TUHO SIʼOFÖNA | HADIA KALA ZURA NIʼAMONIʼÖ IBEʼE FAʼATUA-TUA NIHA GULIDANÖ?
Hadia Lua-luania Waʼatua-tua Niha Gulidanö Khöu Samösa
Moloʼö sambua buku, faʼatua-tua niha gulidanö yaʼia daʼö famareso hezo moroi mböröta fefu zi so ba gulidanö andre, latandraigö, ba lasuʼa. Daʼa sambua halöwö sabölö abua khöra ba tola tobali fangabu dödöra. Töra haʼuga fakhe laʼogunaʼö ginötö ba wanandraigö halöwö si no lasöndra andre. Itaria lö lasöndra geluahania, hizaʼi, itaria göi lasöndra geluaha sinangea moguna khöda. Datafaigi duma-dumania.
Sambua gödo sebua ba Eropa lafazökhi sambua fakake nihalö moroi ba garate si sökhi, enaʼö idanö si lö baga tola tobali idanö si sökhi, ba lö göna fökhö niha samadu yaʼia. Laʼogunaʼö fakake andre ba mbanua si göna duru danö, simane salua ba Haiti me döfi 2010.
Ba dalu mbanua, so satelit niʼogunaʼö ba wotatugöi hezo gamaudu zi sambua nahia. Daʼa lafotöi ia Sistem Penentuan Posisi Global (GPS). Fakake daʼa si toʼölönia laʼogunaʼö ira saradadu. Iadaʼa, GPS tola itolo niha solohe moto, solohe köfa sihombo, köfa nasi, simöi ba hili sagalawa mazui tanö böʼönia enaʼö ofeta ira ba nahia somasi ira. Taʼandrö saohagölö ba niha sagatua-tua andre börö meno lafazökhi GPS, tola itolo ita ba ginötö mofanö.
Hadia no öʼogunaʼö HP, komputer, mazui internet? Hadia döhö wökhöu me no öʼogunaʼö dalu-dalu sabölö sökhi? Hadia no irai ötörö göfa sihombo? Na noa, tola örasoi samösa hadia gunania waʼatua-tua nifalua niha gulidanö. Si ndruhu, faʼatua-tua niha gulidanö oya gunania ba waʼaurida.
FAʼATUA-TUA NIHA GULIDANÖ IADAʼA SO ZOʼAMBÖTA
Enaʼö itugu tedou waʼatua-tuara, ira sagatua-tua ba gulidanö andre lahaogö wamareso nösi si so ba gulidanö. Niha sonekhe ba fisika ba samazökhi bom lafareso hewisa lala wohalöwö atom. Gasa-gasa daʼö, niha sonekhe ba astrofisika laʼalui hadia zalua ba zi ngahönö fakhe si lalö, enaʼö tola aboto ba dödöra hewisa mböröta weʼaso mbanua siawa awö danö. Lahaogö sibai wangalui eluahania irugi ba zi lö ikhamö höröra wamaigi. Börö daʼö, faduhu dödöra wa so Lowalangi simane si no tesura ba Zura Niʼamoniʼö, ba faduhu dödöra wa tola lasöndra ia.
So ösa niha sonekhe ba satua-tua ba fisika si no tehöngö sabölö alawa fangera-ngera. Fao dödöra ba niwaʼö niha sotöi, Amir D. Aczel, yaʼia daʼö lamane ”faʼatua-tua si no lasöndra zangoromaʼö wa lö hadöi Lowalangi”. Duma-dumania, samösa niha sonekhe si no tehöngö imane ”me lö hadöi si tola mangoromaʼö faʼabölö Lowalangi ba zi sagörö ulidanö, daʼö dandra wa lö hadöi Lowalangi”. Ato niha sangumaʼö wa fefu nifalua Lowalangi andrö si so ba Zura Niʼamoniʼö ha ”fakelemusa” ba ”falimosa”.a
Tobali, fanofunia iadaʼa: Hadia no aboto ba dödö niha sagatua-tua sanandrösa ba gulidanö andre irege tola lahalö sambua gangetula? Fanemalinia löʼö. Hewaʼae monönö waʼatua-tua niha ba ginötö iadaʼa, hizaʼi, laʼila wa oya nasa zi lö aboto ba dödöra sanandrösa ba gulidanö zi lö ikhamö tödöra. Samösa niha satua-tua ba fisika sanöndra buala Nobel, Steven Weinberg, imane ’tebai aboto ba dödöda fefu hadia zalua ba zi sagörö ulidanö andre’. Profesor Martin Rees, Samösa satua-tua ba astronomi nifosumange moroi ba Inggris, isura, ”So danö böʼö si tebai ikhamö fangera-ngera niha”. Si ndruhunia, oya zi lö laʼila ira sagatua-tua ba ginötö iadaʼa, iʼotarai ba wondrege zide-ide irugi ba wa ebolo zi sagörö ulidanö. Duma-dumania:
Ira sagatua-tua lö ahori laʼila hadia zalua ba waʼauri. Duma-dumania, hewisa waʼatedou nono sawuyu bakha ba dalu. Fefu daʼa oi lö laʼila.
Ero sambua detik, moguna khöda nifotöi gravitasi. Hizaʼi, no si tobini daʼa khö ndra sagatua-tua ba fisika. Lö aboto ba dödöra hadia mbörö na mufazaumba bola ba dalu mbanua ifuli aekhu ba danö. Mazui, lö laʼila hana wa lö tebulö lala mbaŵa ba nahiania.
Ira sagatua-tua ba kosmologi no laʼerai arakhagö 95 persen zi lö laʼila si so ba dalu mbanua.
Oya nasa danö böʼö zi lö aboto ba dödö niha sagatua-tua. Hana wa moguna taʼila? Imane samösa niha sanura si no tehöngö, ”Abölö oya zi lö taʼila moroi ba niʼilada. Daʼö mbörö wa tola adöni dödögu ba waʼatua-tua niha andre irege omasido oya uʼila nasa. Daʼa zi tola mamokai fangera-ngeragu.”
Tobali, na öwaʼö dödöu no kala Zura Niʼamoniʼö ibeʼe faʼatua-tua niha gulidanö irege lö faduhu dödöu khö Lowalangi, angeraigö atö: Hewaʼae monönö waʼatua-tua niha ba ginötö iadaʼa, tobali lö fefu aboto ba dödöra sanandrösa ba gulidanö andre. Tobali, hadia sökhi na tatimbagö fefu zi lö ikhamö fangera-ngera niha sagatua-tua? Ba gafuriata mbuku si no tesura ba duho sanandrösa ba waʼatua-tua niha, Encyclopedia Britannica imane, ”Hewaʼae no töra 4.000 fakhe ba zi lalö no so waʼatua-tua niha gulidanö, oya nasa zi tobini khöda salua ba gulidanö andre, simane salua ba niha Mbabilona meföna”.
Ira Samaduhuʼö Yehowa lö lafaso niha ba wangaʼi angetula hadia zi faduhu dödöra. Mafarou dödömi enaʼö miʼoʼö goi-goi Zura Niʼamoniʼö andre, ”Yaʼaboto ba dödö niha fefu waʼebolo dödömi andrö.” (Filifi 4:5) Na so khöda waʼebolo dödö, ba fangide-ngideʼö, aboto ba dödöda wa Sura Niʼamoniʼö faoma faʼatua-tua si no lasöndra niha si ndruhunia lö faböʼö.
a Ato niha si lö omasi Sura Niʼamoniʼö börö wamahaʼö moroi ba gosali ba götö föna hegöi ba ginötö iadaʼa, duma-dumania faduhu dödöra wa ulidanö andre sambua angorudua moroi ba ngawalö nifazökhi Lowalangi mazui ifazökhi gulidanö andre önö ngaluo waʼara ero sara ngaluo 24 za.—Faigi kotak ”Sura Niʼamoniʼö ba Faʼatua-tua Niha Gulidanö”.