MWAHA 2
Piipiliya ti Liivuru Onarweela wa Muluku
Makhalelo taani Piipiliya oreiye oohiyana ni aliivuru oothene?
Piipiliya onii ookhaviheryeeni hai ohoolela makacamiho anyu?
Ntakhara heeni munnaphwanela ororomela sooloherya irempwe Mpiipiliyani?
1, 2. Makhalelo taani Piipiliya oreiye yamahala yoohakalaliha yoorweela wa Muluku?
NYUWAANO munnuupuwela elukuluku yeeyo mwaakhenlanyu yamahala yavameekhaaya yoorweela wa nthamwene anyu? Vanonto, yaweereya eyo hiyaari yaphaama pahiru, nyenya tho yaahakalaliha murima anyu. Opwaha soothene, yamahala eyo yohooniherya echu vooloca sa mulipa oovaha owo—wi owo onnacicimiha onthamwene anyu. Moohikhwa minikwa nyuwo muhooniherya othamalela ntakhara yamahala yaphaama eyo ya nthamwene anyu.
2 Piipiliya yamahala yoorweela wa Muluku, muchu ori oothene onaphwanela othamalelavancipale. Liivuru ola, onnuupulula ichu seiyo hiyaano nihinaweryaahu ophwanya mmukhalelo mukina. Ntoko yawooniherya, Piipiliya onnanleela vooloca sa opatuxiwa wa erimu yoosareya itheneeri, elapo yavathi, mulopwana ni muthiyana oopacerya. Piipiliya ookhalano malamulo oororomeleya wi enikhaviherye ohoolela makacamiho a okumi ni sawiipiha murima. Piipiliya onnathariha ti mwawiihai Muluku onahaaleiye okhwaaniherya yookhwela awe wi aruuhe makhalelo aphaama veelaponi yavathi. Piipiliya yamahala yoohakalaliha vancipale!
3. Mano okhalano Piipiliya enanleela eheeni vooloca sa Yehova, nave ntakhara heeni ela ekhanlaaya yoohakalaliha?
3 Piipiliya tho yamahala yoohakalaliha, nthowa nawi owo onnuupulula echu vooloca sa Mulipa Oovaha, Yehova Muluku. Nthowa nawi Muluku tonivanhe liivuru ola, eyo ennooniherya wi owo onachuna wi hiyaano nimusuwele phaama. Mweeparipari, Piipiliya onamookhaviheryaani omwaacamela Yehova.
4. Tiheeni enootikinihaani vooloca sa okaiwa wa Piipiliya?
4 Wakhala wi mookhalano Piipiliya, nyuwo hamuri meekhinyu. Piipiliya oothene naari makupa awe, oolaleeryiwa opwaha ilocelo 2.600, nave achu opwaha 90 porsento veelaponi yoothene aakhalano Piipiliya. Apiipiliya opwaha milyawu mmoha annakaiwa isumana soothene! Apiipiliya anteero macikhwi ni macikhweene naari makupa awe aalaleeryiwa. Mwevelevelo, haavovo liivuru mukina onaphwanaphwana ni Piipiliya.
5. Soorepa sa Mpiipiliiyani “supuwelihiwe ti Muluku” mmukhalelo taani?
5 Opwaha soothene “sorempwa sothene supuwelihiwe ti Muluku.” (Mwaalakhanye 2 Timóteo 3:16.) Mano mmukhalelo taani? Piipiliya mukhateiye onnaakhula: “Atxhu ale yalontxe mwa nsina na Muluku ni yupuwelihiwe ni munepa wawela.” (2 Pedro 1:21) Wi nooniherye: Tiithi awuuluvala onanwerya omveka mwanawe wi arepe ekaarata awe, muupuwelo ni masu ari va ekaarata eyo ti Atiithi owo. Mwawiihiiha, ekaarata eyo chiryene ti ya Atiithi awo, tahi ya mwanaya orempe. Moophwanaphwana, Piipiliya orino michaka ya Muluku, ohiya ya achu yaawo amurempe. Mwawiihiiha, Piipiliya oothene mweeparipari ti “nsu na eparipari na Muluku.”—1 Tesalónika 2:13.
TAWIIWANANA NI EEPARIPARI
6, 7. Ntakhara heeni wiiwanana wa makupa a Mpiipiliyani oryaaya wawooneya?
6 Piipiliya orempwe mu elukuluku ya iyaakha 1.600. Alipa oomurepa Piipiliya yaakhanle mu ilukuluku soohiyanahiyana nave yaarwenle mmakhalelo oohiyanahiyana a okumi. Akina yaari alipa oolima, oototha, ni alipa ookukhula. Akina yaari alipa a miririmo, alipa oothoriha, ni mamwene. Namarepa a Michaka Luka aari mulipa-murece. Variyari va makhalelo oohiyanahiyana a okumi a alipa oorepa, Piipiliya tawiiwanana ni eeparipari.a
7 Liivuru oopacerya a Piipiliya onnanleela opacerya wa makacamiho aachu. Liivuru ookuchula onnooniherya wi elapo yoothene yavathi enahaala okhala parataiso. Makupa oothene a Piipiliya anaphitaanyerya iyaakha masana masaneene a miyaha, nave annaloca weeca wa yookhwela ya Muluku. Wiiwanana wa Piipiliya ti wootikiniha, nyenya ti yeeyo nnaweheryaahu sa liivuru onarweela wa Muluku.
8. Vahani sootakiherya sinooniherya wi Piipiliya onniiwanana ni siyensiya.
8 Piipiliya onniiwanana ni siyensiya. Owo ookhalano miselo seiyo saari ociiwene ni elukuluku aya. Ntoko yawooniherya, liivuru a Onamukucho ookhalano malamulo ntakhara Isarayeli akhalai vooloca sa ireca soovalihana ni weela mmwiilini vaavaa maloko awaacamanano yahaasuwelaaya echu vooloca sa miyaha seiyo. Mu elukuluku yeeyo achu yaaryaayano muupuwelo woonanara vooloca sa makhalelo a elapo yavathi, Piipiliya aaloca wi elapo yavathi ti yoovilikeya. (Isaiya 40:22) Piipiliya ooloca wi elapo yavathi etikitheryiwe “vasiyoni” vene. (Yobi 26:7) Chiryene, Piipiliya tahi liivuru a siyensiya. Nyenya vooloca sa miyaha ya siyensiya, owo teeparipari. Tahi yeeyo hiyaano nnaphwanelaahu oweherya vooloca sa liivuru onarweela wa Muluku?
9. (a) Mmakhalelo taani Piipiliya onooniheryeiye okhala a miyaha seeparipari ni soororomeleya? (b) Ohikhuwa wa anamarepa a Piipiliya onooniherya eheeni vooloca sa Piipiliya?
9 Piipiliya tho ookhalano miyaha seeparipari ni soororomeleya. Saweereya sawe ti sookwakwaleya. Saweereya iho inaphitaanyerya masina aachu nave tho makholo aya akhalai.b Moohiyana ni alipa ooloca miyaha a elapo, yaawo ikwaha sincipale ahinaloca soohesa sa achu aya, anamarepa a Piipiliya yaari eekhaikhai, ophiyerya orepa soocheka saya ni sa nloko naya. Ntoko yawooniherya, mu liivuru a Namarepela, Moose oorepa yoocheka awe etokotoko, yeeyo yaamweerinhe olakiwa. (Namarepela 20:2-12) Ohikhuwa iwo ti woothowa mu miyaha mikina sa elapo, nyenya onnaphwanyeya Mpiipiliyani nthowa nawi ola ti liivuru onarweela wa Muluku.
LIIVURU A MIRUKU INAPHARA MUTEKO
10. Ntakhara heeni tahi yootikhiniha wi Piipiliya liivuru onaphara muteko?
10 Woona wi Piipiliya ‘upuwelihiwe ti Muluku,’ muteko awe ori “ohusiha, ovanya sawotha, otxharusa, ni ohusiha n’wokololani.” (2 Timóteo 3:16) Chiryene, Piipiliya liivuru onaphara muteko. Piipiliya onnuupulula nsuweliho nawiixa vooloca sa maphacuwelo aachu. Tahi yootikiniha, nthowa nawi, Mwaneene, Yehova Muluku, ti Mpatuxa! Yehova onniiwexexa phaama muupuwelo ahu, ni soochuna sahu onipwaha hiyo aneene. Owo onnasuwela yeeyo hiyaano nnachunaahu wi nikhale oohakalala. Owo tho oosuwela ichu seiyo nnaphwanelaahu osepa.
11, 12. (a) Ichu taani Yesu aalonceiye mu Mwaha awe wa va Mwaakoni? (b) Ichu taani ikina soophara muteko inathokororyiwa Mpiipiliyani, nave ntakhara heeni ikano saya ti sa esisapo yoohimala?
11 Thokororyani mwaha wa Yesu oniichaniwa Mwaha wa va Mwaakoni, orempwe mu Mateyu ecima 5 ophiyerya 7. Ahusihaka mmukhalelo wa vasulu, Yesu aaloca ichu sincipale, ophitaanyerya ephiro ya ophwanya ohakalala, omaliha ohiiwanana, ovekela, ni moonelo woophimelela vooloca sa ichu soomwiilini. Masu a Yesu ti akuru ni oophara muteko olelo hiihaa ntoko awo yaaryaaya vaavaa owo aalonceiye.
12 Malamulo makina a Piipiliya anathokororya okumi wa echoko, makhalelo a ophara muteko, ni waataana ni achu akina. Malamulo a Piipiliya annaphara muteko wa achu oothene, nave ikano saya ilukuluku soothene ti saphaama. Miruku inaphwanyeya Mpiipiliyani sinnalociwa mookwasa mu masu a Muluku moorweela wa mulipa a miririmo Yesaya: “Miyano, Apwiya [Yehova], ka Muluku à. Ti miyano kinosuweliha yele enawerya wolapela.”—Isaiya 48:17.
LIIVURU A SOOLOHERYA
13. Ichu taani seiyo Yehova aamveerenleiye mulipa a miririmo Yesaya wi arepe vooloca sa Paapulu?
13 Piipiliya ookhalano sooloherya sawaaca, sincipale sa seiyo sookhwaaniheryeya. Thokororyani yawooniherya emoha. Moorweela wa mulipa a miririmo Yesaya, yoowo aakhanlewo mu nsana naneethanu nararu Ehaakumve Elukuluku ya Kiristu (E.E.K.), Yehova aaloca wi epooma ya Paapulu yaahaala otoloxiwa. (Isaiya 13:19; 14:22, 23) Saahilociwa ichu wi sooniherye mwevelevelo ti mwawiihai epooma eyo yaahaalaaya otoloxiwa. Asurutatu yahaala oweleeliha muhice wa Paapulu nave yahaala ovolowa ehiwaninhe. Hiyaari yeeyoru. Yooloherya ya Yesaya yaahimuromola tho mwene yoowo aahaala omutoloxa Paapulu—Siro.—Mwaalakhanye Isaiya 44:27–45:2.
14, 15. Ichu ikina sa yooloherya ya Yesaya vooloca sa aapulu saakhwaanenle mwawiihai?
14 Iyaakha 200 muhoolo mwaya—ohiyu wa Otupro 5/6, eyaakha ya 539 E.E.K.—asurutatu yaathukumana waacamela o Paapulu. Taani yoowo aahoolela? Mwene o Persiya iichaniwa Siro. Ichu soothene saahaakhwana wi ekhwaaniheryeye yooloherya yootikiniha. Mano asurutatu a Siro yaavolowa mu Paapulu ehiwaninhe, hiiha ntoko yaalociwaaya?
15 Ohiyu yoole, achu a Paapulu yaapaka efesta, nave yaari oohuukhuwa eroromelaka ixiri saya itokotoko sa epooma. Vanonto, mwa miruku Siro aaperuxa maahi a muhice waarukurerya epooma eyo. Moohilekela, maahi yaaweleela phaama wi asurutatu awe elapuwe muhice nave yaacamele ixiri sa epooma. Asurutatu a Siro yaaya ovolowa mu ixiri sa Paapulu mwawiihai? Mwa nthowa nikina, ohiyu ene yoole mikhora sa epooma saari soohuleyeene!
16. (a) Tiheeni Yesaya aalonceiye ntakhara makuchuwelo a Paapulu? (b) Yooloherya ya Yesaya vooloca sa otoloxiwa wa Paapulu yaakhwaanenle mwawiihai?
16 Ntakhara Paapulu, yaalociwa wii: “Epoma eyo enamukhala milepe. Havo mutxhu oni amakewo musakala awe, havo oni alyiheke weiwo mihuwo sawe.” (Isaiya 13:20) Yooloherya ela yaaloca ichu sahaala weereya Paapulu amanle otoloxiwa. Ela yaahooniherya wi Paapulu aahaala otoloxiwa okhala wookhala. Nyuwo munawerya woona sawooniherya sa okhwaaniheryeya wa masu awo. Makupa oohikhaliwa waakhalawo Paapulu akhalai—mastatiya 80 onayawo echeku ya murupi waacamela Opaktati, Iraki—ennooniherya wi masu anacharela yaawo Yehova aalonceiye moorweela wa Yesaya ahaakhwanela: “Kinanvela yeyo ni nvelo w’otoloxa.”—Isaiya 14:22, 23.c
17. Okhwaaniheryeya wa yooloherya ya Piipiliya enalipiha nroromelo mwawiihai?
17 Othokororya wi Piipiliya ti liivuru a soloherya seeparipari ennalipiha nroromelo, tahi hiihaa? Chiryene, waakhanle wi Yehova ookhwaaniherya soolaiherya sawe khalai, hiyaano nookhalano nthowa ntokotoko wi nroromele wi owo onahaala okhwaaniherya yoolaiherya awe ya parataiso veelaponi yavathi. (Mwaalakhanye Namarepela 23:19.) Mwevelevelo, hiyaano nookhalano ewehereryo ya “ekumi yohimala, Muluku ohinotha ororomelin’heiye elapo ehakunve opakiwa.”—Tito 1:2.d
“NSU NA MULUKU NRINO EKUMI”
18. Echu taani yakuru murummwa Paulo orempeiye vooloca sa “masu a Muluku”?
18 Mwawiiwanana ni yeeyo nthokoronryaahu Mmwaha ola, ori wawooneyaxa wi Piipiliya mweeparipari liivuru oohiphwanaphwanihiwa. Mwawiihiiha, esisapo awe etokotoko opwaha wiiwanana wawe, okhala wawe eeparipari mwawiiwanana ni siyensiya ni miyaha, miruku awe yoophara muteko, ni sooloherya sawe soororomeleya. Murummwa Paulo oorepa: “Eparipari, nsu na Muluku nrino ekumi ni owerya. Nri nawetha opwaha nsipatxa nrino orele wu ni wu, ninnavolowa ophiyerya okawanya mupuwelo ni munepa, ophiyerya onakumanelamo makhuva ni mpuwa wa makhuva, nave ninnathalela sokhwela ni sawupuwela sa murima.”—Ahebri 4:12.
19, 20. (a) Piipiliya onawerya wookhaviheryaani hai wi mwiisone mukhatinyu? (b) Munii mooniherye hai wi munnacicimiha yamahala ya Muluku Piipiliya?
19 Waalakhanya “nsu,” naari michaka sa Muluku, Mpiipiliyani enanwerya otoroka okumi ahu. Eyo enahaala onikhaviherya wiivarerya phaama mukhatiihu opwaha khalai. Hiyaano nnanwerya oloca wi ninnamusivela Muluku, nyenya othokororya wahu yeeyo yuupuwelihiwe ti Muluku Mpiipiliya, enahaala wooniherya chiryene omuchu ahu, vamoha ni sawuupuwelela sa murima.
20 Piipiliya liivuru onarweela wa Muluku Chiryene. Piipiliya, liivuru onaphwanela waalakhanyiwa, ohuseryiwa, ni ocicimihiwa. Mooniherye othamalela wanyu ntakhara yamahala ela ya Muluku moorweela wa opwahiherya wiiwexexa masu aya awiixa. Mweerano hiihaa, nyuwo munahaala wiiwexexa phaama yookhwela ya Muluku ntakhara achu. Yookhwela eyo tiheeni nave ti mwawiihai enahaalaaya okhwaaniheryeya, enahaala othokororyiwa mmwaha onacharela.
[Masu a vathi]
a Naamwi achu akina elocaka wi Piipiliya haniiwanana, sooloca iho hisanono mathipelo. Vareryani mwaha 7 wa liivuru A Bíblia—Palavra de Deus ou de Homem? Olaleeryiwe ni Anamoona a Yehova.
b Ntoko yawooniherya, vareryani masina a makholo akhalai a Yesu eri mu Luka 3:23-38.
c Wi mwaaceererye miselo vooloca sa yooloherya ya Piipiliya, vareryani ipaaxina 27-29 sa eproxura Um Livro para Todas as Pessoas, elaleeryiwe ni Anamoona a Yehova.
d Otoloxiwa wa Paapulu ti yawooniherya emoha pahi ya okhwaaniheryeya wa yooloherya ya Piipiliya. Sawooniherya ikina inaphitaanyerya otoloxiwa wa Tiro ni Niinevi. (Esekiyeli 26:1-5; Sofoniya 2:13-15) Yooloherya ya Taniyeli yaaloca tho sa ocharelana wa mamwene oolamulela elapo yoothene yaawo yaahaala okhalano ikuru vaculi va Paapulu. Ophitaanyerya Meto-Persiya ni Kresiya. (Daniyeli 8:5-7, 20-22) Vareryani Masu Awaaceererya, “Yesu Kiristu—Mesiya Aalaiheryiwe,” ntakhara olociwa wa sooloherya sincipale sa Mesiya seiyo saakhwaanenle mwa Yesu Kiristu.
PIIPILIYA ONAHUSIHA EHEENI
▪ Piipiliya oveereliwe ti Muluku nave mwawiihiiha teeparipari ni oororomeleya.—2 Timóteo 3:16.
▪ Michaka inaphwanyeya mu Masu a Muluku sinnaphara muteko mu okumi wa nihiku nnihiku.—Isaiya 48:17.
▪ Soolaiherya sa Muluku iri Mpiipiliyani inahaala okhwaaniheryeya chiryene.—Namarepela 23:19.
[Eruku va epaaxina 19]
“Tradução do Novo Mundo da Bíblia Sagrada” ookhalawo mu ilocelo sincipale
[Eruku va epaaxina 22]
Namarepa a Piipiliya Yesaya aaloca sa otoloxiwa wa Paapulu
[Eruku va ipaaxina 24, 25]
Milepe sa Paapulu