ONTOPOLWA 16
Shilipaleka kutya uukwanegumbo woye otawu ka mona omwenyo gwaaluhe
1. Oshike sha li elalakano lyaJehova kombinga yelongekidho lyuukwanegumbo?
SHO Jehova a li a hanganitha Adam naEva mondjokana, Adam okwa li u ulike enyanyu lye mokupopya okatewo hoka ka nyolwa tango mOshihebeli. (Genesis 2:22, 23) Ihe Omushiti okwa li e na oshindji momadhiladhilo ge kaashi shi owala okunyanyudha oyana ye mboka yopantu. Okwa li a hala aaihokani nomaukwanegumbo ya kale taya longo ehalo lye. Okwa lombwele aaihokani yotango a ti: “Valathaneni, ne mu indjipale nokuudha evi alihe. Li tuleni mepangelo lyeni; pangeleni oohi dhomefuta noondhila dhokegulu niinamwenyo ayihe tayi inyenge kombanda yevi.” (Genesis 1:28) Kasha li tuu oshilonga shinyanyudha! Kaya li tuu taya vulu okukala nombili nosho wo oluvalo lwawo ando oya gwanithile po ehalo lyaJehova!
2, 3. Ongiini omaukwanegumbo taga vulu okumona ombili kunena?
2 Kunena wo omaukwanegumbo ohaga kala ga nyanyukwa ngele taga longele kumwe mokulonga ehalo lyaKalunga. Omuyapostoli Paulus okwa nyola a ti: “Okusimaneka Kalunga otaku kwatha miinima ayihe, oshoka omuko mu na euvaneko lyomwenyo ngashingeyi nokonakuyiwa.” (1 Timoteus 4:8) Uukwanegumbo mboka hawu tila Kalunga nokulandula ewiliko lye ndyoka li li mOmbiimbeli otawu ka kala nombili ‘monakuyiwa.’ (Episalomi 1:1-3; 119:105; 2 Timoteus 3:16) Nonando oshilyo shimwe shuukwanegumbo osho owala hashi tula miilonga omakotampango gOmbiimbeli oshi vulithe ngele kaamu na ngoka he shi ningi.
3 Embo ndika olya kundathana omakotampango gOmbiimbeli ogendji ngoka tage eta ombili muukwanegumbo. Otashi vulika we shi mona kutya gamwe gomugo oge endululwa mo lwiikando. Omolwashike mbela? Omolwaashoka oge na ooshili ndhoka tadhi etele uukwanegumbo uuwanawa moonkalo dha yoolokathana. Uukwanegumbo mboka hawu kambadhala oku ga tula miilonga owe shi mona lela kutya etilokalunga oli na “euvaneko lyomwenyo ngashingeyi.” Natu tale natango omakotampango gane ngoka ga simana.
EIPANGELO OLYA SIMANA
4. Omolwashike eipangelo lya simanenena mondjokana?
4 Omukwaniilwa Salomo okwa ti: “Omulumentu kee shi okwiidhidhimika, okwa fa oshilando sha teka po shaa na edhingililokuma.” (Omayeletumbulo 25:28; 29:11) ‘Eidhidhimiko’ neipangelo oya simanenena kwaamboka ya hala ondjokana yi na ombili. Okwiiyethela miinima ya puka ngaashi okukwatela onkone nenge onyata yiipala otaku vulu okuyona po ombili yuukwanegumbo notashi ka pula omimvo odhindji opo yi galukile mo.
5. Ongiini omuntu inaa gwanenena ta vulu okukokeka eipangelo, notashi eta uuwanawa wuni?
5 Odhoshili kutya kapu na gumwe gwomoluvalo lwaAdam ta vulu okupangela onyama ye ndjoka inaayi gwanenena. (Aaroma 7:21, 22) Eikwatonawa nenge eipangelo oli li oshiyimati shombepo. (Aagalati 5:22, 23) Ombepo yaKalunga otayi ki imika eipangelo mutse ngele tatu li pula megalikano, ngele tatu tula miilonga omayele ngoka taga adhika mOmanyolo nosho wo ngele tatu endathana naamboka ye li na nokuhenuka mboka kaaye li na. (Episalomi 119:100, 101, 130; Omayeletumbulo 13:20; 1 Petrus 4:7) Oku shi ninga otaku ke tu kwathela tu ‘yande oluhondelo,’ nokuli nuuna tatu makelwa. (1 Aakorinto 6:18) Itatu ka hepekathana we notatu ka yanda uumbwii womalovu noku wu sinda. Otatu ku ungaunga noonkalo dhiiyemateka nengungumano nosho wo ndhoka oondhigu. Atuheni mwa kwatelwa aanona, natu ilongeni okwiimika oshiyimati shombepo shika sha simanenena.—Episalomi 119:1, 2.
ETALOKO LI LI NAWA LYUUKWAMUTSE
6. (a) Elongekidho lyopakalunga li na ko nasha nuukwamutse olini? (b) Oshike omusamane e na okudhimbulukwa opo uukwamutse we wu etele uukwanegumbo we ombili?
6 Ekotampango etiyali lya simana olyo okusimaneka uukwamutse. Paulus okwa popi nkene elandulathano li na okukala muukwanegumbo sho a ti: “Onda hala, mu kale mwa tseya kutya Kristus oye omutse gwomulumentu kehe, omulumentu oye omutse gwomukadhi, naKalunga oye omutse gwaKristus.” (1 Aakorinto 11:3) Shika otashi ti kutya omulumentu oye omuwiliki muukwanegumbo nomukulukadhi gwe ote mu ambidhidha naanona oye na okuvulika kaavali. (Aaefeso 5:22-25, 28-33; 6:1-4) Ihe ndhindhilika kutya ombili otayi kala po owala ngele uukwamutse tawu longithwa momukalo gu uka. Aasamane aatilikalunga oye shi shi kutya uukwamutse kawu shi uukayamukulwa. Ohaya holele omutse gwawo, Jesus. Nonando Jesus okwa li ta ka ninga ‘omutse gwiinima ayihe,’ ka li ‘e ya okuyakulwa, ihe okuyakula.’ (Aaefeso 1:22; Mateus 20:28) Momukalo gwa faathana omusamane Omukriste oha longitha uukwamutse we, hamolwuuwanawa we mwene, ihe okusila oshimpwiyu omukadhi noyana.—1 Aakorinto 13:4, 5.
7. Omakotampango gopamanyolo geni taga kwathele omukulukadhi a gwanithe po iilonga ye mbyoka a pewa kuKalunga muukwanegumbo?
7 Omukulukadhi omutilikalunga ke na okukondjitha nenge okupangela omusamane gwe, ihe oku na oku mu ambidhidha nokulongela kumwe naye. Omathimbo gamwe Ombiimbeli otayi popi kutya omukulukadhi oku na “mwene” ngoka e li omusamane gwe, shoka sha yela kutya oye omutse gwe. (Genesis 20:3) Ondjokana oye mu mangela ‘kompango yomulumentu gwe.’ (Aaroma 7:2) Natango Ombiimbeli otayi popi omukulukadhi e li ‘omukwathi to opalele.’ (Genesis 2:20) Oha kwathele omusamane gwe ngele ke na uukwatya nuunkulungu wontumba noku mu ambidhidha mpoka sha pumbiwa. (Omayeletumbulo 31:10-31) Ombiimbeli otayi ti wo kutya omukulukadhi oku li “kuume” ngoka ha longo epepe nepepe nomusamane gwe. (Maleaki 2:14) Omakotampango ngaka gopamanyolo otaga kwathele omusamane nomukulukadhi ya tseye oondondo dhawo nokukala ya simanekathana.
‘KALA HO PULAKENE MBALA’
8, 9. Hokolola omakotampango ngoka taga ka kwathela ayehe muukwanegumbo ya hwepopaleke okukundathana kwawo.
8 Embo ndika olya tsa omuthindo lwiikando kutya oonkundathana odha pumbiwa. Omolwashike mbela? Omolwaashoka iinima ohayi ende nawa uuna aantu haya popi nokupulakenathana. Osha tsuwa omuthindo lwiikando kutya oonkundathana odha kwatela mo okupopya nokupulakenathana. Omulongwa Jakob okwe shi popi ngeyi sho a ti: “Kehe gumwe na kale ha pulakene mbala, ihe ohi ikwata mokupopya.”—Jakob 1:19.
9 Osha simana wo tu kotokele nkene hatu popi. Okungwenyauka, oondjamukudhi nenge elaka lya honga ohayi imbi oonkundathana dhi ende nawa. (Omayeletumbulo 15:1; 21:9; 29:11, 20) Nonando shoka tatu popi oshoshili, ngele otashi popiwa nonyanya nonuuntsa nenge nokwaahe na ondjaalela ohashi ehameke pehala lyokutunga. Oohapu dhetu odhi na okukala ombwaanawa “dha toyala omongwa.” (Aakolossa 4:6, OB-1954) Oohapu dhetu odhi na okukala dha fa “iiyapula yoshingoli moshiyaha shoshisiliveli.” (Omayeletumbulo 25:11) Omaukwanegumbo ngoka haga kundathana pamukalo omwaanawa oge na ombili.
OHOLE OHAYI DHANA ONKANDANGALA YA SIMANENENA MONDJOKANA
10. Ohole yini ya simanenena mondjokana?
10 Oshitya “ohole” otashi dhana onkandangala membo ndika. Mbela oto dhimbulukwa ohole ndjoka ya popiwa mo tango? Ohole yashili ndjoka hayi kala pokati kaantu yuukashike kookantu wa yoolokathana (mOshigreka eros) oya simanena mondjokana opo yi pondole, ohole ya tsa kesipa noyuukuume (mOshigreka philia) ohayi koko pokati komusamane nomukulukadhi. Ihe ohole ndjoka hayi ithanwa mOshigreka agape oya simanenena. Otu na okukala tu hole Jehova naJesus nosho wo aantu ooyakwetu nohole ndjoka. (Mateus 22:37-39) Ohole ndjoka oyo Jehova a li u ulukile aantu. (Johannes 3:16) Kashi li tuu nawa ngele tatu yi ulukile ookuume ketu kopandjokana naanona yetu!—1 Johannes 4:19.
11. Ongiini ohole hayi eta uuwanawa mondjokana?
11 Mondjokana ohole ndjika agape oyi li shili “epaya tali vulu okumangela iinima ayihe kumwe.” (Aakolossa 3:14) Ohayi mangele aaihokani kumwe nohayi ya ningitha ya kale ya hala okuningilathana uuwanawa nosho wo oyana. Ohole ohayi kwathele uukwanegumbo wu ungaunge pamwe noonkalo oondhigu ndhoka wa taalela. Sho aaihokani taya kulupa, ohole ohayi ya kwathele ya ambidhidhathane nokutsikila nokukala ya simanekathana. “Ohole . . . ihayi kongo shayo yene. . . . Ihayi tonyala, ihe otayi itaale, tayi tegamene e tayi idhidhimikile sigo okehulilo. Ohole itayi hulu po.”—1 Aakorinto 13:4-8.
12. Ngele aaihokani oye hole Kalunga, omolwashike ondjokana yawo hayi kala ya kola?
12 Ondjokana ohayi kala ya kola, unene tuu ngele aaihokani ye hole Jehova, ihe hangele owala ye holathane. (Omuuvithi 4:9-12) Omolwashike mbela? Omuyapostoli Johannes okwa nyola a ti: “Ohole yokuhola Kalunga oyo okuvulika kiipango ye.” (1 Johannes 5:3) Aaihokani oye na okuputudhila oyana metilokalunga, hamolwaashoka owala ye ya hole, ihe omolwaashoka oshi li oshipango shaJehova. (Deuteronomium 6:6, 7) Oye na okuyanda onyata yiipala hamolwaashoka owala ye holathane, ihe unene tuu molwaashoka oye hole Jehova ngoka “ta ka pangula mboka ye hole oluhondelo nuuholume.” (Aahebeli 13:4) Nonando kuume gumwe okwe eta uupyakadhi wa kwata miiti mondjokana, ohole yokuhola Jehova otayi ki inyengitha mukwawo a tsikile nokulandula omakotampango gOmbiimbeli. Momaukwanegumbo moka mu na ombili oomoka mu na iilyo yuukwanegumbo yi holathane nohole ya kankamena kokuhola Jehova.
UUKWANEGUMBO MBOKA HAWU LONGO EHALO LYAKALUNGA
13. Okutokola toko okulonga ehalo lyaKalunga otaku ka kwathela ngiini oohandimwe ya pitithe komeho iinima ya simana?
13 Omukriste oku na okulonga ehalo lyaKalunga monkalamwenyo ye ayihe. (Episalomi 143:10) Etilokalunga osho naanaa tali ti ngaaka. Okulonga ehalo lyaKalunga otaku ka kwathela uukwanegumbo wu pitithe komeho iinima mbyoka ya simana shili. (Aafilippi 1:9, 10) Pashiholelwa, Jesus okwa londodha a ti: “Ongame nde ya okuhongakanitha omumati nahe, nomukadhona nayina, noshitenya shomukiintu nayinamweno. Aanegumbo yomuntu ngoka otaa ningi aatondi ye.” (Mateus 10:35, 36) Elondodho lyaJesus olyoshili molwaashoka aalanduli ye oyendji oya kala nokuhepekwa kiilyo yuukwanegumbo wawo. Shoka kashi yemateka tuu! Natango, katu na okukala tu hole iilyo yuukwanegumbo wetu shi vulithe Jehova Kalunga naJesus Kristus. (Mateus 10:37-39) Ngele omuntu oti idhidhimikile omahepeko okuza kiilyo yuukwanegumbo, otashi vulika mboka taye mu hepeke ya ka lunduluke omolwiikala ye iiwanawa. (1 Aakorinto 7:12-16; 1 Petrus 3:1, 2) Nonando shoka itashi ningwa, itatu ke etha po okulongela Kalunga omolwomapataneko.
14. Ongiini ohokwe yokulonga ehalo lyaKalunga tayi ka kwathela aavali ya kale ye na ko nasha nuuwanawa woyana?
14 Okulonga ehalo lyaKalunga otaku ka kwathela aavali ya ninge omatokolo ge li mondjila. Pashiholelwa, momaputuko gamwe aavali oya tala ko oyana ye li etanithopungulo noya tegamena ye ke ya kwathele uuna ya kulupa. Nonando oshi li mondjila noshu uka opo aanona mboka ya koka ya kwathe aavali yawo aanamimvo, shoka kashi na okuningitha aavali ye ya ladhipike ya lalakanene omaliko. Itashi kwathele aanona ngele aavali otaye ya ladhipike ya kale ye hole omaliko komeho giinima yopambepo.—1 Timoteus 6:9.
15. Ongiini yina yaTimoteus e li oshiholelwa sha dhenga mbanda shaavali mboka ya longa ehalo lyaKalunga?
15 Eunike, yina yomugundjuka Timoteus kuume kaPaulus oku li oshiholelwa oshiwanawa moshinima shika. (2 Timoteus 1:5) Nonando okwa li a hokanwa komusamane kee shi omwiitaali, Eunike nayinakulu yaTimoteus Loide oya li ye shi pondola mokuputudha Timoteus a lalakanene etilokalunga. (2 Timoteus 3:14, 15) Sho Timoteus a koko, yina Eunike okwa li e mu pitike a ye pamwe naPaulus miilonga yuutumwa yokuuvitha Uukwaniilwa. (Iilonga 16:1-5) Ka li tuu a nyanyukilwa omwanamati sho a yi miilonga yuutumwa! Etilokalunga lye sho a koka olya li lyu ulike nawa nkene a putudhwa. Dhoshili, Eunike okwa li a nyanyukwa mokuuva kutya Timoteus omudhiginini muukalele, nonando otashi vulika a li a hala a kale naye pegumbo.—Aafilippi 2:19, 20.
UUKWANEGUMBO NONAKUYIWA YOYE
16. E li omuvalwa, Jesus okwa li u ulike shike, ihe elalakano lye lya simana olya li lini?
16 Jesus okwa li a putudhwa muukwanegumbo uutilikalunga, naasho a koko okwa li e na ko nasha nayina. (Lukas 2:51, 52; Johannes 19:26) Ihe elalakano lyaJesus lya simana olya li okugwanitha po ehalo lyaKalunga, mwa kwatelwa okupalela aantu ondjila ya ka nyanyukilwe omwenyo gwaaluhe. Shika okwe shi ningi sho a li a gandja omwenyo gwe gwa gwanenena gu li ekuliloyambo omolwoondjo dhetu.—Markus 10:45; Johannes 5:28, 29.
17. Uudhiginini waJesus owe egululile ondjila mboka haya longo ehalo lyaKalunga uuthembahenda uukumithi wuni?
17 Konima sho Jesus a si, Jehova okwa li e mu yumudhile omwenyo gwomegulu noku mu pa oonkondopangelo, nolwahugunina okwa li e mu langeke po e li Omukwaniilwa mUukwaniilwa womegulu. (Mateus 28:18; Aaroma 14:9; Ehololo 11:15) Eyambo lyaJesus olye shi ningi tashi wapa opo aantu yamwe ya hogololwe ya ka pangele pamwe naye mUukwaniilwa mboka. Olya li wo lye egululile ondjila aantu mboka ye na omitima dhu uka ya ka nyanyukilwe omwenyo moparadisa. (Ehololo 5:9, 10; 14:1, 4; 21:3-5; 22:1-4) Kunena otu na uuthembahenda uukumithi okulombwela aantu ooyakwetu onkundana ndjika ombwaanawa.—Mateus 24:14.
18. Omaukwanegumbo noohandimwe otaya dhimbulukithwa shike notaya ladhipikwa ya ninge shike?
18 Ngaashi omuyapostoli Paulus e shi ulike, etilokalunga oli na euvaneko lyonkalamwenyo ‘yomonakuyiwa’ moka aantu taya ka nyanyukilwa omalaleko nuuyamba ngoka ga tumbulwa metetekelo. Nguka ogu li shili omukalo gwa dhenga mbanda okweeta enyanyu. Dhimbulukwa kutya “uuyuni niinima ayihe mbyoka aantu ye yi hokwa, otayi hulu po. Ihe ngoka ta longo shoka Kalunga e shi hala, ota kala e na omwenyo aluhe.” (1 Johannes 2:17) Onkee ano, ngele owu li okanona nenge omuvali, omusamane nenge omukulukadhi nenge wu li omuvali ongoye awike nenge kuu na oluvalo, kambadhala wu longe ehalo lyaKalunga. Nonando owa taalelwa komathiminiko nenge komaupyakadhi, ino dhimbwa nando kutya owu li omupiya gwaJehova Kalunga omunamwenyo. Onkee ano, kehe shoka to ningi nashi mu nyanyudhe. (Omayeletumbulo 27:11) Eihumbato lyoye nali ku etele ombili ngashingeyi nomwenyo gwaaluhe muuyuni uupe mboka tawu ya.
ONGIINI OMAKOTAMPANGO GOMBIIMBELI NGAKA TAGA VULU OKUKWATHELA OMAUKWANEGUMBO GA KALE NOMBILI?
Oto vulu okukokeka eipangelo.—Aagalati 5:22, 23.
Omolwetaloko li li nawa lyuukwamutse omusamane nomukulukadhi ohaya lalakanene uuwanawa wuukwanegumbo wawo.—Aaefeso 5:22-25, 28-33; 6:4.
Oonkundathana odha kwatela mo okupulakena.—Jakob 1:19.
Ohole yokuhola Jehova ohayi koleke ondjokana.—1 Johannes 5:3.
Okulonga ehalo lyaKalunga okwa simanenena kuukwanegumbo.—Episalomi 143:10; 1 Timoteus 4:8.
[Oshimpungu pepandja 188]
OMAGANO GOKUKALA INOO YA MONDJOKANA
Hakehe gumwe ha yi mondjokana, na haaihokani ayehe haya kala ya hala oluvalo. Jesus ka li a hokana, nokwa li a popi kutya okukala inoo ya mondjokana “omolwoshilongo shegulu” oku li omagano. (Mateus 19:11, 12) Omuyapostoli Paulus naye ka li a hokana. Okwa popi kutya okukala inoo ya mondjokana nosho wo okuya mondjokana oshi li “omagano.” (1 Aakorinto 7:7, 8, 25-28) Nonando embo ndika olya popya unene iinima yi na ko nasha nondjokana nokuputudha aanona, inatu dhimbwa omalaleko nuuyamba nosho wo oshipewa shokukala inoo ya mondjokana nenge okukala wa hokana, ihe ku na oluvalo.