ONTOPOLWA 1
Mbela opu na sha shoka tashi vulu okweetela uukwanegumbo ombili?
1. Omolwashike omaukwanegumbo ga kola ga simana muulipamwe waantu?
UUKWANEGUMBO owo elongekidho lya kala ko nale kombanda yevi notawu dhana onkandangala ya simana muulipamwe waantu. Omaukwanegumbo oga kwathela mokutunga po uulipamwe waantu wa kola mondjokonona ayihe. Uukwanegumbo owu li elongekidho lya dhenga mbanda moka aanona taya putudhwa ya ninge aakuluntu.
2-5. (a) Hokolola nkene aanona haya kala yu uvite muukwanegumbo wu na ombili. (b) Momaukwanegumbo gamwe omu na omaupyakadhi geni?
2 Uukwanegumbo wu na ombili owu li ehala lyegameno. Dhiladhila kuukwanegumbo wu na ombili. Konima yuulalelo aavali ohaya hungile naanona yawo taya popi iiningwanima yesiku. Aanona ohaya kala ya nyanyukwa sho taya lombwele aavali yawo shoka sha ningwa kosikola. Ethimbo ndyoka lyokufudha po ohali talaleke kehe gumwe opo i ilongekidhile esiku tali landula.
3 Okanona hoka ke li muukwanegumbo wu na ombili ohaka kala ke shi kutya he nayina otaye ke ka sila oshimpwiyu uuna taka alukwa, tashi vulika mokuninga omalufo gokutala nkene ke li po uusiku auhe. Ohaka kala ke shi kutya ngele ke na omaupyakadhi monkalamwenyo yako, otaka vulu okupula omayele kuhe nenge kuyina noku ka yambidhidha momaupyakadhi pethimbo lyuugundjuka wako. Okanona ka tya ngaaka ohaka kala ke uvite ka gamenwa shili, kutya nduno muuyuni omu na omaupyakadhi ge thike peni.
4 Ngele aanona ya koko olundji ohaya hokana nokutunga omagumbo gawo.a Eyeletumbulo lyOshijapani otali ti: “Omuntu ohe shi mono mo owala kutya oku na ongunga kaavali ye omolwiinima ayihe ye mu ningila ngele e na okanona ke mwene.” Nolupandu olunene nohole aanona mboka ngashingeyi ye li aakuluntu ohaya kambadhala okunyanyudha omaukwanegumbo gawo nokusila oshimpwiyu aavali yawo aanamimvo mboka haya kala ya nyanyukilwa aatekulu yawo.
5 Otashi vulika wu dhiladhile to ti: ‘Ondi hole uukwanegumbo wandje, ihe inawu fa mboka tawu popiwa mpaka. Ngame nakuume kandje kopandjokana ihatu monathana olundji molwaashoka ohatu longo omathimbo ga yoolokathana. Olundji ohatu popi owala kombinga yuupyakadhi wopashimaliwa.’ Nenge oho ti: ‘Aanona naatekulu yandje ohaya kala komukunda gwi ili noihandi ya mono nando.’ Omolwoonkalo dhi ili nodhi ili ndhoka itaatu vulu okupangela, omaukwanegumbo ogendji kage na ombili nando. Ihe nonando ongaaka, omaukwanegumbo gamwe oge na ombili. Ohage shi ende ngiini? Mbela uukwanegumbo otawu vulu ngaa okukala wu na ombili shili? Eeno. Ihe manga inaatu kundathana kombinga yaashoka, otu na okuyamukula epulo lya simana.
UUKWANEGUMBO OSHIKE?
6. Omaukwanegumbo goludhi luni taga kundathanwa membo ndika?
6 Omaukwanegumbo ogendji oga thikama po momusamane, omukulukadhi naanona. Ihe kunena opu na omaukwanegumbo gomaludhi ga yoolokathana, ngaashi ngoka ge na omuvali gumwe, oondjendanayina naangoka gaavali ihaaya kala pamwe omolwomatompelo gontumba nogongandi.
7. Aantu yamwe ohaya kala momaukwanegumbo goludhi luni?
7 Momagumbo ogendji aantu ohaya kala naakwanezimo yawo. Momagumbo ga tya ngaaka aavali aakokele ohaya silwa oshimpwiyu koyana mboka tashi vulika wo ya sile oshimpwiyu aakwanezimo yamwe. Pashiholelwa, otashi vulika aakwanezimo ya kwathele, ya putudhe nokufutila oyanagona nenge aakwanezimo yokokule osikola. Omakotampango ngoka taga kundathanwa membo ndika otaga longo wo komaukwanegumbo ga tya ngaaka.
OMAUKWANEGUMBO OGE LI MONKUGO YI NA ONKAMBE
8, 9. Ongiini omaupyakadhi ngoka ge li miilongo yimwe tagu ulike kutya oonkalo dhuukwanegumbo otadhi ende tadhi lunduluka?
8 Kunena oonkalo dhuukwanegumbo otadhi ende tadhi lunduluka dhu uka kuuwinayi. Pashiholelwa, omukulukadhi otashi vulika a kale moohemweno nenge mooyinamweno moka a tegelelwa a gwanithe po iilonga ye yomegumbo. Kunena aakulukadhi yamwe ohaya longo, ihe nonando ongaaka, oya tegelelwa ya gwanithe po iilonga yawo yomegumbo ngaashi shi li pamuthigululwakalo. Epulo ndyoka hali pulwa miilongo oyindji olyo: Mbela omukulukadhi ngoka ha longo okwa tegelelwa a longe shi thike peni megumbo moku mu yelekanitha niilyo yilwe yuukwanegumbo?
9 Miilongo yimwe, aantu oye li natango monkuluyonale yokukala momagumbo pamwe naapambele yawo oyendji. Ihe omolwenwethomo lyiilongo yaEuropa naAmerika nomahupilo ngoka taga shongola, omuthigululwakalo ngoka otagu ende tagu kana po. Onkene kunena oyendji oya tala ko oshilonga shokusila oshimpwiyu aakwanezimo yawo mboka ya kulupa ongomutenge pehala lyoku shi tala ko shi li uuthembahenda. Aakulupe yamwe otaya ningwa nayi. Eeno, okuninga nayi aakulupe nokukala kaaye niwe nayo oshi li miilongo oyindji.
10, 11. Iinima yimwe yini tayi ulike elunduluko momaukwanegumbo miilongo oyindji?
10 Okuteka kwoondjokana otaku indjipala apuhe. Monakuziwa eso olyo owala lya li hali topola aaihokani. Ihe kunena aantu ohaya hokana nokonima yokathimbo okafupi tayi ihenge e taya kongo gumwe ishewe. Yamwe ohaya hokana nokuhengana lwiikando oyindji nokuli. Natango, omaukwanegumbo ngoka ga thikama po owala momuvali gumwe otagi indjipala.
11 Aantu oyendji otaye ende taye ekelehi omuthigululwakalo gwokukala pamwe muukwanegumbo. Yamwe otaya mitike noyendji oyo oteka owala. Iinima mbika otayi monika apuhe muuyuni.
12. Ongiini aanona taya mono iihuna omolwoonkalo dhomaukwanegumbo ndhoka tadhi lunduluka?
12 Ongiini kombinga yaanona? Miilongo oyindji aanona oyendji ohaya valwa kaantu inaaya hokana mboka yamwe yomuyo aagundjuka yomimvo omulongo nasha. Aagundjuka oyendji oye na aanona ye na oohe yi ili. Oonkundana okuza kooha nooha dhuuyuni otadhi popi kutya aanona omamiliyona oye li momapandaanda. Yamwe oya thiga po omagumbo molwaashoka otaya hepekwa, nayamwe oya tidhwa momagumbo kaakuluntu mboka itaaya vulu we oku ya sila oshimpwiyu.
13. Omaupyakadhi geni ge li apuhe haga yono po ombili yuukwanegumbo?
13 Dhoshili, omaukwanegumbo oge li monkugo yi na onkambe. Okugwedha owala kwaashoka sha popiwa metetekelo, aanona ihaaya vulika, omahepeko gaanona nogookuume kopandjokana, oombwii dhomalovu nomaupyakadhi galwe otaga yono po ombili momaukwanegumbo ogendji. Omaukwanegumbo ogendji kage li we ehala lyegameno kaanona nokaakuluntu.
14. (a) Oshike yamwe haya dhiladhila kutya osho hashi etitha omaupyakadhi momaukwanegumbo? (b) Omuyapostoli Paulus okwa hokolola ngiini onkalo yuuyuni, negwanitho lyoohapu dhe oli na enwethomo lini komaukwanegumbo?
14 Omolwashike omaukwanegumbo ge li monkugo yi na onkambe? Yamwe ohaya ti kutya omolwaakiintu mboka ya pitikwa okukala ye na iilonga. Yamwe otaya ti kutya omolwokwaahenomikalo nosho wo iiyetithi yimwe. Konyala omimvo omayuvi gaali dha piti, omuyapostoli Paulus okwa hunganeka omathiminiko ngoka taga ka gwilila po omaukwanegumbo sho a nyola a ti: “Dhimbulukwa aluhe kutya komasiku gokomeho otaku ke ya omathimbo omadhigu. Aantu otaa ka kala nokwiihola, ye hole eliko, aainomi noye hole uuntsa. Otaa ka kala aasheki, ihaa vulika kaakuluntu yawo, ihaa pandula noya pota. Oyo otaa ka kala yaa na olukeno nohenda, haa lundilathana, aapwidhi naadhudhu; otaa kala ye tonde uuwanawa. Oyo otaa kala aakotokeli, ihaa yawala, haa tuwalala noye hole olundundu peha lyokuhola Kalunga.” (2 Timoteus 3:1-4) Mbela opu na ngoka kee wete kutya oohapu ndhika otadhi gwanithwa kunena? Onkee ano, itashi kumitha sho omaukwanegumbo ogendji ge li monkugo yi na onkambe omolwoonkalo ndhoka.
SHOKA TASHI VULU OKUKWATHELA UUKWANEGUMBO WU KALE WU NA OMBILI
15-17. Omayele ngoka ge li membo ndika ge na ko nasha nankene uukwanegumbo tawu vulu okukala wu na ombili otaga zi peni?
15 Aantu oyendji ohaya gandja omayele ge na ko nasha nankene uukwanegumbo tawu vulu okukala wu na ombili. Aakokele ohaya gandja omayele komaukwanegumbo shi ikolelela komuthigululwakalo. Uupyakadhi owo kutya omayele gawo ohaga kala taga kondjithathana nomayele ngoka taga longo kunena otashi vulika ongula ga kwishe.
16 Ngele osho shi li ngawo, openi ano tatu vulu okwaadha omayele ge shi okwiinekelwa kombinga yuukwanegumbo? Mbela ngele owa lombwelwa kutya omayele ngoka otaga adhika membo ndyoka lya nyolwa pwa pita oomvula 1 900, oto ke ga taamba ko ngaa? Nenge oto dhiladhila kutya embo lya tya ngaaka kali na ekwatho lyasha nolya kwisha? Ihe oshili oyo kutya uuyelele mboka wa pumbiwa opo uukwanegumbo wu kale wu na ombili otawu adhika membo ndyoka.
17 Embo ndyoka Ombiimbeli. Uuyelele auhe mboka wu li po otawu ulike kutya olya nwethwa mo kuKalunga mwene. Ombiimbeli otayi popi tayi ti: “Enyolo kehe olya nyolithwa kombepo yaKalunga noli na oshilonga shokulonga oshili, okukumagidha, okupukulula nokuulukila omuntu ondjila yu uka.” (2 Timoteus 3:16) Membo ndika otatu ku ladhipike wu tale nkene Ombiimbeli tayi ku ‘pukulula’ uuna to ungaunga niimpwiyu nosho wo omaupyakadhi ngoka ga taalela omaukwanegumbo kunena.
18. Omolwashike shi li pandunge okukonga mOmbiimbeli omayele ge na ko nasha nondjokana?
18 Ngele oto dhiladhila kutya Ombiimbeli itayi vulu okukwathela omaukwanegumbo ga kale ge na ombili, dhiladhila kwaashika: Ngoka a nwetha mo Ombiimbeli oye wo Omutotipo gwondjokana. (Genesis 2:18-25) Ombiimbeli otayi ti kutya edhina lye oJehova. (Eksodus 15:3, OB-1954) Oye Omushiti ‘naTate ngoka kwa za edhina lyezimo kehe.’ (Aaefeso 3:14, 15) Jehova okwa kala nokutala omaukwanegumbo okuza ketameko. Okwa tseya omaupyakadhi ngoka haga holoka po nokwa gandja omayele nkene ge na okukandulwa po. Mondjokonona ayihe, aantu mboka ya kala nokutula miilonga omayele gOmbiimbeli muukwanegumbo wawo oya kala ye na ombili.
19-21. Iimoniwa yini yopethimbo lyetu tayi ulike kutya Ombiimbeli otayi vulu okukandula po omaupyakadhi moondjokana?
19 Pashiholelwa, omukulukadhi gumwe muIndonesia okwa li a pikwa kokundombola. Omimvo odhindji okwa kala kee na ko nasha naanona ye yatatu nokunyenyeta aluhe nomusamane gwe. Opo ihe okwa tameke okukonakona Ombiimbeli. Mokweendela ko kwethimbo okwa tameke okwiitaala shoka Ombiimbeli tayi popi. Sho a tula miilonga omayele gOmbiimbeli, okwa li a hwepopala. Oonkambadhala dhe dha kankamena komakotampango gOmbiimbeli odhe etele uukwanegumbo we auhe ombili.
20 Omukulukadhi gumwe muSpania okwa ti: “Otwa kala tu na omaupyakadhi ogendji konima owala yomvula yimwe sho twa hokana.” Ye nomusamane gwe kaya li haya tsu ya thithe nokaya li haya popi naanaa shila ongele owala taya nyenyeta. Oya li ya tokola ya topoke paveta nonando oya li ye na okamwanakadhona okashona. Ihe manga inaashi ningwa, oya li ya ladhipikwa ya tale mOmbiimbeli. Oya li ya konakona omayele ngoka ge li mo kombinga yondjokana noya tameke oku ga tula miilonga. Inapu pita ethimbo ele, oya li ya tameke okupopya nombili, nuukwanegumbo wawo owa li ishewe wa hangana.
21 Ombiimbeli ohayi kwathele wo aanamimvo. Pashiholelwa, tala koshimoniwa shaaihokani Aajapani. Omusamane okwa li ha geye mbala nomathimbo gamwe okwa li ha dhenge omukulukadhi. Tango oyanakadhona oya li ya tameke okukonakona Ombiimbeli, nonando aavali oya li inaaye shi panda. Konima yethimbo omusamane okwa li a tameke okukonakona, ihe omukulukadhi okwa li a tsikile oku ya pataneka. Ihe mokweendela ko kwethimbo, okwa li a ndhindhilike nkene Ombiimbeli ye ya kwathela. Aakadhona ye oya li haye mu sile oshimpwiyu nawa, nomusamane gwe okwa li omunambili. Omalunduluko ngoka oga li gi inyengitha omukulukadhi a leshe Ombiimbeli noya li wo ya lundulula iikala ye. Omukulukadhi nguka omukokele iikando oyindji oha ti: “Ngashingeyi otu li lela aaihokani.”
22, 23. Ongiini Ombiimbeli tayi kwathele aantu yomiigwana ayihe ya kale ye na ombili muukwanegumbo?
22 Mboka oye li owala yamwe yomwaamboka oyendji ya kwathelwa ya kale ye na ombili momaukwanegumbo gawo. Oya taamba ko omayele gOmbiimbeli noku ga tula miilonga. Odhoshili kutya nayo oye li muuyuni mbuka mu na elongithonkondo, onyata yiipala nomauhupilo omadhigu. Nayo inaya gwanenena, ihe oye na ombili molwaashoka otaya kambadhala okulonga ehalo lyOmutotipo gwuukwanegumbo. Ngaashi Ombiimbeli tayi shi popi, Jehova Kalunga oye ‘te ku longo shoka she ku opalela noku ku ulukila ondjila u na okweenda nayo.’ — Jesaja 48:17.
23 Nonando Ombiimbeli oya nyolwa pwa pita oomvula omayovi gaali lwaampono, omayele gayo oge li pethimbo. Oyi li wo ya nyolelwa aantu ayehe, ihe kayi shi nando embo lyaatiligane ngaashi yamwe haya ti. Jehova “okwa kutha omihoko adhihe dhaantu momulumentu gumwe” nokwa tseya nawa uukwatya waantu ayehe. (Iil. 17:26) Omakotampango gOmbiimbeli otaga longo kukehe gumwe. Ngele otamu ga tula miilonga, uukwanegumbo weni otawu ka kala wu na ombili.
[Enyolo lyopevi]
a Membo ndika oshitya “okuhokana” osha kwatela mo mboka taya hokana naamboka taya hokanwa.
MBELA OTO VULU OKUYAMUKULA OMAPULO NGAKA?
Oshike tashi ningilwa omaukwanegumbo ogendji kunena?—2 Timoteus 3:1-4.
Olye Omutotipo gwuukwanegumbo?—Aaefeso 3:14, 15.
Oshike tashi kwathele uukwanegumbo wu kale wu na ombili?—Jesaja 48:17.
[Ethano pepandja 4]