FAZA LIMA
”Ira Alawe si Sökhi Bua-Bua”
1, 2. (a) Hadia halöwö nifalua Ruti? (b) Hadia wamahaʼö niʼila Ruti moroi ba Goroisa Lowalangi hegöi ba nono mbanuania?
IBALÖDUHINI tou danö Ruti ba zinga barli si no iʼowuloi maʼökhö daʼö. Arakhagö bongi, ba ato zohalöwö ba danö ba Mbetilekhema si no erege tödö, mangawuli ira numalö ba mbawa göli ba mbanua side-ide si so ba dete hili. Tatu no erege dödö Ruti wohalöwö iʼotarai sihulö wongi. Hizaʼi, lö ibato wamaligoi siʼonia side-ide ba wangeheta bua barli. Hewaʼae abua halöwönia, omuso dödönia ba zi maʼökhö daʼö.
2 Hadia no terara dödö lakha mbanua andre? Simane niʼilada ba faza si no tataluʼi, no ihalö gangetula ba woloʼö Naʼemi, inania matuania, ba no ifabuʼu wa lö iröi ia ba ibaliʼö Lowalanginia Yehowa, Lowalangi nifosumange Naʼemi. Ira alawe si darua andre si no göna fangabu dödö, faoma laʼotarai Moabi numalö ba Mbetilekhema. Lö ara, aboto ba dödö Ruti, ira alawe Moabi andrö wa so gamakhoita si tefaudu ba Goroisa Yehowa ba niha si numana ba mbanua Gizaraʼeli hegöi ba niha si fatewu. Iadaʼa, terara dödönia me iʼila samösa so zamalua faʼomasi ba gotalua nono mbanua Yehowa satulö tödö si no tefahaʼö ba Goroisa.
3, 4. (a) Hewisa Mboasi wamarou tödö Ruti? (b) Hewisa duma-duma Ruti möi fanoloda ba mbaŵa waʼatosasa ba ginötö andre?
3 Samösa ba gotaluara yaʼia daʼö Boasi, niha si kayo salawa döfi, sokhö kabu nahia Ruti wangozaragö si toröi mbasitö. No iforomaʼö Boasi maʼökhö andre waʼomasi khö Ruti si no amaedola nama. Iboho mbawa Ruti me itörö tödönia wehede Mboasi sanuno yaʼia me no irorogö Naʼemi, ba me ifili zawatönia barö gafi Lowalangi sindruhu sotöi Yehowa.—Baso Ruti 2:11-14.
4 Hizaʼi, te manofu-nofu dödö Ruti hewisa waʼaurinia ba zi so föna. Börö me niha si fatewu ia, lö foʼomo mazui ono, hewisa wa tola iʼasogö zoguna khönia hegöi khö Naʼemi ba zi so föna? Hadia obönö na ha mangozaragö si toröi mbasitö? Ba, haniha zondrorogö yaʼia na no atua ia dania? Lö fasala na iʼabusi tödö daʼö. Ba waʼatosasa ba ginötö andre, ato zabu tödö. Oya zi tola taʼoʼö khö Ruti ba tafahaʼö ita hewisa wamatinia möi fanolonia ba wanaögö abula dödö andrö.
Hewisa Wa Mufotöi Sambua Ngambatö?
5, 6. (a) Hadia manö nisöndra Ruti ba ngaluo si oföna me iʼozaragö zi toröi mbasitö ba kabu Mboasi? (b) Hewisa dödö Naʼemi me iʼila Ruti?
5 Me no awai iböbörö ba iʼozaragö ngalai barli andrö Ruti, isöndra sambua takaran efa mazui 22 liter barli, faʼabuania te fagölö ira zi 14 kilogram! Aefa daʼö ibukusi faoma lembe ba iʼonoro, itörö tanö ofeta ba Mbetilekhema arakhagö bongi.—Rut. 2:17.
6 Omuso dödö Naʼemi me mangawuli numönö niʼomasiʼönia. Tokea ia me oya barli niʼohe Ruti. Iʼohe nasa gö si töra nibeʼe Mboasi khö ndra sohalöwö, aefa daʼö laʼa hewaʼae no öna-öna. Manofu Naʼemi, ”Heza mangozaragö lai ndraʼugö maʼökhö, heza mohalöwöʼö? Yaʼahowu zanolo yaʼugö!” (Rut. 2:19) Anehe sibai Naʼemi; iʼila wa oya gö niʼohe Ruti, daʼö dandra wa so zoʼameʼegö tödö lakha mbanua si bohou andre ba so zi sökhi amuata khönia.
7, 8. (a) Moloʼö Naʼemi, hezo moroi waʼasökhi dödö Mboasi andrö, ba hadia mbörö? (b) Hewisa Ruti wangoromaʼö faʼomasi si lö faröi khö ninania matuania?
7 Fahuo-huo ira ba ifatunö khönia Ruti waʼasökhi dödö Mboasi. Asöndru dödö Naʼemi ba imane, ”Yamufahowuʼö ia Yehowa, me lö nibödania faʼahakhö dödönia, he ba zauri andre ba he ba zi no mate andrö.” (Rut. 2:20) Moloʼö Naʼemi, moroi khö Yehowa waʼasökhi dödö Mboasi andrö. Yaʼia zamarou ono mbanuania enaʼö oböwö ba ifabuʼu howu-howu ba niha si sökhi tödö.a—Baso Gamaedola 19:17.
8 Iforege Naʼemi wangumaʼö khö Ruti enaʼö itema mbuala Mboasi ba wangozaragö si toröi mbasitö ba kabunia, ba enaʼö ahatö ia ba ngai nono alawe sohalöwö khö Mboasi, enaʼö lö lagadu ia ira sohalöwö. Fao dödö Ruti ba mene-mene daʼö. ’Khö ninania matuania saʼae iʼiagö.’ (Rut. 2:22, 23) Sakalitö moroi ba wehede daʼa taʼila gamuata si sökhi khö Ruti yaʼia daʼö faʼomasi si lö faröi. Duma-dumania andre zamarou tödöda woʼangeraigö hadia taʼosinangegö waʼafatalifusöta, lö faröi ita ba niha niʼomasiʼöda, ba tatolo ira na moguna. Lö olifu Yehowa waʼomasi simane daʼö.
Duma-duma Ruti ba Naʼemi zamasugi ba dödöda wangandrö saohagölö ba nösi nomo niʼokhögöda
9. Hadia wamahaʼö si tola tahalö moroi khö Ruti ba Naʼemi sanandrösa ba nösi nomo?
9 Hadia afönu sambua ösi nomo soʼahonoa Ruti ba Naʼemi? So zangumaʼö, awena lafotöi ösi nomo ”soʼahonoa” na so woʼomo ira matua, foʼomo ira alawe, iraono, tua, nene, ba tanö böʼö. Hizaʼi, ba duma-duma Naʼemi hegöi Ruti itörö tödöda wa ono mbanua Yehowa tola laʼomasiʼö ngambatö side-ide si lö ato ba nomo enaʼö larasoi waʼomuso dödö, faʼasökhi dödö, ba faʼomasi. Hadia öʼandrö saohagölö nösi nomou? Iwaʼö Yesu ba zoloʼö khönia wa banua niha Keriso tola tobali ira ösi nomo ba niha si lö satua hegöi talifusö.—Mrk. 10:29, 30.
Ruti ba Naʼemi, faoma latolo ba lafarou dödö nawöra zamösana
’Yaʼia Zananu Yaʼita Enaʼö’
10. Hadia wanolo sedöna ibeʼe Naʼemi khö Ruti?
10 Iʼotarai wamasi barli me baŵa si Öfa irugi wamasi gandru ba mbaŵa si Önö, lö iböhöli Ruti wangozaragö si toröi mbasitö ba kabu Mboasi. Hauga migu no numalö, tatu mangera-ngera manö Naʼemi hadia zi tola ifalua khö numönönia. No irai iwaʼö Naʼemi me so ira ba danö Moabi wa tebai ifuli iʼalui woʼomo khö Ruti. (Rut. 1:11-13) Iadaʼa, faböʼö gera-erania. Fahuhuo ia khö Ruti ba imane, ”Ufaigi khöu zahono ndraʼugö, onogu.” (Rut. 3:1) Me luo daʼö, si toʼölönia satua zangalui foʼomo khö nonora, ba hulö nono Naʼemi Ruti andrö. Omasi ia iʼalui nahia ’sahono’ khö Ruti, eluahania folumöʼö ba faʼahono dödö nibeʼe zi samösa foʼomo ira matua. Tobali, hadia zi tola ifalua Naʼemi?
11, 12. (a) Hadia Goroisa Lowalangi si fao faʼomasi soʼamakhaita ba niwaʼö Naʼemi me imane wa Boasi andrö niha ”sananu yaʼita enaʼö”? (b) Hewisa dödö Ruti ba niwaʼö Naʼemi?
11 Me itötöi Ruti döi Mboasi imane Naʼemi, ”Gaʼada niha andrö, sananu yaʼita enaʼö.” (Rut. 2:20) Hadia geluahania? Oroisa Lowalangi ba ndraono Gizaraʼeli yaʼia daʼö muforomaʼö waʼomasi ba nösi nomo si göna abula dödö börö waʼanumana mazui börö waʼamate nösi nomonia. Na so ndra alawe si tobali lakha mbanua fatua lö soʼono ia, tatu abu dödönia börö me aetu döi hegöi ngaʼötö woʼomonia. Hizaʼi, itehegö Oroisa Lowalangi khö gaʼa mazui akhi ndra matua andrö ba wangai lakhania enaʼö so ngaʼötö sanohugö töi woʼomonia si no mate hegöi haratora.b—V Moz. 25:5-7.
12 Ifatunö Naʼemi nösi dödönia. Tola takhalaigö hewisa zikhala Ruti me tokea ia ba niwaʼö ninania matuania. Lö aboto sibai ba dödö Ruti Goroisa ba ndraono Gizaraʼeli hegöi si toʼölö lafalua. Hewaʼae simanö, ifosumange sibai Naʼemi ba ihaogö ifondro-ndrongo ngawua wehedenia. Tola manö aila Ruti ba obou döinia ba niwaʼö Naʼemi andrö, hizaʼi fao dödönia wamalua daʼö. Imane, ”Fefu hadia ia niwaʼöu, ba uʼoʼö!”—Rut. 3:5.
13. Hadia wamahaʼö si tola tahalö khö Ruti sanandrösa ba wamondro-ndrongo mene-mene zatua moroi khöda? (Faigi göi Yobi 12:12.)
13 Itaria abua ba ndraono si bohou ebua wamondro-ndrongo mene-mene niwaʼö zatuara si no oya manörö sami hegöi safeto ba waʼauri andre. Lamane tödöra, lö aboto ba dödö niha satua gabula dödö zi bohou ebua. Duma-duma Ruti si so fangide-ngideʼö zangoromaʼö wa moguna mufondro-ndrongo waʼaboto ba dödö niha satua sangomasiʼö yaʼita ba somasi enaʼö sökhi waʼaurida. (Baso Zinunö 71:17, 18.) Tobali, hadia mbua gera-era Naʼemi, ba hadia so gunania khö Ruti na iʼoʼö daʼö?
Ruti ba Golayama Mbasitö
14. Hadia nifotöi olayama mbasitö andrö, ba hewisa wangogunaʼö yaʼia?
14 Ba zi bongi daʼö, möi Ruti ba golayama mbasitö, yaʼia daʼö tanö saloʼo ba sabeʼe, ba daʼö laböbörö ba latafi ngalai barli ira sohalöwö ba danö. Sasesenia, ba gahe hili laʼagö mazui ba dete hili börö me abölö-bölö nangi ba daʼö na tanö owi hegöi na arakhagö bongi. Ba wamasafi ösi moroi ba gadaya hegöi töla barli, laʼogunaʼö kori-kori mazui tambila enaʼö muzawili ba dalu mbanua. Börö me aoha gadaya, iʼoloiʼö angi, ba me abua nösi aekhu tou ba danö.
15, 16. (a) Tutunö zalua ba golayama mbasitö me awai mohalöwö Mboasi bongi daʼö. (b) Hana iʼila Boasi wa no ileagö ia Ruti ba gahenia?
15 Lö hede-hede Ruti ba ifaigi-faigi zohalöwö sarakhagö awai manafi. Boasi zanarogö halöwö daʼa irege mozuzu mbua nowi. Me no awai manga ia, ilau mörö ba gero mbaho ngamböbö ngalai. No toʼölö lafalua daʼa ba wanaro bua nowi enaʼö lö latagö mazui larabu. Me ibörögö alau hörö Mboasi, ifaigi-faigi ia Ruti. Daʼa ginötö wamalua niwaʼö Naʼemi.
16 Ikumo-kumo wofanö Ruti, moʼugu-ugu dödönia. Iʼila wa abölö wemörö Mboasi. Aefa daʼö, simane niwaʼö Naʼemi, ibokai gambala tanö ba gahe Mboasi, ba ileagö ia ba ngai gahenia. Ibaloi aefa daʼö. Ibörögö alawa mbongi. Moloʼö Ruti, ara sibai ginötö andrö. Ba gafuriata, te mato talu mbongi, tokea Mboasi. Mogikhi ia, ba iköröbui ia enaʼö tebalu gahenia faoma ambala. Hizaʼi, ba worasoinia hulö so niha ba daʼö. Simane nitutunö ba waö-waönia, ”Hiza ndra alawe tanö ba gahenia.”—Rut. 3:8.
17. Hadia zi dombua ngawalö si lö laʼameʼegö tödö niha sangumaʼö wa fasala nifalua Ruti andrö?
17 Manofu Mboasi, ”Haniha ndraʼugö?” Itema linia Ruti, te manizi-nizi ia, ”Ruti ndraʼodo, sawuyumö: bologö gafiu yaŵa zawuyumö, me no sananu ndraʼugö.” (Rut. 3:9) Ba ginötö daʼa, ato zangumaʼö wa fehede hokha daʼö khö Ruti hegöi nifaluania. So dombua ngawalö zi lö laʼameʼegö tödö. Si oföna, nifalua Ruti andrö toʼölö mufalua me luo daʼö, lö aboto ba dödöda. Börö daʼö, fasala na tafaigi ia moloʼö faʼaraʼiö wangera-ngera niha iadaʼa. Si dua, moroi ba lagu Mboasi taʼila wa tenga sogoro ita nifalua Ruti andrö ba sökhi sibai.
Tenga sogoro ita nifalua Ruti andrö me ihatöʼö ia khö Mboasi ba tenga ha tana khönia iʼera-era
18. Hadia niwaʼö Mboasi enaʼö lö faʼataʼu khö Ruti, ba hadia zi dombua faʼasökhi dödö niwaʼö Mboasi khö Ruti?
18 No ihaogö-haogö wehede Boasi, tatu manö lö faʼataʼu khö Ruti ba wamondrongo yaʼia. Imane, ”Yanifahowuʼö Yehowa ndraʼugö, onogu! Ebua na waʼomasimö safuria, moroi ba ziföföna andrö, me no lö nigohiu ono matua, he si numana, ba he soʼanaʼa.” (Rut. 3:10) ’Siföföna andrö’ eluahania faʼomasi Ruti si lö faröi me fao ia khö Naʼemi wangawuli ba mbanua Gizaraʼeli hegöi ba wangaʼasogö soguna khönia. ”Safuria” eluahania sawena alua andrö. Iʼila Boasi wa aoha khö Ruti wangalui foʼomo sawuyu-wuyu, si kayo mazui si numana, börö me awuyu ia nasa. Hizaʼi, omasi Ruti wamalua si sökhi tenga ha khö Naʼemi, khö woʼomo Naʼemi göi si no mate, ba wanohugö töinia ba mbanua si tumbu yaʼia. Toröi-röi ba dödö Mboasi gamuata ndra alawe si lö mangalui tana khönia andre.
19, 20. (a) Hana wa lö iʼanemai mangowalu Mboasi kho Ruti? (b) Hewisa Mboasi wangoromaʼö faʼasökhi dödö enaʼö lö teʼobousi döi Ruti?
19 Imane nasa Boasi, ”Ba hiza, ba böi busi dödöu, yaʼugö onogu! Fefu hadia ia niwaʼöu, ba utörö khöu. Samb[u]a banua manö ndraʼaga, ba lö si lö aboto ba dödö, wa no ira alawe si sökhi bua-bua ndraʼugö.” (Rut. 3:11) Omuso dödönia me tebeʼe khönia ginötö ba wangai Ruti tobali foʼomonia; te lö tokea ia me muʼandrö khönia tobali sananu. Boasi andrö niha satulö tödö ba lö ifalua manö zomasi dödönia. Ifatunö khö Ruti wa so samösa tö dalifusö sabölö ahatö ba nösi nomo Naʼemi, daʼö zinangea tobali sananu. Oföna ua itehegö Boasi khö ndra matua daʼö tobali foʼomo Ruti.
Börö me sökhi dödö Ruti ba niha böʼö ba iʼosinangegö ira, andrö wa iʼokhögö döi si sökhi
20 Iwaʼö Boasi khö Ruti enaʼö ifuli ileagö ia ba molombase ofeta arakhagö moluo; ba tola mangawuli ia ba nomo fatua lö niha sangila. Lö omasi Mboasi na teʼobousi döi Ruti hegöi töinia samösa, börö tola manö lamane niha no lafalua zi lö sökhi. Ifuli ileagö ia Ruti ba ngai gahenia, ba ahono dödönia börö me sökhi wanemaʼö Boasi angandröwania. Aefa daʼö, maoso Ruti fatua lö moluo. Oya mbua barli nibeʼe Mboasi ba lembe khönia, ba mofanö Ruti ba Mbetilekhema.—Baso Ruti 3:13-15.
21. Hana laʼila niha wa Ruti andrö ”ira alawe si sökhi bua-bua”, ba hewisa woloʼöda duma-dumania?
21 Hawaʼomuso dödö Ruti me iʼangeraigö wehede Mboasi, börö me laʼila ia niha wa ”ira alawe si sökhi bua-bua”! Töi daʼö tatu moʼamakhaita ba gohitö dödö sebua enaʼö aboto ba dödönia ba ifosumange Yehowa. No göi iforomaʼö waʼasökhi dödö ba faʼomasi khö Naʼemi hegöi soinia, ba lö abua gölönia wamaogö yaʼia ba zi toʼölö lafalua ba daʼö. Na taʼoʼö wamati Ruti, taʼodödögö wangosinangegö niha böʼö hegöi si toʼölö lafalua enaʼö tola taʼokhögö döi si sökhi.
Nahia Solombase Ruti
22, 23. (a) Hadia geluaha nibeʼe Mboasi khö Ruti? (Faigi nisura ba gahe zura.) (b) Hadia nifarou Naʼemi khö Ruti enaʼö ifalua?
22 Manofu Naʼemi khö Ruti me irugi nomo, ’Haniha ndraʼugö, onogu?’ Manofu ia börö me ogömi-gömi nasa, ba omasi göi iʼila hadia lö tebulö wa lakha mbanua Ruti andrö mazui no tobali ia ira alawe si lö aratö mangowalu. Gösö itutunö Ruti khö ninania matuania hadia zalua ba gotaluara Mboasi. Iforomaʼö waʼoböwö Boasi ba wameʼe bua barli khö Naʼemi.c—Rut. 3:16, 17.
23 Börö waʼatua-tua Naʼemi, ifarou Ruti enaʼö ihonogö ia ba nomo ba ngaluo daʼö ba lö iʼozaragö zi toröi mbasitö ba kabu. Ifaduhuʼö ba dödö Ruti, ”Löʼö sa ibato niha andrö, balazi ifalua daʼö maʼökhö.”—Rut. 3:18.
24, 25. (a) Hewisa wangoromaʼö Mboasi wa niha sadölö tödö ia ba tenga ha tana khönia iʼera-era? (b) Hadia howu-howu nitema Ruti?
24 Atulö niwaʼö Naʼemi. Möi Mboasi ba mbawa göli, nahia waʼowulo ndra satua, ba ibaloi irege tohare zi tenga böʼö Naʼemi. Ibeʼe ginötö Boasi khö ndra matua andrö föna ndra samaduhuʼö ba wananu tanö Naʼemi ba ihalö Ruti tobali foʼomonia. Hizaʼi, lö fao dödö ndra matua daʼö. Imane wa tola tekiko dana khönia. Aefa daʼö, föna ndra samaduhuʼö ba mbawa göli, iʼombakhaʼö Boasi wa isanu danö Elimelekhi, foʼomo Naʼemi si no mate, ba ihalö Ruti tobali foʼomonia, lakha mbanua foʼomo Maloni, ono Elimelekhi. Itötöna Boasi enaʼö ’teʼorifi döi zi mate andrö ba danö tana khönia andrö’. (Rut. 4:1-10) Sindruhu-ndruhu wa Boasi andrö niha sadölö tödö ba tenga ha tana khönia iʼera-era.
25 Mangowalu Mboasi khö Ruti. Aefa daʼö tabaso, ”Ibeʼe khönia Yehowa manabina ia, ba moʼono, ono matua.” Ira alawe ba Mbetilekhema lafahowuʼö Naʼemi ba lasuno Ruti börö me abölö sökhi ia moroi ba zi dafitu ono matua khö Naʼemi. Ba gafuriata, taʼila wa ono Ruti andrö ngaʼötönia Razo Dawido. (Rut. 4:11-22) Aefa daʼö, Dawido ngaʼötönia Yesu Keriso.—Mat. 1:1.d
Ifahowuʼö Ruti Yehowa, tebeʼe khönia döi sebua moroi ba ngaʼötönia tumbu Mesia
26. Hadia zi tobali famasugi ba dödöda moroi ba duma-duma Ruti ba Naʼemi?
26 Sindruhu-ndruhu tefahowuʼö Ruti, simanö göi Naʼemi sanolo ba wangebuaʼö ono Ruti simane ononia samösa. Faʼaurira andre tobali famasugi ba dödöda wa Lowalangi Yehowa iʼameʼegö tödö niha somasi mohalöwö, gofu hadia halöwö ba wamönökhi soguna ba nösi nomonia hegöi si lö faröi wefao ba nono mbanuania ba wamosumange yaʼia. Lö irai olifu ia wamahowuʼö niha samati, simane Boasi, Naʼemi hegöi Ruti.
a Simane niwaʼö Naʼemi, tenga ha ba niha sauri iforomaʼö waʼomasinia Yehowa hizaʼi ba niha si no mate. No mate woʼomo Naʼemi hegöi ononia si darua. No mate göi woʼomo Ruti. Ira matua si datölu andrö omasiöra. Faʼomasi niforomaʼö khö Naʼemi hegöi Ruti hulö no laforomaʼö khö ndra matua andrö, börö me omasi ira na tebönökhi zoguna khö ndra alawera.
b Niha sinangea mangai lakha andrö, hegöi sangokhögö haratora, si oföna mubeʼe khö gaʼa mazui akhi zi no mate, awena khö dalifusö sahatö khönia.—IV Moz. 27:5-11.
c Ibeʼe Boasi khö Ruti önö fanuʼa si lö mufatunö hawaʼabua. Te ba wangoromaʼö wa simane fohalöwö si önö ngaluo itete ia luo Sabato, simanö göi ngaluo wohalöwö Ruti, samösa lakha mbanua itete ia ”folombase” nibeʼe zi samösa foʼomo ira matua hegöi ösi nomo. Hizaʼi, önö fanuʼa—te önö tambila fahösö—tola manö ha daʼö zi tola iʼonoro Ruti.