“Tala, Ayihe Otandi Yi Shitukitha Iipe”
TALA kaantu aanelago kefo lyokombanda lyokambo haka. Ngoye oto hala u kale gumwe gwomuyo? ‘Osho lela,’ osho to ti. Oshoka mpaka opu na ombili nuukumwe mbuka wa halika kaantu ayehe. Aantu yomiigwana ayihe—aaluudhe, aatokele, aambambi—ya vundakana mumwe ngaashi ezimo limwe. Enyanyu oli thike peni! Uukumwe ou thike peni! Aantu mbaka osha yela kutya kaye li ya nika uuthigwa kombinga yoondoya dhopalute noyomatilitho guukulo. Oondhila dhiita itadhi ndunduma we mombepo yombili kombanda yoparka ndjika ombwaanawa. Kapu na aakwiita, kapu na ootenga, kapu na oondjembo. Nokuli ondhimbo yaapolisi inayi pumbiwa okukaleka elandulathano. Iita nomayono itayi kala po nando. Nokapu na ompumbwe yomagumbo, oshoka kehe gumwe oku na egumbo ewanawa lye mwene.
2 Tala owala kaanona mboka! Okudhana kwawo okwo enyanyu mokutala. Ihe iinamwenyo yini po okudhanwa nayo! Kapu na we ompumbwe yomiyelo dhiitenda moparka ndjika, oshoka iinamwenyo ayihe otayi kalathana nombili nomuntu noyo yene. Nokuli onkoshi nonzi oya ninga uukuumethana. Tala uudhila wolwaala oluwanawa—mbono tau tukatuka ngawo, nokuuva nkene omaimbilo gawo omawanawa pamwe neyolo lyaanuna taga udhitha ombepo. Kapu na uugunda wuudhila? Aawe, oshoka mpaka opu na owala emanguluko nenyanyu lyaa na ongamba. Nika owala ezimba lyoongala ndhoka, pulakena kepopomo lyokamulonga, nokuuva uupyu uuwanawa wetango. O, okulola owala iiyimati yomokatungwa hoka, oshoka oyo iiwanawa mbyoka ayihe evi tali vulu okweeta, kaku na we, ngaashi ayihe tayi monika notayi vulu okunyanyukilwa moshikunino shino oshiwanawa sha fa oparka.
3 ‘Ihe tegelela,’ gumwe ta ti, ‘aakulupe oye li peni? Kaye na wo okukala ye na ombinga menyanyu lyehanganitho ndino lyelago?’ Paushili wo wene, aakulupe opo ye li, ihe otaa ningi ishewe aagundjuka. Moparka ndjino gumwe ita si we molwuukulupe. Aagundjuka oye li ngashingeyi taa koko sigo omuukuluntu noitaa ka vula po we. Nando ye oku na oomvula 20 nenge oomvula 200, kehe gumwe gwomomamiliyona gaantu mbono ye li moparka ndjino, ota nyanyukilwa onkalamwenyo yuugundjuka, meyaluko lyu udhithwa. Omamiliyona, oto ti? Eeno, omamiliyona, oshoka oparka ndjino otayi andjaganithwa sigo omoshilongo kehe. Otayi ka kala yu udhilila omwenyo, ombili nuuyogoki sigo okooha dhevi lyetu, kuFuji sigo Andes, kuHongkong sigo okEfuta lyoPokati. Oshoka evi alihe otali ka lundulukila moparka yoparadisa. Otashi ka kala Oparadisa ya tungululwa kombanda yevi alihe.
4 ‘Kashi shi okwiitaalwa,’ osho to ti? Tala ano tango uushili moku shi ulika. Kungoye nokaakwanegumbo lyoye otashi vulika mu hupe po pehulilo lyonkalelo yongashingeyi yomaupyakadhi, nokuya mOparadisa ndjoka tayi ulikwa methano kefo lyetu lyokombanda.a
Embo Ndyoka Tali Fatulula Oparadisa
5 Iinima ayihe mbino iiwanawa, pamwe nuushili muyo, otayi fatululwa membo, embo ekumithi ndyoka inaali nyolwa ko nale. Nohali ithanwa Ombimbeli. Olyo embo ekulu unene, omolwaashoka iitopolwa yalyo oya nyolwa nale oomvula 3 500 dha piti. Pethimbo opo tuu mpono olyo embo ndyono lyi li lela pethimbo mokugandja epukululo lyi na uukolele notali vulu okulongithwa konkalamwenyo yonena. Omahunganeko gayo otaga pendutha etegameno lya yela konakuyiwa. Olyo embo ndyoka tali landwa unene apuhe mondjokonona ayihe, oshoka iinyolululwa yi vulithe 2 000 000 000 yOmbimbeli ayihe nenge iitopolwa iinene yamo oya taandelithwa momalaka ge thike 1 810 lwaampono.
6 Kaku na embo limwe eyapuki lyi na etaandelitho lyaapuhe ngawo, ogendji kage na nando uukulupe ngawo. Koran gwaIslam oku na oomvula oonshona dhi thike pe 1 400. Buddha naConfucius oya li po nale pwa piti oomvula dhi thike lwopo 2 500, niishangomwa yawo otayi zi okuza methimbo ndyoka. Omishangwa dhaShinto odha tulwa kumwe molupe lwadho lwongashingeyi koomvula dha konda pe 1 200 dha piti. Embo lyaMormon oli na owala uule woomvula 160. Kaku na limwe lyomomambo ngaka omayapuki tali vulu okushuna mondjokonona yaantu thiluthilu koomvula 6 000 dha piti ngaashi Ombimbeli tayi shi ningi. Mokuuva ko elongelokalunga lyotango, otu na okuya ano kOmbimbeli. Olyo alike embo lyi na etumwalaka lyaapuhe kuuntu auhe.
7 Oondunge nuuwanawa wetumwalaka lyOmbimbeli owa pandulwa kaantu aadhiladhili yomiigwana ayihe noyomomithika adhihe. Omunongononi a tseyika nawa nomumoni gwoonkondo dhokevi, Sir Isaac Newton, okwa ti: “Kaku na uunongononi wa kankamekwa nawa u vulithe Ombimbeli.” Patrick Henry, omukwatelikomeho gwelunduluko lyaAmerika a tseyika nawa kiitya “Pe ndje emanguluko nenge pe ndje eso,” okwa ti ishewe: “Ombimbeli oyi na oshilonga unene yi vule omambo gamwe agehe ngono ga nyanyangidhwa nale.” Nokuli omunamayele omunene Omuhindu Mohandas K. Gandhi okwa ti lumwe komukwaniilwa gwopevi Omubrittania gwaIndia: “Uuna oshilongo shoye noshilongo shandje tashi longitha omalongo ngono gu ulikwa kuJesus mEuvitho lyokOndundu ndino, tse itatu ka kala twa kandula po owala uudhigu wiilongo yetu yene, ihe nowuuyuni wo auhe.” Gandhi okwa popi koontopolwa dhaMateus 5 sigo 7 mOmbimbeli. Lesha nawa oontopolwa ndhika kungoye mwene nokutala ngele ito hililwa mo ketumwalaka lyoonkondo lyadho.
Ombimbeli—Embo lyomUuzilo
8 Mekondjithathano nedhiladhilo lyaakwashigwana, Ombimbeli kayi shi oshilikolomwa sheputuko ndyoka lyUuninginino, noitashi simaneke wo eputuko ndyoka. Konyala Ombimbeli ayihe oya nyolwa miilongo yokUuzilo. Aalumentu mbono ye yi nyola, oya li ayehe Aauzilo. Oomvula eyuvi limwe komeho gaBuddha, mo 1513 k.E.N., Moses, ngono a kala mUuzilo woPokati, okwa nwethwa mo kuKalunga okunyola embo lyotango lyOmbimbeli, Genesis. Okuza petameko ndino, Ombimbeli otayi landula oshipalanyole shimwe shi na ekwatathano shu ukitha sigo okembo lyahugunina, Ehololo. Ombimbeli oya manwa mo 98 E.N., konyala oomvula 600 konima yaBuddha. Owe shi tseya kutya Ombimbeli oya thikama momambo ga yoolokathana ge li 66? Eeno, Ombimbeli yo yene oyo ondjugo yomambo!
9 Ano kuule woomvula 1 600 okuza pomasiku gaMoses, aalumentu ye thike po 40 oya li ye na oshitopolwa okunyola ehempululo lyOmbimbeli lyi na uukumwe. Oya hokolola kutya omanyolo gawo oga nwethwa mo koonkondo dhokokule lela dhi vulithe dhomuntu ngoka ha si. Omukriste omuyapostoli Paulus okwa nyola: “Enyolo kehe lya nyolwa koonkondo dhOmbepo yaKalunga, oli shi kulonga nokukumagidha nokupukulula nokuputudha omuuyuuki.”b (2 Timoteus 3:16) Nomuyapostoli Petrus okwe shi yelitha kutya “kaku na nando ehunganeko lyOmbimbeli li shi okufatulwa komayele gomuntu; oshoka inaku hololwa nando omahunganeko kehalo lyomuntu, aawe, aantu oya popi ndhoka ye dhi pewa kuKalunga, Ombepo Ondjapuki sho e ya longitha.”—2 Petrus 1:20, 21; 2 Samuel 23:2; Lukas 1:70.
10 Omukalo hono Ombimbeli ye ya kutse omukumithi wo unene. Uule woomvula omayuvi, sigo eholokopo lyenyanyangidho lwopoomvula 500 dha piti, iinyolwa yOmbimbeli oya li yi na okuningwa noshikaha. Kaku na nando omushangwa gwuunamambo gwethimbo lyonale ngoka gwa nyolululwa nokunyolululwa ishewe ngawo. Yo oya nyolululwa nokunyolululwa, ihe aluhe onoshimpwiyu oshinene. Aanyolululi oya li ya ningi owala omapuko omashona, nomokufaathanitha iinyolululwa osha li tashi vulika okumona enyolo lyopetameko ndyoka lya nwethwa mo kuKalunga. Omutseyi a simana koshitopolwa shomanyolwakaha gOmbimbeli, Sir Frederic Kenyon, ota ti: “Ekankameno lyahugunina kelimbililo kehe kutya Omanyolo inaga thika kutse lela ngaashi ga nyolwa, ngashingeyi olya kandulwa po.” Oku na nena natango iinyolululwa noshikaha yOmbimbeli yi thike lwopo 16 000 nenge iitopolwa yamo, yimwe tayi zi nokuli methelemumvo etiyali komeho yaKristus. Nonatango opwa ningwa omalundululo gu uka konyala momalaka agehe gokevi ga za mOshiheberi, Oshiarami nOshigreka, omalaka mono Ombimbeli ya nyolwa tango.
11 Yamwe oya kambadhala okunaipika Ombimbeli kokutya kutya oyu udha omapuko. Ihe moomvula owala opo dha piti aalafululi oya ningi omafulululo momakulukuma giilando iikulu miilongo yOmbimbeli, noya mono omishangwa nuunzapo umwe mbono tau hokolola pwaa na omalimbililo kutya aantu nomahala ngono nokuli yu ulikwa momanyolo omakulu gOmbimbeli, oko ya li shili. Oya fululula wo uunzapo owindji mbono tau ulike eyelu lyokombanda yevi alihe, ndyoka paMbimbeli lya ningwa oomvula dhi vulithe po 4 000 dha piti, pomasiku gaNoa. Omunagwokombanda Mikasa, omulafululi a tseyika nawa, okwa ti kusho: “Okwa li shili Eyelu?” . . . Oshili kutya opwa ningilwe lela eyelu oya ulikwa nopwaa na omalimbililo.”c
Kalunga kOmbimbeli
12 Ngaashi owala yamwe ya sheke Ombimbeli, yamwe otaa sheke uushili kutya oku na Kalunga Omunankondo. (2 Petrus 3:3-7) Otaa ti: ‘Otandi vulu ngiini okwiitaala Kalunga, oshoka itandi vulu oku mu mona? Oku na euliko kutya Omushiti ihaa monika, omunene e vule aantu, oko e li shili? Kalunga ina kala mwaayihe?’ Yamwe otaa ti: ‘Kaku na Kalunga nenge Buddha.’ Ihe Ombimbeli otayi ulike kutya ngaashi owala tse atuhe twa mona omwenyo kutate yetu gwokevi, aakuluntu yetu yotango oye gu mona kuTate gwomegulu, nenge Omushiti, edhina lye Jehova.—Eksodus 15:2, 3; Epsalmi 100:3; Deuteronomium 32:3; 1 Samuel 2:2, 3.
13 Jehova okwi ihololele uuntu pamikalo mbali dhi ikalekelwa. Omukalo gwa simana unene okOmbimbeli, ndjoka tayi tseyitha oshili ye noompangela dhe dhaaluhe. (Johannes 17:17; 1 Petrus 1:24, 25) Nomukalo gumwe okeshito lye. Omolwokutala kiinima iikumithi mbyoka ye ya dhingoloka, aantu oyendji oye ya medhiladhilo kutya oku na okukala Omushiti-Kalunga ngono uuntu we uunenenene tau ulikwa kiilonga ye.—Ehololo 15:3, 4.
14 Jehova Kalunga oye Omunyoli gwOmbimbeli. Oye Ombepo Onene ndjoka yi li po aluheluhe. (Johannes 4:24; Epsalmi 90:1, 2) Edhina lye “Jehova” otali ukitha eitulomo kompangela ye niishitwa ye. Osho ompangela ye okuyukipalitha edhina lye enene mokuhanagula po aakaanakalunga nokuhupitha mbono ye mu hole opo ya kale nomwenyo meviparadisa. (Eksodus 6:2, 8; Jesaja 35:1, 2) Molwaashono oye Kalunga Omunankondo adhihe, oku na oonkondo oku shi ninga. Ye Omushiti gweshito alihe, oku li pombanda pokule niikalunga yiigwana noniiyelekelakalunga yowala.—Jesaja 42:5, 8; Epsalmi 115:1, 4-8.
15 Pethimbo lyomathelemumvo opo ga piti, aanongononi oya longitha ethimbo olindji okukonakona iilonga yeshito. Oya thiki sigo oposhitsa shahugunina shini po? Gumwe gwomaatotindjila yoposhitopolwa shomalusheno, omufisika omuBrittania a tseyika nawa Lord Kelvin, okwa ti: “Otandi inekele kutya mpoka pu thike uunongononi tau konakonwa opo pu thike tse tatu falwafalwa kukehe shoka sha fa okwaaitaalakalunga.” Nonando omunongononi Albert Einstein, omuvalele gwaEuropa, okwa tilwe aniwa okwa li omwaaitaalikalunga, ye okwa dhimbulula: “Oshi li sha gwana kungaye . . . okudhiladhila ketungo ekumithi lyeshito alihe, kwaashono tse tu na owala ondunge onshona unene, nokukambadhala komukalo gweifupipiko okuuva ko okatopolwa okashuushuuka koondunge ndhoka tadhi hololwa meshito.” Omunongononi gwaAmerika nomusindani gwondjambi Nobel, Arthur Holly Compton okwa ti: “Ewangandjo ndyoka tali igonyununa melandulathano otali hempulula oshili yoohapu oonkumithi shi vulithe adhihe ndhoka dha popiwa nale—‘Petameko Kalunga.’ ” Okwa kutha oohapu dhopetameko lyOmbimbeli.
16 Aapangeli yiigwana iinankondo otayi itangele oondunge noonkatu dhawo dhopaunongononi mokusindana kwawo kwewangandjo lyopondje. Ihe alikana oosatelite dhawo odhi li ngiini dhaa na esimano ngele tadhi yelekanithwa nomwedhi mondjila yagwo mokudhingoloka evi, nonoopulanete moondjila dhadho mokudhingoloka etango! Oonkatu dhaantu mbano haa si odhi li ngiini alikana oonshona meyelekanitho lyeshito lyaJehova lyomilalawili omamiliyart dhokegulu, ndhono kehe gumwe gwa kwatela mo omatango oomiliyart ngaashi etango lyetu nengundupiko netulo momahala lyadho kuye kethimbo kaali shi kuyelekwa! (Epsalmi 19:2, 3; Job 26:7, 14) Kapu na onkumwe kutya Jehova oha tala ko aantu ongo owala oombahu niigwana iinankondo “oya fa owalawala.”—Jesaja 40:13-18, 22.
17 Ngoye owa kala megumbo? Tashi vulika hangoye mwene wa tungu egumbo, noku shi sikulimwe olye e shi ningi. Ihe uushili kutya ngoye omutungi ku mu shi, itashi ku imbi u taambe ko oshili kutya opu na omuntu omunandunge e li tungu. Otashi ka kala sha nika uugoya okutompa kutya egumbo olyi itunga po lyo lyene! Itashi ka kala ano shopandunge okuya sigo oposhitsa shahugunina kutya oku na Omushiti Omunandunge, oshoka eshito enene naayihe mono osha pula oondunge odhindji? Dhoshili, egoya awike te ke shi tya momutima gwe: “Kaku na Kalunga.”—Epsalmi 14:1; Aaheberi 3:4.
18 Iikumithi iiwanawa ye tu dhingoloka—oongala, uudhila, iinamwenyo, eshito ekumithi ndyono tali lukwa omuntu, iikumitha yomwenyo noyevalo—ayihe otayi hempulula Omunandunge Omunenenene ihaa monika ngoka e yi eta po. (Aaroma 1:20) Mpono pu na oondunge, opo pu na omadhiladhilo. Mpono pu na omadhiladhilo, opu na omuntu. Oondunge dhopombanda odhaa ngoka Omuntu gwoPombanda, Omushiti gwiinima ayihe yi na omwenyo, Omuthima gwomwenyo. (Epsalmi 36:10) Omushiti oye a gwana lela okupewa epandulo nesimaneko alihe.—Epsalmi 104:24; Ehololo 4:11.
19 Oku na yamwe mbono eitaalo lyawo muKalunga lya nkundipalekwa kiiningomwa iidhigu yIita Iitiyali yUuyuni. Pethimbo ndyono oshilongo kehe oshi ithana “Kalunga” kasho, kutya nee okomaitaalo gaKatolika nenge ogaProtestande nenge okomaitaalo gUuzilo. Otapu vulu okutiwa kutya “Kalunga” okwa pa yimwe yomiigwana mbino esindano nokwa etha kutya yimwe yi dhengwe? Ombimbeli otayi shi ulike kutya nando shimwe shomiigwana mbino shi ithana Kalunga kashili. Jehova Kalunga, Omushiti gwegulu nevi, ke lile po evundakano niita mokati kiigwana. (1 Aakorinto 14:33) Omadhiladhilo ge oge li pombanda pokule naangono giigwana yoopolitika noyuukwiita yokevi. (Jesaja 55:8, 9) Nosho ngawo elongelokalunga negalikano lyashili lyaJehova kali na nando ombinga miita yiigwana. Jehova oku li pombanda kokule niikalunga yuukwashigwana. Ye oye awike kutya ye Kalunga kaasamane naakulukadhi ye hole ombili miigwana ayihe. Ombimbeli otayi ti kutya “Kalunga iha tala omuntu kombanda. Ihe moshilongo kehe oongoka he mu tila e ta dhiginine uuyuuki, ote mu opalele.” (Iilonga 10:34, 35) Miigwana ayihe aantu mbono ye hole uuyuuki otayi ilongo ngashingeyi Ombimbeli notaa tameke okulongela Kalunga kashili “ngono ta gandja ombili,” Omushiti guuntu auhe.—Aaroma 16:20, NW; Iilonga 17:24-27.
20 Aantu yamwe oyu ulika ketopoko nokuufudhime momalongelokalunga gUukwakriste wiifundja ngono taga ti kutya go otaga landula Ombimbeli. Otaa ti ishewe: ‘Otandi vulu ngiini okwiitaala Kalunga kOmbimbeli uuna iilongo mbyono yi na Ombimbeli yi li mokati kaambyono tayi gongele meendelelo iikondjitho yopakerna?’ Nonando uushili owo kutya Ombimbeli otayi kala oshili aluhe, iigwana yUukwakriste oya kanduka ko shi li kokule nUukriste wopaMbimbeli ngaashi Opuwolo yokOlundume yi li kokule nOpuwolo yokOlukadhi. Yo aafudhime uuna taa hokolola Uukriste wawo. Oye na Ombimbeli, ihe ihaa vulika komalongo gayo. Omupresidente gwaAmerika ngono a gandja elombwelo kutya omboma yoatooma yotango oya li yi na okudhadhigwa puHiroshima, okwa igidha esiku limwe: “Akutu, ando tse otwa li tu na Jesaja nenge St. Paulus!”—okuwilika aantu muudhigu uukumithi mbu wuuyuni. Andola ye okwa li a tsa kumwe naJesaja gwomOmbimbeli andola ina dhaadhigitha nando omboma yoatooma, oshoka Jesaja okwa tsu aantu omukumo ‘okuhambulula omagongamwele gawo omatemo nomagonga gawo iimwitho.’ Kakele kwaashono, osha li Paulus gwomOmbimbeli ngono a ti: “Tse ihatu kondjo ekondjo lyopanyama; oshoka omatati getu kage shi gopanyama.” (Jesaja 2:4; 2 Aakorinto 10:3, 4) Ihe pehala lyokuvulika kepukululo lyopandunge lyOmbimbeli, iigwana yUukwakriste oya yi meipyakidhilo lyethigathanopo lyomatati lyokwiimana po yo yene. Eityo kehe ndjono yo ya ningi kutya yo Aakriste mbono taa vulika kOmbimbeli, olyo iifundja. Otaa ka pangulwa kuKalunga oshoka inaa longa ehalo lye.—Mateus 7:18-23; Sefanja 1:17, 18.
Iilonga yEshito nIikumithalonga yaJehova
21 Jehova oha shiti noha ningi iikumithalonga. Ngoye owa kumwa nale kelundulukilo lyomeya mombinzi, nezokumwe lyEfuta Etiligane, nevalo lyaJesus komukadhona, niikumithalonga yimwe mbyoka ya nyolwa mOmbimbeli? Oshoka omuntu oku na oonkondo dhokudhiladhila dha eleka, otashi vulika ite ke shi uva ko nando nkene yimwe yomiikumithalonga mbino ya ningwa, ngaashi ye itaa vulu okuuva ko thiluthilu onkumwe yepito lyetango neningino lyalyo lyesiku kehe. Eshito lyomuntu olya li oshikumithalonga. Omuntu gwonena ina mona oshikumithalonga shoka, ihe oku shi kutya osha ningwa, oshoka oku li ko nena pasho. Oomwenyo adhihe neshito alihe olyi li lela oshikumithalonga itaashi manuka. Otu na ano okulimbililwa ngele Oohapu dhaKalunga, Ombimbeli, otadhi ti kutya ye okwa longo iikumithalonga yo yene pomathimbo go gene, nonando nena kapu na ompumbwe yokuninga po iikumithalonga ye yi fa?
22 Eshito lyaJehova alihe ewaanawa nekumithi! Ihe eshito lye lyotangotango olya li ekumithikumithi. Osha li eshito lyomwana gwe gwopambepo, “Omutango.” (Aakolossa 1:15) Omwana nguno gwomegulu okwa lukwa “Ohapu.” Oomvula itaadhi vulu okuyalulwa konima yeshito ye okwe ya kevi nokwa lukwa “omuntu Kristus Jesus.” (1 Timoteus 2:5) Sho kwa tiwa kombinga ye: “Ohapu nokwa ningi onyama nokwa li a kala mokati ketu, notwa tala eadhimo lye, eadhimo tuu ndyoka lyEpona lyaHe, oye nokwa li ku udha esilohenda noshili.”—Johannes 1:14.
23 Ekwatathano pokati kaJehova nOmwana otali vulu okuyelekwa naandyono lyopokati komwenewiliki nomwana mositola yiilonga, mono omwana ta kwathele okuninga iinima mbyoka he ta ningi. Mokupitila mOmwana gwe omutango ngono omulongi pamwe naye, Jehova okwa shiti iishitwa yimwe yopambepo oyindji, oyo aana yaKalunga. Konima iishitwa mbino oya nyanyukwa mokumona nkene Omwana gwaJehova, Omulongi gwe Onkulungu, e etitha po egulu nevi lyopaunshitwe hono tse tu li. Ngoye oto limbililwa kwaashono kutya iinima mbino oya shitwa? Konima yoomvula eyuvi dha piti po Jehova okwa pula omulumentu omudhiginini: “Ongoye wa li peni, sho ndu umbu evi? Lombwela ndje, ngele u na owino. Oonyothi dhongula sho dha ligolele mumwe noyana ayehe aamati yaKalunga ya nyanyukwa?”—Job 38:4, 7, KB; Johannes 1:3.
24 Mepitathimbo Jehova okwa shiti iinima yi na omwenyo noyopaunshitwe kombanda yevi—iimeno, omiti, oongala, oohi, uudhila, niinamwenyo. (Genesis 1:11-13, 20-25) Sho Kalunga a ti kOmulongi gwe Onkulungu: “Tu umbeni aantu oshifetha shetu, ye tu fe, . . . Kalunga oku umbu omuntu oshifetha she, eeno, kwe mu umbu oshifetha shaKalunga; kwe ya umbu omulumentu nomukiintu.” (Genesis 1:26, 27) Molwaashoka ye a shitwa oshifetha nomefaathanitho naKalunga, e na omaukwatya omanene gaKalunga, ogo ohole, uunongo, uuyuki noonkondo, omuntu gwotango okwa li e li nawa e vulithe unene iinamwenyo. Omuntu oku li thiluthilu mongundu yi ili, oshoka ye ota vulu okudhiladhila, ota vulu okuninga ondunge yonakuyiwa, nota vulu okulongela Jehova. Iinamwenyo ka yi na oondunge okudhiladhila, ihe otayi kala nomwenyo panshitwe. Oshi li shaa na ondunge ngiini alikana okutya kutya kaku na Omushiti, nokutya omuntu, ngono oshishitwa oshinandunge sho sha yambekwa unene, okwa huma komeho okuza miinamwenyo yowalawala yaa na oondunge!—Epsalmi 92:7, 8; 139:14.
25 Kalunga okwa tula omuntu ‘moshikunino muEden lwokuuzilo.’ Osha li oshikunino shenyanyu, ngaashi oshikunino kefo lyetu lyokombanda, nonando mono omwa li owala mu na aantu yaali, Adam nomukulukadhi gwe. Oparadisa ndjino yopetameko kayi po we, oshoka oya hanagulwa po mEyelu lyopethimbo lyaNoa. Ihe omudhingoloko mono ya li mUuzilo woPokati ogwa tseyika, oshoka dhimwe dhomomilonga ndhoka paMbimbeli dha li tadhi kungulukile mo, oko dhi li sigo onena. (Genesis 2:7-14) Omuntu okwa li a mono ompito onkumithi okulongitha oshikunino shino ongoshitsa shopokati okuza mpono ye ta vulu okwaandjaganitha nokulonga evi alihe noku li ninga oparadisa yomuuyuni auhe.—Jesaja 45:12, 18.
26 Oshoka Kalunga nOmwana ayehe yaali aalongi, Kalunga okwa pe wo omuntu iilonga huno kombanda yevi. (Johannes 5:17) KuAdam naEva, omulumentu nomukulukadhi yotango, ye okwa ti: “Kaleni mu na oluvalo, indjipaleni, nevi mu li udhithe aantu, ne mu li pangele, niikwameya yomomafuta yi pangelii wo noondhila dhokegulu niinamwenyo ayihe hayi yangagula kevi.” (Genesis 1:28) Osha li tashi ti kutya omuntu okwa li e na okwiindjipala, okuudhitha evi, nopo e na okutsikila okwiindjipala sigo evi lyu udha sha pitilila? Aawe. Ngele gumwe e ku lombwele okuudhitha okakopi otee, ito tsikile nokutila mo sigo okakopi taka udha shapitilila notee tayi tondoka noshitafula ashihe. Oto udhitha okakopi noto mwena ihe. Osho ngaaka nelombwelo lyaJehova komuntu, ‘Udhitha evi’ olya ulike ompangela Ye kutya omuntu oku na okuudhitha evi nawa, nopo nduno evalo lyaantu huno kombanda yevi tali ka mwena po. Noitashi ka etela uulipamwe waantu yu udhithwa uudhigu. Oshi li owala muuyuni wonena waantu inaaya udhithwa mono mu na uudhigu mbuno waakalimo ya pitilila.
Iinima Iiwinayi—Omolwashike Kalunga Te Yi Ethele?
27 Omolwashike evi lyu udha nena ngawo uukeenakalunga, omahepeko noluhodhi ngele oyo ompangela yaKalunga okutunga eviparadisa? Omolwashike Kalunga e ethele onkalelo ndjino ngawo olule ngele ye Omunankondo? Opu na nale etegameno lyehulopo lyomaudhigu getu agehe? Ombimbeli otayi ti ngiini?
28 Ombimbeli otayi holola kutya omaudhigu guuntu oga tameka sho gumwe gwomoyana yopambepo yaKalunga a tsu ondumbo nepangelo nenge nelelo lyaJehova. (Aaroma 1:20; Epsalmi 103:22) Nopwaa na omalimbililo omuyengeli nguno okwa li mokati kaambono ya nyanyukilwa eshito lyomuntu. Opo ihe olwiho nuuntsa wa mene omidhi momutima gwe, nokwa hilwa kokahalu kutya Adam naEva ye mu galikane pehala lyOmushiti gwawo Jehova. Omuyengeli nguno okwa popithwa keyoka, ngaashi owala omupopi nguno ta popi nomilungu dha mutika oha popi mokupitila moshipopitha, nokwi inyengitha Eva okukala itaa vulika kuKalunga Omunankondo. Opo omulumentu gwe okwa yi mokwaavulika pamwe naye.—Genesis 2:15-17; 3:1-6; Jakob 1:14, 15.
29 Omuyengeli ngono omunandumbo okwa lukwa ‘eyoka ekulu.’ (Ehololo 12:9; 2 Aakorinto 11:3) Nokwa lukwa ishewe Satana, ndyoka tali ti “omupatanithi,” na Ondiaboli tali ti “omulundili.” Okwa tula momalimbililo uuthemba nuuyuki welelo lyaJehova kombanda yevi, nokwa ti kuKalunga kutya ye, Satana, ota vulu okupilamenitha aantu kegalikano lyashili. Kalunga okwa pitikile Satana oomvula dhi thike po 6 000 lwaampono okukambadhala u ulike eshongo lye, opo ompata kombinga yepangelo lyaJehova yi vule okukandulwa po lumwe nosigo aluhe. Elelo lyaantu lya manguluka ko kuKalunga olya li lya ponyo thiluthilu. Ihe aalumentu naakiintu ooitaali, mbono mokati kawo mu na oshiholelwa shaJesus shi ikalekelwa, oya kakatele uudhiginini wawo kuKalunga kohi yomamakelo omadhigudhigu, nokuulika kutya Jehova oye omunashili na Ondiaboli oyo omuniifundja. (Lukas 4:1-13; Job 1:7-12; 2:1-6; 27:5, faathanitha NW) Nangoye oto vulu wo okukala omukakateli wuudhiginini. (Omayeletumbulo 27:11, NW) Ihe Satana haye awike omutondi ngono te tu hepeke. Omutondi guni po ishewe e li po?
Omutondi—Eso
30 Kalunga okwa ti shoka tashi ka kala egeelo kokwaanevuliko—eso. Sho ye a popi mo etokolo komukulukadhi gwotango, Jehova okwa ti: “Ongame tandi ku indjipalithile uudhigu wuusimba woye, naamwoye u na oku ya vala nokweehama. Ongoye u na okuyuulukwa omulumentu gwoye, noye oku na oku ku pangela.” Komulumentu Adam okwa ti: “Oshikwiila shoye u na oku shi lya wa pusha omazigudhe moshipala, ndongo to ka shunine mevi, we li fulwa mo, oshoka ongoye evi noto ka shituka evi.” (Genesis 3:16-19) Oonakwaavulika mbano yaali oya tidhwa mo mOparadisa yelago ya yi kevi ndyoka inaali longwa. Nokonima yethimbo oya si.—Genesis 5:5.
31 Osha li owala konima sho Adam naEva ya kanitha okuudhithwa kwawo kutya yo ya tameke okumona aanona. Ayehe mbono ye na omwenyo nena oyo oluvalo inaalu udhithwa, nomolwaashono ayehe taa si. Omunyoli gumwe gwOmbimbeli okwe shi yelitha nawa niitya mbi: “Uulunde wa etwa muuyuni komuntu gumwe, neso okuulunde, nosho . . . ayehe ya yono.” “Uulunde” mbuno oshike? Otashi ti okwaathika pomuthikampango gwokuudhithwa nenge gwegwaneno. Jehova Kalunga ita zimine shono inaashi udhithwa noite shi kaleke nomwenyo. Molwaashoka aantu ayehe ya thigulula uulunde nokwaaudhithwa komuntu gwotango Adam, eso otali ya “pangele” ongomukwaniilwa. (Aaroma 5:12, 14) Omuntu omupunduki ota si, ngaashi naanaa iinamwenyo tayi si.—Omuuvithi 3:19-21.
32 “Eso” ndino oshike? Eso olyo epingathano lyomwenyo. Kalunga okwa tulila po omuntu etegameno lyomwenyo itaagu hulu po kombanda yevi ngele ye ta kala nokuvulika. Ihe ye okwa li ina vulika, na egeelo olya li eso, olyo okwaatseya sha nokwaakala powe. Kalunga ina tya kutya omwenyo gwomuntu otagu ka lundululilwa muukwambepo nenge momulilo “gwoheli” ngele ta kala nokwaavulika nokusa. Ye okwa londodha aantu: “U na okusa.” Osha li omudhipagi gwaantu, Ondiaboli, ngono a fundju kokutya: “Aawe, mu valelwe mu se.” (Genesis 2:17; 3:4; Johannes 8:44) Shono aantu ayehe ya thigulula kuAdam, osho eso, okushuna montsi.—Omuuvithi 9:5, 10; Epsalmi 115:17; 146:4.
33 Kaku na ano onakuyiwa kaantu mbono taa si? Oku na onakuyiwa onkumithi! Ombimbeli otayi holola kutya ompangela yaKalunga keviparadisa kuuntu auhe, mwa kwatelwa aasi, itayi ka ponya nando. Jehova ota ti: “Egulu olyo oshipundi shandje shuukwaniilwa, nevi olyo oshipundi shokoompadhi dhandje.” “Otandi ka simanekitha ehala lyo lyene lyoompadhi dhandje.” (Jesaja 66:1; 60:13, NW) Okuza mohole ye ya pitilila Jehova okwa tumu kevi ndika Omwana, ye Ohapu, opo uuyuni wuuntu wu mone omwenyo molwe. (Johannes 3:16; 1 Johannes 4:9) Oku na iinima itatu ya simana mbyono tu na oku yi kundathana ngashingeyi noyo mbyono Jehova ta ningi mokupitila mOmwana, oyo: (1) emangululo koonkondo dheso; (2) eyumuko lyaasi; (3) nedhikopo lyepangelo lyu udhithwa kuuntu auhe.
Emangululo kEso
34 Okuza pomathimbo gonale aaprofeti yaKalunga oya popi eineekelo lyawo, hakwiinekela kokwaasa komuntu, ihe oketegameno kutya Kalunga ote ke ‘ya kulila mo’ meso. (Hosea 13:14) Ihe ongiini omuntu ta vulu a kulilwe momiya dheso? Uuyuki waJehova wu udhithwa owa li tau pula kutya “omwenyo omomwenyo, eho omeho, eyego omeyego” yi na okugandjwa. (Deuteronomium 19:21) Omolwaashoka Adam a thigululile uuntu auhe eso kokwaavulika kowina kuKalunga nongaaka okukanitha omwenyo gwopantu gu udhithwa, ano omuntu gumwe u udhithwa okwa li e na okupingena po Adam mokugandja omwenyo gwe gu udhithwa okulanda ko shoka sha kanithwa kuAdam.
35 Ekota ndyoka lyuuyuki ‘omwenyo omomwenyo’ mondjokonona ayihe olya taambwa ko apuhe. Uutumbulilo mbono tau longithwa kwaayehe, owo “okufuta ekulilo.” Ekulilo oshike? Olyo “ondando ndjono tayi futwa okugalulilwa omuntu nenge oshinima kugumwe ngono a li a kwata omuntu ngono nenge oshinima shoka. Ano okwa tiwa kutya oonkwatwa nenge aapika otaa kulilwa uuna yo taa pingakanithwa kondjambi yi na ondilo ya kale ya manguluka. . . . Ekulilo lye olyo shaa shoka tashi mu pingene po nenge shaa shoka tashi futwa okupingakanithwa naye.”d Okuza puulunde waAdam uuntu auhe wu li ngaashi oonkwatwa nenge aapika, kohi yokwaaudhithwa neso. Ekulilo olya li lyi na okulongekidhwa oku ya mangulula. Opo ompata kehe ngashingeyi nenge methimbo tali ya kombinga yuuyuki neyambo yi keelelwe, ando osha pumbwa okuyamba omwenyo gwopantu gumwe gu udhithwa, sha hala kutya, gu thike pamwe thiluthilu nogwaAdam.
36 Ihe openi tapu vulu okwaadhika omwenyo gwomuntu u udhithwa ngawo? Aantu ayehe, yo oluvalo lwanakwaaudhithwa Adam, oya valwa inaayu udhithwa. “Kaku na omuntu, ta vulu okukulila omumwayina nokugandjela Kalunga iikulila molwe.” (Epsalmi 49:8) Ohole yaJehova yomuule yoku hola uuntu oye mu inyengitha okukutha po ompumbwe mokugandja Omwana “omutango” gwe opo a ninge eyambo lya pumbiwa. Okwa tula omwenyo gu udhithwa gwOmwana nguno gwopambepo, Ohapu, moshivalele shomukadhona Omujuda, Maria. Omukulukadhi omugundjuka okwa simbapala nomepitathimbo okwa mono omwana, ngono a lukwa “Jesus.” (Mateus 1:18-25) Oshi li shopandunge okutya Omushiti gwomwenyo ota vulu okulonga oshikumithalonga oshikumithi sha tya ngawo.
37 Jesus okwa koko, okwi igandja ye mwene kuJehova nokwa ninginithwa. Kalunga okwe mu lombwele okulonga ehalo Lye. (Mateus 3:13, 16, 17) Oshoka omwenyo gwaJesus gwopavi ogwa za megulu nokwa li u udhithwa, okwa li ta vulu okuyamba omwenyo gwopantu ngono gu udhithwa noku gu longitha okumangulula uuntu meso. (Aaroma 6:23; 5:18, 19) Ngaashi ye a ti: “Ongame onde ya, opo ya kale ye na omwenyo meudhililo alihe lyagwo.” “Kaku na ngoka e na ohole yi vule yaangoka ta gandjele ookuume ke omwenyo gwe.” (Johannes 10:10, EE; 15:13) Sho Satana a endjelelitha Jesus komuti gwomahepekelo, Jesus okwi igandja keso ndino edhigudhigu, nontseyo kutya aantu mbono taa longitha eitaalo oye na okumona omwenyo mokupitila megandjo lye lyekulilo.—Mateus 20:28; 1 Timoteus 2:5, 6.
Egalululo sigo omOmwenyo
38 Nonando aatondi ye ye mu dhipaga, Omwana gwaKalunga ina kanitha nando uuthemba we okukala e na omwenyo gwopantu gu udhithwa, oshoka ye okwa kakatele uudhiginini we kuKalunga. Ihe ongiini Jesus ta vulu okulongitha oshinima shino shi na oshilonga, uuthemba komwenyo gwopantu, molwuuwanawa wuuntu, ngele ye okwa li a sa mo mombila? Osha li mpono kutya Jehova a longe ishewe oshikumithalonga, shotango shomoludhi lwasho. Esiku etitatu ndyono Jesus a li mombila, Jehova okwe mu yumudha mo muusi oye omushitwa gwopambepo, ihaa si. (Aaroma 6:9; 1 Petrus 3:18) Okutunga eitaalo meyumuko, Jesus okwa kutha olutu lwopantu moompito dhimwe dhi ili nodhi ili nokwa holokele aalongwa ye, oshikando shimwe ye vulithe po 500. Nopwaa na nando gumwe gwomuyo nenge omuyapostoli Paulus ngono konima a tsikithwa keadhimo lyeholokopo lyaJesus, a li e na etompelo lyasha mokulimbililwa kombinga yoshikumithalonga sheyumuko lye.—1 Aakorinto 15:3-8; Iilonga 9:1-9.
39 Konima yomasiku 40 Jesus omuyumuki okwa yi kekalopo lyaKalunga megulu mono oku ka gandja ondilo yeyambo lyopantu lye lyu udhithwa olyo ekulilo lyuuntu. “Nguka sho a gandja eyambo limwe alike molwoondjo, okwa kuutumba kolulyo lwaKalunga, a kale ko aluhe, nota tegelele ihe, aatondi ye ya tulwe oshipundi shokoompadhi dhe.” (Aaheberi 10:12, 13) Aatango mbono ya mangululwa kekulilo ndino, oyo “oshigunda oshishona” shAakriste aadhiginini “mboka yaKristus.” (Lukas 12:32; 1 Aakorinto 15:22, 23) Oyo “ya kulilwa maantu,” ano meyumuko yo otaa ningi aakwawo yopambepo yaKristus megulu. (Ehololo 14:1-5) Ihe ongiini kombinga yaantu oyendjiyendji mbono ya si ya lala ngashingeyi moombila dhawo? Sho ye a li kombanda yevi, Jesus okwa ti kutya He okwe mu pe oonkondo okupangula nokugandja omwenyo. Okwa gwedha po: “Inamu shi kuminwa, oshoka ethimbo tali ya, nena ayehe mboka ya kala moombila [“moombiladhimbuluko,” NW], otaa uvu ewi lye, e tamu holoka mo . . . okuyumuk[a].” (Johannes 5:26-29) Ote ke ya galulila omwenyo mEviparadisa.
40 Ndhindhilika oohapu dhaJesus: “Inamu shi kuminwa.” Nonando ongeyi, ongiini gumwe ngoka a sa nale ta vulu okumangululwa meso nokuninga ishewe omunamwenyo? Olutu lwe inalu galukila nale montsi? Nayimwe yomuutopolwa mboka wa tunga olutu, otashi vulika nokuli wa longithwa nale kiinima yimwe yi na omwenyo, ngaashi iimeno niinamwenyo. Ihe eyumuko itashi ti etulokumwe lyiitungithi yochemi mbyoka yo yeneyene. Otashi ti kutya Kalunga ota ka shitulula omuntu ye mwenemwene, e na uumwene wo wenewene. Ota eta po olutu olupe okuza miitungithi yokevi, nomolutu ndono ota tula mo omikalo dho dhenedhene, omaukwatya gi ikalekelwa go genegene, edhimbuluko lyo lyenelyene, onkalamwenyo yo yeneyene ndjono a li e yi na sigo opesiku a sa.
41 Ngiika egumbo lyoye ndyono ngoye wa li u li hole unene, olya pi po. Ihe oto vulu okutungulula nuupu egumbo limwe lye li fa, oshoka ompatolona yokanima kehe okaholike yalyo oya yela nawa unene medhimbuluko lyoye. Dhoshili, Kalunga ngoka Omushiti gwedhimbuluko, ota vulu okushitulula aantu mbono ye ta dhimbulukwa oshoka ye okwa li e ya hole. (Jesaja 64:8) Nomolwaashono oNew World Translation tayi longitha uutumbulilo “oombiladhimbuluko.” Uuna euthwathimbo lyaKalunga lya thiki okuninga aasi ishewe aanamwenyo, ota ka ninga oshikumithalonga shoka, ngaashi naanaa a ningile oshikumithalonga pokushita omuntu gwotango. Ihe oshikando shino ote ke shi ninga olwindji.—Genesis 2:7; Iilonga 24:15.
42 Kalunga ota ka galulila uuntu omwenyo, netegameno kaaya se ko nando kombanda yevi. Ihe omwenyo gwaaluhe kombanda yevi ongiini tashi vulika? Otashi vulika noshoshili, oshoka osho ehalo lyaKalunga nompangela ye. (Johannes 6:37-40; Mateus 6:10) Etompelo limwe alike molwashike omuntu ha si ko kombanda yevi nena, olyo kutya ye okwa thigulula eso kuAdam. Ihe ngele tatu dhiladhila iinima iikumithi yaa shi kuyalulwa yi ili noyi ili kombanda yevi mbyono omuntu kwa li e na oku yi nyanyukilwa, onkalamwenyo ofupi yi vulike koomvula ethele, oyo ofupi lelalela! Sho Kalunga a gandja evi ndino kaana yaantu, osha li ompangela ye kutya omuntu a kale nomwenyo mokunyanyukilwa uuwanawa weshito Lye, kashi shi owala uule woomvula ethele nenge nokuli oomvula eyuvi, ihe sigo aluhe!—Epsalmi 115:16; 133:3.
Epangelo lyu Udhithwa lyOmbili
43 Molwashoka aakuluntu yetu yotango oye ekelehi ompango yaKalunga, epangelo lyopantu olye ya kohi yepangelo lyaSatana. Ombimbeli otayi luku Satana sho opalela “kalunga kuuyuni mbuka.” (2 Aakorinto 4:4) Iita, iilonga iinyanyalithi, omanyateko, nokutengatenga kwomapangelo gomuntu, ayihe otayi ulike kutya oye ngo. Oshihampi shIigwana nIigwanahangano oya ponyo okweeta ombili okuza mevundakano. Uuntu otau lilile epangelo lyombili. Kashi shi shopandunge kutya Omushiti, ngono e na ompangela yokuningulula Oparadisa kombanda yevi ndika, ota ka gandja wo epangelo lyu udhithwa kOparadisa ndjono? Osho lela shoka Jehova a pangela oku shi ninga. Omukwaniilwa ngoka te mu kalele po mepangelo ndino, oye “Omuwa-omunambili,” Kristus Jesus. “Elelo lye olindjilindji, nombili kayi na mpo tayi hulile po.”—Jesaja 9:5, 6.
44 Ombimbeli otayi shi holola kutya epangelo lyu udhithwa otali ka kala megulu. Okuza mehala ndino ewanawa Omukwaniilwa Jesus Kristus ota ka pangela evi alihe pauyuki neenditho nawa. Kakele kaashono, ye ota ka kala e na aapangeli pamwe naye yomepangelo lyomegulu ndyoka ihaali monika. Otaa hogololwa maantu aadhiginini, aalanduli yaJesus mbono ya kala puye mokupita momaudhigu noyo mbono a ti kuyo: “Ngame notandi mu uthile ongaashi Tate ku uthile ndje oshilongo.” (Lukas 22:28, 29) Oshi li owala yamwe ya zi muuntu mbono taa falwa megulu okupangela pamwe naKristus Jesus. Osha faathana niigwana yonena, mono hamu hogololwa owala aantu yamwe ya pangele moparlemende. Ombimbeli otayi shi ulike kutya Jesus ota ka kala e na owala aapangeli pamwe naye ye li 144 000. Ano Uukwaniilwa waKalunga, nenge epangelo lye lyomegulu, olya thikama muKristus Jesus nomaantu ye thike po 144 000 mboka ya kuthwa kevi okuya megulu. (Ehololo 14:1-14; 5:9, 10, NW) Nongiini nee kevi? Epsalmi 45:17 otali ti kutya Omukwaniilwa ota ka langeka “aawa yokupangela akuhe moshilongo.” “Aawa” yopantu, nenge aatonatelipangelo, otaa ka langekwa okuza megulu molweigandjo lyawo lyomuule kekota lyuuyuki.—Faathanitha Jesaja 32:1.
45 Uunake nongiini epangelo lyu udhithwa lya dhikwa po? Sho Jesus a li kombanda yevi, Uukwaniilwa mbuka owa li enenedhiladhilo lyokuuvitha kwe. (Mateus 4:17; Lukas 8:1, faathanitha KB) Ihe ye ina dhika Uukwaniilwa pethimbo opo tuu mpono, nosho wo ha peyumuko lye. (Iilonga 1:6-8) Nokuli sho ye a yi megulu, okwa li e na okutegelela euthwathimbo lyaJehova. (Epsalmi 110:1, 2; Aaheberi 1:13) Omahunganeko gOmbimbeli otaga ulike kutya euthwathimbo ndino olye ya mo 1914. Ihe gumwe ota ka pula: ‘Mo 1914 inamu monika shila etameko lyooyaye oonene dhuuyuni shi vulithe epangelo lyu udhithwa?’ Osho lelalela oshitsa! Opu na ekwatathano lyi lyaathane popepi pokati keyo lyUukwaniilwa waKalunga niiningwanima yiiponga yomoomvula opo dha piti, ngaashi tatu ke shi mona ngashingeyi.
46 Uule woomvula dhi li lwopo 35 komeho yo 1914 The Watchtower (ngashingeyi oshifo shelongelokalunga osha taandelithwa unenenene kevi) oya ukitha eitulomo ko 1914 ogwo omumvo ngono tagu ulikwa komahunganeko gOmbimbeli. Omahunganeko ngano oga tameke okumona egwanitho lyopaundhindhilikwa mo 1914. Limwe lyomugo olya li ehunganeko lyaJesus mwene, ndyono lya popiwa moomvula 1 900 dha piti, shi nasha “nendhindhiliko” ndyoka lyi na okuholoka po pehulilo lyuuyuni naandyoka tali ka hempulula okukalapo kwe ihaaku monika muukwaniilwa we. Meyamukulo kepulo lyaalongwa ye kombinga ‘yendhindhiliko’ ndino, ye okwa ti: “Iigwana otayi thikama okukondjithathana, niilongo otayi matukilathana, notaku ya oondjala nomakakamo gevi okiilongo niilongo. Ihe ayihe mbika etameko lyetheto lyokuvala.” (Mateus 24:3, 7, 8) Megwanitho lyopaudhindhilikwa iita yotango mbyono yuuyuni oya tameke mo 1914 noya eta ehanagulo ndyono lya li enenenene lwiikando itatu shi vulithe ndono lwiita 900 yomoomvula 2 500 dha tetekele! Okuza pethimbo ndyono omaudhigu otaga tsikile natango. Ngoye owa gumwa kehanagulo lyiita, kepumbo lyiikulya nenge kulimwe lyomomakakamo gevi omanene ngono ga hepeke evi okuza mo 1914? Nopo ngoye onzapo ‘yendhindhiliko’ ‘lyethimbo lyehulilo’ lyonkalelo ndjino.—Daniel 12:4.
47 ‘Omatheto’ oga nenepala pethimbo lyIita Iitiyali yUuyuni, mbyono ya hanagula lune shi vulithe Iita Yotango yUuyuni, noga tsikile naanaa sigo omethelemumvo lyopakerna, megwanitho lyehunganeko lyaJesus lya tsikile: “Naantu yokombanda yevi ye na ethiminiko notaa si uumbanda. . . . Aantu notaa si ehaluko mokutila nomokutegelela mbyoka tayi ka adha evi alihe.” (Lukas 21:25, 26) Eindjipalo lyomayono nuukolokoshi, lyokwaavulika nomayono mokati kaanona, nosho wo elondo lyuukwaanakalunga nokwaanuuyogoki—iinigwanima ayihe mbino iitilithi oya hunganekwa oyo oshitopolwa ‘shendhindhiliko’ ‘lyomasiku omahugunina’ lyonkalelo ndjino ombwinayi.—2 Timoteus 3:1-5; Mateus 24:12.
48 Ihe omolwashike pu na omaudhigu ngano kombanda yevi ngele epangelo lyomegulu olya dhikwa nale mo 1914? Osho Satana Ondiaboli ngono e ga lile po. Sho Kristus a taamba oonkondo dhUukwaniilwa, osha li oshilonga she shotango okuhinga iita naSatana megulu ihaali monika. Noshilanduliko Satana, “oongoka ta hongolola evi alihe,” pamwe naayengeli ye oyu umbilwa momudhingoloko gwevi. Molwaashoka oku shi shi kutya ehanagulo lye otali hedha popepi, ye ota pendutha uupyakadhi uunene kevi. Eeno, “yaye evi nefuta, oshoka ondiaboli ya kulukile kune, e na ondjahi onene, oshoka e shi shi, e na ethimbo efupi lyowala.”—Ehololo 12:7-9, 12.
49 Otaku ke ya ehulilo kooyaye ndhino? Eeno!—uuna epangelo lyomegulu, Uukwaniilwa waKalunga Omunankondo, tau katuka “okuyona po mboka haa yono evi.” (Ehololo 11:18; Daniel 2:44) Kalunga ita ka pitika nando kutya omapangelo guupolotika, aakriste aafundja nenge kehe gumwe i ili a yone iilonga yiikaha ye, evi, niikwakerna yawo. Shila ye ota ti: “Oshoka [etokolo] lyandje lyuuyuki olyo ndika, ndi gongele aapagani, niilongo ngame ndi ya gongele, ndi ya undulile ondjahi yandje, nepupyu alihe lyondjahi yandje.” (Sefanja 3:8, faathathana KB) MolwaKristus gwe Jehova ota ka longitha oonkondo oonene ndhoka ye te dhi pangele meshito alihe, okuhanagula po ayehe mboka ya landula Satana kombanda yevi. Otashi ka kala pamukalo gwa kwatela mo evi alihe, shi thike puunene wEyelu lyopesiku lyaNoa.—Jeremia 25:31-34; 2 Petrus 3:5-7, 10.
50 MOmbimbeli ehanagulo ndino lyiigwana iikaanakalunga olyi ithanwa olugodhi lwaKalunga lwaHarmagedon. (Ehololo 16:14-16) Aantu owala aaneifupipiko mbono taa kongo Jehova nuuyuki, oyo taa ka hupa puHarmagedon sigo omonkalelo ompe yaKalunga yombili. (Sefanja 2:3; Jesaja 26:20, 21) Ombimbeli otayi ti kwaambono: “Aaneifupipiko otaa ka thigulula oshilongo e taa kala nokunyanyukilwa ombili oyindji.” (Epsalmi 37:11) Iilonga iiwanawa yokuningulula evi Oparadisa, opo tayi ka tameka!
Elongo Molwokuya mOparadisa
51 Ngoye owa hala lelalela oku ka kala mOparadisa? Ngele eyamukulo lyoye olyo ‘Eeno,’ oto ka nyanyukwa mokutseya kutya sho Jesus a popi onkalelo yomaudhigu ogendji yonena ‘nendhindhiliko’ lyohanagulo lyayo ndyoka tali hedha popepi, okwa gwedha po: “Ezimo ndika itali hulu po, sigo ayihe mbika tayi gwanithwa.” Nando yamwe yomaakwanezimo mboka ya mona “etameko lyetheto” mo 1914, otaa ka kala nomwenyo okumona eningululo lyOparadisa kevi. (Mateus 24:3-8, 34) Ihe osho uushili uuwehameki kutya aantu oyendji oye li nena mondjila ya mbwalangandja ndjono tayi fala mehanagulo. (Mateus 7:13, 14) Opwa hupu ethimbo eshona kuyo okulunduluka. Alikana ngoye oto vulu oku shi pandula ngiini kutya Jehova e ku pe elondodho pethimbo! Molwashoka Jehova okwa hala kutya ngoye u kale nomwenyo, ye ote ke ku kwatha okukatuka oonkatu dhu uka.—2 Petrus 3:9; Hesekiel 18:23.
52 Oshi li ngashingeyi sha pumbiwa meendelelo kutya ngoye u kuthe ontseyo yashili. (1 Timoteus 2:4; Johannes 17:3) Oto vulu oku yi adha peni? Oto vulu oku yi adha owala mukehe elongelokalunga? Aantu yamwe otaa ti kutya omalongelokalunga agehe otaga fala kelalakano limwe, ngaashi naanaa uundjila auhe kondundu wu uka kondungu yayo. Alikana oya puka ngiini! Aalondindundu ohaa longitha ookaalita, nohaa hehela aakwatiketi okumona ondjila yu uka. Nosho ngawo opu na owala elongelokalunga limwe lyashili ndyono tali ka fala sigo okomwenyo gwaaluhe, na ewiliko olya pumbiwa oku li mona.—Iilonga 8:26-31.
53 Oonzapo dhaJehova odha longekidha oshifo shino oku ku kwathela. Oshe ku kwatha nale okuuva ko ooshili dhimwe dhOmbimbeli dhopekota, hasho? Nopwaa na omalimbililo ngoye owa shilipalekwa kutya edhiladhilo kehe olya kankamekwa kOohapu dhaKalunga dha nwethwa mo. Ngashingeyi ou na okutsikila okwiilonga opo u adhe elalakano lyoye. Ongaashi naanaa elongo lyuuyuni ewanawa lya pumbiwa okulongekidhila omuntu ehala lyomuulipamwe, osho wo elongo ewanawa lyOmbimbeli olya pumbiwa oku ku longekidhila okuya muulipamwe mbono tau ka hupa sigo omEviparadisa. (2 Timoteus 3:16, 17) Sikulimwe Satana ota ka kambadhala e ku pilamenithe mokuninga ookuume koye yopothingo ye ku kondjithe nenge ye ku pukithe noondjila dhopamikalo dhokwiiholamwene nenge nodhomikalo inaadhi yogoka. Ino igandja kuSatana. Egameno lyoye nosho wo onakuyiwa yoye ayihe noyaakwanegumbo lyoye oya kwatelela medhiginino lyoye okukonakona Ombimbeli.—Mateus 10:36; 1 Johannes 2:15-17.
54 Kakele kokutsikila nekonakombimbeli lyoye lyongashingeyi opu na natango omukalo okwiilonga. Aantu yomomudhingoloko gwoye mbono yi itula mo melongo lyOmbimbeli ohaa kala aluhe pokugongala kOshinyanga shUukwaniilwa puyo. Ayehe mbono haa kala puko, oko ye li okutaamba elongo tali zi mOmbimbeli nokukambadhala lela ya ninge aantu aahwepo. Ohaa hambelele aape nawa nokutya: “Ileni, tu ka londeni kondundu yOmuwa, [ehala lye lyomagalikaneno] . . . oye e tu longe okutseya oondjila dhe, tse tu ende mo nomapola ge.” (Jesaja 2:3) Aaheberi 10:24, 25, EE, otaye shi koleke nomatompelo omawanawa okukala pokugongala kwOmbimbeli: “Tu silathaneni oshimpwiyu, tu kwathathaneni mokuholathana nomokulongelathana uuwanawa. Inatu etha po okugongala pamwe, ngaashi yamwe haa ningi. Ihe natu kumagidhathaneni, unene sho tu wete esiku lyOmuwa tali hedha popepi.”
55 Uuna to ende pamwe nehangano lyaJehova, oto ka mona kutya ongandjombepo yamo oyi ili unene kwaandjono yomootempeli noongeleka. Kamu na oongalo dhiimaliwa, kamu na omapopyathano nenge oompata nokamu na okayoya molweputukilo lyomazimo nenge omithika dhomaliko. Uukwatya wi ikalekelwa unene mokati kOonzapo dhaJehova, owo ohole. Pehala lyotango oye hole Jehova, nopehala etiyali oye hole aantu ooyakwawo. Ogo omandhindhiliko gAakriste yashili. (Mateus 22:37-39; Johannes 13:35) Ngoye ou na okukala pokugongala kwawo noku shi mona ngoye mwene. Nopwaa na omalimbililo uukumwe wawo otau ke ku guma. Opu na Oonzapo dha konda pomamiliyona gatatu muuyuni auhe miilongo yi vulithe po 200. Nonando ongawo, muuyuni auhe Oonzapo ohadhi landula omalandulathano ga faathana pokugongala kwadho. Nomolwuushili kutya otapu nyanyangidhwa momalaka ogendji pethimbo limwe, oyendji yomOonzapo dhaJehova muuyuni auhe ohaa konakona meni lyoowili dhi lyaathane popepi iipalanyolo yopamishangwa ya faathana pokugongala kwawo kwokoshiwike kehe. Uukumwe wehangano lyaJehova owo oshikumithalonga shonena muuyuni mbuno wa topauka.
56 Sho ngoye to ende aluhe pamwe noshigwana shaJehova, ngoye ou na oku ki izaleka ‘omuntu omupe’ nokwiimika iiyimati yombepo yaKalunga—ohole, enyanyu, ombili, ontalanteni, uukuume, uuwanawa, uudhiginini, engungumano, eidhidhimiko.” (Aakolossa 3:10, 12-14; Aagalati 5:22, 23) Otashi ke ku pa ombili yolela. Otashi vulika ngoye methimbo nethimbo ou na oku ka taaguluka omaudhigu oshoka ou li muuyuni uuwinayi na ishewe osha zimolwokwaaudhithwa kwoye mwene. Ihe Jehova ote ke ku kwatha. Oohapu dhe otadhi shilipaleke mboka haa kambadhala oku mu opalela lelalela: “Kaleni mwaa na nando oshimpwiyu shasha, aawe, uuthigona weni u tseyithileni Kalunga momagalikano nomomaindilo pamwe nomahambelelo, nombili yaKalunga yi vule uunongo auhe, otayi gamene oomwenyo dheni nomadhiladhilo geni muKristus Jesus.” (Aafilippi 4:6, 7) Ngoye oto ka hilwa kohole yaJehova opo u ka hale oku mu longela. Oonzapo dhaJehova odhi na ehalo oku ku ulikila nawa nkene ngoye to vulu okugandjela omwenyo gwoye kuKalunga nguno omunahole nokuninga gumwe gwoonzapo dhe dha silwohenda. (Epsalmi 104:33; Lukas 9:23) Eeno, osho uuthembahenda. Dhiladhila owala kwaashono! Ngoye omugalikani gwaJehova oto vulu okulalakanena elalakano lyokukala nomwenyo sigo aluhe moparadisa huno kombanda yevi.—Sefanja 2:3; Jesaja 25:6, 8.
57 Ano, tsikila okukonakona nokukoka mohole nomokupandula Jehova Kalunga, Omwana, nepangelo lyomegulu lyuuyuki. Mokuhokolola epangelo lyaKalunga nomayambeko ngoka tali ka tilila uuntu auhe, ehunganeko lyOmbimbeli otali ti: “Tala ko, egumbo lyaKalunga li li paantu, noye ta kala nayo, oyo notaa kala oshigwana she, Kalunga mwene ota kala pamwe nayo, Kalunga kawo.” “Kalunga mwene,” ngono e li pombanda kokule nomapangelo gopantu gokwiiholamwene nomahanaguli, oye Tate omunahole, ota ka kala popepi noonkondo naayehe mbono ye mu hole noku mu longela monkalelo ndjiya ompe. Notaku ka kala lelalela owala elongelokalunga limwe, egalikano lyashili lyaJehova Kalunga, naagalikani ye otaa ka nyanyukilwa ekwatathano lyolela lyaanona naHe. Alikana, ota ka kala Tate omunahole ngiini! “Kalunga nota theta po omahodhi momeho gawo, neso kali kala we nenge oluhodhi nenge elilagano, nenge uuwehame kau kala mo we, oshoka shiyaka shotango osha hulu po.”—Ehololo 21:3, 4.
58 Oshikumithalonga oshinene okuninga eviparadisa kohi yepangelo lyomegulu lyu udhithwa, nopo tashi ka gwanithwa ihe. Oshi li sholela ngaaka ngaashi uushili kutya ongula etango otali ka pita notali ka ningina. Oshoka omauvaneko gaJehova Kalunga, Omushiti gwegulu nevi, ‘oga kola nogoshili.’ Osho nguno okuza kodhipangelapundi she megulu a ti: “Tala, ayihe otandi yi shitukitha iipe.”—Ehololo 21:4, 5.
Oto ka yamukula ngiini omapulo ngano taga landula molweendululo lyokambo hano?
Omoombinga dhini po Ombimbeli oyo yi ikalekelwa?
Owi ilongo shike kombinga yaKalunga?
Kristus Jesus olye?
Satana Ondiaboli olye?
Omolwashike Kalunga e ethele uukeenakalunga?
Omolwashike omuntu ha si?
Onkalo yaasi oshike?
Ekulilo oshike?
Openi nongiini eyumuko tali ningwa?
Uukwaniilwa oshike, notau ka longa shike?
“Endhindhiliko” ‘lyehulilo lyuuyuni’ oshike?
Ngoye oto vulu ngiini okwiilongekidhila omwenyo gwaaluhe mOparadisa?
[Omanyolo gopevi]
a Eulikilo lyOmbimbeli okwaambidhidha kuutendo wa tetekele: (1) Iilonga 17:26; Epsalmi 46:10; Mika 4:3, 4; Jesaja 65:21-23; (2) Jesaja 65:25; 11:6-9; 55:12, 13; Epsalmi 67:7, 8; (3) Job 33:25; Jesaja 35:5, 6; 33:24; Epsalmi 104:24; (4) Jesaja 55:11.
b Kakele keuliko lyi ili, Omishangwa adhihe moshinyanyangidhwa shino odha za mOmbimbeli yOshindonga. Efupipiko NW olya thikamena po New World Translation of the Holy Scriptures, EE olya thikamena po Elaka Etoye, na KB olya thikamena po Ombimbeli yOshikwanyama.
c Monarchs and Tombs and Peoples—The Dawn of the Orient, epandja 25.
d Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, ku J. McClintock na J. Strong, Oshitopolwa 8, epandja 908.
[Omapulo gokukonakonwa]
1-4. (a) Omoombinga dhini po dhethano kefo lyetu lyokombanda wa hala u kale u na oshitopolwa? (b) Etegameno ekumithi lini po tali ku pewa mpano? (c) Popya oovelise dhOmbimbeli ndhono tadhi koleke etegameno lya tya ngawo.
5. (a) Embo lini po tali fatulula iinima mbino? (b) Omoombinga dhini po lyi li embo lyi ikalekelwa?
6. Oshike tashi yoolola Ombimbeli komanyolo gamwe aniwa omayapuki?
7. Aantu aadhiladhili oya ti shike kOmbimbeli?
8, 9. (a) Omolwashike sha puka okutya Ombimbeli embe lyUuninginino? (b) Ombimbeli oya nyolwa ngiini, na osha kutha uule u thike peni? (c) Omolwashike Ombimbeli tayi vulu okwiithanwa ondjugo yomambo? (d) Aalumentu yangapi ya longithwa okunyola Ombimbeli? (e) Yamwe yomaalumentu mbano oya gandja uunzapo uni kombinga yOlunza lwOmbimbeli?
10. (a) Ombimbeli oye ya ngiini kutse? (b) Omolwashike tse tatu vulu okukala tu na uushili kutya tse natango otu na eshango lyOmbimbeli lyopetameko lya nwethwa mo?
11. Iimoniwa yini po yomasiku gonena tayi tsu kumwe niizemo yOmbimbeli?
12. (a) Aasheki yamwe otaa ti ngiini kuKalunga? (b) Omolwashike Ombimbeli tayi popi Kalunga oye Ohe? (c) Edhina lyaKalunga olini paMbimbeli?
13. Okomikalo dhini po mbali Kalunga i ihololele uuntu ye mwene?
14. Ombimbeli otayi tu hokololele shike kombinga yaKalunga?
15. Ekonakono lyeshito olya fala aantu aanandunge sigo oposhitsa sha hugunina shini po?
16. Eshito lyaayihe otali simanekitha ngiini oondunge noonkondo dheshito lyaKalunga?
17. Omolwashike shi li shopandunge okwiitaala Omushiti?
18. Oshike tashi ulike kutya Kalunga omuntu nokwa longela omapandulo?
19. (a) Omolwashike itapu vulu okukala oshilongo nena tashi ti osha pelwe esindano miita kuKalunga? (b) Omolwashike Kalunga ke na oshitopolwa miita yiilongo?
20. Oshike tashi ulike kutya Uukwakriste kau li pakriste notau kondjitha Kalunga?
21. Omolwashike shi li shopandunge okwaalimbililwa kiikumithalonga yaKalunga?
22. Hokolola eshito lyotango lyaKalunga.
23. (a) Ekwatathano pokati kaKalunga nOmwana otali vulu okuyelithwa ngiini? (b) Kalunga okwa shiti shike mokupitila mOmwana?
24. (a) Eshito lyokevi lyaJehova lini po lyi ikalekelwa, nomoombinga dhini po? (b) Omolwashike shaa shi shopandunge okutya kutya omuntu okwa huma komeho okuza miinamwenyo?
25, 26. (a) Etegameno ekumithi lini po omuntu a li e li na? (b) Omolwashike itapu ka kala uudhigu waantu ya pitilila kevi?
27. Omapulo geni po ngashingeyi ga pumbwa eyamukulo?
28. Oshipotha oshe ya po ngiini mOshikuninoparadisa?
29. (a) Oompata dhini po dhi na okukandulwa po? (b) Kalunga okwa ningi ngiini kombinga yeshongo ndino? (c) Ngoye oto vulu okugandja eyamukulo ngiini keshongo lyaSatana?
30. Omanyolo otaga ti ngiini kombinga yegeelo lyomuntu ngele kee na evuliko?
31. Uulunde oshike, na oshilanduliko kwaashono oshike kuuntu?
32. Ombimbeli otayi hokolola ngiini eso ndyono twa thigulula?
33. (a) Onakuyiwa ihokitha yini po yi li komeho yuuntu nevi? (b) Iinima yini po itatu ya simana Jehova te eta po tashi pitile mOmwana?
34, 35. (a) Ongiini owala omuntu ta vulu okukulilwa meso? (b) Ekulilo oshike?
36. Ongiini Jehova a gandja omwenyo gwomuntu u udhithwa oye ekulilo?
37. Ongiini Jesus u ulike ohole ye kaantu ayehe mbono ya hala omwenyo?
38. Ongiini Omwana gwaKalunga a galulilwa ishewe momwenyo, na otu na eulikilo lini po kwaashono?
39. (a) Jesus okwa longitha ngiini uundilo weyambo lye, na oolye taa mono ekwatho tango mulyo? (b) Okoshikumithalonga shimwe oshinene shini po Jesus a popi?
40, 41. (a) Yelitha shoka tashi dhiladhilwa lelalela ‘neyumuko.’ (b) Omolwashike tatu vulu okukala tu na eitaalo meuvaneko lyaKalunga lyeyumuko?
42. Omolwashike omwenyo gwaaluhe kombanda yevi tashi vulika nosho lela?
43. (a) Ompumbwe yini po yi li po kepangelo lyu udhithwa? (b) Ompangela yaJehova yini po moshinima shino?
44. (a) Epangelo ndino otali ka kala peni? (b) Otali ka thikama moolye?
45, 46. (a) Oshike sha li enenedhiladhilo lyokuuvitha kwaJesus kombanda yevi? (b) Omolwashike epangelo lyu udhithwa inali dhikwa pethimbo opo tuu mpoka? (c) Omombinga yini po 1914 E.N. gwa li omuvo gwi ikalekelwa momahunganeko nomiiningwanima yuuyuni?
47. Ongiini iiningwanima mbyoka tayi gwanitha “endhindhiliko” ya indjipala moomvula opo dha piti po?
48. Olye e lile po ooyayee kombanda yevi, na omolwashike ooyaye dhi indjipala nokuli mo 1914?
49. (a) Oshike tashi ka ningwa po naamboka “haa yono evi”? (b) Ongiini Jehova ta ka gwanitha “etokolo” lye kiigwana?
50. (a) “Harmagedon” oshike? (b) Oolye ayeke taa ka hupa puHarmagedon?
51. Omolwashike shi li sha pumbiwa kutya ngoye u ninge sha ngashingeyi?
52. Ngoye owa pumbwa shike opo u ninge ehogololo lyopandunge shi nasha nelongelokalunga?
53. (a) Ngoye ou na okutsikila nokuninga shike u mone omwenyo gwaaluhe? (b) Omamakelo geni po gaSatana tashi vulika ngoye wa pumbwa oku ke ga taaguluka?
54. Jehova okwa ningi po elongekidho limwe lini po kelongo momudingoloko gwoye?
55. (a) Okomikalo dhini po ehangano lyaJehova lya yooloka ko kugamwe? (b) Omombinga yini po Oonzapo dhaJehova dha hangana ngaashi kwaa na oshigwana shimwe she dhi fa?
56. (a) Uuwanawa uni po to vulu okumona mokweendathana nehangano lyaJehova? (b) Ou na okwiinyenga ngiini uuna tapu thikama omaudhigu? (c) Omolwashike shi li sha simana kungoye okugandjela Jehova onkalamwenyo yoye?
57. (a) Ekwatathano lini tali ka kala monkalelo ompe pokati kaJehova nuuntu? (b) Gamwe gomomayambeko ngono ngoye to vulu oku ka nyanyukilwa mpono ogeni po?
58. Omolwashike to vulu okukala u na uushili kutya Jehova ‘ayihe ote ke yi shitukitha iipe’?
[omathano]
Omuntu oye omushitwa, oku li nawa e vule unene iinamwenyo
Jesus okwa li e thike pomuntu u udhithwa Adam