Onkalo Otayi Monika Nawa Mbela Shili?
“Ekuma [lyaBerlin] otashi vulika tali ka ningwa uumbululu owindji ngele omakwatathano pokati kUuzilo nUuninginino otagi indjipala. Ihe otali ka pula oomvula odhindji nenge nokuli omapipi ogendji, opo li teke po. Oondowishi yaali itaa ka kala we nando ye li gumwe.” Ndhika odha li oohapu dhoshifokundaneki shaAmerika sha simana muMarsa 1989.
Haomvula, nenge nokuli omapipi, ihe omasiku ge vulike 250 konima yaashono ekuma olya tameke okuteka po. Meni lyiiwike omayovi giipambu yalyo, mbyoka pethimbo mpono ya ningi owala iidhimbulukithi, oya longithwa oyo uulenga wopiitaafula muuyuni auhe.
ETOPOLITHO ndyoka lya yonuka noonkondo, ndyoka hali ithanwa Iron Curtain, lwahugunina olye eguluka nosha hwameke etegameno kutya ombili negameno yuuyuni auhe oya li popepi. Nokuli Iita yomEkololo mUuzilo woPokati inayi siililika etegameno kutya ethigathano ndyoka lya kala po uule woomvula pokati kUuzilo nUuninginino olya pita po nonokutya elandulathano epe lyuuyuni oli li popepi.
Oshinima Oshipe Tashi Gwedhwa Ko
Okuza pethimbo lyiita iitiyali yuuyuni, osha kala sha yela mo kutya muEuropa otamu lalakanenwa uukumwe. Mo 1951 iilongo yaEuropa lyUuninginino oya toto po Uulikumwe wOmakalamanya nowIiyela yaEuropa. Owa li wa landulwa kOmalandithilo gAayehe gaEuropa mo 1957. Mo 1987 iilongo 12 mbyoka yi li iilyo yuulikumwe wopaigwana mbuka (moka mu na ngashingeyi iilyo omamiliyona 342) oye shi ningi elalakano opo lwopo 1992 ya kale ya adha ondjele yuukumwe auhe wopamahupilo. Otashi monika nokuli sha fa uukumwe wothiluthilu wopolotika tau vulu okumonika shili. Elunduluko li thuwitha oli thike peni oku shi yelekanitha nondjokonona yonale yaEuropa ndjoka ya nyatekwa nombinzi!
Ihe okutala komalunduluko gopapolotika gomasiku ngano, omumvo 1992 ogwa ningi gu na eityo lya simana noonkondo. Otapu dhiladhilwa unene kutya otashi vulika iilongo yaEuropa lyUuzilo mbyono ya li nale yUukomonisi, lwahugunina otayi ka kala ya kwatelwa mo wo muEuropa lya hangana.
Opu Na Eambidhidho lyaKalunga?
Oongundu dhimwe dhomalongelokalunga odha dhini ekotampango lyopaKriste lyokukala waa na ombinga nodhe etha ethininiko lyomalongelokalunga lyuule woomvula omilongo dhontumba muEuropa lyUuzilo li yi ipyakidhilithe mokukala ye na sha nopolotika. Metyokosha kwaashino, oshifokundaneki shesiku kehe shaNdowishi Frankfurter Allgemeine Zeitung otashi ti kutya “omaambidhidho gAakriste okweeta omalunduluko mUuzilo itaga vulu okupatanekwa,” notashi gwedha po kutya “dhoshili, kapu na okudhiladhilwa kutya oshilonga shawo mwaashono oshishona.” Otashi ti ishewe: “Pashiholelwa, muPoole elongelokalunga olya ningi omulongelikumwe noshigwana, nongeleka oya ningi omupataneki e na ondudhi gwongundu ndyoka ya li tayi pangele; muGDR [ngoka a li nale Ndowishi lyUuzilo] ongeleka oya pe aapataneki yepangelo omahala gokulongela oshali noye ya pitika okulongitha omatungo gongeleka omolwomalalakano gomahangano gawo; muCzechoslovakia Aakriste naademokoli oya tsakanene mondholongo, yi ilongo okukala ye uvitathane nawa nolwahugunina oya tameke okulongela kumwe.” Nokuli muRumania, moka “oongeleka dha li aapiya aadhiginini yepangelo lyaCeauşescu,” oshipotha osha penduthwa sho epangelo lya li lya hala okukwata omukwambepo Laszlo Tökes.
Ovatikan nayo wo oya li yi na mo ombinga. MuDesemba 1989 oshifo Time osha ti: “Nonando omulandu gwaGorbachev gwokwaaidhopa mo ogwo gwe etitha naanaa iiningwanima oyindji yemanguluko ya landulathana mbyoka ya ningwa muEuropa lyUuzilo oomwedhi dhontumba opo dha piti, Johannes Paulus okwi ilongele esimano olindji. . . . Molweendo lwoomvula 1980-1989, iipopiwa ye oya tsikile nokutsa omuthindo edhiladhilo li na sha naEuropa ngoka a hangana okuza kEnenefuta lyaAtilanda sigo okondundu yaUral naangoka a nwethwa mo keitaalo lyopaKriste.” Ano sho omupapa a talele po Czechoslovakia muApril 1990, okwa popi etegameno lye kutya etalelopo lye otali ke egulula omiyelo omipe pokati kUuzilo nUuninginino. Okwa tseyitha kutya otapu ka ningwa oshigongingeleka shaabisofi yaEuropa okuninga omusindaulikilo okugwanitha etegameno lye “lyaEuropa a hangana omolwonakuziwa ye yopaKriste.”
Mbela Ndowishi a hangana ngoka e li momusindaulikilo gwaEuropa a hangana, itashi vulika nando a kale omutetekeli gwaEuropa a hangana thiluthilu, nopo nduno ogwuuyuni wa hangana nokuli? Okwiidhopa mo kwomalongelokalunga itaku ulike nando mbela kutya Ombimbeli osho yu uvaneka ngawo? Dhoshili, manga aakwambepo mUuzilo nosho wo mUuninginino yi itula mo ngashingeyi momusindaulikilo gwoopolotika omolwombili negameno, tse itatu vulu nando mbela okwiinekela kutya masiku otayi ka ninga yoshili? Natu tale.
[Okaalita/Ethano pepandja 4)]
Ongeleka Nikolai yUuprotestande muLeipzig—endhindhiliko lyelunduluko lyopapolotika muNdowishi
Iilongo mbyoka yi li iilyo yOmalandithilo gAayehe gaEuropa