Ko e Aho ne ‘Huhunu Tuga ne Gutuumu’
“Kitiala, ko e hoko mai ne fai e aho ke huhunu ai tuga ne gutuumu.”—MALAKI 4:1.
1. Ko e heigoa e tau huhu ne malagaki mai ia Malaki 4:1?
HE MAGAHALA he tau aho fakamui nei, kia fiafia a lautolu ne fifili e Iehova e tau higoa ke tohia he tohi fakamanatu hana. Ka e kua a lautolu ne kaumahala ke moua e monuina ia? Pete ni ko e tau pule po ke tau tagata noa, to lauia fefe a lautolu kaeke ke fakavihiatia atu a lautolu ki a lautolu ne fakapuloa e Kautu he Atua mo e ha lautolu a fekau? Kua vagahau a Malaki ke he aho he fakalagoaga. He Mal veveheaga 4, kupu 1, ne totou e tautolu: “Ha ko e mena, kitiala, ko e hoko mai ne fai e aho ke huhunu ai tuga ne gutuumu; ti eke ai mo gutugutu saito a lautolu oti kua fakatokoluga, katoa mo lautolu oti kua eke e mahani kelea; to huhunu ai foki a lautolu ke he aho ko e hoko mai ne fai, kua pihia mai a Iehova Sapaota, ti nakai toe ai ma lautolu taha vaka akau po ke taha la akau.”
2. Ko e heigoa e fakatino kua ta he fakafiliaga a Iehova ne foaki mai e Esekielu?
2 Kua fakatatai aki foki he falu a perofeta e fakafiliaga a Iehova ke he tau motu ke he velagia he gutuumu. Kua lata tonu ha e Esekielu 22:19-22 mo e fakafiliaga he Atua ke he matakau ha Kerisitenitome ne tiaki taofiaga! Kua totou ai: “Kua pehe mai e vagahau he Iki ko Iehova, kua eke a mutolu oti mo otaota he tau lapatoa, ko e mena ia, kitiala, to fakapotopoto e au a mutolu oti . . . Tuga he fakapotopoto ai e lautolu e tau ario, mo e tau apa kula, mo e tau lapatoa, mo e tau pili, mo e tau apa hina ki loto he gutuumu, ke uulo ai e afi kia liliu ai mo pukevai; to fakapotopoto pihia e au a mutolu ke he haku a ita mo e haku a ita lahi, mo e tuku ai e au a mutolu ke liliu ai a mutolu mo pukevai. To fakapotopoto ai e au a mutolu, mo e uulo ai e au e afi he haku a ita kia mutolu, ti liliu mo pukevai a mutolu ki loto ia ia. Tuga he faliu mo pukevai e ario ki loto he gutuumu, to liu mo puke vai pihia a mutolu foki i loto ia ia; ti iloa ai e mutolu ko au ko Iehova kua liligi atu e au haku a ita lahi ki loto ia mutolu.”
3, 4. (a) Ko e heigoa e talahauaga fakatupua ne kua taute he matakau akoako? (e) Ko e heigoa e fakamauaga fakavihiatia lahi he tau lotu?
3 Ko e fakataiaga malolo lahi moli! Ko e matakau akoako ne kua nakai fakaaoga e higoa a Iehova, mo e vagahau kelea foki ke he higoa tapu ia, kua lata ke fehagai mo e aho ia he fakafiliaga. He fakatokoluga, ne talahau e lautolu to fakatu e lautolu mo e ha lautolu a kautaha fakapolitika e Kautu he Atua he lalolagi, po ke kua taute foki e lalolagi mo nofoaga kua lata ma e Kautu.
4 Ko e tau Kerisitenitome tiaki taofiaga kua fakalataha ai mo e tau pule fakapolitika ke tau e tau felakutaki kelea lahi. Kua fakamau he tau tala tuai ko e Kautau Fakalotu he tau vaha lotouho, ko e uhu ke huhu he Fakafiliaga Sepania, ko e Tauaga Tolugofulu e Tau Tau ne moumou a Europa he senetenari 17 aki, mo e Tauaga Sepania he atu tau 1930, kua tau ai ke taute a Sepania ke nakai haofia ma e Lotu Katolika. Ko e fakamaligi toto ne mua atu kua hoko mai mo e tau felakutaki ne ua he ha tautolu a senetenari, he magaaho ne tau ai e tau Katolika mo e tau Porotesano he latau he tau tagata oti, mo e keli foki e tau tagata talitonu ha lautolu mo lautolu foki he falu a lotu. Nakai la leva lahi ia, kua ha ha ai e tau kelipopoaga he vahaloto he tau Katolika mo e tau Porotesano i Ailani, he vahaloto he tau matakau lotu i Initia, mo e vahaloto he tau matakau lotu i Iukosalavia tuai. Ko e tau lau tohi he fakamauaga tala tuai he tau lotu kua toto foki ha ko e mamateaga he tau afe he tau fakamoli tua fakamoli a Iehova.—Fakakiteaga 6:9, 10.
5. Ko e heigoa e fakafiliaga ka hoko ke he lotu fakavai?
5 Kua mautali ai a tautolu ke fakaaue atu ke he fakafiliaga tonu he fakaotiotiaga ka hoko mai ki a Papelonia Lahi mai ia Iehova, ko e kautu he lotu fakavai, fakalataha mo e hana a tau tagata lagomatai. Ko e fakaotiotiaga nei kua fakamaama mai ia Fakakiteaga 18:21, 24: “Kua lagaaki foki he taha agelu malolo e maka tuga ne makaholo lahi, mo e liti ke he tahi, kua pehe atu, To liti hifo fakalahi pihia a Papelonia ko e māga lahi, ti nakai tuai kitia ni. Kua moua foki ia koe e toto he tau perofeta mo e tau tagata tapu, mo lautolu oti ne kelipopo ke he lalolagi.”
6. (a) Ko hai ka eke mo gutugutu saito, mo e ko e ha? (e) Ko e heigoa e fakamoliaga ne ha ha i ai ma lautolu ne matakutaku ki a Iehova?
6 Ke he taha magaaho, ko e tau fi oti he mahani tututonu, mo lautolu ne pipiki atu ki a lautolu, to “eke ai mo gutugutu saito.” To vela e aho a Iehova ke he vahaloto ha lautolu ke tuga e gutuumu. “Ti nakai toe ai ma lautolu taha vaka akau po ke taha la akau.” Ke he aho ia he fakafiliaga, ko e fanau ikiiki, po ke tau la akau, to taute atu ai mo e fakafiliaga tonu hagaao ke he fuafuaaga a Iehova ke he ha lautolu a tau vaka akau, ko e tau mamatua ha lautolu, ne leveki e fanau nei. Ko e tau mamatua mahani kelea to nakai fai ohi ke fakatumau aki e tau puhala kelea ha lautolu. Ka ko lautolu ne fakagahuahua e tua ke he tau maveheaga he Kautu a Iehova to nakai lutulutu. Ati tomatoma mai ia Heperu 12:28, 29: “Kia fakaaue ai a tautolu, kia fekafekau ai a tautolu ke he Atua mo e fakafiafia kia ia, mo e maimaina, mo e matakutaku. Ha ko e Atua ha tautolu ko e afi puhopuho haia.”
Ko e Atua Vale ka Iehova?
7. Taute fefe e fakaalofa a Iehova ke hu atu ke he hana a fakafiliaga?
7 Kua pehe ka e mena nei ko e vale a Iehova, ko e Atua taui kelea? Mamao mai he mena ia! Ia 1 Ioane 4:8, ne talahau he aposetolo e fakaveaga he kupu moli: “Ko e Atua ko e fakaalofa a ia.” Ti, he 1Io 4 kupu 16 ne pehi atu e ia, he talahau: “Ko e Atua, ko e fakaalofa a ia; ko e tagata kua nofo mo e fakaalofa, kua nofo a ia ki loto he Atua, ko e Atua foki ki loto ia ia.” Ha ko e fakaalofa hana ma e tau tagata ne finagalo e ia ke fakamea e lalolagi nei mai he tau kelea oti. Kua fakapuloa mai he Atua fakaalofa, hofihofi noa ha tautolu: “Kua moui au, nakai fiafia au ka mate e tagata mahani kelea, ka kia liu mai a ia ne mahani kelea he tau mahani hana mo e moui ai; liliu ā, kia liliu kehe ā a mutolu he tau mahani kelea ha mutolu; ka kua fia mamate he ha a mutolu?”—Esekielu 33:11.
8. Pehi mai fefe e Ioane e fakaalofa, ka e fakakite foki a ia mo tagata he pakulagi?
8 Kua laga loga e hagaao a Ioane ke he a·gaʹpe, ko e matapatu fakaalofa, mai he falu ne tohia Evagelia ne tolu ka tuku fakalataha, ka e ia Mareko 3:17, kua fakamaama a Ioane ko e ‘tagata he pakulagi.’ Ha ko e agaga mai ia Iehova ne tohia ai he tagata he pakulagi e tau fekau he apokalifa he tohi fakahiku he Tohi Tapu, ko e Fakakiteaga, ne kua fakakite mai a Iehova ko e Atua ne fakahoko foki e fakafiliaga tonu. Kua puke e tohi nei he tau kupu fakafili, tuga e “holiaga vine lahi he ita he Atua,” “tau kapiniu he ita a Iehova,” mo e “ita lahi he Atua hana e malolo oti kana.”—Fakakiteaga 14:19; 16:1; 19:15.
9. Ko e heigoa e tau talahauaga ne talahau e Iesu hagaao ke he tau fakafiliaga a Iehova, mo e kua fakamoli fefe e tau perofetaaga hana?
9 Ko e ha tautolu a Iki ko Iesu Keriso, “ko e fakatai he Atua nakai kitia,” kua fakapuloa fakamalolo e fakafiliaga a Iehova he magaaho ne nofo a ia he lalolagi nei. (Kolose 1:15) Ke fakatai ki ai, kua ha ha i ai e tau matematekelea ne fitu ia Mataio veveheaga 23 ne fakapuloa fakatonu e ia ke he tau tagata lotu fakatupua he vaha hana. Ne fakaoti e ia e fakafiliaga fakahala ia mo e tau kupu nei: “Ierusalema na e, Ierusalema na e, ko koe ne kelipopo e tau perofeta, mo e taulitimaka a lautolu ne fakafano atu kia koe, kua lagaloga he manako au ke fakapotopoto hau a tau fanau, tuga ne moa kua fakapulupulu hana tau punua ki lalo hifo he hana tau tapakau; ka e nakai mafai a mutolu! Kitiala kua toka atu kia mutolu ha mutolu a fale kua moumou.” Tolugofulu ma fitu e tau tau he mole, ne fakahoko he matakautau Roma e fakafiliaga i lalo he Pule he Matakau Tau ko Tito. Ko e aho matakutaku lahi, kua fakaperofeta ke fakamoli aki e aho matakutakuina lahi ke he tau mena ne iloa he tau tagata oti—ko e aho a Iehova, nakai leva to hoko mai.
Kikila Mai “e La”
10. Tamai fefe he ‘La he tututonu’ e olioli ke he tau tagata he Atua?
10 Fakailoa e Iehova to fai ka hao he aho hana. Hagaao a ia ki a lautolu nei ia Malaki 4:2, he talahau: “Ka ko mutolu kua matakutaku ke he haku a higoa, to hake kia mutolu e La ko e tututonu; ha ha i ai foki ke he hana tau tapakau e mena ke fakamalolo ai.” Ko e La ia he tututonu ko Iesu Keriso ni nakai fai foki. Ko ia ko e “maama [fakaagaga] he lalolagi.” (Ioane 8:12) Kikila atu fefe a ia? Kua tu hake a ia mo e fai fakamalolo he tau tapakau hana—fakamua ko e fakamalolo fakaagaga, ne kua moua foki e tautolu he vaha nei, ti, ke he lalolagi fou ka hoko mai, ko e fakamaulu fakatino he tau tagata he tau motu oti. (Mataio 4:23; Fakakiteaga 22:1, 2) Ke fakataitai, tuga ne talahau e Malaki, ko lautolu ne fakamaulu “to o atu foki . . . mo e hopohopo tuga ne tau punua povi mai he fale povi” ne kua fakatoka mai la ia he pa. Ko e olioli ha foki ka moua e lautolu ka fakaliu tu mai ne kua fakatu mai mo e amaamanakiaga ke hohoko atu ke he mitaki katoatoa he tagata!
11, 12. (a) Ko e heigoa e fakahikuaga ne fa e fakatalitali ma e tau tagata kelea? (e) “Taholi [fefe he tau tagata he Atua] a lautolu ne mahani kelea”?
11 Ka e, kua e tau tagata kelea? Ia Malaki 4:3, ne totou e tautolu: “Ti taholi ai e mutolu a lautolu ne mahani kelea; ha ko e mena to eke a lautolu mo efuefu i lalo he tau aloalohui ha mutolu ke he aho kua kotofa ai e au, kua pihia mai a Iehova Sapaota.” He leveki ai e tau tagata ne fakaalofa ki a ia, to tafitafi fakamea he ha tautolu a Atua-Toa e lalolagi mai ia lautolu ko e tau fi pule kelea, he fakaotioti ai a lautolu. To taofi ai a Satani mo e hana a tau temoni.—Salamo 145:20; Fakakiteaga 20:1-3.
12 Nakai fai vala e tau tagata he Atua ke he fakaotiotiaga ha lautolu ne mahani kelea. Ka e, ‘taholi [fefe e lautolu] a lautolu ne mahani kelea’? Taute fakataitai e lautolu e mena nei he fakalataha atu ke he fakamanatuaga he kautuaga lahi. Kua fakamaama mai he Esoto 15:1-21 e fakamanatuaga pihia. Kua mui mai he fakaotiaga a Farao mo e hana a tau kau ke he Tahi Kula. He fakamoliaga ia Isaia 25:3-9, ko e uta kehe “ha lautolu ne favale” ka muitua ki ai e kaiaga he kautuaga ne matutaki mo e maveheaga he Atua: “To fakaoti tukulagi e ia e mate; to holoholo kehe foki he Iki ko Iehova e tau hihina mata mai he tau mata oti; to uta kehe foki e ia e mena ke mā ai hana motu ke he lalolagi oti ni; ha kua vagahau mai ai e Iehova. To pehe ke he aho ia, Kitiala, ko e ha tautolu a Atua hanai; . . . ko Iehova hanai ne tatali a tautolu kia ia; ti fakamomoui e ia a tautolu; ko Iehova hanai ne tatali a tautolu kia ia; to fiafia a tautolu mo e olioli ke he hana fakamouiaga.” Kua ha ha he mena nei e olioli, nakai ko e taui kelea po ke fakafiufiu ke he kaumahala he taha, ka ko e fiafia he kitia e higoa a Iehova kua fakatokoluga mo e lalolagi kua fakamea ma e nonofoaga he kaufakalatahaaga he tau tagata.
Ko e Polokalama Fakaakoaga Mua Ue Atu
13. Ko e heigoa e fakaakoaga ka ha ha he “lalolagi fou”?
13 Ia Malaki 4:4, kua fakatonutonu ke he tau Iutaia ke ‘manatu e fakatufono a Mose.’ Ti he aho nei kua lata ia tautolu ke muitua ke he “fakatufono a Keriso,” tuga ne fakakite mai ia Kalatia 6:2. Ko lautolu ne hao mai i Amaketo to nakai fakauaua to foaki ki ai e tau fakaakoaga ne fakave ke he fakatufono nei, mo e to liga tohia e tau mena nei he “tau tohi” he Fakakiteaga 20:12 ka hafagi he magaaho he liu tu mai. Ko e aho mua ue atu ha a ia he mogoia he fakaako a lautolu ne fakaliu tu mai he mamate ke mumuitua ke he puhala he moui he “lalolagi fou”!—Fakakiteaga 21:1.
14, 15. (a) Kua fakakite mai fefe a Elia he vaha fou nei? (e) Ko e heigoa e matagahua ne fakamoli he vahega Elia?
14 Ko e fakalaulahiaga a ia he gahua fakaakoaga ne hagaao a Iehova ki ai, tuga ne fakamau ia Malaki 4:5: “Kitiala, to fakafano atu e au kia mutolu e perofeta ko Elia, ka e nakaila hoko mai e aho a Iehova, ne mua ue atu mo e matakutakuina.” Ko hai a Elia ia he vaha fou nei? He fakakite mai ia Mataio 16:27, 28, he hagaao ke he hana “hau ke he hana kautu,” ne pehe a Iesu: “Ha ko e mena to hau e Tama he tagata fakalataha mo e hana tau agelu mo e lilifu he hana Matua; ati taui ai e ia takitaha ke lata mo e hana gahua.” Ono e aho he mole, i luga he mouga mo Peteru, Iakopo, mo Ioane, “ati faliu ai a ia ki mua ha lautolu, kua kikila mai hana fofoga tuga ne la, kua hinavake mai foki hana tau tapulu tuga ne maama.” Ko ia tokotaha ni ka he fakakiteaga nei? Nakai, ha kua “kitiala, kua fakakite mai a Mose mo Elia kia lautolu, kua fevagahauaki a lautolu mo ia.”—Mataio 17:2, 3.
15 Ko e heigoa e kakano he mena nei? Kua tuhi atu ki a Iesu ne kua perofeta mai ko Mose Mua Ue Atu he magaaho he hana a hau ke fakafili. (Teutaronome 18:18, 19; Gahua 3:19-23) To fakalataha mogoia a ia mo Elia he vaha fou nei ke taute e gahua aoga lahi, ko e fakamatalaaga he tala mitaki he Kautu ke he lalolagi oti ato hoko mai e aho matakutakuina lahi ha Iehova. He fakamaama e gahua a “Elia” nei, ne talahau ia Malaki 4:6: “To fakamafoki ai e tau loto he tau matua ke he fanau, mo e tau loto he fanau ke he ha lautolu a tau matua; neke fina atu au, mo e ta ai e au e motu ke he malaia.” Ti kua fakakite ai a “Elia” ko e vahega fekafekau fakamoli mo e loto matala he tau Kerisiano fakauku he lalolagi, ne kua kotofa he Iki, ko Iesu, ke pule ke he Hana a tau koloa. Kua putoia e mena nei ke foaki ki a lautolu ne tua e “tau mena kai [fakaagaga kua lata] ke he tau magaaho.”—Mataio 24:45, 46.
16. Ko e heigoa e tau fua fiafia ne tupu mai he tau gahua he vahega Elia?
16 He lalolagi katoa he vaha nei, kua kitia e tautolu e tau fua mitaki he polokalama fagai ia. Ko e mekasini Ko e Kolo Toko, ne lolomi ke 16,100,000 e fufuta tohi takitaha ke he 120 he tau vagahau, mo e 97 ne kua lomi fakailoa ke he magaaho taha, kua fakapuke e lalolagi mo e “tala mitaki nai he kautu.” (Mataio 24:14) Ko e falu a tohi ke he tau vagahau loga kua fakaaoga ke he tau puhala kehekehe he gahua fakamatala mo e fakaakoaga he Tau Fakamoli a Iehova. Ko e vahega Elia, ko e fekafekau fakamoli mo e loto matala, kua mataala ke foaki fakaloga ma lautolu oti ne “manamanatu ke he tau mena fakaagaga kua lata ma lautolu.” (Mataio 5:3, NW) Ke lafi ki ai, ko lautolu ne talia e amaamanakiaga he Kautu nei mo e gahua ki ai ka o atu ke he kaufakalatahaaga mitaki lahi he lalolagi katoa. Kua fakafeleveia ai e moto tagata “mai he tau motu oti, mo e tau faoa, mo e tau tagata kehekehe, mo e tau vagahau kehekehe.” (Fakakiteaga 7:9) He magaaho ka kautu ai e gahua nei ke he mena ne manako a Iehova ki ai, ti to hoko mai e fakaotiaga he hana aho matakutakuina lahi.
17. To hoko mai a fe e aho matakutakuina a Iehova?
17 To hoko a fe e aho matakutakuina ia ki a tautolu? Kua tali mai he aposetolo ko Paulo: “Ko e aho he Iki, to hoko mai ia ke tuga e kaiha ke he po; Ha ko e mena ka pehe a lautolu [liga ke he puhala kehe], Kua mafola, kua nakai haofia, ti hokotia fakalutukia ai a lautolu he mahaikava, tuga ne mamahi fanau ke he fifine kua fatu, ti nakai fakai ke hao a lautolu.”—1 Tesalonia 5:2, 3.
18, 19. (a) Kua fakapuloa fefe e ‘mafola mo e nakai haofia’? (e) To moua he tau tagata a Iehova e lagomatai a fe?
18 Ko hai a “lautolu” he perofetaaga nei? Ko lautolu ko e tau takitaki fakapolitika ne talahau ko e maeke ia lautolu ke ati hake e fakatokaaga fou ke kaufakalataha, mai he tau valavala ikiiki he lalolagi vale nei. Ko e ha lautolu a tau koloa ne mua ue atu, ko e Tau Kautaha he Tau Motu mo e Tau Motu Kaufakalataha, kua kaumahala ke he mena nei. Tuga ne talahau tuai mai he perofeta a Iehova, ke he mogonei foki kua ‘pehe age a lautolu, Kua monuina, kua monuina; ka e nakai fai monuina.’—Ieremia 6:14; 8:11; 14:13-16.
19 Ka e he magaaho nei, kua fakauka e tau tagata he Atua ke he pehiaaga mo e tau favaleaga he lalolagi nakai mahani Atua nei. Ka e to nakai leva, tuga ne talahau mai ia 2 Tesalonia 1:7, 8, to moua e lautolu e lagomataiaga he “fakakite mai e Iki ko Iesu mai he lagi, fakalataha mo e tau agelu he hana malolo, Ke he afi puhopuho, ke taui atu kia lautolu kua nakai iloa e Atua, mo lautolu kua nakai omaoma ke he vagahau mitaki he Iki ha tautolu ko Iesu Keriso.”
20. (a) Ko e heigoa ne perofeta e Sefanaia mo Hapakuka hagaao ke he aho ‘huhunu tuga ni e gutuumu’? (e) Ko e heigoa e fakatonuaga mo e fakamaloloaga ne foaki mai he tau perofetaaga nei?
20 To hoko vave mai a fe e magaaho ia? Tokologa ia tautolu kua leva e fakatali. Ka e ke he taha fahi, ko e tau numela loga mai ia lautolu ne mahani molu ka hao mai, kua tali e ogo ne moua ia Sefanaia 2:2, 3: “Kia kumi e mutolu a Iehova . . . kia kumi e mutolu e mahani tututonu, kia kumi e mutolu e mahani molu, po ke galo nakai a mutolu ke he aho he ita a Iehova.” Ti, moua mai ia Sefanaia 3:8 e tomatomaaga: “Ko e mena ia kia tatali mai a mutolu kia au, kua pihia mai a Iehova, ke hoko atu ke he aho ke matike atu ai au ke he tau mena ne fofo he tau; ha ko e mena tonu kia au ke fakapotopoto ai e tau motu kehe, ke tutuuta ai e tau kautu, kia liligi atu e au ki luga ha lautolu haku a ita, ko e haku a ita lahi oti ni; ha ko e mena to fakaoti ai e lalolagi oti ni ke he afi he haku a ita tafuā.” Kua teitei hoko mai tuai e fakaotiaga! Iloa e Iehova to nakai hiki he aho mo e matahola ia e fakaholoaga hana. O mai a a tautolu ke fakauka fakaeneene. “Ha kua tuku mai e fakakiteaga mo e hana tau aho ne kotofa, kua alumaki foki a ia ke hoko ke he fakahikuaga, to nakai pikopiko a ia; pete he fakamule mai a ia, ka kia tatali atu ki ai; ha ko e mena to hoko mai ni, nakai mule mai.” (Hapakuka 2:3) Kua tata lahi mai tuai e aho matakutakuina a Iehova. Kia manatu, to nakai mule e aho ia!
Ko e Puhala Liu Fakamanatu:
◻ To lauia fefe a lautolu ne pule mo e tau tagata noa he aho matakutakuina a Iehova?
◻ Ko e faga Atua fefe a Iehova?
◻ Ko e faga fakaakoaga fe ne kua fakamaama ma e tau tagata a Iehova?
◻ Tomatoma mai fefe e tau perofeta he Atua ki a tautolu ha ko e tata lahi he fakaotiaga?
[Fakatino he lau 15]
He magahala he Fakafiliaga Sepania kua toko loga ne kua uhu ke huhu he lotu Katolika
[Credit Line]
The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck