Iileshomwa moka mwa za omayamukulo gomapulo ngoka ge li mokafo Onkalamwenyo yopaKriste niilonga yetu yokuuvitha
3-9 SEPTEMBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JOHANNES 1–2
“Jesus ta longo oshikumithalonga she shotango”
(Johannes 2:1-3) Sho pwa piti omasiku gatatu, okwa li ku na ohango muKana, oshilando shomuGalilea. Yina yaJesus oko a li. 2 Jesus naalongwa ye oya li wo ya hiywa kohango. 3 Omaviinu agehe sho ga pu po, yina yaJesus okwa ti kuye: “Kaye na omaviinu.”
Kristus oye oonkondo dhaKalunga
3 Jesus okwa longo oshikumithalonga she shotango sho a li kohango muKana. Okwa shitukitha omeya omaviinu. Katu shi kutya omaviinu oga pu po ngiini, ihe kaga li ga gwanena aayenda ayehe mboka ya hiywa. Osha li oshinakugwanithwa shooyene yohango okuyakula aayenda, nomolwaashono sha li tashi sitha ohoni, ngele ando kapwa li omaviinu ga gwana. Yina yaJesus, Maria, naye okwa li a hiywa, nokwa pula Jesus a ninge po sha. Mbela okwe mu pula molwaashoka e shi shi kutya Jesus ota vulu oku shi ninga pashikumithalonga? Otashi vulika Maria a li ha dhiladhila muule kombinga yomahunganeko ngoka taga popi kombinga yomwana. Okwa li e shi kutya omwana ote ki ithanwa “Omuna gwaKalunga gwokombandambanda.” (Lukas 1:30-32; 2:52) Jesus osho wo Maria oya li ya hala okukwathela aanandjokana mboka. Onkene Jesus okwa shitukitha omeya “omaviinu omatoye,” ge thike poolitela 380. (Lesha Johannes 2:3, 6-11.) Jesus ina thiminikwa a longe oshikumithalonga shika. Okwe shi ningi oshoka okwa li e na ko nasha naantu. Okwa li wo ta holele He ngoka e hole okugandja.
(Johannes 2:4-11) Jesus okwa ti kuye: “Ino kala u na oshimpwiyu nangame, meme. Ethimbo lyandje inali thika natango.” 5 Yina yaJesus okwa lombwele aayakuli a ti: “Shaa shoka te mu lombwele, shi ningeni.” 6 Pamukalo gwokuyoga kwAajuda okwa li ku na iiyuma ihamano yomamanya popepi. Oshuma kehe oshi thike pomayemele gahetatu nenge omulongo nagaali. 7 Jesus okwa lombwele aayakuli a ti: “Tekeleni iiyuma omeya, yu udhe.” Oyo noye yi tekele yu udhilila sigo okomilungu: 8 Ye okwa ti kuyo: “Ngashingeyi ga pimpii mo ihe, mu ga faalele omuyakuli omukuluntu gwaayenda.” Oyo noye ge mu faalele. 9 Omuyakuli omukuluntu sho a makele omeya ngoka ga shituka omaviinu, okwa li kee shi mpoka ga zi. Aayakuli mboka ya teke omeya, oyo ayeke ya li ye shi shi. Omuyakuli omukuluntu okwi ithana ihe ombushiki 10 nokwa ti kuye: “Omuntu kehe oha gandja tango omaviinu ngoka omatoye, opo ihe ngele aantu ya kolwa, ote ya pe ngoka omawinayi. Ihe ngoye sigo oompaka owa holeke omaviinu omatoye.” 11 Oshikumithalonga shika shotango Jesus okwe shi ningile muKana, oshilando shomuGalilea. Okwa holola eadhimo lye, aalongwa ye noye mu itaale.
jy-E ep. 41, okat. 6
Jesus ta longo oshikumithalonga she shotango
Shika osho oshikumithalonga shaJesus shotango. Sho aalongwa ye aape ye shi mono, eitaalo lyawo olya kolekwa. Konima yethimbo, Jesus, yina naamwayina oya yi kuKapernaum, oshilando shi li kuumbangalantuninginino womunkulofuta gwEfuta lyaGalilea.
Konga omaliko gopambepo
(Johannes 1:1) Ohapu oya li ko, manga uuyuni inaau shitwa. Ohapu oya li [puKalunga] nOhapu oya li [kalunga].
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuJoh 1:1
Ohapu: MOshigreka hologos. Movelise ndjika oshitya shoka osha longithwa shi li edhinasimaneko nosha longithwa wo muJohannes 1:14 nomEhololo 19:13. Johannes okwa li u ulike kutya ngoka ti ithanwa nedhinasimaneko ndyoka oJesus. Edhinasimaneko ndyoka olya li lyi ithanwa Jesus sho e li oshishitwa shopambepo, manga inee ya kombanda yevi, pethimbo lyuukalele we kombanda yevi e li omuntu a gwanenena nokonima sho a shuna megulu. Jesus okwa li Omupopikalelipo gwaKalunga, ngoka a li ha gandja uuyelele nomalombwelo koyanamati yalwe yopambepo yOmushiti nosho wo kaantu. Onkee ano, oshi li pandunge okudhiladhila kutya manga Jesus inee ya kombanda yevi, Jehova okwa li ha popi naantu okupitila mOhapu, omuyengeli ngoka e li omupopikalelipo Gwe. — Gen 16:7-11; 22:11; 31:11; Eks 3:2-5; Aatok 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.
pu: Tashi ti lelalela, “popepi.” Movelise ndjika, oshitya shOshigreka pros otashi ulike kokukalathana popepi nosho wo kuukuume. Otashi ulike wo kaantu ya yoolokathana, ngaashi movelise ndjika, otashi ulike kOhapu nosho wo kuKalunga awike kashili.
Ohapu oya li [kalunga]: Nenge “Ohapu oya li ya za kuKalunga, [nenge “ya fa Kalunga”].” Oohapu ndhika dha popiwa kuJohannes otadhi hokolola uukwatya “wOhapu” (mOshigreka, hologos; tala uuyelele wokukonakonwa kombinga yOhapu movelise ndjika), ano Jesus Kristus. Ondondo ya simana ndjoka Ohapu yi na, yi li Omuvalwa gwotango gwaKalunga mungoka Kalunga a shititha iinima ayihe yilwe, oyo tayi yi ningitha yi hokololwe yi li “kalunga; ya fa kalunga; ya za kuKalunga; yopakalunga.” Aatoloki oyendji oye hole okutoloka taya ti “Ohapu oya li Kalunga,” taya faathanitha Jesus naKalunga Omunankondoadhihe. Ihe opu na omatompelo omawanawa sho taku tiwa kutya Johannes ka li ta ti kutya “Ohapu” oyo Kalunga Omunankondoadhihe. Etompelo lyotango, etumbulo lya tetekela naandyoka lya landula ko otagu ulike sha yela kutya “Ohapu” oya li ‘puKalunga.’ Niishewe oshitya shOshigreka theos osha holoka lwiikando itatu movelise 1 nonti-2. Mpoka oshitya theos sha holoka oshikando shotango noshititatu, osha tetekelwa kuukwathitungithi mOshigreka, omanga mpoka sha holoka oshikando oshitiyali kapu na okakwathitungithi. Aalongwantu oyendji oya zimina kutya oshindhindhilikwedhi sho mpoka oshitya theos sha holoka oshikando oshitiyali kaapu na okakwathitungithi. Mpoka okakwathitungithi ka longithwa movelise ndjika, osha hala okutya theos otashi ulike kuKalunga Omunankondoadhihe. Mepingathano naashoka, mpoka okakwathitungithi inaaka longithwa movelise ndjika, osha ningitha oshitya theos shi kale shi na eityo lya faathana notashi hokolola uukwatya ‘wOhapu.’ Onkee ano, omatoloko ogendji gOmbiimbeli mOshiingilisa, mOshifulaanisa nomOshindowishi oga toloka ovelise ndjoka momukalo gwa faathana no-New World Translation, taga gandja edhiladhilo kutya “Ohapu” oya li “kalunga; ya za kuKalunga; yopakalunga; ya fa kalunga.” Omatoloko gonale gEvaangeli lyaJohannes ngoka ga tolokwa moonyapi dhelaka lyOshisahadic nolyOshibohairic ndhoka hadhi popiwa melaka lyOshicoptic, ngoka tashi vulika ga nyanyangidhwa methelemimvo etitatu netine E.N., otaga ambidhidha edhiladhilo ndyoka. Ngiini mbela? Omokutoloka oshitya theos shoka tashi adhika muJohannes 1:1 oshikando shotango momukalo gwa yooloka ko kwaashoka sha longithwa oshikando oshitiyali. Omatoloko ngoka otaga tsu omuthindo kutya “Ohapu” oyi na omaukwatya ga fa gaKalunga, ihe itaga ti kutya oku thike pamwe naHe, Kalunga Omunankondoadhihe. Metsokumwe novelise ndjika, Aakolossa 2:9 otaya hokolola kutya Jesus oku na “egwanopo lyondjelo yuukalunga auhe.” Shi ikolelela kuPetrus omutiyali 1:4, nokuli naathigululi pamwe naKristus otaya ka ‘pewa uukwatya wopaKalunga.’ Shimwe ishewe, metoloko lyo-Septuagint, oshitya shOshigreka theos oshi na eityo lya faathana niitya yOshihebeli mbyoka ya tolokwa “Kalunga,” el nosho wo elohim, mbyoka taku dhiladhilwa kutya otayi gandja eityo lya faathana nuutumbulilo “Omunankondo; Ngoka e na oonkondo.” Iitya mbyoka yOshihebeli oya longithwa tayi ulike kuKalunga Omunankondoadhihe, kiikalunga nokaantu. (Tala uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuJoh 10:34.) Okwiithana Ohapu “kalunga” nenge “omunankondo” oshi li metsokumwe nehunganeko lyaJesaja 9:6, ndyoka tali popi kutya Mesiasa okwa li ta ka ithanwa “Kalunga omunankondo,” (ihe ‘haKalunga Omunankondoadhihe,’ NW) nosho wo kutya okwa li ta ka kala “He yomuukwaaluhe” kwaayehe mboka ye na uuthembahenda wokukala aalelwa ye. Uulaadhi waHe, “Kalunga koongundu dhaakwiita,” owo wa li tawu ke shi gwanitha po. — Jes 9:7, OB-1954.
(Johannes 1:29) Esiku lya landula Johannes okwa mono Jesus te ya kuye nokwa ti: “Tala, Onzigona yaKalunga, tayi kutha po oondjo dhuuyuni!
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuJoh 1:29
Onzigona yaKalunga: Konima sho Jesus a ninginithwa nokonima yokumakelwa kOndiyapoli, Johannes Omuninginithi okwe mu ithana “Onzigona yaKalunga.” Uutumbulilo mbuka owa holoka owala movelise ndjika nomuJohannes 1:36. (Tala oshitopolwa 14, mokambo Ekwatho kungoye.) Otashi opalele sho Jesus ta faathanithwa nonzigona. MOmbiimbeli ayihe, aantu oya li haya yamba oonzi, opo yu ulike kutya oya zimina kutya yo aalunde nopo ya vule ishewe okuhedha kuKalunga. Shika osha li tashi thaneke eyambo ndyoka Jesus a li ta ka gandja, sho a yamba po omwenyo gwe gwopantu gwa gwanenena molwaantu. Uutumbulilo “Onzigona yaKalunga” otawu vulu okugandja edhiladhilo lya za moovelise dhontumba mOmanyolo ga nwethwa mo. Molwaashoka Johannes Omuninginithi okwa li e shi nawa Omanyolo gOshihebeli, oohapu dhe otashi vulika dha li tadhi popi oshinima shimwe nenge oyindji yomwaambika tayi landula: onzi ondumentu ndjoka Abraham a li a yamba po pehala lyomwanamati Isak (Gen 22:13), onzigona yOpaasa ndjoka Aaisraeli ya li ya dhipaga muEgipiti, opo ya mangululwe muupika (Eks 12:1-13) nenge onzi ondumentu ndjoka ya li hayi yambwa koshiyambelo shaKalunga muJerusalem ongula kehe nokomatango (Eks 29:38-42). Otashi vulika Johannes a li ta dhiladhila ehunganeko lyaJesaja moka ngoka ti ithanwa kuJehova “omupiya gwandje” ta popiwa kutya oku li ‘ngaashi onzigona tayi falwa koshidhipagelo.’ (Jes 52:13; 53:5, 7, 11) Sho omuyapostoli Paulus a nyolele Aakorinto ontumwafo ye yotango, okwa li i ithana Jesus “onzigona yetu yOpaasa.” (1Kor 5:7) Omuyapostoli Petrus okwa li a popi kombinga ‘yombinzi yi na ondilo yaKristus, ngoka a fa onzigona yaa na oshipo nenge onyata.’ (1Pet 1:19) Natango membo lyEhololo, Jesus omutumbalekwa okwa popiwa mo pathaneko lwiikando yi vulithe 25 e li “Onzigona.” — Iiholelwa yimwe ongaashi: Eh 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
Elesho lyOmbiimbeli
(Johannes 1:1-18) Ohapu oya li ko, manga uuyuni inaau shitwa. Ohapu oya li [puKalunga] nOhapu oya li [kalunga]. 2 Okuza ketamekolela Ohapu oya li puKalunga. 3 Kalunga okwe mu shititha iinima ayihe, nokaku na nando oshinima shimwe shomeshito inaashi shitwa kee po. 4 Ohapu oya li yi na omwenyo, nomwenyo ogwa ningi uuyelele waantu. 5 Uuyelele mbuka owa minikile momilema, nomilema inadhi u dhima po. 6 Okwa li ku na omulumentu a tumwa kuKalunga, edhina lye Johannes. 7 Oye okwe ya, a hokololele aantu uuyelele, opo ayehe yi itaalithwe kuye. 8 Haye mwene a li uuyelele, ihe okwe ya, a hokolole uuyelele. 9 Uuyelele mbuka washili otau ya muuyuni, u minikile omuntu kehe. 10 Ohapu okwa li muuyuni, naKalunga okwe mu shititha uuyuni, ihe uuyuni inau mu dhimbulula. 11 Oye okwe ya kumboka yaandjawo, naamboka yaandjawo inaye mu taamba. 12 Ihe ayehe mboka ye mu taamba noye mu itaale, okwe ya pe oonkondo, ya ninge aana yaKalunga. 13 Oyo inaa valwa pamukalo gwopanshitwe, nokutya kaye shi oluvalo lwomuntu, ihe oya valwa muKalunga. 14 Ohapu nokwa ningi omuntu nokwa kala mokati ketu. Otse otwa tala eadhimo lye, eadhimo lyomuvalwa awike gwaHe. Oye okwa li u udha esilohenda noshili. 15 Johannes okwe mu hokolola nokwi igidha a ti: “Nguka oye naanaa ngoka nde mu popile nda ti: ‘Ngoka te ya konima yandje, okwa li ndje komeho, oshoka okwa li ko, manga ngame nda li ndaa ko.’” 16 Nomowindji wesilohenda lye otseni atuheni otwa pewa mo esilohenda lya gwedhele kesilohenda. 17 Oshoka ompango Kalunga okwe yi gandja ya pitile muMoses, ihe esilohenda noshili oye etwa kuJesus Kristus. 18 Kaku na omuntu a mono Kalunga nando olumwe, ihe Kalunga Omuvalwa awike ngoka e li puHe, oye e mu holola.
10-16 SEPTEMBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JOHANNES 3–4
“Jesus ta gandja uunzapo komukiintu Omusamaria”
(Johannes 4:6, 7) Popepi nepya ndyoka opwa li pu na oluthithiya IwaJakob. Jesus okwa li a vulithwa kondjila nokwa kuutumba pomuthima. Otundi oya li lwopomulongo nambali yomutenya. 7 Omukiintu Omusamaria okwe ya komuthima okuteka omeya. Jesus okwa ti kuye: “Pe ndje wo, ndi nwe mo.”
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuJoh 4:6
okwa li a vulwa: Menyolo ndika omo owala mwa popiwa kutya Jesus okwa li a ‘vulwa.’ Otundi oya li lwopomulongo nambali gwomutenya, nongula yesiku ndyoka Jesus otashi vulika a li a yi molweendo okuza mesilu lyaJordan muJudea u uka kuSikar shomuSamaria, ondjila ya londa noometa 90 nenge dhi vulithe po. — Joh 4:3-5; tala Oshitopolwa 14, mokambo Ekwatho kungoye.
(Johannes 4:21-24) Jesus okwa ti kuye: “Nekulu, itaala ndje. Ethimbo otali ya, uuna ndoka itaamu ka galikana Tate kondundu ndjika nenge muJerusalem. 22 Ne Aasamaria omu shi tuu ngoka hamu mu galikana? Tse Aajuda otu shi ngoka hatu mu galikana, oshoka ehupitho otali zi mAajuda. 23 Ihe ethimbo otali ya noli li po ngashingeyi, uuna aagalikani yashili taa ka galikana Tate mOmbepo nomoshili. Oshoka aagalikani ya tya ngaaka oyo naanaa mboka Tate e ya hala. 24 Kalunga oye Ombepo, onkee naamboka taye mu galikana, oye na okugalikana mOmbepo nomoshili.”
(Johannes 4:39-41) Oyendji yomAasamaria yomoshilando shoka oyi itaale Jesus omolwoohapu dhomukiintu, ngoka a ti: “Oye okwa lombwele ndje iinima ayihe mbyoka nde yi ninga.” 40 Aasamaria sho ye ya kuye, oye mu indile, a menekele puyo. Ye okwa menekele puyo omasiku gaali. 41 Aantu oyendji ye vule mboka yotango oyi itaale Jesus omolwoohapu dhe mwene.
Konga omaliko gopambepo
(Johannes 3:29) Ngoka e na omufuko, oye ombushiki. Ihe kuume kombushiki ota thikama e ta pulakene nota nyanyukilwa ewi lyombushiki. Osho wo nenyanyu ndika lyandje olya gwanenena.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuJoh 3:29
kuume kombushiki: Pethimbo lyOmbiimbeli, kuume kombushiki oye a li ha kala omukalelipo gwopaveta nota dhana onkandangala onene mokuninga omalongekidho gohango. Okwa li ha talika ko e li omuntu ngoka he eta ombushiki komufuko gwayo. Mesiku lyohango, mboka ye ya kohango oya li haye ya kaandjawo yombushiki nenge koohe, hoka taku ningilwa oshituthi. Pethimbo lyoshituthi, kuume kombushiki oha kala a nyanyukwa okuuva ewi lyombushiki sho tayi popi nomufuko gwayo, oshoka oha kala u uvite kutya okwa gwanitha po nomupondo oshinakugwanithwa she. Johannes Omuninginithi okwa li i ifaathanitha ‘nakuume kombushiki.’ Moshinima shika, Jesus oye a li ombushiki naalongwa ye ye li ongundu oyo omufuko gwe gwopathaneko. Opo a longekidhile Mesiasa ondjila, Johannes Omuninginithi okwa li e eta kuJesus Kristus iilyo yotango yongundu ndjoka yi li “omufuko.” (Joh 1:29, 35; 2Kor 11:2; Ef 5:22-27; Eh 21:2, 9) “Kuume kombushiki” oha gwanitha po oshinakugwanithwa she ngele e eta ombushiki komufuko gwayo; opo nduno iha kala we ta dhana onkandangala. Johannes naye okwa li a ningi sha faathana sho a popi kombinga ye noyaJesus a ti: “Oye e na okunenepala, ihe ngame ondi na okushonopala.” — Joh 3:30.
(Johannes 4:10) Jesus okwa yamukula a ti: “Ando owa li wa tseya shoka Kalunga ha gandja naanguka olye te ku indile omeya, ando ngoye owe mu indile, e ku pe omeya omanamwenyo.”
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuJoh 4:10
omeya omanamwenyo: Uutumbulilo wOshigreka mbuka owa longithwa tawu ulike lelalela komeya taga kunguluka, komeya gomothithiya nenge komeya omatalala gomomuthima ngoka haga kunguluka okuza moothithiya. Itawu ulike komeya gomomuthima ga tulwa moshiyuma. MuLevitikus 14:5, uutumbulilo wOshihebeli wa tolokwa ‘omeya omayelele’ otawu ti lelalela “omeya omanamwenyo.” MuJeremia 2:13 nosho wo 17:13, Jehova ota hokololwa e li onzo nenge “othithiya yomeya omanamwenyo,” ano omeya taga gandja omwenyo pathaneko. Sho Jesus a li ta popi nomukiintu Omusamaria, okwa li a longitha uutumbulilo “omeya omanamwenyo” pathaneko, ihe osha fa shi li ngeyi kutya petameko omukiintu ngoka okwa li e shi Jesus ota popi omeya go genegene. — Joh 4:11; tala uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuJoh 4:14.
Elesho lyOmbiimbeli
(Johannes 4:1-15) Aafarisayi oyu uvu kutya Jesus okwa likola nokwa shasha aalongwa oyendji ye vule mboka ya Johannes. 2 Nonando Jesus mwene ina shasha nando omuntu gumwe, ihe aalongwa ye oyo ya shasha. 3 Jesus sho u uvu shoka tashi tiwa kaantu, okwa thigi po Judea nokwa shuna kuGalilea. 4 Mondjila ye yokuya nkoka okwa li e na okupitila muSamaria. 5 Oye nokwe ya koshilando shomuSamaria, edhina lyasho Sikar, shi li popepi nepya ndyoka Jakob a pele omwana Josef. 6 Popepi nepya ndyoka opwa li pu na oluthithiya IwaJakob. Jesus okwa li a vulithwa kondjila nokwa kuutumba pomuthima. Otundi oya li lwopomulongo nambali yomutenya. 7 Omukiintu Omusamaria okwe ya komuthima okuteka omeya. Jesus okwa ti kuye: “Pe ndje wo, ndi nwe mo.” 8 Aalongwa ye oya adhika ya ya koshilando, [ya ka] landa iikulya. 9 Omukiintu Omusamaria okwa yamukula: “Ngoye Omujuda, ihe ngame omukiintu Omusamaria. Oto vulu tuu okwiindila ndje, ndi ku pe, u nwe?” Oshoka Aajuda nAasamaria ihaa endathana. 10 Jesus okwa yamukula a ti: “Ando owa li wa tseya shoka Kalunga ha gandja naanguka olye te ku indile omeya, ando ngoye owe mu indile, e ku pe omeya omanamwenyo.” 11 Omukiintu okwa ti kuye: “Omuwa, ngoye ku na nando oshitekitho nomuthima omule. Omeya omanamwenyo oto ga adha peni? 12 Ngoye omunene nani u vule tatekulu Jakob, ngoka e tu pa omuthima nguno nokwa li ha nu mo ye mwene pamwe noyana niimuna ye?” 13 Jesus okwe mu yamukula a ti: “Kehe ngoka ta nu omeya ngaka, ota ka sa enota natango. 14 Ihe shaa ngoka ta nu omeya ngoka tandi ge mu pe, oye ita ka sa we enota sigo aluhe. Oshoka omeya ngoka tandi ge mu pe, otaga ka ninga muye oluthithiya lwomeya taga fuluka sigo omomwenyo gwaaluhe.” 15 Omukiintu okwa ti kuye: “Omuwa, pe ndje wo omeya ngoka, opo ndaa se we enota, ngame kaandi ye we nkuka komuthima okuteka.”
17-23 SEPTEMBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JOHANNES 5–6
“Landula Jesus neinyengotompelo lyomondjila”
(Johannes 6:9-11) “Mpaka ope na okamati ke na iikwiila itano yiilya noohi mbali. Ihe mbika otayi kwatha shike aantu oyendji ye thike mpoka?” 10 Jesus okwe ya lombwele a ti: “Kuutumbikeni aantu.” Opwa li pu na omwiidhi ogwindji pehala ndyoka. Aantu ayehe oya kuutumba ihe. Ko okwa li ku na aalumentu ye thike pomayuvi gatano. 11 Jesus okwa kutha ihe iikwiila, a hambelele nokwe yi topolele aantu mboka ya kuutumba. Osho wo a ningi kombinga yoohi. Ayehe oya mono iikulya ya gwana.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuJoh 6:10
aalumentu ye thike pomayuvi gatano oya kuutumba: Mateus oye owala a popi kutya “aakiintu naanona” nayo opo ya li, sho a nyola kombinga yoshikumithalonga shika. (Mat 14:21) Otashi vulika omwaalu gwaamboka ya paluthwa pashikumithalonga gwa li gu vulithe po 15 000.
(Johannes 6:14) Aantu mboka ya mono oshikumithalonga shika Jesus a ningi, oya ti: “Nguka oye naanaa omuhunganeki ngoka a li e na okuya muuyuni.”
(Johannes 6:24) Aantu sho ya mono Jesus kee ko nkoka nosho wo aalongwa ye, oya yi moowato noya taagulukile kuKapernaum, ye ke mu konge.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuJoh 6:14
omuhunganeki: Aajuda oyendji mboka ya li ko omimvo 2 000 nasha dha ka pita oya li ya tegelela kutya omuhunganeki a fa Moses, ngoka a popiwa muDeuteronomium 18:15, 18, ota ka kala Mesiasa. Movelise ndjika, uutumbulilo okuya muuyuni otashi vulika tawu ulike kokuya kwaMesiasa ngoka a li a tegelelwa. Johannes oye owala a nyola kombinga yiiningwanima mbyoka ya popiwa movelise ndjika.
(Johannes 6:25-27) Aantu oya adha Jesus handiyaka yefuta noya ti kuye: “Muhongi, owe ya po uunake mpano?” 26 Jesus okwe ya yamukula a ti: “Ngame otandi mu lombwele oshili: Ne itamu kongo ndje molwaasho mwa mono iikumithalonga mbyoka nda longo, ihe omolwaashoka mwa li iikwiila mbiyaka nomwa kuta. 27 Inamu konga iikulya mbyoka tayi hulu po, ihe kongeni iikulya mbyoka tayi kalelele sigo omomwenyo gwaaluhe. Iikulya mbyoka oyo mbyoka Omuna gwOmuntu te ke yi mu pa, oshoka oye tuu ngoka He Kalunga e mu tula oshihako she.”
(Johannes 6:54) Ngoka ta Ii onyama yandje nota nu ombinzi yandje, oye oku na omwenyo gwaaluhe, nangame otandi ke mu yumudha mesiku lyahugunina.
(Johannes 6:60) Oyendji yomaalongwa ye mboka yu uvu oohapu ndhika, oya ti: “Elongo ndika ekukutu unene, olye ta vulu oku li pulakena?”
(Johannes 6:66-69) Okuza kesiku ndyoka oyendji yomaalongwa ye oya shuna monima yo inaa enda we pamwe naye. 67 Jesus okwa lombwele ihe aalongwa ye mboka omulongo nayaali a ti: “Ne inamu hala okuya?” 68 Simon Petrus okwe mu yamukula: “Omuwa, otatu yi kulye? Ngoye ou na oohapu ndhoka tadhi gandja omwenyo gwaaluhe. 69 Ngashingeyi tse otwi itaala notu shi shi kutya ngoye Omuyapuki ngoka wa za kuKalunga.”
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuJoh 6:27, 54
iikulya mbyoka tayi hulu po, . . . iikulya mbyoka tayi kalelele sigo omomwenyo gwaaluhe: Jesus okwa li e shi shi kutya aantu yamwe oya li owala haye endathana naye nosho wo naalongwa ye molwuuwanawa wopamaliko. Nonando iikulya yo yeneyene ohayi kaleke aantu nomwenyo esiku nesiku, “iikulya” yomOohapu dhaKalunga otayi kwathele aantu ya ka kale nomwenyo sigo aluhe. Jesus okwa kumagidha ongundu yaantu ya konge “iikulya mbyoka tayi kalelele sigo omomwenyo gwaaluhe,” ano ya ninge oonkambadhala dha mana mo yi ipaluthe pambepo noya kale ye na eitaalo mwaashoka tayi ilongo. — Mat 4:4; 5:3; Joh 6:28-39.
ta Ii onyama yandje nota nu ombinzi yandje: Oovelise dha tetekela otadhi ulike kutya mboka haya li onyama yaJesus Kristus nohaya nu ombinzi ye, ohaye shi ningi pathaneko mokukala ye na eitaalo muye. (Joh 6:35, 40) Jesus okwa popile oohapu ndhika mo 32 E.N. Onkee ano, ka li ta popi kombinga yUulalelo wOmuwa, mboka a li ta ka dhika po konima yomumvo. Oohapu ndhoka okwe dhi popi manga “Opaasa, oshituthi shAajuda,” inaayi dhanwa (Joh 6:4). Onkee ano, aapulakeni ye otashi vulika ya li ya dhimbulukithwa kombinga yoshituthi shoka sha li shi li pokudhanwa. Oya li wo ya dhimbulukithwa kutya ombinzi yonzigona oya simana, oshoka oya li ya hupitha oomwenyo uusiku mboka Aaisraeli ya zi muEgipiti (Eks 12:24-27). Jesus okwa li ta tsu omuthindo kutya ombinzi ye nayo oya li tayi ka dhana onkandangala ya simanenena moku shi ningitha tashi wapa kaalongwa ye ya ka mone omwenyo gwaaluhe.
Tse otatu kala nokweenda medhina lyaJehova Kalunga ketu
13 Nonando ongawo, oongundu dhaantu odha li dha tokola okulandula Jesus nodhe mu adha “handiyaka yefuta,” ngaashi Johannes a ti. Omolwashike dha li dhe mu landula, nonando okwa li a yanda oonkambadhala dhawo dhoku mu ninga omukwaniilwa? Oyendji oya li ye na etaloko lyopantu, taya popi shi na ko nasha nomasiloshimpwiyu gopalutu ngoka Jehova a li a gandja mombuga, pethimbo lyaMoses. Oya li ya hala okutya Jesus okwa li e na okutsikila oku ya sila oshimpwiyu palutu. Sho Jesus a mono kutya oye na omainyengotompelo ga puka, okwa tameke oku ya longa ooshili dhopambepo ndhoka dha li tadhi vulu oku ya kwathela ya lundulule okudhiladhila kwawo. (Johannes 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Oshizemo, yamwe oye mu ngongotele, unene tuu sho a gandja ethaneko a ti: “Ngame otandi mu lombwele oshili: Ngele itamu li onyama yOmuna gwOmuntu ne itamu nu ombinzi ye, itamu kala mu na omwenyo meni lyeni. Ngoka ta Ii onyama yandje nota nu ombinzi yandje, oye oku na omwenyo gwaaluhe, nangame otandi ke mu yumudha mesiku lyahugunina.” — Johannes 6:53, 54.
14 Omathaneko gaJesus olundji oga li hagi inyengitha aantu yu ulike ngele oya hala okweenda pamwe naKalunga shili. Ethaneko ndyoka olya li wo lyi inyengitha aantu. Olya li lye ya guma noonkondo. Otatu lesha taku ti: “Oyendji yomaalongwa ye mboka yu uvu oohapu ndhika, oya ti: ‘Elongo ndika ekukutu unene, olye ta vulu oku li pulakena?’” Jesus okwa li a tsikile nokuyelitha kutya oye na okutala keityo lyopambepo lyoohapu dhe. Okwa ti: “Ombepo oyo tayi tula omwenyo, onyama kayi na shoka tayi kwatha. Oohapu ndhoka nde mu lombwele odho Ombepo nomwenyo.” Ihe nonando ongaaka, oyendji kaya li ya pulakene, nehokololo otali ti: “Okuza kesiku ndyoka oyendji yomaalongwa ye oya shuna monima yo inaa enda we pamwe naye.” — Johannes 6:60, 63, 66.
Konga omaliko gopambepo
(Johannes 6:44) Kaku na nando omuntu ta vulu okuya kungame, okuninga Tate, nguka a tuma ndje, te mu eta [“hilile,” NW] kungame; nangame otandi ke mu yumudha mesiku lyahugunina.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuJoh 6:44
te mu eta nenge te mu hili: Nonando oshityalonga shOshigreka shoka sha tolokwa “eta” nenge hila, osha longithwa tashi ulike kokuhila oshiyulitho shoohi (Joh 21:6, 11), itashi ti kutya Kalunga oha kondjitha aantu. Oohapu dhaJesus otashi vulika tadhi ulike kuJeremia 31:3, moka Jehova a li a lombwele oshigwana she shonale a ti: ‘Otandi mu hilile kungame nohole yaaluhe.’ (O-Septuagint oya longitha oshityalonga shOshigreka osho tuu shoka movelise ndjika.) Johannes 12:32 otayi ulike kutya Jesus oha hilile aantu ayehe kuye, momukalo gwa faathana. Omanyolo otagu ulike kutya Jehova okwa pa aantu emanguluko lyokuninga omatokolo. Kehe gumwe oku na okuninga ehogololo ngele tashi ya poku mu longela. (Deut 30:19, 20) Kalunga oha hilile kashona nakashona aantu kuye mboka ye na ehalo lyoku mu longela. (Eps 11:5; Omayel 21:2; Iil 13:48) Ohe shi ningi okupitila metumwalaka lyOmbiimbeli nomombepo ye ondjapuki. Ehunganeko lyaJesaja 54:13, ndyoka lya tothwa muJohannes 6:45, otali popi kombinga yaamboka haya hilwa kuHe. — Yelekanitha Johannes 6:65.
(Johannes 6:64) Ihe natango tuu mokati keni omu na yamwe mboka inayi itaala.” Oshoka okuza petamekolela Jesus okwa kala e shi shi kutya oolye mboka inaaye mu itaala naangoka te ke mu gwaaleka kutya olye.
nwtsty uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuJoh 6:64
Jesus okwa kala e shi . . . ngoka te ke mu gwaaleka: Jesus okwa li ta popi Judas Iskariot. Uusiku awuhe Jesus okwa li a galikana kuHe, manga inaa hogolola aayapostoli 12. (Luk 6:12-16) Petameko Judas okwa li omudhiginini kuKalunga. Ihe Jesus okwa li e shi shi kutya Omanyolo gOshihebeli oga hunganeka kutya ota ka gwaalekwa kukuume ke kopothingo. (Eps 41:9; 109:8; Joh 13:18, 19) Sho Judas a tameke okukokeka omaukwatya omawinayi, Jesus ngoka a li ha vulu okulesha omitima nomadhiladhilo, okwa li a mono kutya okwa lunduluka. (Mat 9:4) Molwaashoka Kalunga oku shi shoka tashi ka ningwa komeho, okwa li e shi kutya Jesus ota ka gwaalekwa kugumwe gwomookuume ke aainekelwa. Ihe okudhiladhila kutya Judas oye owala a li ta ka kala omugwaaleki, ando sha fa ongo shu uthwa nale, kashi li metsokumwe nomaukwatya gaKalunga nosho wo nomukalo moka hu ungaunga naantu.
okuza petamekolela: Uutumbulilo mbuka itawu popi okuvalwa kwaJudas nenge okuhogololwa kwe e li omuyapostoli, hoka kwa ningwa konima yokugalikana kwaJesus uusiku awuhe. (Luk 6:12-16) Pehala lyaashono, otawu ulike sho Judas a tameke okukala omukengeleli, uukwatya mboka Jesus a li a ndhindhilike nziya. (Joh 2:24, 25; Eh 1:1; 2:23; tala uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuJoh 6:70; 13:11.) Shika otashi ulike wo kutya shoka Judas a ningi okwa li e shi dhiladhila komeho yethimbo nokwe shi longekidha, ihe ine shi ninga owala ohaluka. Oshitya “petamekolela” (mOshigreka arkhe) mOmanyolo gopaKriste gOshigreka oshi na eityo hali lunduluka, shi ikolelela kwaashoka tashi popiwa. Pashiholelwa, muPetrus omutiyali 3:4, oshitya “petamekolela” otashi ulike okuza keshito lyuuyuni. Ihe olundji ohashi longithwa momukalo gwa ngambekwa. Pashiholelwa, Petrus okwa popile kutya ombepo ondjapuki oya tililwa mboka kaaye shi Aajuda ‘ngaashi naanaa ye ya muyo petameko.’ (Iil 11:15) Petrus ka li ta popi ethimbo a valwa nenge ethimbo a ningi omuyapostoli. Pehala lyaashono, okwa li ta popi esiku lyOpentekoste yomo 33 E.N., ano “petamekolela” lyokutililwa kwaantu ombepo ondjapuki omolwelalakano lyi ikalekelwa. (Iil 2:1-4) Iiholelwa yilwe tayi ulike nkene shoka tashi popiwa hashi gumu eityo lyoshitya “petamekolela” otayi adhika muLukas 1:2; muJohannes 15:27 nomuJohannes gwotango 2:7.
Elesho lyOmbiimbeli
(Johannes 6:41-59) Aajuda oya tameke okungungutula, Jesus sho a ti: “Ongame oshikwiila shoka sha kuluka megulu.” 42 Oyo noya ti: “Nguno ke shi nani Jesus, omuna gwaJosef? He nayina otu ya shi. Ongiini ano ngashingeyi, sho ta ti kutya okwa za megulu?” 43 Jesus okwe ya yamukula a ti: “Inamu ngungutula. 44 Kaku na nando omuntu ta vulu okuya kungame, okuninga Tate, nguka a tuma ndje, te mu eta kungame; nangame otandi ke mu yumudha mesiku lyahugunina. 45 Aahunganeki oya nyola ya ti: ‘Aantu ayehe otaa ka kala ya longwa kuKalunga.’ Kehe ngoka tu uvu shoka Tate ta popi notashi mu longo, ote ya kungame. 46 Shika itashi ti kutya oku na ando omuntu a mono Tate, aawe, ihe Omwana ngoka a zi kuKalunga, oye awike a mono Tate. 47 Ngame otandi mu lombwele oshili: ngoka i itaala, oku na omwenyo gwaaluhe. 48 Ongame oshikwiila shomwenyo. 49 Oohokulu oya lile omanna mombuga, ihe oya sa. 50 Ihe oshikwiila shika sha kuluka megulu oshi li ngeyi kutya kehe ngoka te shi li, ita si. 51 Ongame oshikwiila shomwenyo shoka sha kuluka megulu. Kehe ngoka ta li oshikwiila shika, ota kala e na omwenyo sigo aluhe. Oshikwiila shoka tandi mu pe, osho onyama yandje, ndjoka tandi yi gandja, yi ninge omwenyo guuyuni.” 52 Shika oshe eta oontamanana oonene mokati kAajuda. Oyo oya pulathana ya ti: “Omulumentu nguno ota vulu ngiini oku tu pa onyama ye, tu yi lye?” 53 Jesus okwe ya yamukula a ti: “Ngame otandi mu lombwele oshili: Ngele itamu li onyama yOmuna gwOmuntu ne itamu nu ombinzi ye, itamu kala mu na omwenyo meni lyeni. 54 Ngoka ta Ii onyama yandje nota nu ombinzi yandje, oye oku na omwenyo gwaaluhe, nangame otandi ke mu yumudha mesiku lyahugunina. 55 Oshoka onyama yandje oyo okulya kwashili nombinzi yandje oyo okunwa kwashili. 56 Ngoka ta li onyama yandje nota nu ombinzi yandje, ota kala mungame, nangame otandi kala muye. 57 Ngashika naanaa Tate, ngoka a tuma ndje, e na omwenyo, osho nangame wo ndi na omwenyo omolwe. Onkee kehe ngoka ta li onyama yandje, ota ka kala e na omwenyo omolwandje. 58 Oshikwiila osho shika sha kuluka megulu. Sho inashi fa oshikwiila shoka sha lilwe koohokulu e taa si. Ngoka ta li oshikwiila shika, ota kala e na omwenyo sigo aluhe.” 59 Oohapu ndhika Jesus okwe dhi popi mosinagoga muKapernaum, sho a li ta longo aantu.
24-30 SEPTEMBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | JOHANNES 7–8
“Jesus okwa li ha simanekitha He”
(Johannes 7:15-18) Aajuda oya kumwa noonkondo noya ti: “Omulumentu nguka okwa tseya ngiini Omanyolo, nando ina longwa?” 16 Jesus okwe ya yamukula a ti: “Elongo ndika tandi li longo, kali shi lyandje mwene, ihe olya za kuKalunga, ngoka a tuma ndje. 17 Kehe ngoka a hala okuvulika kehalo lyaKalunga, ota ka dhimbulula elongo ndika tandi longo, ngele olya zi kuKalunga, nenge ote popi ashike mungame mwene. 18 Omuntu ngoka ta popi muye mwene, ota kambadhala okwiikongela esimano. Ihe ngoka ta kongo esimano lyaanguka e mu tuma, oye omunashili ye ke na nando iifundja yasha meni lye.
“Okwa nyolwa”
5 Jesus okwa li a hala aantu ya tseye kutya etumwalaka lye olya za konzo yini. Okwa ti: “Elongo ndika tandi li longo, kali shi lyandje mwene, ihe olya za kuKalunga, ngoka a tuma ndje.” (Johannes 7:16) Oshikando shimwe okwa tile: “Itandi vulu okuninga sha ngame mwene, ihe otandi popi ashike shoka Tate a longa ndje.” (Johannes 8:28) Okwa ti ishewe: “Oohapu ndhoka tandi dhi mú lombwele, itandi dhi popi mungame mwene; ihe Tate, ngoka e li mungame, oye ta longo iilonga ye.” (Johannes 14:10) Omukalo gumwe moka Jesus u ulike kutya ota longo aantu oshili omokulongitha oohapu dhaKalunga iikando niikando.
6 Ngele tatu konakona nawa oohapu dhaJesus ndhoka dha nyolwa, otatu ka mona kutya etata lyoohapu ndhoka okwa li e dhi totha shu ukilila mOmanyolo gOshihebeli nenge a popi a kankamena kugo. Otashi vulika wu kale wu wete a fa inaa pondola sha nenge wu kale wa kumwa kutya, omolwashike Jesus inaa totha momambo agehe ngoka ga li ga nwethwa mo omimvo ndatu netata sho a longo aantu noku yu uvithila. Otashi vulika a li e shi ningi. Dhimbulukwa kutya oohapu owala oonshona dhaJesus niilonga ye ya nyolwa mOmbiimbeli. (Johannes 21:25) Oohapu dhe adhihe ndhoka dhi li mOmbiimbeli, otashi vulika wu dhi leshe muule woowili oonshona. Dhiladhila owala to popi kombinga yaKalunga nUukwaniilwa we moowili oonshona, ihe owa totha etata lyOmanyolo gOshihebeli. Iikando oyindji Jesus okwa li a longo aantu, nonando ka li e na ondhinga yembo. MEuvitho lyokOndundu ndyoka lya tseyika nawa, okwa li a totha shu ukilila mOmanyolo gOshihebeli ta popi nopwaahe na okutala membo lyasha.
(Johannes 7:28, 29) Jesus okwa popi mokule motempeli ta longo aantu e ta ti: “Omu shi ndje tuu nomu shi ko tuu nkoka nda za? Ngame inandi ya molwandje mwene. Ngoka a tumu ndje, oye omunashili. Ne nokamu mu shi. 29 Ngame ondi mu shi, oshoka onda zi kuye, noye a tuma ndje.”
(Johannes 8:29) Oongoka a tuma ndje, oku li pamwe nangame. Ye ine etha ndje, ndi kale awike, oshoka ngame otandi longo aluhe shoka she mu opalela.”
Taamba ombepo yaKalunga, ihe haandjoka yuuyuni
19 Vulika thiluthilu kuJehova. Jesus okwa li ha longo aluhe iinima mbyoka tayi nyanyudha He. Oshikando shimwe, iikala ye yokuungaunga nonkalo oya li ya yooloka ko kwaashoka He a li a hala. Ihe nonando ongaaka, okwa li a lombwele He neinekelo a ti: “Tate, ngele oto shi pitika, oshitenga shika nashi pitilile ndje po. Ihe hamolwehalo lyandje, ihe olyoye li gwanithwe.” (Luk. 22:42) Ipula to ti: ‘Mbela ohandi vulika ngaa kuKalunga nokuli nuuna oku shi ninga kaaku shi okupu?’ Okuvulika kuKalunga oku li oshinima sha simanenena monkalamwenyo. Jehova oye tu na lela okuvulika kuye e li Omushiti gwetu, Onzo nOmukaleki po gwomwenyo. (Eps. 95:6, 7) Kapu na shoka tashi vulu okupingena po okuvulika kuye. Itatu vulu okukala twa hokiwa kuKalunga ngele ihatu vulika kuye.
Konga omaliko gopambepo
(Johannes 7:8-10) Ne indeni mpeyaka koshituthi. Ngame itandi yi ko koshituthi shika [manga, NW], oshoka ethimbo lyandje inali thika natango.” 9 Oye okwe ya lombwele oohapu ndhika nokwa kala natango muGalilea. 10 Hugunina aamwayina aalumentu sho ya yi koshituthi, Jesus naye wo okwa yi ko. Ye ina ya ko puuyelele, ihe okwa yi ko meholamo.
Omolwashike tu na okupopya oshili?
Oshiholelwa shini Jesus Kristus a tula po moshinima shika? Pompito yimwe, Jesus okwa li a kundathana nayamwe mboka kaaye shi aalongwa ye mboka ya li ya hala okutseya mpoka ta ka ninga omalweendo. Oya li ye mu pe omayele ya ti: “Za po mpaka, u ye kuJudea.” Jesus okwa li e ya yamukula ngiini? “Ne indeni mpeyaka koshituthi [kuJerusalem]. Ngame itandi yi [manga, KB] koshituthi shika, oshoka ethimbo lyandje inali thika natango.” Mbala konima yaashoka Jesus okwa li a yi kuJerusalem omolwoshituthi shoka. Omolwashike a li a yamukula ngawo? Kaya li ye na uuthemba okutseya uuyelele wolela kombinga yaampoka Jesus ta yi. Ano nonando Jesus ka li a popi iifundja, okwa li e ya pe eyamukulo inaali ihwapo opo a yande okweehamekwa hoka tashi vulika ye mu ningile nenge aalanduli ye. Shika kasha li iifundja, molwaashoka omuyapostoli Petrus okwa li a nyola kombinga yaKristus a ti: “Oye ina yona nando; kaku na omuntu gumwe u uvu iifundja yasha tayi zi mokana ke.” — Johannes 7:1-13; 1 Petrus 2:22.
(Johannes 8:58) Jesus okwe ya yamukula: “Ngame otandi mu lombwele oshili: Abraham manga inaa valwa, ngame oko nda li nale.”
nwtsty uuyelele wa kankamena kuJoh 8:58
ngame oko nda li nale: Aajuda mboka ya li taya pataneke Jesus oya li ya hala oku mu dhipaga nomamanya, molwaashoka a ti kutya okwa “mona Abraham,” nonando Jesus ka li a “gwanitha natango oomvula omilongo ntano” ngaashi ya ti. (Joh 8:57) Omukalo moka Jesus e ya yamukula, ogwa li tagu ya kwathele ya mone kutya oko a li nale manga inee ya kombanda yevi, e li oshishitwa shopambepo oshinankondo megulu, manga Abraham inaa valwa. Yamwe ohaya ti kutya ovelise ndjoka otayi ulike kutya Jesus oye Kalunga. Ohaya ti kutya oshitya shOshigreka shoka sha longithwa mpaka, egoeimi (sha tolokwa “ ngame” mOombiimbeli dhimwe), otashi ulike ketoloko lyo-Septuagint lyaEksodus 3:14 nonokutya oovelise adhihe odhi na okutolokwa momukalo gwa faathana. (Tala uuyelele wokukonakonwa wa kankamena kuJoh 4:26.) Ihe movelise ndjika oshinima shoka tashi yelithwa koshityalonga shOshigreka eimi osha tameke okuningwa “Abraham manga inaa valwa” nosha li tashi tsikile natango. Onkee ano, oshe eleka sho oshityalonga shoka sha tolokwa taku ti “ngame oko nda li nale” pehala lyokutya owala “ngame,” nomatoloko ogendji gonale nogokunena ohaga longitha uutumbulilo wa faathana naamboka tawu ti “ngame oko nda li nale.” MuJohannes 14:9, uutumbulilo wa faathana woshityalonga shOshigreka eimi owa longithwa moohapu dhaJesus ndhoka tadhi ti: “Ngame onda kala nane amuhe ethimbo ele, ihe nani ku shi ndje, Filippus?” Omatoloko ogendji ohaga longitha uutumbulilo wa faathana, tagu ulike kutya shi ikolelela kwaashoka tashi popiwa kapu na oompango dhelaka tadhi ulike kutya osha puka okutoloka eimi to ti “oko nda li nale.” (Iiholelwa yilwe moka uutumbulilo mboka wa longithwa otayi adhika momanyolo taga landula: Luk 2:48; 13:7; 15:29; Joh 1:9; 5:6; 15:27; Iil 15:21; 2Kor 12:19; 1Joh 3:8.) Niishewe, okutompathana kwaJesus hoka kwa nyolwa muJohannes 8:54, 55 otaku ulike kutya ka li ta kambadhala okutya ye naHe omuntu gumwe.
Elesho lyOmbiimbeli
(Johannes 8:31-47) Jesus okwa lombwele ihe Aajuda mboka ye mu itaala a ti: “Ngele tamu vulika koohapu dhandje, nena kapu na omalimbililo, one aalongwa yandje. 32 Ne otamu ka tseya ihe oshili, noshili otayi ke mu mangulula.” 33 Oyo oye mu yamukula: “Otse aana yaAbraham, katu na nando oompoka twa li aapika yomuntu. Oto dhiladhila shike, sho to ti: ‘Ne otamu ka mangululwa?’” 34 Jesus okwe ya yamukula: “Ngame otandi mu lombwele oshili: Kehe ngoka ta longo uulunde, oye omupika guulunde. 35 Omupika iha kala aluhe megumbo, ihe omuvalwa oha kala mo aluhe. 36 Omwana ngele te mu mangulula, nena kape na omalimbililo, otamu kala mwa manguluka. 37 Ondi shi shi kutya ne aana yaAbraham. Ihe onkene tuu omwa hala okudhipaga ndje ne inamu hala okutaamba elongo lyandje. 38 Ngame otandi popi shoka nde shi mono puTate, osho wo ne otamu longo shoka mwa lombwelwa kuho.” 39 Oyo oye mu yamukula noya ti: “Tate oAbraham.” Jesus okwa ti kuyo: “Ando okwa li Abraham oye ho, ando otamu longo iilonga mbyoka Abraham a longo. 40 Ashihe shoka ngame nda ningi, osho oku mu hokololela oshili ndjoka nda uvu kuKalunga, ihe ne omwa hala okudhipaga ndje. Abraham ina ninga nando osha sha tya ngaaka. 41 Ne otamu longo iilonga yaho.” Oyo oya ti kuye: “Tse inatu valwa moluhondelo, otu na tate gumwe awike, oKalunga.” 42 Jesus okwe ya lombwele a ti: “Ando okwa li Kalunga oye ho, ando omu hole ndje. Oshoka ngame onda za muKalunga nondi li mpaka ngashingeyi. Ngame inandi ya mungame mwene, ihe oye a tuma ndje. 43 Omolwashike kaamu uvite ko shoka tandi ti? Omolwashoka ne itamu vulu okupulakena oohapu dhandje. 44 Ne omu na ho omuhindadhi, nomwa hala okulandula uuhalu waho. Oye omudhipagi okuza ketameko ye ke na nando oompoka a li moshili, oshoka muye kamu na nando oshili. Ngele ta popi iifundja, ota popi shoka shomuukwatya we mwene, oshoka oye omufundja nahe yiifundja ayihe. 45 Ngame onde mu lombwele oshili, onkee inamu itaala ndje. 46 Olye gwomune ta vulu okuulika kutya ondi na oondjo. Ngele otandi popi oshili, omolwashike ano inaamu itaala ndje? 47 Ngoka a za muKalunga, ota pulakene oohapu dhaKalunga. Ne inamu za muKalunga, onkee inamu hala okupulakena oohapu dhe.”