Peteli i Brooklyn—100 Tau he Fakamauaga Tuai
KUA uho lahi mahaki e tau 1909 ma New York City. Ne kua hafagi e Queensboro Bridge, ti fakamatuuta e matakavi a Queens mo Manhattan, mo e hafagi e Manhattan Bridge, ti fakamatuuta foki a Manhattan mo Brooklyn.
Kua uho lahi foki e tau ia ma e Tau Fakamoli a Iehova. Fakamua atu, ko Charles Taze Russell, ko e pelesiteni he Watch Tower Bible and Tract Society, ko e fakatokatokaaga matafakatufono he Tau Fakamoli a Iehova, ne kitia kua maeke ke fakalaulahi e fakamatala he tala mitaki he Kautu he Atua. (Mataio 24:14) Ne talitonu a ia ko e hiki atu e tau matapatu he Sosaiete mai i Pittsburgh, Pennsylvania, ki Brooklyn, New York, ko e lakaaga aoga lahi ke taute pihia. Ko e tauteute ma e hikiaga kua kamata he 1908, ti hiki atu ai he mataulu he tau hake.
Ko e Ha ne Hiki ki Brooklyn?
Ko lautolu ne takitaki e gahua fakamatala he magahala ia kua iloa ko e fakamatala ke he tau lauga ne lolomi ke he tau nusipepa ko e puhala mitaki lahi ke folafola aki e kupu mooli he Tohi Tapu. Ti ko e tau 1908, ko e tau lauga faka-Tohi Tapu ha Russell he tau faahi tapu takitaha ne lolomi ke he 11 e nusipepa ne 402,000 e lagaki he katoa.
Pete ia, ne tohi e Russell: “Ko e tau matakainaga ne mahani mo e tau puhala he nusipepa . . . ne fakakite mooli ki a mautolu kaeke kua lolomi mai e tau lauga he tau faahi tapu takitaha he [taone lahi atu] to kaputia e tau lauga ke he tau faahi oti i United States; liga nakai katoa e tau ti totou teau e tau laupepa ne taute fakailoa tumau.” Ati kamata ai mogoia ke kumi e matakavi mitaki lahi mahaki ke fakalaulahi e gahua fakamatala.
Ko e ha ki Brooklyn? Pehē a Russell: “Ne fakahiku e mautolu oti, he mole e liogi ma e takitakiaga faka-Atua, ko Brooklyn, N.Y., kua lahi e puke tagata . . . ti talahaua ‘Ko e Taone he Tau Lotu’ [City of Churches], ti ko e tau kakano nei ati latatonu e matakavi ha mautolu mo lotouho mitaki ma e gahua helehele.” Kua fua mitaki e fifiliaga ia. Ke he magaaho kū ni, ne 2,000 nusipepa ne lolomi e tau lauga ha Russell.
Ko e fifiliaga mitaki lahi a New York ma e taha kakano foki. He 1909, ne fakatū tuai e tau la ofisa i Peritania Lahi, Sihamani, mo Ausetalia, mo e loga foki ka nakai leva ti fakatū. Ti kua pulotu mooli ke fakatū e tau matapatu he lalolagi he taone kua toka ai e uaafo, ne fakamatuuta e tau puhala tū loga mo e tau hala leluē mo e falu matakavi foki.
Ko e Ha ne Fakahigoa ko e Peteli?
Ne fakatū e tau matapatu fakamua he Watch Tower Bible and Tract Society he atu tau 1880, Allegheny (vala ha Pittsburgh mogonei), i Pennsylvania. Ne fakahigoa he magahala ia ko e Fale Tohi Tapu [Bible House]. He 1896, ne 12 e tagata ne gahua he fale nei.
He hiki atu ki Brooklyn he 1909, ne fakahigoa e fale foou ne nonofo e tau tagata gahua ko e Peteli.a Ko e ha ko e Peteli? Ko e fonua ne fakatau he Watch Tower Society he 13-17 Hicks Street, ne pule he akoako talahaua ko Henry Ward Beecher ti iloa ai ko e Peteli Beecher [Beecher Bethel]. Ne fakatau foki e kaina fakamua ha Beecher, ne tū he 124 Columbia Heights. Ne talahau he fufuta he The Watch Tower ia Mati 1, 1909: “Kua liga kehe lahi mooli e lata ia mautolu ke moua e Peteli Beecher tuai ti ofo foki he moua e kaina fakamua haana. . . . Ko e kaina foou to fakahigoa e mautolu ko e ‘Peteli,’ mo e ofisa foou mo e fale fono, ‘Ko e Faituga Brooklyn [The Brooklyn Tabernacle]’; to hukui he tau higoa nei e ‘Fale Tohi Tapu.’”
He vahā nei, ko e tau fale lalahi i Brooklyn mo e ua foki e matakavi i New York State, ko Wallkill mo Patterson, ne ha ha i ai e tau fale nonofo, lolomiaga, mo e tau ofisa, ne fakahigoa ko e Peteli. Ha ha i ai mogonei e tau kaina Peteli he lalolagi katoa ke he 113 e motu. Ne molea e 19,000 fekafekau ne gahua ai, hane lagomatai ke tufatufa e tau vala tala Tohi Tapu.
Feleveia Mafanatia ke he Tau Tagata Ahiahi
Ne fakatapu e tau fale nei ia Ianuari 31, 1909. Ko e Aho Gofua, ia Sepetema 6, 1909, ko e Aho Fakafeleveia he tau tagata ahiahi ke he Peteli. Totou teau e tau tagata Fakaako Tohi Tapu, ko e higoa he Tau Fakamoli a Iehova he magahala ia, ne ahiahi atu ke kitekite e fale. Tokologa ia lautolu ne o mai fakahako he fonoaga Kerisiano ne taute i Saratoga Springs, kavi ke he 320 e kilomita ke he faahi tokelau ha New York City. Ne fakafeleveia e Charles Taze Russell e tau tagata ahiahi.b
Ne matutaki ke feleveia fiafia ke he tau tagata ahiahi ke he Peteli. He tau tau takitaha ne molea e 40,000 tagata ne ahiahi ke kitekite e tau fale i Brooklyn. Kua matutaki e Peteli i Brooklyn ke taute e matagahua aoga lahi he fakalaulahi e tau gahua he Kautu a Iehova, ke monuina ai e tau tagata tokologa.
a Ko e kupu Heperu “Peteli” ne kakano ko e “Fale he Atua.” He Tohi Tapu, ko Peteli ko e taone talahaua i Isaraela. Ko e taone ni ha Ierusalema ne totoku tumau.
b Ma e falu vala tala he fakamauaga tuai, kikite e tohi Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom, lau 718-723, ne taute fakailoa he Tau Fakamoli a Iehova.