Si Bohou Ebua, Aroʼö Wamatimö
”Famati andrö . . . faʼafaduhu dödö ba ngawalö, hadia ia, si lö oroma.”—HEBERAIʼO 11:1.
1, 2. Hadia zasese lasofu-sofu ira samosumange Yehowa si bohou ebua, ba hadia mene-mene nibeʼe Zura Niʼamoniʼö?
SAMÖSA ono sekola imane khö samösa dalifusöda ira alawe ba Inggris, ”Talafo onekhö ndraʼugö na faduhu dödömö khö Lowalangi.” Isura samösa dalifusöda ira matua ba Jerman imane, ”Moloʼö wamahaʼö gurugu, waö-waö ba womböwöi ulidanö ha hikaya daʼö. Ba omasi ira na faduhu dödö fefu ndraono sekola ba evolusi.” Samösa dalifusöda ira alawe si bohou ebua ba Prancis imane, ”Tokea ndra gurugu ba zekola wa so nasa zi faduhu tödö ba Zura Niʼamoniʼö.”
2 Iadaʼa, ato niha zi lö faduhu tödö wa Lowalangi zomböi yaʼita. Na yaʼugö samösa si bohou ebua samosumange Yehowa, mazui awena öfahaʼö ndraʼugö sanandrösa khönia, tola manö manofu-nofu dödöu hewisa wamaduhuʼömö wa yaʼia andre Somböwöi yaʼita. Itolo ndraʼugö Zura Niʼamoniʼö ba wohaogö woʼangeraigö hadia zi no tarongo mazui hadia zi no tabaso ba hadia wanema linia. Imane Daromali Lowalangi, ”Baʼa-baʼa zi lö sökhi khöu wangenanö andrö.” Hewisa wa tola? Daʼö möi fanoloda ba wotimbagö fangera-ngera si lö atulö ba enaʼö itugu aro wamatimö khö Yehowa.—Baso Gamaedola 2:10-12.
3. Hadia nitutunöda ba duho daʼa?
3 Enaʼö itugu aro wamatida khö Yehowa, moguna aboto ba dödöda haniha ia. (I Tim. 2:4) Andrö, ba ginötö öbaso Zura Niʼamoniʼö mazui pulikasida, moguna öbatogö sabata ba angerönusi hadia zi no öbaso. Botogö ba dödömö hadia nibasomö. (Mat. 13:23) Na öfalua lala simane daʼa ba wamahaʼömö, tola öʼila hadia zangoromaʼö wa Yehowa Zomböi yaʼita ba moroi khönia Zura Niʼamoniʼö. (Heb. 11:1) Datatutunö hewisa wamaluada daʼa.
LALA BA WANGAʼAROʼÖ WAMATIMÖ
4. Hadia zi fagölö-gölö lafaduhusi tödö niha si faduhu tödö ba evolusi hegöi si faduhu tödö wa so zomböi? Ba hadia zi moguna tafalua?
4 Tola manö so zangumaʼö khömö, ”Faduhu dödögu ba evolusi börö me atulö daʼö moloʼö ndra sagatua-tua. Hewisa wa tola faduhu dödömö wa so Lowalangi hewaʼae lö hadöi niha si no irai mangila yaʼia?” Ato niha sangokhögö fangera-ngera simane daʼö. Sindruhusa wa tebai taʼila höröda Lowalangi mazui taʼila hewisa me ifazökhi hadia ia. (Yoh. 1:18) Hizaʼi, hewisa niha si faduhu tödö ba evolusi? Faduhu göi dödöra ba zi tebai laʼila höröra. Lö hadöi sagatua-tua mazui haniha manö si no irai mangila hewisa wa tefaböʼöni waʼauri fefu zi so ba gulidanö tebulö ira tobali tanö böʼö. Duma-dumania, lö irai so zangila hewisa mbaʼe tobali niha. (Yob. 38:1, 4) Andrö moguna taʼalui hadia zindruhunia, tahaogö taʼangeraigö, ba tahalö gangetula moroi ba niforomaʼö zindruhu andrö. Ato niha ”laʼila sa tödöra” wa so Lowalangi moroi ba ngawalö si so ba gulidanö. Ba daʼö ”oroma” wa yaʼia Zomböi, sabölö, hegöi safönu faʼahöli-höli dödö gamuatania.—Rom. 1:20.
Fanolo si no tehenaigö tobali fanolo khömö ba wanutunö hadia nifaduhusimö tödö ba niha böʼö (Faigi ngenoli si-5)
5. Hadia manö wanolo si no lahenaigö si möi fanolo khöda enaʼö itugu aboto ba dödöda sanandrösa ba niwöwöi?
5 Ba ginötö tafaigi gulidanö awö nösinia ba taʼangerönusi, tola aboto ba dödöda wa safönu faʼahöli-höli dödö wamazökhinia daʼö. ”Moroi ba wamati aboto ba dödöda” wa so zomböi, hewaʼae tebai taʼila höröda ia. Aboto ba dödöda wa iʼokhögö gamuata si sökhi sibai hegöi faʼatua-tua. (Heb. 11:3, 27) Tola itugu aboto ba dödöda sanandrösa ba niwöwöi na tabaso hadia si no lasöndra ira sagatua-tua. Tola taʼila daʼö duma-dumania ba video Keajaiban Ciptaan Menyingkapkan Kemuliaan Allah, brosur Benarkah Kehidupan Diciptakan? mbuku Asal Mula Kehidupan—Lima Pertanyaan yang Patut Direnungkan hegöi mbuku Apakah Ada Pencipta yang Mempedulikan Anda? Asase so wahuhuosa ba majalah Sadarlah! khö ndra sagatua-tua mazui ba niha böʼö, zanutunö hana wa faduhu dödöra khö Lowalangi iadaʼa. Ba duho ”Apakah Ini Dirancang?” iforomaʼö ngawalö sahöli-höli dödö moroi ba gurifö mazui tanö böʼönia si so ba gulidanö, hegöi lala nifalua ndra sagatua-tua ba woloʼö daʼö.
6. Hewisa wanolo si no tehenaigö tola möi fanolo khömö?
6 Imane samösa dalifusöda ira matua 19 fakhe ndröfinia si so Amerika Serikat sanandrösa ba zi dombua mbuku andrö, ”Sindruhu-ndruhu moguna khögu daʼa. No mewulu kali saʼae ufahaʼödo ba mbuku daʼö.” Isura samösa dalifusöda ira alawe si so Prancis, ”Ahöli-höli sibai dödögu ba duho ’Apakah Ini Dirancang?’ zangoromaʼö wa hadia manö nifazökhi niha sagatua-tua tebai lafagölösi ia ba niwöwöi sahöli-höli dödö ba gulidanö. Satua sangokhögö ono alawe si-15 fakhe ba Afrika Tanö ba Gaekhula imane, ”Si toʼölönia, duho si oföna ibaso onoma ba mbuku Sadarlah! yaʼia daʼö ’Wawancara.’” Mbuku daʼö tola möi fanolomö ba wangila wa so Zomböi, irege tola aboto ba dödömö ba tola ötimbagö wamahaʼö selungu. Itugu aro göi wamatimö hulö waʼa geu saro si lö muheu hewaʼae ilaʼu angi sabölö-bölö.—Yer. 17:5-8.
FAMATIMÖ BA ZURA NIʼAMONIʼÖ
7. Hadia mbörö wa omasi Lowalangi na öʼogunaʼö dödömö?
7 Hadia sala na manofu, ’Hadia mbörö wa faduhu dödögu ba niwaʼö Zura Niʼamoniʼö?’ Tatu manö löʼö. Lö omasi Yehowa na faduhu dödömö ha börö me ifalua niha böʼö daʼö. Omasi ia na öʼogunaʼö ’dödömö’ enaʼö öʼila Zura Niʼamoniʼö ba tola ösöndra fanema li si tefaudu wa moroi khönia mbuku andrö. Na itugu aboto ba dödömö hadia nösi mbuku andrö, itugu aro wamatimö. (Baso Roma 12:1, 2; I Timoteo 2:4.) Sambua lala enaʼö öʼila nösi Zura Niʼamoniʼö yaʼia daʼö na öfahaʼö ndraʼugö sanandrösa ba duho-tuho somasi öʼila.
8, 9. (a) Hadia manö duho-tuho zomasi lafahaʼö ira niha? (b) Hewisa tola latema mbua na laʼangerönusi hadia zi no labaso?
8 So niha somasi mamahaʼö yaʼia sanandrösa ba wamaʼeleʼö Zura Niʼamoniʼö. So göi zomasi mangalui hadia gamakhaita waö-waö nitutunö ba Zura Niʼamoniʼö ba nisura niha sagatua-tua, sejarawan, mazui arkeolog. Datahalö duma-duma ba I Moze 3:15. Daʼa wamaʼeleʼö sabölö moguna moroi khö Yehowa lö ara me no mamadaʼö Gadamo ba Khawa khönia hegöi ba lala wamatörönia. Ba wamaʼeleʼö si oföna andrö, aboto ba dödöda hewisa wangoromaʼö Mbanua Lowalangi wa no sabölö sökhi lala wamatörö Lowalangi, ba hewisa wangohorinia fefu wamakao. Hewisa tola öfahaʼö ndraugö ba I Moze 3:15? Sura ayati-ayati moroi ba Zura Niʼamoniʼö sanutunö hewisa waʼalua wamaʼeleʼö andre. Aefa daʼö alui hamega lasura ayati daʼö ba sura ia moloʼö ginötö wanura yaʼia. Na öfalua daʼö, tola öʼila wa hewaʼae faböʼö-böʼö ginötö waʼauri niha sanura Zura Niʼamoniʼö, hizaʼi fefu nisurara mangoromaʼö wa sindruhu-ndruhu atulö wamaʼeleʼö andrö. Daʼö zanolo yaʼugö irege tola fahudu dödömö wa nifatörö geheha niʼamoniʼö moroi khö Yehowa ira.—II Fet. 1:21.
9 Isura samösa dalifusöda ira matua ba Jerman, ”Hewaʼae so 40 ndra matua sanura Zura Niʼamoniʼö, ba auri ira ba ginötö si faböʼö-böʼö hegöi lö laʼila haniha nawöra sanura mbuku andrö, hizaʼi waö-waö nisura ba mbuku-buku Zura Niʼamoniʼö mameʼe khöda wanutunö sanandrösa ba Mbanua Lowalangi.” Samösa dalifusöda ira alawe ba Australia ifahaʼö ia ba mbuku Manuriaigö ba ifahaʼö ia wa moʼamakhaita Gowasa Fasa ba I Moze 3:15 hegöi khö Mesia.[1] (Faigi gonönöta.) Imane, ”Ba wamahaʼö daʼö awena aboto ba dödögu hewisa wa abölö Yehowa. Ahöli-höli dödögu börö me no ifaʼanö Yehowa Gowasa Fasa ba ndraono Gizaraʼeli sangoromaʼö hewisa alua wamaʼeleʼö andrö ba waʼauri Yesu. Irege ubato sabata ba uʼangerönusi hewisa waʼalua wamaʼeleʼö andre si fao faʼahöli-höli dödö!” Hadia mbörö wa tola irasoi simane daʼö? Börö me ihaogö iʼangeraigö hadia zi no ibaso irege aboto ba dödönia. Daʼa zanolo yaʼia ba wangaʼaroʼö wamatinia, ba itugu ahatö ia khö Yehowa.—Mat. 13:23.
10. Hewisa sindruhu nitörö sanura Zura Niʼamoniʼö möi fangaʼaro wamatida ba Zura Niʼamoniʼö?
10 Angeraigö wa latörö zindruhu ira niha sanura Sura Niʼamoniʼö. Lö ataʼu ira ba wangumaʼö hadia zindruhu hegöi ba wamalua daʼö. Si toʼölönia, ira sanura ba götö andrö lasura ha si sökhi sanandrösa ba mbanua hegöi samatörö yaʼira. Hizaʼi, ira samaʼeleʼö Yehowa tenga ha si sökhi manö nisurara, lasura göi si lö sökhi nifalua ndraono Gizaraʼeli hegöi nifalua razora. (II Nga. 16:9, 10; 24:18-22) Ba lasura göi zalara samösa hegöi ono mbanua Lowalangi tanö böʼö. (II Zam. 12:1-14; Mrk. 14:50) Imane samösa dalifusöda si bohou ebua ba Inggris ”Lö ato niha samalua sindruhu, irege itugu faduhu dödöda wa sindruhu-ndruhu moroi khö Yehowa Zura Niʼamoniʼö andre.”
11. Hewisa tola tasöndra wanuturu lala moroi ba Zura Niʼamoniʼö si möi mamaduhuʼö dödöda wa moroi khö Lowalangi Zura Niʼamoniʼö?
11 Ba ginötö latehegö tobali fanuturu lala ba waʼaurira Zura Niʼamoniʼö, tola larasoi howu-howunia. Daʼö zamaduhuʼö dödöra wa moroi khö Lowalangi Zura Niʼamoniʼö. (Baso Zinunö 19:7-11.) Isura samösa dalifusöda ira alawe si bohou ebua ba Jepang, ”Börö me maʼoʼö wamahaʼö ba Zura Niʼamoniʼö, sindruhu-ndruhu owua-wua dödöma ba nomo. Teʼosambuaʼö ndraʼaga, lö faʼudusa ba safönu faʼomasi waʼaurima.” Ibeʼe wanolo Zura Niʼamoniʼö ba niha sato enaʼö aboto ba dödöra wa so ösa zi lö tefaudu ba zi no lafaduhusi tödö. (Zin. 115:3-8) Ibeʼe göi wanuturu lala ba niha enaʼö laʼodaligö Yehowa, Lowalangi Fondrege Zabölö, ba ifabuʼu dötö nafö zi sökhi ba zi so föna. Hizaʼi, niha si lö mamaduhusi tödö Lowalangi sindruhunia no labaliʼö gulidanö andre tobali lowalangira. So göi zangumaʼö wa tola ibeʼe niha dötö nafö si sökhi ba zi so föna. Hizaʼi, na tafaigi hadia zi no lafalua iadaʼa, oroma wa lö mofozu nifaluara ba wangasiwai gabula dödö ba gulidanö andre.—Zin. 146:3, 4.
LALA WAHUHUOSADA BA NIHA
12, 13. Hewisa lala wahuhuosada ba niha sanandrösa ba womböwöi mazui ba Zura Niʼamoniʼö?
12 Ba ginötö fahuhuo ndraʼugö ba niha sanandrösa ba womböwöi mazui ba Zura Niʼamoniʼö, moguna oföna öʼila hadia nifaduhusinia tödö. Törö tödöu wa so ösa niha zamaduhusi tödö evolusi ba faduhu göi dödönia wa so Lowalangi. Moloʼö yaʼira, iʼogunaʼö evolusi ba womböwöi fefu hadia ia zi so ba gulidanö. Tanö böʼönia, faduhu dödöra wa atulö evolusi börö me lafahaʼö daʼö ba zekola. Ba so göi zi no mamöhöli mamaduhusi tödö Lowalangi börö me no afatö dödöra ba agama. Andrö, si föföna sofu hadia nifaduhusinia tödö ba hadia mbörö wa faduhu dödönia ba daʼö. Aefa daʼö haogö wamondro-ndrongo wanema li moroi khönia. Na öfalua daʼö, tola manö omasi ia mamondro-ndrongo hadia nifaʼemamö.—Tit. 3:2.
Haogö sofu hadia nifaduhusira tödö, aefa daʼö haogö wamondro-ndrongo wanema li moroi khöra
13 Na so zangumaʼö wa bodo sibai ndraʼugö börö me öfaduhusi tödö wa so Zomböi, hewisa wanemau li? Haogö andrö khönia enaʼö itutunö hewisa moloʼö yaʼia mböröta waʼauri. Tola öwaʼö khönia na moroi ba evolusi waʼauri, fefu ngawalö sauri si oföna moguna laʼoyaʼö mbotora samösa. Sindruhunia, moloʼö samösa profesor kimia, enaʼö tola laʼoyaʼö mbotora, lö tola löʼö moguna (1) guli mboto ba wolumöʼö yaʼia, (2) faʼatua-tua ba wanöndra hegöi ba wangogunaʼö faʼabölö, (3) data zotatugöi sikhala hegöi faʼatedounia, mazui (4) faʼatua-tua ba wangoyaʼö data andrö. Imane nasa, ”Ahöli-höli dödö niha me laʼila wa abua sibai lala wamazökhi faʼauri simane daʼö.”
14. Hadia wanutunö salio muʼila eluaha si tola öʼogunaʼö ba ginötö fahuhuo-huo sanandrösa ba womböwöi?
14 Ba ginötö fahuhuo-huo ita ba niha sanandrösa ba womböwöi, tola öʼogunaʼö wanema li salio muʼila eluaha niʼogunaʼö Waulo. Isura, ”Fefu nomo sa, ba so zotomo, ba samazökhi fefu, hadia ia, ba yaʼia Lowalangi.” (Heb. 3:4) Tatu manö, hulö simane sambua nomo, so niha zamazökhi ba zangehao yaʼia. Mendrua manö ba wangehaogö fefu ngawalö sauri, abölö abua ia moroi ba wamazökhi si sambua omo, sinangeania so zamazökhi ba sangehao yaʼia. Tola öʼogunaʼö publikasida. Samösa dalifusöda ira alawe fahuhuo ia khö samösa ono matua si bohou ebua si lö faduhu tödö wa so Lowalangi. Ibeʼe khönia dombua brosur sanandrösa ba womböwöi. Ba zi samigu aefa daʼö, imane si bohou ebua andrö, ”Iadaʼa, faduhu dödögu wa so Lowalangi.” Ibörögö ifahaʼö ia ba Zura Niʼamoniʼö, ba gafuriata tobali ia talifusöda.
15, 16. Fatua lö tatutunö wa moroi khö Lowalangi Zura Niʼamoniʼö, hadia zinangea tafalua? Ba hadia zinangea tatörö tödöda?
15 Na so samösa niha zi lö mamaduhusi tödö Zura Niʼamoniʼö, hewisa lala wanutunömö khönia? Simane famarou no mege, siʼoföna sofu hadia nifaduhusinia tödö. Alui hadia duho somasi ia. (Gamd. 18:13) Na omasi ia ilmu pengetahuan, beʼe duma-duma moroi ba Zura Niʼamoniʼö zangoromaʼö wa tefaudu nösinia ba ilmu pengetahuan. Na omasi ia sejarah, tutunö waö-waö si no lasura ba buku sejarah, ba foromaʼö khönia wa no ara tesura daʼö ba Zura Niʼamoniʼö fatua lö alua daʼö. Tanö böʼönia tola manö omasi ira lafondro-ndrongo na öforomaʼö ayati moroi ba Zura Niʼamoniʼö sanolo enaʼö sökhi lala waʼaurira, simane mene-mene si so ba Huhuo ba Hili.
16 Törö tödöu wa lö omasi ita fabuʼa-buʼa ba niha. Omasi ita na ohahau dödö niha ba ginötö fahuhuo ira khöda ba lafahaʼö ira ba Zura Niʼamoniʼö. Andrö, haogö ba wanofu khönia, ba fondro-ndrongo wanema linia. Haogö angenanöi ba ginötö öfatunö hadia nifaduhusimö tödö ba niha, mendrua manö na abölö atua niha andrö moroi khömö. Na öfosumange niha böʼö, tola manö lafosumange ndraʼugö göi. Ba ahöli-höli dödöra me laʼila wa no öhaogö öʼangeraigö hadia nifaduhusimö tödö hewaʼae awuyu-wuyu nasa ndraʼugö. Hizaʼi, na so niha somasi fabuʼa-buʼa mazui sangoʼaya yaʼugö, lö moguna ötema linia.—Gamd. 26:4.
SÖNDRA ZINDRUHU BA ZURA NIʼAMONIʼÖ BA AROʼÖ WAMATIU
17, 18. (a) Hadia zanolo yaʼugö ba wangaʼaroʼö wamatimö ba Zura Niʼamoniʼö? (b) Hadia wanofu nitutunöda ba wamahaʼö ba migu föna?
17 Te no taʼila wamahaʼö moroi ba Zura Niʼamoniʼö, hizaʼi lö ibönö daʼö enaʼö aro wamatida. Moguna taforege ba wangalui hegöi ba wanöndra sindruhu hulö simane wangalui girö-girö si tobini. (Gamd. 2:3-6) Sambua lala ba wangaʼaroʼö famatimö yaʼia daʼö na öbaso fefu nösi Zura Niʼamoniʼö. Tola öbaso ia ba zi döfi. Daʼö zanolo samösa satua samasui ba wangokhögö wahuwusa saro khö Yehowa me awuyu-wuyu ia. Imane, ”Sambua lala samaduhuʼö tödögu wa Zura Niʼamoniʼö andre Taromali Lowalangi yaʼia daʼö na ubaso nösinia. Sindruhu-ndruhu aboto ba dödögu waö-waö ba Zura Niʼamoniʼö si no uʼila iotarai me ide-ide ndraʼo.” Enaʼö aboto ba dödöu nibasomö, ogunaʼö wanolo si no tehenaigö ba li niʼilamö ba wangalui fanema linia. Simane Watchtower Library si so ba DVD, PERPUSTAKAAN ONLINE Manuriaigö, Indeks Publikasi Menara Pengawal, mazui Panduan Riset untuk Saksi-Saksi Yehuwa.
18 Satua, yaʼami zinangea mamahaʼö iraonomi sanandrösa khö Yehowa. Andrö, hewisa wanolomö ira ba wangokhögö famati saro khönia? Ba wamahaʼö ba migu fönada latutunö ngawalö lala si tola öfalua.
^ [1] (ngenoli si-9) Menara Pengawal, 15 mbaŵa si Felendrua 2013.