EPIIPILIYOTEKA ya Watchtower
EPIIPILIYOTEKA
ya Watchtower
Elomwe
  • PIIPILIYA
  • SOOLALEERYIWA
  • MITHUKUMANO
  • w21 Otupuru ipaax. 8-13
  • Mmurumeele Muluku Yoowo Ori “Óréla Mwikharari”

Henaphwanyeya exilema mu nikupa nenla.

Munikhurumuwele, yookhala ehesen'ye nichunaka owoonihaani exilema ela.

  • Mmurumeele Muluku Yoowo Ori “Óréla Mwikharari”
  • Mulipeleli Alaleyaka Omwene wa Yehova (Oomuhuserya)—2021
  • Miru Mikhaani
  • Miyaha Soophwanaphwana
  • NTAKHARA HEENI YEHOVA ONNOONIHERYA IKHARARI?
  • APWANNE OMWIIKARA MUCHU MMULOKONI ORI OHOONIHERYA IKHARARI?
  • TIHEENI ENAHAALA ONIKHAVIHERYA OOTHENE AHU OKHALA AIKHARARI?
  • Ooreela ti Ale a Ikharari!
    Nimwiipele Yehova
  • “Oohakalala Taale “Anamoriwa Ikharari!”
    Nimwiipele Yehova Moohakalala
Mulipeleli Alaleyaka Omwene wa Yehova (Oomuhuserya)—2021
w21 Otupuru ipaax. 8-13

MWAHA WOOHUSERYA 41

Mmurumeele Muluku Yoowo Ori “Óréla Mwikharari”

“Apwiya taphaama wa oothene nave onnavaha mahala awe wa soopatushiwa sawe soothene.”—SAL. 145:9.

NCIPO 44 Nivekelo na Mulapeli Awuukhuwa

YEEYO NNAHAALAAHU OHUSERYAa

1. Tiheeni enarwa mmuupuweloni mwahu naawuupuwelaka vooloca sa muchu aikharari?

VAAVAA nnamuupuwelaahu muchu aikharari, ninnamoona muchu owo okhala oosivela, ooreera murima, aikharari, ni amahala. Akhweya nnahaala wuupuwela yaweereya yeeyo Yesu aalonceiye moorweela wa Musamariya aikharari. Mulopwana a nloko nikina ‘ammorela ikharari’ Muyuta yoowo aamaniwe ni wiiyeriwa. Musamariya ammorela ikharari Muyuta owo aaphoreihiwe nave moosivela aamukhapelela yoowo. (Luka 10:29-37) Niphwanaphwaniho nenla ninnanihusiha vooloca sa ikharari mukhalelo waphaama wa Muluku ahu. Muluku taikharari woona wi owo onnanisivela nave taikharari wa hiyaano mmikhalelo soohiyanahiyana nihiku ti nihiku.

2. Tuuvi ori mukhalelo mukina wa wooniherya ikharari?

2 Ola mukhalelo mukina muchu aikharari onooniheryeiye. Muchu aikharari onnalakelela ohimuhooxa muchu yoowo aaphwanela ohooxiwa. Mmukhalelo woolikana, Yehova onnakhala aikharari wa hiyo. Mulipa masalmo ooloca: “Hananlaka ntoko wa soocheka sahu.” (Sal. 103:10) Mu ilukuluku ikina Yehova onanwerya omulaka namacheka.

3. Tiheeni nnahaalaahu othokororya?

3 Mmwaha yoola, nnahaala waakhula makoho mararu: Ntakhara heeni Yehova onnooniherya ikharari? Olikanela taani orivovo variyari wa olaka ni ikharari? Nave tiheeni enahaala onikhaviherya wooniherya ikharari? Hankooni noone mukhalelo Masu a Muluku anaakhulaaya makoho yaala mararu.

NTAKHARA HEENI YEHOVA ONNOONIHERYA IKHARARI?

4. Ntakhara heeni Yehova onnooniherya ikharari?

4 Yehova onnasiveliwa okhala aikharari. Murummwa Paulo aaveereliwa orepa wi Muluku ori “Óréla mwikharari.” Mmasu yaala, Paulo oothariha wi Muluku taikharari woona wi owo onnaavaha ewehereryo ya ekumi ya wirimu akapuro awe oothanliwa naamwi ari oohiphaameya. (Éfe. 2:4-7, NN) Yehova hanooniherya ikharari sawe pahiru wa akapuro awe oothanliwa. Mulipa oomurepa Salmu Tavite oorepa: “Apwiya taphaama wa oothene nave onnavaha mahala awe wa soopatushiwa sawe soothene.” (Sal. 145:9) Woona wi Yehova onnaasivela achu, wakhala wi ookhalano mathowa awooniherya ikharari owo onneerano yeeyo.

5. Tiheeni Yesu aahusenryeiye vooloca sa ikharari sa Yehova?

5 Ompwaha muchu ori oothene, Yesu aanasuwela mukhalelo Yehova onasiveliweiye omoriwa ikharari. Yehova ni Yesu yaakhala vamoha wirimu Yesu ahaakumve orwa veelaponi yavathi. (Masi. 8:30, 31) Mu ilukuluku sincipale Yesu aanawoona Atiithi awe mukhalelo yooniheryaaya ikharari wa achu oocheka. (Sal. 78:37-42) Vaavaa Yesu aahusiheiye akina, owo aahooniherya mukhalelo yoola waphaama wa Atiithi awe.

Tiithi hanamuuliha muru mwanawe oorimeela; owo onnamwaakhela owannyawe (Moone eparakrafo 6)c

6. Ti mwawiihai Yesu onikhavihenryeiye wiiwexexa ikharari sa Atiithi awe?

6 Ntoko etharihiwaaya mmwaha ovirale, Yesu aapharihela niphwanaphwaniho vooloca sa mwaana oorimeela wi anikhaviherye wiiwexexa mukhalelo Yehova onasiveliweiye wooniherya ikharari. Mwaana aapwahavo vaate aya woorakamawo nave “weiwe mu olavilavi awe aamaliha muhakhu yoole.” (Luka 15:13) Ohoolo waya, owo aacharuwa meecelo awe oocapaheya, aahiiyeviha, nave aachikela owannyawe. Mano atiithi awe yoonne hai? Yesu aaloca: “Arwaaka [mwaana] hiihaale ociiwene, atiithinya yaamoona, emoriwano ikharari, emuchimakela, emukhupaarela, emunuula.” Tiithi haamunyemunle mwanawe. Ohiya yeeyo, owo aamooniherya ikharari nave aamukhurumuwela ni omwaakhela wanaawiili. Yeeyo mwaana aapankeiye yaari yoocheka etokweene, nyenya nthowa na ocharuwa weeparipari atiithinya yaamukhurumuwela yoowo. Tiithi a mu niphwanaphwaniho onamweemelela Yehova. Yesu oonooniherya wi Yehova onnachuna waakhurumuwela anamacheka yaale anacharuwa mweeparipari.—Luka 15:17-24.

7. Mano mukhalelo Yehova onooniheryeiye ikharari onooniheryaaya hai wi owo tamiruku?

7 Yehova onnooniherya ikharari nthowa na miruku sawe soohimala. Miruku sa Yehova tahi sookotakota naari soohikhalano mphurelo. Ohiya yeeyo, Piipiliya onaloca wi “miruku yoorweela wirimu” ti “yoosareya ikharari ni sawiima saphaama.” (Tiy. 3:17) Ntoko tiithi oosivela, Yehova onnasuwela wi ikharari sawe ti samphurelo wa anamwane awe. (Sal. 103:13; Isa. 49:15) Yehova mwa ikharari onnaavaha ewehereryo naamwi awo eri oohiphaameya. Woona wi Yehova tamiruku, owo ori oolakelela wooniherya ikharari vaavaa onakhalaaya woochuneya weerano yeeyo. Nyenya Yehova onnasuwela vaavaa ohinakhalaaya woochuneya wooniherya ikharari. Woona wi owo tamiruku, owo hanooniherya ikharari wa anamacheka yaawo ahinacharuwa.

8. Meerelo taani ari oophwanelela mu ilukuluku ikina, nave ntakhara heeni?

8 Mwaanyiherye wi kapuro a Muluku onnakuxa meecelo a ocapaheya. Tiheeni nnaphwanelaahu weera? Yehova aamuleela Paulo wi alopole muloko wi ‘ohipwesheheraneno’ ni yoowo. (1 Kor. 5:11) Anamacheka oohicharuwa anaphwanela wiikariwa mmulokoni. Ti woochuneya weerano yeela wi anna ni arokora ahu oororomeleya ekhale ookhapeleleya ni okhala aweela hiiha ntoko Yehova. Nyenya wa akina anuupuwela wi vaavaa muchu oniikariweiye mmulokoni, Muluku hoonihenrye ikharari wa yoowo. Mpwanne ela eparipari? Hankooni noone.

APWANNE OMWIIKARA MUCHU MMULOKONI ORI OHOONIHERYA IKHARARI?

Mukukhuli aacamenle epucepuche yawiiceliwa yeeyo ovalaannyeiye ni ikina.

Mukukhula onnavalaanya epucepuche vaavaa eniiceliwaaya, nyenya owo onnathokororya moopwacha (Moone iparakrafo 9-11)

9-10. Mwawiiwanana ni Ahebri 12:5, 6, ntakhara heeni nnaweryaahu oloca wi wiikariwa mmulokoni ori mukhalelo wa wooniherya ikharari? Mphwanaphwanihe.

9 Ninnathanana vancipale vaavaa nniiwaahu yoolokoha, wi muchu yoowo naamusivelaahu “tahi Namoona a Yehova.” Akhweya nnamwiikohaka waakhanle wi chiryene waanachuneya muchu owo wiikariwa mmulokoni. Apwanne wiikariwa mmulokoni ori wooniherya ikharari? Aayi chiryene. Ohimulaka muchu yoowo onaphwanela olakiwa tahi miruku, ikharari naari osivela. (Masi. 13:24) Apwanne wiikariwa mmulokoni onanwerya omukhaviherya namacheka yoowo ohicharunwe otoroka mukhalelo awe? Aai onanwerya. Anna ni arokora ancipale yaawo yaapanke soocheka itokweene aaloca wi wiikariwa mmulokoni waahaakhaviherya awo ocharuwa, opaka matorokelo ni omukookela Yehova.—Mwaalakhanye Ahebri 12:5, 6.

10 Muupuwele niphwanaphwaniho nla: Mukukhula mmoha onnoona wi epucepuche emoha wa ipucepuche sawe enniiceliwa. Owo onnasuwela wi aariki akhapelele epucepuche yeeyo eniiceliwa, owo onaphwanela ovalaanya wa ipucepuche ikina. Nyenya ipucepuche ti sawiiwanana. Iho sinnasiveliwa okhala vamoha ni ipucepuche ikina nave sinnakhala sawuukhuwa savalaanyiwa. Apwanne ela enooniherya wi mukukhula yoowo onalakelela ovalaanya epucepuche yeeyo eri yawiiceliwa ni ikina ori awuuma murima ni a nlala? Mweeparipari hooye. Owo onnasuwela wi wakhala wi owo oheemererya wi epucepuche yeele eniiceliwa ekhale vamoha ni muhuwo, ereca eyo enanwerya omwaramwaxeya. Moorweela wa ovalaanya epucepuche yeele eniiceliwa owo onanwerya okhapelela muhuwo.—Mulikanyihe ni Onamukucho 13:3, 4.

11. (1) Mukhalelo taani muchu iikariwe mmulokoni onalikanaaya ni epucepuche yawiiceliwa? (2) Tiheeni yaale yiikariwe mmulokoni anaphwanelaaya weera, nave nikhaviheryo taani awo anaphwanelaaya waakhela?

11 Vaavaa Mukristu oniikariweiye mmulokoni, nnaphwanela omoonaka owo ntoko epucepuche yeele eniiceliwa. Nyenya ereca awe ti yoomunepani. (Tiy. 5:14) Hiihaa ntoko ireca ikina nsuwenlaahu, ereca yoomunepani enanwerya tho omwaramwaxeya. Mwa yeeyo, mmikhalelo mikina, ti woochuneya omvalaanya muchu yoowo oniiceliwa mmulokoni. Olaka yoola onooniherya osivela wa Yehova wa achu Awe oororomeleya mmulokoni nave onammukhaviherya namacheka woona wi oopaka echu yoonanara. Nyenya muchu yoowo iikariwe mmulokoni onanwerya opakaka ichu ikina. Owo ori ootaphuwa ophiyaka mmithukumanoni weiwo onahaaleiye wiilyihaka omunepani ni olipiha nroromelo nawe. Owo tho onanwerya waakhelaka soolaleeryiwa wi apakeke yoohuserya ya muchu mukhateiye, naari omoona JW Broadcasting®. Moovira wa elukuluku, vaavaa atokweene anoonaaya wi muchu yoowo iikariwe mmulokoni onnapaka matorokelo, awo ananwerya omvaha miruku ni sooleeliherya wi arehererye makupa awe oomunepani, eyo akhweya enanwerya omukhaviherya okookela okhala mmoha a Anamoona a Yehova.b

12. Mukhalelo taani woophwanelela atokweene a mmulokoni anooniheryaaya osivela ni ikharari wa namacheka yoowo ohinacharuwa?

12 Ti woochuneya wuupuwela wi pahiru yaale anacheka nave ahinacharuwa teniikariwa mmulokoni. Atokweene a mmulokoni annasuwela wi anaphwanela waalikhela mweephoole ehaakumve opaka yoolakelela ya omwiikara muchu mmulokoni. Awo aasuwela wi olaka wa Yehova onaphwanela ovahiwa “moophwanelela.” (Yer. 30:11) Atokweene a mmulokoni annaasivela anna nave hanachuna weera echu yeeyo enahaala onanariha onthamwene aya ni Yehova. Nyenya mu ikwaha ikina, mukhalelo mukina wa wooniherya osivela ni ikharari ori omviihamo namacheka mmulokoni.

13. Ntakhara heeni Mukristu o Korinto aanaphwanela wiikariwa mmulokoni?

13 Moone mukhalelo mmoha wa murummwa Paulo aakhulenleiye wa namacheka mmoha oohicharuwa. Mukristu mmoha o Korinto aanapaka mararuwo ni amwaara a apaapawe. Ela echu yoothanyeyaxa! Yehova aahaaleela Aisarayeli: “Mulopwana oni araruwe ni mwara a apapawe, owo ohona epwitikiri ya apapawe. Oweli ala yiphiwe.” (Onam. 20:11, BNM) Ti yawooneya wi Paulo haalamulenle wi mulopwana ole iiphiwe. Nyenya owo aahaaceenyerya anna o Korinto omwiikara mmulokoni. Meecelo oonanara a mulopwana ole yaahaavolowela akina mmulokoni. Ophiyerya tho akina yaanoona wi mulopwana ole haapaka echu yoonanara!—1 Kor. 5:1, 2, 13.

14. Ti mwawiihai Paulo oonihenryeiye ikharari wa yoowo iikariwe mmulokoni o Korinto, nave ntakhara heeni aaheerano yeela? (2 Korinto 2:5-8, 11)

14 Ohoolo waya, Paulo aahisuwela wi mulopwana yoole aapaka matorokelo matokweene. Owo aahicharuwa chiryene! Mulopwana ole aahuuliha muru muloko, nyenya Paulo aahaaleela atokweene a mmulokoni wi haachuna ‘waahokola.’ Owo aavahererya ohoolela ola: “M’mukhurumuwele ni omuhakararya.” Moone ntakhara heeni Paulo aalonceiye wi awo yaaphwanela weereno yeeyo: “Awihiha owo anamiryiwe ti othanana wawáchasha.” Murummwa Paulo aanamoriwa ikharari ni mulopwana yoole oocharuwa. Owo haachuna wi mulopwana ole akhale oothananaxa wa yeeyo aapankeiye ophiyerya ohiya waavya okhurumuweliwa wa Muluku.—Mwaalakhanye 2 Korinto 2:5-8, 11, NN.

15. Ti mwawiihai atokweene a mmulokoni anaphwanelaaya wooniherya olipa murima ni ikharari mu elukuluku emohamoha?

15 Echarihaka yootakiherya ya Yehova, atokweene a mmulokoni annasiveliwa okhala aikharari. Awo annamulaka namacheka wakhala woochuneya, nyenya tho annooniherya ikharari wakhala wooweryeya. Atokweene aasuwela wi ohivahererya olaka wa yoowo onamphwanela tahi wooniherya ikharari, nyenya otumerya. Mano mpwanne pahiru atokweene a mmulokoni anaphwanela okhala a ikharari?

TIHEENI ENAHAALA ONIKHAVIHERYA OOTHENE AHU OKHALA AIKHARARI?

16. Mwawiiwanana ni Masiposipo 21:13, tiheeni Yehova onapakeiye wakhala wi muchu hanooniherya ikharari?

16 Oothene ahu ninnachuna okhala aikharari hiiha ntoko Yehova. Ntakhara heeni? Nthowa nimoha ti nawi Yehova hanawiriyana mavekelo a yaale ahinooniherya ikharari wa akina. (Mwaalakhanye Masiposipo 21:13.) Haavo a hiyaano onachuna wi ela yeereye, mwa yeeyo ninnakhalano ekaasoope wi nihikhale awuuma murima. Hiyaano hannakhooca owooniherya opwacha anna yaawo anahooxeya, nyenya ilukuluku soothene ninnawiriyana “okhuwela wa oohaawa.” Ninnapaka owetha wahu wi nipharihele nlakiheryo nnaphwanyeya mu Tiyako 2:13: “Ti wi, muchu ahinamorela ikharari, onanthorihiwa, ahimoreliwa ikharari.” Mwawiiyeviha, vaavaa nnuupuwelelaahu mukhalelo nnachunaahu nimoreliwaka ikharari, nnahaala okhala ooreheryeya wooniherya ikharari wa akina. Mukhalelo mmoha nnaphwanelaahu okhala aikharari, ori vaavaa namacheka mmoha onacharuweiye nave akookela mmulokoni.

17. Ti mwawiihai Mwene Tavite oonihenryeiye wi aari aikharari?

17 Piipiliya onnanivaha sootakiherya seiho sinahaala onikhaviherya okhala aikharari, ohiya okhala awuuma murima. Ntoko yootakiherya, moone yaweereya ya Mwene Tavite. Owo mu ikwaha sincipale aahooniherya wi aari aikharari. Mwene Sawulu aachuna omwiipha, nyenya Tavite aari aikharari ni mwene oothanliwa a Muluku, aheereryaka wunla ikuhu ni yoowo naari omuhooxa.—1 Sam. 24:9-12, 18, 19.

18-19. Mutharihe mikhalelo miili seiho Tavite aahoonihenryeiye ikharari.

18 Nyenya mmikhalelo mikina, Tavite haawoonihenrye ikharari. Ntoko yootakiherya, Napali mulopwana yoowo aari oonanara murima, aahiloca moophuca wa Tavite nave aakhooca omvaha yoolya ni alopwana awe. Tavite aasarasareya murima vancipale nave alakelela omwiipha Napali ni achu oothene a vaate vawe. Tavite haarino nthowa na oyeeha nikhami woona wi Apikayeli, mwaara a Napali aari ooreera murima ni oopisa murima nave aaheeravo echu mwawaakuveya.—1 Sam. 25:9-22, 32-35.

19 Mu ekwaha ekina, mulipa a miririmu Natani, aahimuleela Tavite wi mulopwana ooreela aahiiya epucepuche yoochuneya ya mwaacamani awe oohaawa. Tavite aatepa onyeenyeya nave aahaakhula: “Kinnalipela wa Apwiya wi mulopwana yoowo eenreno hiiha onaphwanela okhwa!” (2 Sam. 12:1-6) Tavite aanasuwela Nlamulo na Mose. Mwawiiwanana ni Nlamulo nenla, wakhala wi muchu ohiiya epucepuche emoha, owo aaphwanela omukookiherya mwaneene mwawuuluulela ikwaha xexe. (Muk. 22:1) Nyenya ntakhara heeni Tavite aalonceiye wi mulopwana ole aaphwanela okhwa? Ola waari olaka woohiphwanelela. Natani pahiru aaloca yaweereya wi amwiiwexexihe Tavite wi owo aapaka yoocheka etokweene. Nyenya Yehova aahooniherya wi aakhalano ikharari wa Tavite opwaha mukhalelo Tavite aakhulenleiye vaavaa iiwaleiye vooloca sa mulopwana yoole a mu niphwanaphwaniho na Natani!—2 Sam. 12:7-13.

Mwene Tavite haawoonihenrye ikharari wa mulopwana a mu niphwanaphwaniho na Natani (Moone iparakrafo 19-20)d

20. Tiheeni nnaweryaahu ohuserya orweela wa yootakiherya ya Tavite?

20 Muupuwele wi vaavaa Tavite eemerenryeiye esara awe, owo aalakelela wi Napali vamoha ni achu a emusi awe yiiphiwe. Nyenya ohoolo waya, owo aalekecheya wi mulopwana a mu niphwanaphwaniho na Natani aaphwanela okhwa. Vaavaa nnaalakhanyaahu yaweereya yeela ya Mpiipiliyani, akhweya ninnuupuwela. Ntakhara heeni mulopwana yoola amahala aamuthorinheiye muchu moonanara? Muupuwele ela. Elukuluku yeele, Tavite aari awaakanyeryeya. Muchu yoowo ori oolipa omunepani hanathoriha mmukhalelo woonanara naari moohookololowa. Ohiya yeeyo, Yesu aahaalopola oomuchara awe: “Muhithorihaneke wi muhithorihiwe; vawi othoriha wene weiwo muneeraanyuno, nyuwo tho munamuthorihiwano.” (Mat. 7:1, 2) Vanonto nnaphwanela okhalano ekaasoope wi nihikhaleke achu oonanara, nyenya okhala “óréla mwikharari” ntoko Muluku ahu.

21-22. Mmikhalelo taani soophara muteko seiho nneeraahu nooniherye ikharari?

21 Muchu aikharari hanooniherya pahiru wi onnaakhupanyerya akina, nyenya tho onneeravo echu wi aakhaviherye. Vanonto oothene ahu nnaphwanela okhala oovareryela wi noone waakhanle wi ookhala a veechokoni vahu, mmulokoni naari mmukuma nnakhalaahuwo onachuna nikhaviheryo. Mmukhalelo yoola nnahaala okhalano ikari wi nooniherye ikharari! Apwanne mmoha a mmukuma anyu onnachuna olipihiwa? Akhweya munanwerya omulipiha muchu yoowo moorweela wa orehererya yoolya naari ophara miteko mikina wa yoowo. Mpwanne munna yoowo okookiheryiwe mmulokoni onnachuna olipiha ni nihakararyo orweela wa nthamwene? Naari tho ninnachuna waalipiha akina mu ekulucu ahu ni michaka saphaama? Ala mamoha a makhalelo aphaama a wooniherya ikharari wa akina.—Yobi 29:12, 13; Aro. 10:14, 15; Tiy. 1:27.

22 Wakhala wi ninnavareryela soothowa sa akina, nnahaala woona wi sookhalavo ikari sincipale wi nooniherye ikharari. Vaavaa nnooniheryaahu mukhalelo yoola ninnamuhakalaliha Tiithi ahu a wirimu, Muluku yoowo ori “óréla mwikharari!”

MWAAHAALA WAAKHULA HAI?

  • Ntakhara heeni Yehova ta ikharari?

  • Ntakhara heeni omwiikara muchu mmulokoni ori wooniherya ikharari?

  • Tiheeni enahaala onikhaviherya okhala a ikharari?

NCIPO 43 Nivekelo na Othamalela

a Ikharari ori mukhalelo mmoha woochuneyaxa wa Yehova, nave mmoha ti mmoha a hiyo onaphwanela wunnuwiha mukhalelo yoola. Mmwaha yoola, nnahaala othokororya ntakhara heeni Yehova onnooniherya ikharari, nave nni nooniherye hai mukhalelo yoola waphaama.

b Wi musuwele mukhalelo yaale akookiheryiwe mmulokoni aneeraaya erehererye onthamwene aya ni Yehova ni mukhalelo atokweene eneeraaya yaakhaviherye, moone mu erevista yeela mwaha “Muteke Wanaawiili Onthamwene Anyu ni Yehova.”

c IRUKU: Eemenle vasulu va empa awe, tiithi onnamoona mwaanawe oorimeela achikelaka owaani nave awo annachimaka wi emukhupaarele.

d IRUKU: Moonelo wa wiiphwanyerya mathowa onnamweeriha Mwene Tavite othoriha moohiphwanelela, moosarasareya, onnaloca wa mulopwana a mu niphwanaphwaniho na Natani wi owo onaphwanela okhwa.

    Soolaleeryiwa sa Lomwe (1995-2024)
    Okhumavo
    Ovolowa
    • Elomwe
    • Ovaha
    • Orehererya
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malakiheryo a Opharihela
    • Malakiheryo a Sookhuweya
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Ovolowa
    Ovaha