Moua Mai “E Tau Vahega Oti Kana he Mahani Mitaki”
“Ko e fua he maama kua ha ha i ai e tau vahega oti kana he mahani mitaki.”—EFESO 5:9, NW.
1, 2. Ko e heigoa e ua e matakau ne gahuahua tali mai he tau vaha i tuai, mo e kehekehe fefe ha laua a tau tutuaga he vaha nei?
HE MOLE atu e totoko i Etena, he ono afe tau kua mole, mo e liu foki he mole e Fakapuke he vaha ia Noa, ne vevehe e tau tagata ke he ua e matakau, po ke tau fakatokatokaaga, ko e taha kua tanaki mai ia lautolu ne fakamakamaka ke fekafekau ki a Iehova, ko e taha ko lautolu ne mumui ki a Satani. Gahuahua agaia nakai e tau fakatokatokaaga nei? Gahuahua agaia moli a lautolu! Ne talahau he perofeta ko Isaia e tau matakau ua nei mo e talahau mai tuai ha laua a tutuaga he vaha ha tautolu: “Kitiala, to ufitia e lalolagi ke he pouli kikio, to ufitia foki e tau motu ke he pouli; ka to haele hake a Iehova ki luga hau, mo e lilifu hana to kitia ai ki luga hau.”—Isaia 60:1, 2.
2 E, ko e kehekehe he tau fakatokatokaaga ua nei kua tuga ni e lahi he pouli kikio mo e maama. Kua tuga ni e ata he maama, to futiaki mai aki e tagata ne galo e puhala he pouli kikio, ti ko e maama mai he kikila ha Iehova ke he lalolagi pouli nei kua futiaki mai aki e tau miliona ha lautolu ne loto hako ke he fakatokatokaaga he Atua. Tuga ne tutaki atu a Isaia pehe: “To o mai e tau motu kehe [ko e tau mamoe kehe] ke he hau a maama, ko e tau patuiki [ko e tau hakega fakauku he Kautu] foki to o mai a lautolu ke he kikila he hāu a hake.”—Isaia 60:3.
3. Ko e heigoa e tau puhala kua fakakiteaki he tau Kerisiano e lilifu a Iehova?
3 Fakakite fefe he tau tagata ha Iehova e lilifu a Iehova? Ko e taha mena, kua fakamatala e lautolu e tala mitaki ne fakatu he Atua, ko e Kautu he lagi. (Mareko 13:10) Ka e mua atu mai he mena ia, kua fifitaki e lautolu a Iehova, ko ia ko e takitaki fakamaama he mahani mitaki, ti ko e mena haia ne futiaki mai he tau puhala ha lautolu e tau tagata mahani molu ke he maama. (Efeso 5:1) Ne pehe a Paulo: “Ha kua pouli kikio a mutolu fakamua, ka ko mutolu he magaaho nei ko e maama he tutaki atu mo e Iki. Kia o fano a tuga e tau fanau he maama.” Ne tutaki atu e ia: “Ko e fua he maama kua ha ha i ai e tau vahega oti kana he mahani mitaki mo e tututonu mo e kupu moli. Kia taute fakahako moli e tau mena kua talia he Iki; mo e kia fakaoti e fakalatahaaga mo lautolu ke he tau gahua kua nakai fai fua ka ko e tau gahua he pouli kikio.” (Efeso 5:8-11, NW) Ko e heigoa e kakano ne pehe ai a Paulo ko e “tau vahega oti kana he mahani mitaki”?
4. Ko e heigoa e mahani mitaki, mo e kitia fefe ke he Kerisiano?
4 Tuga he fakakite mai he vala tala fakamua ha tautolu, ko e mahani mitaki ko e fua po ke tuaga he mahani ne homo ue atu e mitaki, mo e mahani mea. Ne pehe a Iesu ko Iehova ni hokoia ne mitaki e mea katoatoa. (Mareko 10:18) Ka e taha e mena, ko e puhala haia, ke fifitaki aki he Kerisiano a Iehova ke taute e mahani mitaki ha ko e fua ia he agaga. (Kalatia 5:22) Ko e talahauaga ke he a·ga·thosʹ, ko e kupu Heleni ma e “mitaki,” Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words ne pehe: “Kua fakamaama mai e [ia] kaeke kua mitaki hana mahani po ke takitakiaga, to aoga ia e hana fua ka moua.” Ko e Kerisiano ka fakagahuahua e mahani mitaki to moua ua ai e mahani mitaki mo e taute e mitaki. (Fakatatai Teutaronome 12:28.) To vihiatia foki e ia e tau mena ne totoko ke he mahani, “ke he tau gahua kua nakai fai fua ka ko e tau gahua he pouli kikio.” Ko e tau puhala kehekehe kua maeke ke fakakiteaki he Kerisiano e mahani mitaki he hana mahani, ko e ‘tau vahega mahani mitaki’ ne talahau e Paulo. Ko e heigoa e falu he tau mena nei?
“Kia Taute Tumau e Mitaki”
5. Ko e heigoa taha vahega he mahani mitaki, mo e ko e ha kua lata he Kerisiano ke tauteute e mena ia?
5 Ne hagaao a Paulo he mena nei ke he taha he tau vahega totonu he hana tohi ke he tau tagata Roma. Ko e vagahau ke fakalilifu ke he “tau pule malolo ne mua,” ne pehe a ia: “Ti kua manako kia a koe ke nakai fai matakutaku ke he pule malolo? Kia taute tumau e mitaki mo e to moua mai ai e fakaheke ki a koe.” Ko e “mitaki” ne haga a ia ki ai ko e omaoma ke he tau matafakatufono mo e tau fakatokaaga he tau pule malolo he lalolagi. Ko e ha e Kerisiano kua lata ai ke fakalilifu ke he tau mena nei? Ko e kakano ke ua totoko atu mo e tau pule ke he tau mena kua nakai aoga, ti hao he fakahala mo e—ko e mena ne mua atu e aoga—ke maeke ke tumau e manamanatuaga mea ki mua he Atua. (Roma 13:1-7, NW) Ha kua taofi mau hana a omaoma pauaki ki a Iehova, kua ‘fakalilifu’ he Kerisiano ‘e patuiki,’ he nakai totoko ke he tau pule malolo ne fakaata he Atua ko Iehova ke fakagahua. (1 Peteru 2:13-17) He puhala nei kua kitia ai ko e tau Kerisiano ko e tau katofia mitaki, tau tagata mitaki he kautu, mo e tau fakafifitakiaga mitaki.
Manamanatu Atu ke he Falu
6. (a) Ko e heigoa taha fua he mahani mitaki? (e) Ko hai ne talahau i loto he Tohi Tapu kua lata ki ai ha tautolu a manamanatuaga?
6 Ne fakakite e Iehova hana mahani mitaki ha kua foaki e ia ma e tau tagata oti he lalolagi e “tau uha mai he lagi . . . mo e tau tau ke tupu ai e tau fua.” Kua fua mai e mena nei ha ko e ‘puke he tau mena kai mo e fiafia’ mo e fakakite mai a ia ko e Atua manamanatu fakamoli. (Gahua 14:17) Kua maeke ke fifitaki e tautolu a ia ke he mena nei, ke fakakite ha tautolu a manamanatu atu ma e falu he tau puhala ikiiki mo e tau puhala lalahi. Pauaki ma hai? Kua hagaao pauaki a Paulo ke he tau momotua, ko “lautolu kua gahua kia mutolu, mo e pule kia mutolu ke he tau mena he Iki, mo e tomatoma atu kia mutolu.” Kua vagahau fakamakamaka a ia ke he tau Kerisiano ke “fakahelehele fakalahi a lautolu mo e fakaalofa, ha ko e tau gahua ha lautolu.” (1 Tesalonia 5:12, 13) To taute fefe e tautolu e mena nei? Ke kau fakalataha katoa mo lautolu—tuga ke gahua auloa ke he tau gahua aoga kua lata he Fale he Kautu. Ha kua ataina tumau a tautolu ke o atu ke he tau momotua kaeke ke manako lagomatai, kua nakai lata ia tautolu ke manamanatu fakatepetepe. Ka kua lata, ko e heigoa ni e tau puhala ne maeke ia tautolu, ke lali a tautolu ke fakamama hifo e kavega he tau leveki mamoe gahua uka nei, mo e tokologa foki ia lautolu na ne ha ha i ai e tau kavega magafaoa ne lafi atu ke he ha lautolu a tau gahua he fakapotopotoaga.
7. Ko e heigoa e tau puhala kua maeke ke fakakiteaki ha tautolu a tau manamanatuaga ma e tau fuakau?
7 Ko e tau fuakau kua lata lahi foki ke manamanatu a tautolu ki ai. Ko e poakiaga pauaki he Matafakatufono ha Mose ko e: “Kia tu a koe ki mua hana kua ulu hina, kia fakalilifu atu foki ki mua he tagata motua, mo e matakutaku ke he hau a Atua; ko au ko Iehova.” (Levitika 19:32) Fakakite fefe e manamanatuaga nei? Liga tua lata ke manako e tau fuata ke gahua ke lagomatai a lautolu ke fakatau e tau fakatau po ke taute falu gahua fa mahani. Kua maeke he tau momotua foki ke fakaati ko e fai tagata motua nakai ne lata ke lagomatai ke ta mai he tau feleveiaaga. He tau fonoaga, kua lata he tau fuata malolo takitaha ke ua fepakaki he fakatepetepe ke o fakaave ki mua he tau fuakau o fakatuai, kua lata foki ke fakauka kaeke kua fakatuai e tagata motua ke nofo he nofoaga po ke moua he mena kai. Ko e tau mena oti nei kua lata tonu ke taute ke fakakiteaki ha tautolu a manamanatu ma e falu.
8. Fakakite fefe e tautolu e manamanatuaga ke he taha matakau pauaki kua lata kua fakakite mai he Tohi Tapu?
8 Kua talahau mai foki he salamo e taha vahega kua lata ke manamanatu ki ai: “Uhoaki e tagata kua manatu ke he tagata nofogati.” (Salamo 41:1) Na liga mukamuka ke manamanatu kaeke ko e tagata talahaua po ke muhu koloa, ka e kua kaeke ko e tagata tokolalo po ke mativa? Ne tuhi mai he taha tagata ne tohi e Tohi Tapu ko Iakopo, ke fakakite e manamanatuaga tatai ke he tau mena nei, ko e kamatamata a ia ke he mahani tututonu mo e fakaalofa Kerisiano ha tautolu. Kia eketaha a tautolu ke kautu he kamatamata nei ha ko e manamanatu atu ke he tau tagata oti pete ni ko e heigoa ha lautolu a tau tutuaga.—Filipi 2:3, 4; Iakopo 2:2-4, 8, 9.
“Tumau ke he Fakaalofa Hofihofi Noa”
9, 10. Ko e ha kua lata ai he tau Kerisiano ke fakaalofa hofihofi noa, mo e maeke fefe ke fakakite e vahega he mahani mitaki nei?
9 Ko e falu he tau vahega he mitaki lahi kua kitia mai he falu he tau fakatai a Iesu. Ko e taha he tau fakatai nei, ne talahau e Iesu, ko e tagata Samaria ne moua e tagata tane kua kaiha hana tau koloa, ti keli fakakelea, mo e fakatokaveli a ia he puhalatu. Ne o atu loa e tagata Levi mo e ekepoa he tagata pakia, ka e fakatikai ke lagomatai a ia. Ka e tu e tagata Samaria mo e lagomatai a ia, kua lahi mahaki hana lagomatai mai he mena kua amaamanaki ki ai. Ko e tala nei ne fakahigoa tumau ko e fakatai ke he Samaria Mahani Mitaki. Ko e heigoa e vahega he mahani mitaki ne fakakite he tagata Samaria? Ko e fakaalofa hofihofi noa. Ko e magaaho ne huhu a Iesu ke he hana tau tagata ne fanogonogo, ke fakakite la ko hai ha lautolu ne eke mo katofia he tagata ne pakia, kua tonu tuai e tali ne moua: “Ko ia ne fakaalofa atu kia ia.”—Luka 10:37.
10 Ko e tau Kerisiano fakaalofa hofihofi noa kua fifitaki e lautolu a Iehova, ko ia ne talaage a Mose ke he fanau Isaraela: “(Ha ko Iehova hau a Atua, ko e Atua fakaalofa a ia), nakai tiaki e ia a koe, ti nakai fakaotioti ai e ia a koe, ti nakai nimo foki kia ia e maveheaga mo e hau a tau matua, ne omonuo ai a ia kia lautolu.” (Teutaronome 4:31) Ne fakakite e Iesu ko e lauia fefe a tautolu he fakaalofa hofihofi noa he Atua: “Hanai, kia hofihofi noa ha mutolu a fakaalofa, tuga ne hofihofi noa e fakaalofa he Matua ha mutolu.” (Luka 6:36) Ti fakakite fefe e tautolu e fakaalofa hofihofi noa? Tuga he fakakite he fakatai ha Iesu, ko e taha puhala, ke mautali ke lagomatai ha tautolu a tau matakainaga, pete ni he hagahaga kelea po ke nakai fakalavelave mai ki a tautolu. Ko e tagata mitaki to nakai fakatikai e ia e matematekelea he matakainaga hana kaeke kua ha ha i ai a ia he tuaga kua lata ke taute taha mena ki ai.—Iakopo 2:15, 16.
11, 12. Hagaao ke he fakatai a Iesu ke he tau tupa, ko e heigoa ne lafi atu ke he fakaalofa hofihofi noa, mo e fakakite fefe e tautolu e mena nei he vaha nei?
11 Ko e taha he tau fakatai a Iesu ne fakakite, ko e mahani mitaki he fakaalofa hofihofi noa kua lafi ki ai e mautali ke fakamagalo atu ke he falu. Ne talahau e ia e tupa ne kaitalofa hogofulu e tau afe he tau taleni ke he hana iki. Ha kua nakai maeke ia ia ke totogi, ne ole e tupa ke he iki ke fakaalofa hofihofi noa, ti fakamagalo noa mo e totonu he iki hana e kaitalofa lahi mahaki ia ko e 60,000,000 e tau tenari. Ka kua fano e tupa mo e moua taha tupa ne kaitalofa ki a ia taha ni e teau he tau tenari. Ko e tupa nakai fakaalofa hofihofi noa nei ne fakamagalo, kua liti e ia e tupa ne kaitalofa ki a ia ke he fale puipui ato totogi oti e ia e tupe ne ole. Kua maama mitaki, ko e tupa ne nakai fakaalofa hofihofi noa ko e tagata nakai mitaki, ti ko e magaaho ne logona ai he iki e mena ne tupu, ne manatu e ia hana a mahani kelea.—Mataio 18:23-35.
12 Kua tatai ni a tautolu mo e tuaga ia he tupa kua fita he fakamagalo. Ko e matapatu he poa ha Iesu, kua fakamagalo tuai e Iehova e kaitalofa lahi mahaki ia ko e hala ne fakamau a tautolu ki ai. Ko e moli ni mogoia, kua lata a tautolu ke mautali ke fakamagalo atu ke he falu. Ne pehe mai a Iesu kua lata ke mautali a tautolu ke fakamagalo atu ke “laga fitugofulu kua taki fitu” po ke nakai fai kaupaaga. (Mataio 5:7; 6:12, 14, 15; 18:21, 22) Ko e mena ia, to nakai lautaki tumau e Kerisiano fakaalofa hofihofi noa ke he tokotoko he tau manatu kona. To nakai tokaloto tumau e ia e kelea po ke nakai talia ke liu ke vagahau ke he matakainaga Kerisiano ha ko e tau manamanatuaga kelea ne tokaloto. Ko e nakai fai fakaalofa hofihofi noa pihia, nakai ko e fakamailoga he Kerisiano mahani mitaki.
Fiafia ke Foaki Fakalahi mo e Fakamokoi
13. Ko e heigoa foki taha mena ne lafi atu ke he mahani mitaki?
13 Kua fakakite foki e mahani mitaki he fiafia ke foaki fakalahi mo e mahani fakamokoi. Ko e taha tauteaga, ne hau e taha fuata ki a Iesu ke fakatonu. Ne pehe a ia: “Ko e akoako mitaki na e, ko e heigoa e mena mitaki ke eke e au ke moua ai e au e moui tukulagi?” Ne tala age a Iesu ki a ia, kua lata ia ia ke tokamata tumau e tau poakiaga he Atua. E, ko e omaoma ke he tau poaki a Iehova ko e taha fua he mahani mitaki. Ne manatu e fuata kua fita he taute fakamitaki e ia e mena ia. Kua maama mitaki ke he hana tau katofia kua fita a ia he tuga e tagata mitaki, ka e taha e mena he manatu e ia, ko e fai mena agaia ne toe. Ti pehe a Iesu: “Kaeke ke manako a koe kia katoatoa hau a mahani mitaki, kia fano a koe mo e fakafua atu hau a tau mena, ti age ke he tau nonofogati, ati moua ai e koe e tau koloa loga ke he lagi; ati hau a, mo e mui mai kia au.” (Mataio 19:16-22) Ne fano kehe e fuata mo e momoko. Ko ia ko e tagata loga lahi e tau koloa. Ane mai ke mui tua a ia ke he fakatonu atu ha Iesu, a po kua fakakite e ia kua nakai velevele mena a ia. Mo e kua taute foki e ia e gahua mitaki ko e nakai lotokai mo e fiafia ke foaki fakalahi fakamoli.
14. Ko e heigoa e fakatonuaga mitaki ne tuku mai tokoua e Iehova mo Iesu hagaao ke he foaki fakalahi?
14 Ne fakamakamaka a Iehova ke he tau Isaraela ke fiafia ke foaki fakalahi. Tuga a nei, kua ne totou e tautolu: “Kia foaki age ni e koe [ke he hau a tau katofia nonofogati], ti aua neke ta age e koe mo e mamahi he hau a loto; ko e tau mena ia ni ke fakamonuina ai e Iehova, hau a Atua a koe ke he hau a tau gahua oti, mo e tau mena oti ni ke eke ai hau a tau lima.” (Teutaronome 15:10; Fakatai 11:25) Ne ole fakamakamaka mai foki a ia ko Iesu Keriso ke fiafia ke foaki fakalahi: “Kia foaki atu e mutolu, ti foaki mai ai kia mutolu; to foaki mai e lautolu ke he tapulu ha mutolu ko e fafatiaga mitaki, kua fofota mo e lulululu ai, ke puke mo e puā ki tua.” (Luka 6:38) Ko e falu mena foki, ko Iesu ko e tagata fiafia ke foaki fakalahi. Ko e taha tauteaga, ne fakatoka pauaki e ia e taha magaaho ke okioki fakatote ai. Ne kumi he moto tagata e mena ne nofo ai a ia mo e o mai ki a ia. Ha kua fiafia a Iesu ke foaki fakalahi, ne nimo e ia e okioki mo e fakaaoga e ia a ia ma e moto tagata. Fakamui, ne fakakite e ia e mahani fakamokoi ne mua atu e mitaki he foaki e tau mena kai ma e moto tagata tokologa ia.—Mareko 6:30-44.
15. Ne fakatu fefe he tau tutaki ha Iesu e fakafifitakiaga mitaki lahi mahaki ke he fakakiteaga he ke foaki fakalahi?
15 Ko e fakamoli ke he fakatonuaga a Iehova mo e ha Iesu, kua tokologa e tau tutaki ha Iesu ne mua atu e fiafia ke foaki fakalahi mo e fakamokoi. Ko e tau aho fakamua he fakapotopotoaga Kerisiano, kua lahi e numela ha lautolu ne o mai ke fakamanatu e Penetekoso he tau 33 V.N., ne logona e fakamatalaaga he tau aposetolo, ti tali tonu a lautolu. Ne nonofo hifo a lautolu he oti e kai mena ke maeke ke fakaako atu foki kua teitei oti ha lautolu a tau koloa fakaaoga. Ko e mena ia, ne fakafua atu ai he tau tagata tali tonu he matakavi ia ha lautolu a tau koloa mo e foaki fakaalofa e tau tupe ke lagomatai aki ha lautolu a tau matakainaga fou ke maeke ia lautolu ke fakatumau fakamitaki ke he tua. Ko e fiafia ha a ia ke foaki fakalahi!—Gahua 4:32-35; kikite foki ke he Gahua 16:15; Roma 15:26.
16. Talahau falu puhala ne maeke ia tautolu he vaha nei ke fakamokoi mo e ke foaki fakalahi.
16 Ko e vaha nei, ko e fiafia ke foaki tuga ha Keriso pihia ni ne kitia ai ke he tau Kerisiano ne foaki fakaalofa e tau magaaho mo e tau tupe ke he tau fakapotopotoaga tata ha lautolu mo e pihia foki ke he gahua fakamatala he lalolagi katoa. Ne fakamoli e mena nei ha ko e ha lautolu a foaki mena lagomatai ke he tau matakainaga ne matematekelea mai he tau mena tutupu po ke tau felakutaki. Ne fakakite ai ha kua leveki fakalahi he leveki he takaiaga he hana ahiahi tumau. Po ke fiafia ke foaki fakalahi ke he tau “tama tane kua nakai fai matua tane” (mo e tau tama fifine nakai fai matua tane) ke uiina a lautolu ke fakafiafia auloa mo e fakaako Tohi Tapu he magafaoa mo e falu a magafaoa Kerisiano foki, ko e mahani fakamokoi foki e mena nei, ko e fakakiteaga he mahani mitaki Kerisiano.—Salamo 68:5, NW.
Talahauaga he Kupu Moli
17. Ko e ha e vagahau he kupu moli he vaha nei kua eke ai mo foliaga?
17 Ko e magaaho ne fakamaama ai e Paulo e fua he maama, ne tutaki e ia e mahani mitaki mo e tututonu mo e kupu moli, ti kua hako ke pehe ko e kupu moli ko e taha vahega he mahani mitaki. Ko e tau tagata mitaki kua nakai talahau tala pikopiko. Ka e taha e mena, ko e talahau he kupu moli ko e foliaga pauaki he vaha nei ha ko e pikopiko ko e aga kua kaputia. Tokologa e tau tagata takitokotaha ne pikopiko ka fakapuke ha lautolu a tau tukuhau he tau. Ko e tau tagata gahua ne pikopiko ke he tau gahua ha lautolu ne taute. Ko e tau fanau aoga ne pikopiko mo e kaiha he ha lautolu a tau fakaakoaga mo e tau kamatamata. Ko e tau tagata fakatugahua ne pikopiko he tau magaaho ka taute ai e tau maveheaga fakatugahua. Ko e tau fanau ne pikopiko a lautolu ke hao mai he fakahala. Ko e tagata fati tala pikopiko ke moumou aki e tau higoa mitaki he falu.
18. Kitekite fefe a Iehova ke he tau tagata pikopiko?
18 Ko e pikopiko ko e mena vihiatia ki a Iehova. Ko e falu he ‘tau mena fitu’ ne vihiatia e ia “ko e alelo pikopiko” mo e “ko e tagata fakamoli mena fakavai, kua vagahau mo e pikopiko.” (Fakatai 6:16-19) “Mo lautolu oti kua pikopiko” kua tohi ai fakalataha mo lautolu ne loto lolelole, ko lautolu ne keli tagata, mo lautolu ne feuaki to nakai fai mena ke nonofo ai a lautolu he lalolagi fou he Atua. (Fakakiteaga 21:8) Ko e taha mena foki, kua tala mai he fakatai ki a tautolu: “Ko ia kua fano mo e mahani hakohako kua matakutaku a ia kia Iehova; ka ko ia kua mahani keukeu kua fakavihia e ia a ia.” (Fakatai 14:2) Kua keukeu e tau puhala he tagata pikopiko. Ko e mena ia, ko e tagata pikopiko kua fakakite fakamoli e vihiatia ki a Iehova. Ko e kelea ha a ia he manatu ia! Kia talahau tumau e tautolu e kupu moli, pete ni he hoko a tautolu ke he akonaki po ke matematekelea he nakai fai tupe. (Fakatai 16:6; Efeso 4:25) Ko lautolu ne talahau e kupu moli kua fifitaki a Iehova, “ko e Atua he kupu moli.”—Salamo 31:5, NW.
Tauteute e Mahani Mitaki
19. Ko e heigoa ne kitia he lalolagi he falu a magaaho ne fakakiteaki e fakaheke ke he Tufuga?
19 Ko e falu a mena gahoa ni a nei he tau vahega he mahani mitaki kua lata he Kerisiano ke tauteute. Ko e moli ko e tau tagata he lalolagi ne fakakite ni e lautolu e mahani mitaki ke he taha fafatiaga. Ko e falu kua fakamokoi, tuga ka fakamaama, ka ko e falu kua fakaalofa hofihofi noa. Moli, ko e mena ne taute aki e fakatai ke he Samaria Mahani Mitaki ke kehe lahi e mitaki ha kua talahau e Iesu e tagata nakai ko e Iutaia ne fakakite e fakaalofa hofihofi noa, ka e nakai pihia e tau momotua he fakapotopotoaga Iutaia. Ko e mena foaki fakaalofa moli a nei ke he Tufuga he tagata ke fakahoko mai agaia e tau aga pihia ke he falu a tagata pete he ono e afe tau nakai mitaki katoatoa kua mole atu.
20, 21. (a) Ko e ha e mahani mitaki Kerisiano ne kehe mai ai he ha mahani mitaki ne kitia e tautolu he tau tagata he lalolagi? (e) Tauteute fefe he Kerisiano e mahani mitaki, mo e ko e ha kua lata ai ia tautolu ke fakamakamaka ke taute pihia?
20 Ka e taha e mena, ko e mahani mitaki he tau Kerisiano kua molea ki mua, nakai ko e taha fua noa ni kua liga ha ha ia lautolu po ke nakai fai. Ko e fua kua lata ia lautolu ke tauteute ke he hana tau fahi oti, ha kua eke a lautolu mo tau tagata fifitaki ke he Atua. Ka e maeke fefe e mena nei? Kua tala mai he Tohi Tapu ki a tautolu ke kua maeke a tautolu ke fakaako e mahani mitaki. “Fakaako mai ki a au e mahani mitaki” ko e liogi he salamo ke he Atua. Fakaako fefe? Ne tutaki atu e ia: “Ha kua talia fakatonu e au hāu a tau poaki.” Ne lafi atu foki e ia: “Kua mitaki a koe, ti kua mahani mitaki a koe; kia fakaako e koe au ke he hāu a tau fakatufono.”—Salamo 119:66, NW; Salamo 119:68.
21 E, kaeke ke fakaako e tautolu e tau fakatufono a Iehova mo e omaoma ki ai, to tauteute e tautolu e mahani mitaki. Kia manatu tumau ko e mahani mitaki ko e fua he agaga. Kaeke ke kumi e tautolu e agaga ha Iehova he fakalatahaaga, he tau liogi, mo e fakaakoaga Tohi Tapu, to lagomatai mai moli a tautolu ke tauteute e fua nei. Ko e taha mena foki, kua mua atu e malolo he mahani mitaki. Kua maeke foki ke pule ke he tau agaga kelea. (Roma 12:21) Ko e felauaki tonu ha a ia mogoia, ke taute e tautolu e mitaki ki a lautolu oti, mua atu ke he tau matakainaga Kerisiano ha tautolu. (Kalatia 6:10) Kaeke ke taute pihia e tautolu, to ha ha i ai fakalataha a tautolu mo lautolu ne fiafia lahi ke he “fakahekeaga mo e lilifu mo e mafola” ne mavehe mai “kia lautolu oti kua gahua ma e mitaki.”—Roma 2:6-11, NW.
Maeke Nakai ia Koe ke Tali?
◻ Maeke fefe a tautolu ke taute tumau e mitaki mo e fakalilifu atu ke he tau pule malolo ne mua?
◻ Ko hai foki he falu, kua lata ki ai ha tautolu a manamanatuaga?
◻ Ko e heigoa e tau puhala ne fakakiteaki he fakaalofa hofihofi noa a ia?
◻ Ko e heigoa e tau gahua he fiafia ke foaki fakalahi mo e fakamokoi kua fakamailogaaki e tau Kerisiano he vaha nei?
◻ Maeke fefe e mahani mitaki ke tauteute?
[Fakatino he lau 14]
Ko e manamanatuaga ma e falu ko e fua he mahani mitaki
[Fakatino he lau 17]
Ha ko e Faiaoga Mua ue Atu, ko Iesu ne foaki fakalahi e ia a ia