Ko e Eukarisi—Ko e Tau Tala Mooli ke he Aga Tuai

NE TAUTE tumau—he lagaloga he tau, he tau faahitapu, po ke he tau aho takitaha he tau tagata he lalolagi katoa e fakamanatuaga. Ne fakahigoa ai ko e mena galo he tua, ti tokologa ia lautolu ne taute ai ka e talahau kua nakai maama. Kua onoono ki ai ko e mena tapu ti eke foki mo mena fakamana.

Ko e fakamanatuaga ko e Eukarisi (Eucharist)—ko e vala ia he Mese (Mass) Katolika ka talahau he faifeau e fakamonuinaaga ke he falaoa mo e uaina ti uiina e fakapotopotoaga ke kai e Keriso he Fakaaueaga Tapu.a Ke lata mo e tau Katolika he talahau he Pope ko Benedict XVI, ko e fakamanatuaga nei “ko e mena aoga lahi mo e uho ke he tua ha mautolu.” Nakaila leva ia, ne fakamanatu he lotu e “Tau he Eukarisi” ko e vala he laliaga ke “liu fakamafuta hake mo e fakatupu ki mua e tua faka-Eukarisi.”

Ne tua malolō e tau Katolika ne taufetului mo e tua ha lautolu ke he aga tuai nei. Ma e fakatai, he esei ne nakai la leva he mekasini Time, ne tohi he fifine ne mailoga ko e Katolika fuata mauokafua: “Ko e heigoa ni e tau lekua ha mautolu ke he tau fakaakoaga faka-Katolika, kua pipiki agaia na mautolu ke he mena ne fakalataha a mautolu ke he tua faka-Katolika:ko e eketaha ha mautolu ke fakamanatu e Eukarisi.”

Ka ko e heigoa e Eukarisi? Kua lata kia he tau tutaki he Keriso ke fakamanatu ai? Kia manamanatu fakamua la tautolu ke he puhala aga tuai ne kamata mai e Eukarisi. Ti hagaaki a tautolu ke he hūhū aoga lahi: Fakaata mooli kia he Eukarisi e fakamanatuaga ne fakatū e Iesu Keriso ke teitei 2,000 tau i tuai?

Ko e Eukarisi mo e Kerisitenitome

Nakai uka ke kitia e kakano ne eke e Eukarisi mo mena fakamana. Ko e magaaho pauaki he fakamanatuaga ka taute e liogi faka-Eukarisi. He magaaho ia, hagaao ke he Catechism of the Catholic Church, “ko e malolō he tau kupu mo e tau gahua he Keriso, mo e malolō he Agaaga Tapu” ne taute e tino mo e toto ha Iesu mo “foakiaga tapuina.” Ka mole e kai he ekepoa e falaoa mo e inu e uaina, ne uiina e ia a lautolu ne tua fakamooli ke moua e Fakaaueaga, he kai ni he falaoa, po ke tino he Keriso.

Ne fakaako e Tapu Katolika kua faliu fakamana e falaoa mo e uaina ke he tino mo e toto a Keriso—ko e taofiaga ne fakahigoa ko e fakafaliuaga he uaina ke he toto. Ne tupu fakahaga e fakaakoaga nei, mo e kupu ne fakamaama fakamua mo e fakaatā ai ke fakaaoga he senetenari 13 aki. He vahā he Lotu Porotesano Fakafoou, ha ha i ai e tau vala pauaki he Eukarisi faka-Katolika ne totoko ki ai. Ne tiaki e Luther e taofiaga ko e fakafaliuaga he uaina ke he toto ha kua fiafia a ia ke he taofiaga na fio e tino mo e toto he Keriso ke he puke uaina mo e falaoa. Kua halavihi e veheaga. Ne fakaako e Luther ko e tau mena fakalataha e falaoa mo e uaina, ka e nakai faliu ke he tino mo e toto ha Iesu.

Fai magaaho he mole, ko e falu kehekeheaga hagaao ke he kakano he Eukarisi pihia foki mo e puhala mo e tumauaga he fakamanatuaga ia ne fakatū ke he tau lotu he Kerisitenitome. Ka e, he falu puhala he aga tuai nei ne tumau ke aoga lahi mahaki ke he tau lotu oti he Kerisitenitome. Fēfē e fakamanatuaga fakamua ne fakatū e Iesu?

Ko e Fakatūaga he ‘Kaiaga Afiafi he Iki’

Ne fakatū e ia ko Iesu “e kaiaga mena he Iki,” po ke Fakamanatuaga he mate haana. (1 Korinito 11:20, 24) Pete ia, ne fakatū kia e ia e aga tuai fakagalogalo ke maeke he tau tutaki haana ke kai e tino mo e inu e toto haana?

Ne mole laia e fakamanatu e Iesu e Paseka faka-Iutaia mo e fekau a Iuta Isakariota ke fano kehe, ko e aposetolo ne amanaki ke afo a ia. Ko Mataio, taha he tau aposetolo 11 ne ha ha i ai, ne talahau: “Ha ne kai mena a lautolu, ti toto ai e Iesu e areto, mo e fakaaue, ti tofitofi, mo e age ke he tau tutaki, kua pehe age, Kia toto a mo e kai; ko e haku a tino a enei. Kua toto foki e ia e kapiniu, mo e fakaaue; [Heleni, eu·kha·ri·ste΄sas] ti age ai e ia kia lautolu, kua pehe age, Kia inu ai a a mutolu oti kana; Ha ko e haku a toto a enei, ko e toto he maveheaga fou, kua fakamaligi mo e tau tagata tokologa ke fakamagalo aki e tau hala.”—Mataio 26:26-28.

Ma Iesu, mo e tau fekafekau oti he Atua, ko e ole ma e fakamonuinaaga ke he mena kai ko e puhala aga mau. (Teutaronome 8:10; Mataio 6:11; 14:19; 15:36; Mareko 6:41; 8:6; Ioane 6:11, 23; Gahua 27:35; Roma 14:6) Fai kakano nakai ke talitonu ko e foaki he tau fakaaueaga, ne taute foki e Iesu e mana, he fakatupu e tau tutaki haana ke kai e tino mo e toto haana?

“Kakano Anei” po ke “A Enei”?

Ne talahau he Tohi Tapu Niue e tau kupu a Iesu ke he puhala nei: “Kia toto a mo e kai; ko e haku a tino a enei,” mo e, “Kia inu ai a a mutolu oti kana; ha ko e haku a toto a enei.” (Mataio 26:26-28) Kua mooli foki ko e kupu Heleni e·stin΄, ko e vepi faka-Heleni “ke eke ai,” kua kakano mooli “a.” Ka e kakano foki e vepi taha ia ke “fakakite aki.” Fuluola ai, ke he loga e tau fufuta he Tohi Tapu, ko e vepi nei kua fa fakaliliu ai ko e “kakano” po ke “fakatai ki ai.”b Ne fakakite he vala tala e hako tonu he manatu. Tuga anei, ia Mataio 12:7, ko e kupu e·stin ne fakaliliu “kakano” i loto he tau liliuaga he Tohi Tapu: “Ane mai kua iloa e mutolu e kakano he kupu nai [Heleni, e·stin], Mena loto au ke he fakaalofa, ka e nakai ko e poa, po kua nakai fakahala e mutolu a lautolu nakai hala.”

Hagaao ke he mena nei, tokologa e tau pulotu fakalilifu he Tohi Tapu ne talia e kupu “a” ne nakai hakotika e fakaliliu he manatu ne talahau e Iesu he mena nei. Ma e fakatai, ne manamanatu a Jacques Dupont ke he aga fakamotu mo e kaufakalatahaaga ne nofo ai a Iesu mo e fakahiku ai ko e “puhala hako pauaki” he liliuaga he kupu kua lata ke pehē: “Ko e kakano anei he haaku a tino” po ke, “Kua hukui he mena nei e tino haaku.”

He ha puhala ni, ne nakai pehē a Iesu nukua kai mooli e tau tutaki haana ke he tino haana mo e inu e toto haana. Nakai pihia he ha? He mole e Fakapuke he vahā a Noa, he magaaho ne age he Atua e fakaatāaga ke kai e kakano he tau manu, ne takitaki fakahako he Atua e tagata ke nakai kai e toto. (Kenese 9:3, 4) Ne liu fatiaki e poakiaga nei ke he Fakatufono faka-Mose, ne kua omaoma katoatoa e Iesu. (Teutaronome 12:23; 1 Peteru 2:22) Ne omoomoi e tau aposetolo he agaaga tapu ke liu fakafoou e poakiaga ke nakai kai e toto, ne līlī agaia e fakatufono ia ki luga he tau Kerisiano oti. (Gahua 15:20, 29) To fakatū kia e Iesu e fakamanatuaga ke maeke he tau tutaki haana ke moumou e fakatufono tapu he Atua Mua Ue Atu? Nakai maeke!

Maaliali ai, mogoia, ne fakaaoga e Iesu e falaoa mo e uaina ko e tau fakamailoga. Ko e kakano, po ke hukui, he falaoa nakai fakaea e haana tino nakai agahala ka poa ai. Ne fakakite he uaina kula e toto haana to liligi ke lata “mo e tau tagata tokologa ke fakamagalo aki e tau hala.”—Mataio 26:28.

Ko e Kakano he Kaiaga Afiafi he Iki

Ne fakahiku e Iesu e fakamanatuaga fakamua he Kaiaga Afiafi he Iki aki e tau kupu nei: “Kia eke e mutolu e mena nai mo fakamanatuaga kia au.” (Luka 22:19) Kua lagomatai mooli he fakamanatuaga a tautolu ke manatu a Iesu mo e tau mena homo ue atu ne taute e ia he mate. Kua fakamanatu ki a tautolu ne taofi mau a Iesu ke he pule katoatoa he haana Matua, ko Iehova. Kua fakamanatu foki ki a tautolu e kakano he mate haana ko e tagata mitaki katoatoa, nakai fai agahala, ne foaki e Iesu “hana moui mo lukutoto ke hukui aki e tau tagata tokologa.” Kua hafagi he lukutoto e puhala ma e tokologa ke fakagahuahua e tua ke he poa haana ke tokanoa mai he agahala mo e ke moua e moui tukulagi.—Mataio 20:28.

Mua atu mogoia ko e kaiaga fakaaue e Kaiaga Afiafi he Iki. Ko lautolu ne putoia ai (1) ko Iehova ko e Atua, ne fakatokatoka ma e lukutoto, (2) ko Iesu Keriso, “ko e Punua mamoe he Atua” ne foaki e lukutoto, mo e (3) tau matakainaga fakaagaaga ha Iesu. He kai e falaoa mo e inu e uaina, ne fakakite he vala fakahiku kua fakalataha katoatoa a lautolu mo e Keriso. (Ioane 1:29; 1 Korinito 10:16, 17) Ne fakakite foki e lautolu ko lautolu he “maveheaga fou” ko e tau tutaki ha Iesu ne fakauku he agaaga. Ko lautolu hanei ka pule fakalataha mo Keriso ke he lagi ko e tau patuiki mo e tau ekepoa.—Luka 22:20; Ioane 14:2, 3; Fakakiteaga 5:9, 10.

Magaaho fe kua lata ke taute e Fakamanatuaga? Kua maaliali e tali he magaaho ne manatu e tautolu na fifili e Iesu e aho pauaki ke fakatū e fakamanatuaga nei—ko e Paseka. Ne fakamanatu he tau tagata he Atua he tau tau takitaha e aho ia, ko e Nisana 14 he tau kalena ha lautolu, ke molea e 1,500 e tau tau ke maeke ke fakamanatu e fakamouiaga mitaki lahi ne taute e Iehova ma e tau tagata haana. Maaliali ai, ne takitaki e Iesu e tau tutaki haana ke fakaaoga e aho taha ia ke fakamanatu e fakamouiaga mua ue atu ka taute he Atua he puhala he mate he Keriso. Ne o atu e tau tutaki mooli a Iesu ke he Kaiaga Afiafi he Iki he tau tau takitaha he aho ia ne tatai ke he Nisana 14 he kalena faka-Heperu.

Kua taute pihia kia e lautolu ha ko e manako ke he aga tuai? Lautonu ai, ko e tau mena haia ne futiaki e tokologa ke fakamanatu e Eukarisi. He talahau tuai he fifine ne tohia e esei he mekasini Time: “Fai mena ne fakahauhau lahi hagaao ke he fakalatahaaga ke he tau aga tuai he tau vahā kua mole ne taute he tau tagata tokologa.” Tuga e tokologa he tau Katolika he vahā nei, kua manako e tagata tohia nei ke taute e fakamanatuaga faka-Latini tuga fakamua. Ko e ha? Ne tohi he fifine: “Ne manako au ke logona e lologo he Mese ne uhu he vagahau ne nakai maama e au ha kua nakai fa fiafia au ke he mena ne logona e au he faka-Peritania.”

Ko e Tau Fakamoli a Iehova fakalataha mo e totou miliona ne fiafia, kua olioli e fakamanatuaga he Kaiaga Afiafi he Iki he vagahau ni ha lautolu ke he tau matakavi ne nonofo ai a lautolu. Ne fiafia a lautolu he holo ki mua e maama ha lautolu ke he kakano mo e uho he mate a Keriso. Ko e tau kupu mooli pihia kua latatonu ke manamanatu mo e fakatutala ki ai he tau katoa. Ne mailoga he Tau Fakamoli ko e taute he Fakamanatuaga ko e puhala mitaki lahi mahaki ke fakatumau e manatu he fakaalofa ue atu ha Iehova ko e Atua mo e haana Tama, ko Iesu Keriso. Kua lagomatai a lautolu ke “fakailoa atu ai . . . e matulei he Iki, ato haele mai a ia.”—1 Korinito 11:26.

[Tau Matahui Tala]

[Blurb he lau 21]

Fēfē e fakamanatuaga fakamua ne fakatū e Iesu?

[Fakatino he lau 22]

Ne fakatū e Iesu e Fakamanatuaga he mate haana

[Fakatino he lau 23]

Fakamanatuaga he mate a Iesu Keriso