
-
अध्याय ५
उपयुक्त विराम
कुराकानी गर्दा ठीक ठाउँमा विराम गर्नुपर्छ अथवा रोकिनुपर्छ। भाषण दिंदा होस् वा कसैसित कुरा गर्दा होस्, विराम गर्नुपर्छ। विराम गरेनौं भने बोलेको वा भनिएको कुरा प्रस्ट हुनु त कता हो कता, मन्त्र जपेको जस्तो मात्र हुन्छ। उपयुक्त ठाउँमा रोकिंदा तपाईंले भन्न खोजेको कुरा प्रस्ट हुन्छ। यसबाहेक श्रोताले मुख्य बुँदा पछिसम्म सम्झन सक्नेगरि तपाईंले विराम गर्नुपर्छ।
तर कहाँ विराम गर्ने, तपाईं कसरी पक्का गर्न सक्नुहुन्छ? अनि विराम कति लामो हुनुपर्छ?
विराम-चिन्ह प्रयोग गरिएको ठाउँमा रोकिनुहोस्। लिपिमा विराम-चिन्हको महत्त्व धेरै छ। विराम-चिन्हले वाक्य अन्त भएको वा प्रश्न सोधिएको सङ्केत दिन्छ। कुनै-कुनै भाषामा उद्धरण गरिएको कुरा प्रस्टै देखियोस् भनेर पनि विराम-चिन्हको प्रयोग गरिन्छ। कुनै-कुनै विराम-चिन्हले वाक्यबीच सम्बन्ध छ भनेर पनि बुझाउँछ। हुन त पढ्ने व्यक्तिले विराम-चिन्ह देखिहाल्छ। तर अरूले पनि फाइदा उठाउन सकून् भनेर प्रयोग गरिएको विराम-चिन्हअनुसार पढ्ने व्यक्तिले स्वर परिवर्तन गर्नुपर्छ। किनकि आवाजको उतार-चढावबाटै श्रोताले लेखमा कस्तो विराम-चिन्ह प्रयोग गरिएको छ, ठम्याउन सक्छन्। (थप जानकारीको लागि “ठीकसित पढ्नुहोस्” शीर्षकको अध्याय १ हेर्नुहोस्।) विराम-चिन्ह प्रयोग गरिएको ठाउँमा रोकिनुभएन भने तपाईंले पढिरहेको कुरा बुझ्न श्रोतालाई गाह्रो पर्न सक्छ वा श्रोताले अर्थको अनर्थ नै लगाउन सक्छन्।
विराम-चिन्हलगायत वाक्यमा विचार व्यक्त गरिएको तरिकाबाट पनि कहाँ रोकिनुपर्ने हो, त्यो पक्का गर्न सकिन्छ। एक जना प्रख्यात सङ्गीतकारले एक पटक यसो भने: “मैले पियानो बजाउने तरिका र अरूले पियानो बजाउने तरिकामा खासै फरक छैन। तर धुनको बीचमा विराम लिने तरिकाले नै कुशल सङ्गीतकारको परिचय दिन्छ।” कुराकानी गर्ने सन्दर्भमा पनि यही कुरा लागू हुन्छ। सही ठाउँमा रोकिंदा तपाईंले मेहनत गरेर तयारी गरेको जानकारी अझै सुन्दर अनि अर्थपूर्ण हुन्छ।
मानिसहरूसामु पढ्नुपर्दा लेखमा चिनो लगाउनुभयो भने विराम गर्न सजिलो हुन्छ। छोटो विराम गर्नुपर्ने ठाउँमा अर्थात् एकैछिन अडिनुपर्ने ठाउँमा एउटा छड्के धर्सो तान्नुहोस्। लामो विराम गर्नुपर्ने ठाउँमा भने दुईवटा छड्के धर्सो तान्नुहोस्। तपाईंलाई वाक्यको कुनै अंश पढ्न अप्ठ्यारो भयो र तपाईं बारम्बार गलत ठाउँमा रोकिनुभयो भने त्यस्ता शब्दहरूको समूहलाई सीसाकलमले घेरा लगाउनुहोस्। त्यसपछि त्यो अप्ठेरो अंश सुरुदेखि अन्तसम्म एकै पटकमा सरर्र पढ्नुहोस्। वास्तवमा थुप्रै अनुभवी वक्ता यसै गर्छन्।
कुराकानी गर्दा के भन्दै हुनुहुन्छ, थाह हुने भएकोले रोकिन गाह्रो हुँदैन। तर बातैपिच्छे अडिने बानी छ र तपाईं अनावश्यक ठाउँमा पनि रोकिनुहुन्छ भने तपाईंको बोली सशक्त सुनिंदैन, प्रस्ट पनि हुँदैन। यस्तो बानी सुधार्ने तरिकाबारे अध्याय ४ को “सरर्र बगेको प्रस्तुति”-मा केही सुझाव दिइएका छन्।
विचार परिवर्तन गर्दा विराम गर्नुहोस्। एउटा मुख्य बुँदाबारे बताइसकेपछि अर्को मुख्य बुँदा बताउनुअघि रोकिंदा श्रोताले सोच्न, नयाँ जानकारीको लागि मन तयार पार्न, भाषणको दिशा परिवर्तन भएको थाह पाउन र त्यसपछि प्रस्तुत गरिने बुँदालाई अझ राम्ररी बुझ्न मौका पाउँछन्। सडकमा सवारी साधन हाँक्दा दोबाटोमा मोडिने बेला गति कम गरेजस्तै अर्को बुँदा प्रस्तुत गर्नुअघि पनि विराम गर्नु आवश्यक छ।
वक्ताले विराम नगरीकनै तुरुन्तै भिन्नाभिन्नै बुँदा प्रस्तुत गर्नुको कारण हो, एकै पटकमा धेरै विषय बताउन खोज्नु। कसै-कसैको त सामान्य कुराकानी पनि हतारिंदै गर्ने बानी हुन्छ। हुन सक्छ, तिनका परिवार र साथीभाइ सबैले नै हतारिंदै बोल्ने गर्छन् होला। यस्तो बानी छ भने प्रभावकारी तरिकामा सिकाउन सकिंदैन। सुन्न र सम्झन लायकको केही भन्न लाग्नुभएको छ भने त्यो कुरा स्पष्ट पार्न प्रशस्त समय लिनुहोस्। विचार स्पष्टसित व्यक्त गर्न कुराकानी गर्दा विराम गर्नु अत्यावश्यक छ भनेर नबिर्सनुहोस्।
रूपरेखाबाट भाषण दिंदै हुनुहुन्छ भने मुख्य-मुख्य बुँदाबीच कहाँ विराम गर्ने हो, त्यो प्रस्टै छुट्टिनेगरि विषयवस्तुलाई मिलाउनुहोस्। पाण्डुलिपिबाटै पढ्दै हुनुहुन्छ भने एउटा बुँदा सिध्याएर अर्को बुँदा सुरु गर्ने ठाउँमा चिनो लगाउनुहोस्।
विराम-चिन्ह दिइएको ठाउँमा भन्दा विचार परिवर्तन गर्ने ठाउँमा अलि धेरै रोकिनुपर्छ। तर भाषण सुन्नै झर्को लाग्नेगरि विराम निकै लामो हुनुहुँदैन। विराम निकै लामो भयो भने तपाईंले राम्ररी तयारी गर्नुभएको रहेनछ र अब के भन्ने पक्का गर्दै हुनुहुन्छ भन्ने श्रोतालाई भान पर्छ।
जोड दिन विराम गर्नुहोस्। कुनै कुरा भन्नुअघि वा भनेपछि अथवा कुनै प्रश्न सोध्नुअघि वा सोधेपछि जोड दिन गरिने विराम अक्सर जोडदार हुन्छ। पछि विराम गर्दा भर्खरै भनिएको कुरामा श्रोताले मनन गर्ने मौका पाउँछन् भने सुरुमा विराम गर्दा वक्ताले अब के भन्ने हुन् भन्ने उत्सुकता जाग्छ। तर यी दुवै तरिका फरक-फरक भएकोले कुनचाहिं तरिकाले विराम गर्ने हो, त्यो पक्का गर्नुहोस्। तर याद गर्नुहोस्, जोड दिन गरिने विराम अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण वाक्यहरूमा मात्रै प्रयोग गर्नुपर्छ। अन्यथा यस्तो विराम अर्थ न बर्थको हुन्छ।
नासरतको सभाघरमा ठूलो स्वर निकालेर धर्मशास्त्रबाट पढ्दा येशूले विरामको प्रयोग निकै प्रभावकारी ढङ्गमा गर्नुभयो। पहिले त उहाँले आफूलाई दिइएको जिम्मेवारीबारे अगमवक्ता यशैयाको मुठाबाट पढ्नुभयो। तर त्यसको अर्थ खुलाउनुअघि उहाँले त्यो मुठा बेर्नुभयो, सेवकलाई फिर्ता दिनुभयो र बस्नुभयो। त्यसपछि एकटक लगाएर उहाँलाई हेरिरहेका सभाघरमा हुनेजति सबैलाई उहाँले यसो भन्नुभयो: “तिमीहरूले भर्खरै सुनेको धर्मशास्त्रको यो अंश आज पूरा भयो।”—लूका ४:१६-२१.
परिस्थितिअनुसार विराम गर्नुहोस्। कहिलेकाहीं कुनै अवरोध आइपर्दा एकछिन रोकिनुपर्ने हुन्छ। प्रचार गरिरहेको बेला कुनै बच्चा रोयो भने अथवा नजिकैबाट कुनै सवारी साधन हुइँकियो भने कुराकानीलाई एकैछिन रोक्नुपर्ने हुन्छ। सम्मेलन भएको ठाउँमा कतैबाट केही आवाज सुनियो भने तपाईं आफ्नो आवाजलाई अलि ठूलो पारेर भाषण दिइरहन सक्नुहुन्छ। तर यस्तो आवाज अलि चर्कै छ र अलि लामो समयसम्म रहन्छ भने तपाईं रोकिनै पर्छ। किनभने यस्तो अवरोध हुँदा तपाईंले भनिरहेको कुरामा श्रोताले ध्यान दिइरहेका हुँदैनन्। त्यसैले प्रभावकारी तरिकामा विराम प्रयोग गर्नुहोस्। यसो गर्नुभयो भने तपाईंले बताउन खोजेको कुराबाट श्रोताले पूरापूर फाइदा उठाउन सक्नेछन्।
जवाफ पाउन विराम गर्नुहोस्। तपाईंको भाषण छलफलको भाग होइन भने पनि श्रोताले मनमनै जवाफ दिनु महत्त्वपूर्ण छ। श्रोतालाई सोच्न लगाउन प्रश्न त सोध्नुभयो तर पर्याप्त मात्रामा विराम गर्नुभएन भने प्रश्न सोध्नुको कुनै अर्थ रहँदैन।
मञ्चबाट भाषण दिंदा मात्र होइन, अरूलाई साक्षी दिंदा पनि विराम गर्नु उत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ। कसै-कसैको विराम गर्ने बानी नै हुँदैन। तपाईंको समस्या पनि यही हो भने यस अध्यायमा छलफल गरिएको बुँदामा काम गर्न अथक प्रयास गर्नुहोस्। त्यसो गर्नुभयो भने अरूसित अझै राम्ररी कुराकानी गर्न सक्नुहुन्छ र प्रचारमा अझै प्रभावकारी हुन सक्नुहुन्छ। विराम गर्नु भनेको एकैछिन चुप लाग्नु हो। भनिन्छ, कुराकानीको दौडान विराम गर्दा जोड दिन सकिन्छ, ध्यान खिच्न सकिन्छ र कानलाई पनि सन्चो हुन्छ।
हाम्रो कुराकानीमा विचारको आदान-प्रदान हुनुपर्छ। अरूको कुरा चाख मानेर सुन्नुभयो भने उनीहरू पनि तपाईंको कुरा सुन्न तयार हुनेछन्। यसको लागि तपाईंले कुराकानीको दौडान उनीहरूलाई पनि आफ्नो विचार पोख्न पर्याप्त समय दिनै पर्छ।
कुराकानीको शैलीमा साक्षी दिंदा प्रचारकार्य अझै प्रभावकारी हुन्छ। अभिवादन गरिसकेपछि र सन्चो-बिसन्चो सोधिसकेपछि मात्र आफ्नो विषयवस्तुबारे बताउनु अनि त्यसपछि प्रश्न गर्नु थुप्रै साक्षीले प्रभावकारी पाएका छन्। घरधनीले जवाफ दिने मौका पाऊन् भनेर तिनीहरू एकछिन रोकिन्छन् र घरधनीले व्यक्त गरेको विचारमा चासो देखाउँछन्। छलफलको दौडान तिनीहरू पटक-पटक घरधनीलाई पनि बोल्ने मौका दिन्छन्। छलफल भइरहेको विषयमा घरधनीको विचार बुझ्न पाइयो भने उनलाई अक्सर अझ धेरै मदत गर्न सकिन्छ भनेर तिनीहरूलाई थाह छ।—हितो. २०:५.
हो, सबैले हामीले चाहेजस्तै सकारात्मक जवाफ दिंदैनन्। येशूले पनि यस्तो परिस्थिति भोग्नुभयो। तैपनि येशूले विरोधीहरूलाई समेत आफ्नो विचार व्यक्त गर्ने मौका दिन पर्याप्त मात्रामा विराम गर्नुभयो। (मर्कू. ३:१-५) अर्को व्यक्तिलाई बोल्ने मौका दिंदा हामीले उनलाई सोच्न प्रोत्साहन दिइरहेका हुन्छौं। फलस्वरूप तिनले मनको कुरा व्यक्त गर्न सक्छन्। वास्तवमा हामीले प्रचार गर्नुको एउटा उद्देश्य मानिसहरूलाई परमेश्वरको वचनबाट महत्त्वपूर्ण कुरा सुनाएर त्यसैको आधारमा उनीहरूलाई कदम चाल्न उत्प्रेरणा दिनु हो।—हिब्रू ४:१२.
प्रचारकार्यमा उपयुक्त तरिकामा विराम गर्न सक्नु एउटा सीप नै हो। प्रभावकारी तरिकामा विराम गऱ्यौं भने व्यक्त गरिएको विचार अझै प्रस्ट हुन्छ र मानिसहरू त्यस्तो विचार पछिसम्मै सम्झिरहन्छन्।
-
-
भावलाई ठीकसँग जोड दिनुहोस्ईश्वरतान्त्रिक सेवा स्कूलबाट फाइदा उठाउनुहोस्
-
-
अध्याय ६
भावलाई ठीकसँग जोड दिनुहोस्
ठूलो स्वर निकालेर पढ्दा तपाईंले शब्दहरू ठीकसँग भन्न सकेर मात्र पुग्दैन। तपाईंले मुख्य शब्द र लेखको विचार बुझाउने वाक्यलाई राम्ररी बुझ्न सक्नेगरि जोड दिनुपर्छ।
केही शब्दलाई जोड दिएर पढ्दैमा भावलाई ठीकसँग जोड दिएको भन्न मिल्दैन। जुन शब्दलाई जोड दिनुपर्ने हो, त्यही शब्दलाई जोड दिनुपर्छ। जोड दिनु नपर्ने ठाउँमा जोड दिनुभयो भने तपाईंले भन्न खोजेको कुरा श्रोताले प्रस्टसँग बुझ्दैनन् र उनीहरूको ध्यान अन्तै जान्छ। विषय एकदमै राम्रो होला तर त्यसलाई प्रस्तुत गर्दा उचित तरिकाले पर्याप्त मात्रामा जोड दिइएको छैन भने प्रस्तुति त्यत्ति प्रभावकारी हुँदैन र श्रोता पनि कुनै कदम चाल्न उत्प्रेरित हुँदैनन्।
जोड दिने तरिका अनेक छन्। जोड दिन यी तरिका प्रायजसो सँगसँगै प्रयोग गरिन्छन्:- आवाज ठूलो बनाएर, आवाजमा भाव व्यक्त गरेर, बिस्तारै बोलेर, कुनै कुरा बताउनुअघि वा बताएपछि (वा दुवै पल्ट) एकछिन रोकिएर, इशारा गरेर र अनुहारको भावबाट व्यक्त गरेर। नेपाली भाषालगायत कुनै-कुनै भाषामा आवाजलाई मधुरो वा तीखो बनाएर पनि जोड दिन सकिन्छ। विषय र परिस्थितिलाई विचार गरेर जोड दिने तरिकामध्ये कुन-कुन तरिका प्रयोग गर्न सकिन्छ, निधो गर्नुहोस्।
कहाँ-कहाँ जोड दिने भनेर निधो गर्नुअघि यी कुरामा ध्यान दिनुहोस्:- (१) कुनै पनि वाक्यमा कुन शब्दलाई जोड दिने भनेर वाक्यको बाँकी भाग हेरेर मात्र होइन, सन्दर्भ हेरेर पनि निधो गर्नुपर्छ। (२) मुख्य बुँदा होस् वा नयाँ तर्क होस्, भाषणमा नयाँ विचार प्रस्तुत गरेको देखाउन भावलाई जोड दिनु उपयुक्त हुन्छ। प्रस्तुत गरेको तर्क टुङ्गियो भनेर श्रोताको ध्यान खिच्न पनि भावलाई जोड दिन सकिन्छ। (३) कुनै कुरा आफूलाई कस्तो लाग्छ भनेर देखाउन पनि वक्ताले भावलाई जोड दिन सक्छन्। (४) भाषणको मुख्य बुँदा प्रस्ट पार्न पनि यो तरिका प्रयोग गर्न सकिन्छ।
यस्ता तरिकामा भावलाई जोड दिंदा वक्ताले वा मानिसहरूसामु पढ्ने व्यक्तिले आफ्नो विषयवस्तु राम्ररी बुझेको हुनुपर्छ र श्रोताले यसबाट प्रशस्त लाभ उठाऊन् भन्ने चाहना राख्नुपर्छ। एज्राको समयमा दिइएको निर्देशनबारे नहेम्याह ८:८ मा यसरी लेखिएको छ: “तिनीहरूले परमेश्वरको व्यवस्थाको पुस्तक राम्ररी पढेर त्यसको अर्थ बुझाइदिए। औ जे पढिएको थियो त्यसबाट तिनीहरूलाई शिक्षा दिए।” कुरा प्रस्ट छ, पढिएको कुराको अर्थ श्रोताले बुझ्नुपर्छ, मनमा राख्नुपर्छ र जीवनमा उतार्नुपर्छ भनेर परमेश्वरको वचन पढेर अर्थ खुलाइदिनेहरूले राम्ररी बुझेका थिए।
जोड दिन गाह्रो हुन सक्ने कारण: कुराकानी गर्दा धेरैजसो मानिस आफूले भन्न चाहेको कुरा राम्ररी बुझाउन सक्छन्। तर अरूले लेखेको विषय पढ्दा भने कहाँ जोड दिने भनेर ठम्याउन तिनीहरूलाई गाह्रो हुन्छ। तर विषयवस्तु राम्ररी बुझेको छ भने जोड दिने ठाउँ ठम्याउन सजिलो हुन्छ। त्यसको लागि लेखिएको कुरा राम्ररी पढ्नुपर्छ। त्यसैले सभामा पढ्ने जिम्मा पाउनुभयो भने लर्तरो तयारीले पुग्दैन।
जोड दिनु अर्थपूर्ण होस् वा नहोस्, कसै-कसैको भने भावलाई जोड दिनुको सट्टा छिनछिनमै जोड दिने बानी हुन्छ। कोही भने विभक्ति, प्रत्यय वा संयोजकलाई जोड दिने गर्छन्। जोड दिंदा अर्थ प्रस्ट भएन भने श्रोताको ध्यान अन्तै जान्छ।
भावलाई जोड दिन कुनै-कुनै वक्ता एकदमै चर्को आवाजमा बोल्छन् जसले गर्दा श्रोतालाई हप्कीदप्की लगाएको महसुस हुन्छ। यसो गर्दा पक्कै पनि नतिजा राम्रो हुँदैन। ठीकसँग भावलाई जोड दिइएको छैन भने श्रोताले आफूलाई होच्याएको महसुस गर्न सक्छन्। तर यसको विपरीत श्रोतालाई माया गरेकोले र आफूले बताएको कुरा धर्मशास्त्रमा आधारित छ र व्यावहारिक छ भनेर बुझाउन चाहेकोले मीठो तरिकामा बताउनु बेस हुन्छ।
कसरी प्रगति गर्न सकिन्छ? भावलाई ठीकसँग जोड दिन नसक्ने व्यक्तिलाई आफ्नो यस्तो समस्याबारे थाहै हुँदैन। अरूले नै उसलाई त्यो समस्याबारे बताइदिनुपर्छ। यस क्षेत्रमा तपाईंले उन्नति गर्नुपर्छ भने स्कूल निरीक्षकले तपाईंलाई मदत गर्नेछन्। यसबाहेक कुनै राम्रो वक्तासँग मदत माग्न पनि नहिचकिचाउनुहोस्। तपाईंले पढ्दा वा बोल्दा तिनलाई सुन्न लगाउनुहोस् र प्रगति गर्न सुझाव माग्नुहोस्।
सुरुमा त स्कूल निरीक्षकले तपाईंलाई प्रहरीधरहरा-को कुनै लेख पढेर अभ्यास गर्ने सुझाव देलान्। ‘लेखको हरेक वाक्य विश्लेषण गर्नुहोस् र कुन शब्द वा वाक्यांशमा जोड दिने भनेर ठम्याउनुहोस्। यसो गर्दा लेखले भन्न खोजेको कुरा श्रोताले राम्ररी बुझ्न सक्नेछन्’ भनेर स्कूल निरीक्षकले तपाईंलाई भन्नेछन्। जोड दिन लेखमा कतै शब्दहरू छड्के गरिएका, गाढा पारिएका, उद्धरण-चिह्नभित्र राखिएका छन् वा शब्दहरूमुनि धर्सो तानिएको छ कि भनेर पनि ध्यान दिन स्कूल निरीक्षकले भन्नेछन्। नबिर्सनुहोस्, वाक्यमा शब्दहरूलाई समूहको रूपमा पढ्दा मात्र अर्थ खुल्छ। प्रायजसो अवस्थामा कुनै एउटा शब्दलाई मात्र होइन तर वाक्यांशलाई जोड दिनुपर्ने हुन्छ। कुनै-कुनै भाषामा मात्राहरू प्रयोग गरिने भएकोले भावलाई ठीकसँग जोड दिन विद्यार्थीलाई मात्रामा ध्यान दिनको लागि प्रोत्साहन दिइन्छ।
त्यसपछि स्कूल निरीक्षकले तपाईंलाई जोड दिन कुनै वाक्यलाई मात्र होइन, तल-माथिका वाक्यलाई पनि राम्ररी बुझेको हुनुपर्छ भनेर बताउनेछन्। यसबाहेक यी कुरालाई पनि ध्यान दिनै पर्छ:- अनुच्छेदले भन्न खोजेको मुख्य कुरा के हो? त्यो कुरा बुझेपछि कुन-कुन वाक्यलाई जोड दिने ठम्याउन सक्नुहुन्छ। लेखको शीर्षक हेर्नुहोस् र तपाईंले पढ्न लागेको अनुच्छेदमाथिको उपशीर्षकमा ध्यान दिनुहोस्। यसलाई ध्यानमा राख्दा तपाईं कुन शब्द वा कुन वाक्यांशलाई जोड दिनुहुन्छ? भावलाई ठीकसँग जोड दिन यी सब कुरामा विचार पुऱ्याउनुपर्छ। तर धेरै शब्दमा एकदमै जोड दिने पनि नगर्नुहोस्।
स्वतःस्फूर्त तरिकामा बोलिरहेको होस् वा पढिरहेको होस्, स्कूल निरीक्षकले तपाईंलाई तर्कअनुसार भावलाई जोड दिने प्रोत्साहन दिन सक्छन्। तपाईंले गरेको तर्क कहिले सकिन्छ वा तपाईंको प्रस्तुतिमा एउटा बुँदा सकिएर अर्को बुँदा कहिले सुरु हुन्छ, तपाईंले बुझेको हुनुपर्छ। यस्ता कुरा राम्ररी बुझिनेगरि भाषण दिनुभयो भने श्रोताले तपाईंको प्रस्तुति राम्ररी बुझ्नेछन्। यसको लागि तपाईं यस्ता संयोजक प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ:- सुरुमा, त्यसपछि, अन्तमा, त्यसकारण, बरु, तापनि, किनकि इत्यादि।
तपाईंले विशेष भावसहित जोड दिन चाहेको बुँदामा पनि स्कूल निरीक्षकले तपाईंको ध्यान खिच्न सक्छन्। यसको लागि तपाईंले यस्ता शब्दमा जोड दिनुपर्ने हुन सक्छ:- झनै, सधैं, पक्कै पनि, महत्त्वपूर्ण इत्यादि। त्यसो गर्दा तपाईंले भनेको कुराले श्रोताको भावनामा फरक पार्छ। यसबारे “न्यानोपन र भावमय” शीर्षकको अध्याय ११ मा अझै सिक्न सकिन्छ।
भावलाई ठीकसँग जोड दिने क्षेत्रमा उन्नति गर्न जुन बुँदा श्रोताले सम्झून् भन्ने चाहनुहुन्छ, पहिला आफैले मनमा ठप्प बसाल्न पनि तपाईंलाई प्रोत्साहन दिइनेछ। अध्याय ७,“मुख्य विचारहरूमा जोड दिनुहोस्”-मा मानिसहरूसामु कसरी पढ्ने त्यसबारे र अध्याय ३७, “मुख्य बुँदालाई जोड दिनुहोस्”-मा मानिसहरूसामु कसरी बोल्ने त्यसबारे अझै छलफल गरिनेछ।
प्रचारमा आफ्नो क्षमता तिखार्न चाहनुहुन्छ भने बाइबल पद कसरी पढेर सुनाउनुहुन्छ, त्यसमा ध्यान दिनुहोस्। पद पढ्नुअघि आफूलाई सधैं यसरी सोध्ने गर्नुहोस्:- ‘म यो पद किन पढ्दै छु?’ शब्दहरू ठीकसँग भन्न जानेर मात्र शिक्षकको जिम्मा पूरा हुँदैन। लेख भावसहित पढेर मात्र पनि पुग्दैन। तपाईं कुनै प्रश्नको जवाफ दिंदै हुनुहुन्छ वा बाइबल सत्य सिकाउँदै हुनुहुन्छ भने छलफल भइरहेको विषयलाई बाइबल पदबाटै समर्थन गर्नुपर्छ। यसको लागि पढिएको पदको सम्बन्धित शब्दमा वा वाक्यांशमा जोड दिनु उपयुक्त हुन्छ। त्यसो गर्नुभएन भने तपाईंले बुझाउन खोजेको कुरा श्रोताले बुझ्न सक्दैनन्।
भावलाई ठीकसँग जोड दिन कुनै खास शब्द वा वाक्यांशलाई जोड दिनुपर्ने भए तापनि कम अनुभवी वक्ताले ती शब्द वा वाक्यांशलाई अति नै जोड दिने गर्छन्। यसो गर्दा भर्खरै सङ्गीत सिकिरहेको व्यक्तिले सुर-ताल केही नमिलाई बाजा बजाएको जस्तै हुन्छ। तर धेरै अभ्यास गरेपछि भने सुर-ताल मिलेर मीठो धुन तयार हुन्छ।
भावलाई ठीकसँग जोड दिने केही तरिका सिकिसकेपछि अनुभवी वक्ताले भाषण दिएको तरिका हेरेर तपाईं अझै सिक्न सक्नुहुन्छ। विभिन्न तरिकाले जोड दिंदा श्रोतामा कस्तो प्रभाव पर्दो रहेछ, त्यो पनि बुझ्नुहुन्छ। आफूले भन्न खोजेको कुराको अर्थ प्रस्टसँग बुझाउन फरक-फरक तरिकाले जोड दिनु किन महत्त्वपूर्ण छ भनेर पनि तपाईं सिक्न सक्नुहुन्छ। भावलाई ठीकसँग जोड दिन सिकिसकेपछि तपाईंले पढ्दा र बोल्दा धेरै प्रभावकारी हुन्छ।
भावलाई ठीकसँग जोड दिने तरिका सिकिहालें भनेर नबस्नुहोस्। प्रभावकारी तरिकामा कुराकानी गर्ने हो भने भावलाई ठीकसँग जोड दिन पोख्त नभएसम्म सिकेको कुरा प्रयोग गरिरहनुहोस्। साथै अरूलाई स्वाभाविक लाग्ने तरिकामा भावलाई जोड दिनुहोस्।
-
-
मुख्य विचारहरूमा जोड दिनुहोस्ईश्वरतान्त्रिक सेवा स्कूलबाट फाइदा उठाउनुहोस्
-
-
अध्याय ७
मुख्य विचारहरूमा जोड दिनुहोस्
राम्ररी पढ्ने व्यक्तिले वाक्य-वाक्यमा वा अनुच्छेदमा मात्र ध्यान दिंदैनन्। बरु तिनी विषयवस्तुको मुख्य विचारहरूलाई मनमा राखेर पढ्छन्। यसो गर्दा कहाँ जोड दिने भन्ने कुरामा फरक पर्छ।
यसरी पढिएको छैन भने प्रस्तुति प्रभावकारी हुँदैन; कुनै पनि कुरा प्रस्ट हुँदैन। प्रस्तुति सिद्धिएपछि त्यसमा सम्झन लायकको कुरा के थियो भन्नै गाह्रो हुन्छ।
बाइबलबाट कुनै विवरण पढ्दा मुख्य विचारहरूमा जोड दिइएको छ भने उक्त पढाइ जीवन्त हुन्छ। गृह बाइबल अध्ययनमा होस् वा सभामा होस्, यसरी अनुच्छेद पढ्दा पढाइ अझै अर्थपूर्ण हुन्छ। अधिवेशनमा पाण्डुलिपिबाट भाषण दिंदा मुख्य विचारहरूमा जोड दिनु एकदमै महत्त्वपूर्ण छ।
यसो गर्ने तरिका: तपाईंलाई स्कूलमा बाइबलबाट केही भाग पढ्ने जिम्मेवारी दिइन सक्छ। तपाईंले केमा जोड दिएर पढ्नुपर्छ? कुनै मुख्य विचार वा घटनालाई आधार बनाएर तयार पारिएको लेख पढ्दा उक्त विचार वा घटना प्रस्ट हुनेगरि जोड दिएर पढ्नुपर्छ।
कविता होस् वा साधारण लेख; उखान-टुक्का होस् वा कथा, तपाईंले राम्ररी पढ्नुभयो भने मात्र श्रोताले लाभ उठाउन सक्छन्। (२ तिमो. ३:१६, १७) यसको लागि तपाईंले पढ्ने भागलाई ध्यान दिनुपर्छ र श्रोतालाई पनि बिर्सनुहुँदैन।
गृह बाइबल अध्ययनमा होस् वा सभामा होस्, तपाईं कुनै प्रकाशनबाट पढ्दै हुनुहुन्छ भने कस्ता मुख्य विचारहरूमा जोड दिनुपर्छ? छापिएको प्रश्नको जवाफलाई मुख्य विचार मानेर जोड दिनुहोस्। साथै गाढा अक्षरमा लेखिएको उपशीर्षक मुनिको भाग पढ्दा उपशीर्षकसँग मेल खाने विचारमा जोड दिनुहोस्।
मण्डलीमा भाषण दिंदा एक-एक शब्द लेखेर पाण्डुलिपि बनाउने सल्लाह हामी तपाईंलाई दिंदैनौं। तर कहिलेकाहीं अधिवेशनको कुनै-कुनै भाषणमा पाण्डुलिपि उपलब्ध गराइएको हुन्छ। किन? संसारभरका सबै अधिवेशनमा एउटै तरिकाले उस्तै विचार प्रस्तुत गर्न सकियोस् भनेर। पाण्डुलिपिबाट भाषण दिने बेला मुख्य विचारहरूमा जोड दिन वक्ताले सबैभन्दा पहिला विषयवस्तु राम्ररी अध्ययन गर्नुपर्छ। मुख्य बुँदा के-के हुन्? वक्ताले ती पत्ता लगाउनुपर्छ। तिनलाई रोचक लागेको कुरा नै मुख्य बुँदा हो भन्ठान्नुहुँदैन। विषयवस्तु जुन कुराको आधारमा विस्तार गरिएको छ, वास्तवमा ती नै मुख्य विचारहरू हुन्। कहिलेकाहीं पाण्डुलिपिमा भाषणको मुख्य विचारलाई छोटो वाक्यको रूपमा दिइएको हुन्छ र त्यसपछि छोटो विवरण वा तर्क दिइएको हुन्छ। प्रायजसो त मुख्य विचारलाई समर्थन गर्ने प्रमाण पेस गरिसकेपछि कुनै बलियो तर्क प्रस्तुत गरिन्छ। यस्ता मुख्य बुँदाहरू पत्ता लगाइसकेपछि वक्ताले पाण्डुलिपिमा चिनो लगाउनुपर्छ। प्रायः मुख्य बुँदा थोरै हुन्छ अर्थात् पाँचवटा वा छवटाभन्दा धेरै हुँदैन। यसरी मुख्य बुँदा पत्ता लगाइसकेपछि श्रोताले पनि मुख्य विचारहरू झट्टै चिन्न सक्ने तरिकामा वक्ताले पाण्डुलिपि पढ्ने अभ्यास गर्नुपर्छ। यी नै भाषणका मुख्य विचारहरू हुन्। विषयलाई ठीक ढङ्गमा जोड दिएर प्रस्तुत गरिएको छ भने मुख्य विचारहरू सम्झन सक्ने सम्भावना धेरै हुन्छ। वक्ताको लक्ष्य यस्तै हुनुपर्छ।
मुख्य बुँदा कुन हो भनेर श्रोताले ठम्याउन सक्नेगरि वक्ताले विभिन्न तरिकाले जोड दिन सक्छन्। जस्तै:- उत्साह बढाएर, बोल्ने गति परिवर्तन गरेर, गहिरो भाव व्यक्त गरेर, सुहाउँदो हावभाव देखाएर इत्यादि।
-