Kau Leveki Fakateokarasi he Vaha Kerisiano
“Ke lata mo e pule totonu hana . . . kia fakamaopoopo ai e ia e tau mena oti kia Keriso . . . ko e tau mena ha he lagi katoa mo e tau mena ha he lalolagi.”—EFESO 1:9, 10.
1, 2. (a) Kua taute fefe e fakalatahaaga he “tau mena ha he lagi,” ne kamata he 33 V.N.? (e) Ne fakatata fefe he tau Kerisiano fakauku e agaga ha Mose mo Elia tali mai he 1914?
KO E fakamaopoopo nei he “tau mena ha he lagi” kua kamata he 33 V.N., he magaaho ne fanau mai e “Isaraela he Atua.” (Kalatia 6:16; Isaia 43:10; 1 Peteru 2:9, 10) He mole atu e senetenari fakamua V.N., ne fakatuai hifo e fakamaopoopoaga ha kua tupu lalahi atu e tau tagata tiaki taofiaga “tau titania” ne to e Satani mai he tau Kerisiano moli (ne ui e Iesu ko e “tau saito”). Ka e he hoko mai e “vaha ke fakahiku,” ne liu foki kitia he tau tagata e Isaraela moli he Atua mo e he 1919 kua kotofa ai ke he tau mena oti ha Iesu.a—Mataio 13:24-30, 36-43; 24:45-47; Tanielu 12:4.
2 He magahala he felakutaki fakamua he lalolagi, ne taute he tau Kerisiano fakauku e tau gahua malolo ue atu, tuga a ia ne taute e Mose mo Elia.b (Fakakiteaga 11:5, 6) Tali mai he 1919 ne fakamatala e lautolu e tala mitaki ke he lalolagi faitaua, kua taute pihia ai mo e malolo ha Elia. (Mataio 24:9-14) Mo e tali mai he 1922 ne fakamatala ai e lautolu e tau fakafiliaga ha Iehova ke he tau tagata, tuga ni ne ta atu e Mose e malaia he Atua ki luga ha Aikupito i tuai. (Fakakiteaga 15:1; 16:2-17) Ko lautolu nei ne toe mai he tau Kerisiano fakauku he vaha nei ko e alito he kaufakalatahaaga he lalolagi fou he Tau Fakamoli a Iehova.
Kua Gahuahua e Kau Fakatufono
3. Ko e heigoa e tau mena tutupu ne fakakite kua mitaki lahi e fakatokatokaaga he fakapotopotoaga Kerisiano fakamua?
3 Mai he kamataaga, kua fakatokatoka ai e tau tutaki fakauku ha Iesu. He tupu ki mua ai e numera he tau tutaki, ne fakatu ai e tau fakapotopotoaga he kavi ia mo e kotofa ai e tau motua. (Tito 1:5) He mole atu e 33 V.N., ne taute e tau aposetolo 12 ke eke mo lotouho he kau fakatufono ne pule malolo. Ke pihia, ne taute e lautolu e takitakiaga nakai matakutaku he gahua fakamatala. (Gahua 4:33, 35, 37; 5:18, 29) Ne fakatokatoka e lautolu e tufaaga he tau mena kai ki a lautolu ne nonofogati, mo e fakafano e lautolu a Peteru mo Ioane ki Samaria ke taute e tau hokotaki he fiafia i ai. (Gahua 6:1-6; 8:6-8, 14-17) Ne uta e Panapa a Paulo ki a lautolu ke fakamoli ko e tagata favale fakamua nei kua eke he mogonei mo tutaki ha Iesu. (Gahua 9:27; Kalatia 1:18, 19) Mo e he mole atu e fakamatala a Peteru ki a Konelio mo e hana magafaoa, ne liu a ia ki Ierusalema mo e fakamaama ke he tau aposetolo mo e falu matakainaga Iutaia e puhala ne fakakite he agaga tapu e finagalo he Atua he mena nei.—Gahua 11:1-18.
4. Ko e heigoa e laliaga ne taute ke kelipopo aki a Peteru, ka e kua fakahao fefe hana a moui?
4 Mole ia ti hoko atu e kau fakatufono ki lalo he ekefakakelea muitui. Ne tuku ai a Peteru he fale puipui, mo e kua fakahao ni hana moui ha ko e fakalavelaveaga fakaagelu. (Gahua 12:3-11) Ko e magaaho fakamua laia mogonei, ne fai tagata foki ne nakai ko e taha he tau aposetolo 12 kua kitia he tuaga talahaua i Ierusalema. He magaaho ne fakatoka mai a Peteru he fale puipui, ne tala age a ia ke he matakau ne fakapotopoto i loto he fale he matua fifine ha Ioane Mareko: “Kia tala age e mutolu e tau mena nai kia Iakopo [ko e tehina ha Iesu] mo e tau matakainaga.”—Gahua 12:17.
5. Kua hiki fefe e tauteaga he kau fakatufono he mole e mate ha Iakopo?
5 He mogo fakamua, he mole e taupega a Iuta Isakariota, ko e aposetolo afokau, kua kitia ai kua lata ke age “hana feua” ko e aposetolo ke he taha tagata ne nofo mau mo Iesu he magahala he hana fekafekauaga mo e kua kitia mata hana matulei mo e liu tu mai. Ka e, he magaaho ne tamate ai a Iakopo, ko e matakainaga ha Ioane, ne nakai fai tagata ke hukui a ia ko e taha he toko 12. (Gahua 1:20-26; 12:1, 2) Ka e, kua fakakite mai he taha fakamoliaga faka-Tohiaga Tapu hagaao ke he kau fakatufono kua fakalaulahi atu e mena ia. He magaaho ne tupu e taufetoko ko e lata kia e tau Motu Kehe ne mumuitua ki a Iesu ke omaoma ke he Fakatufono faka-Mose, kua tuku e lekua ke fifili “he tau aposetolo mo e tau patu ki Ierusalema.” (Gahua 15:2, 6, 20, 22, 23; 16:4) Ko e ha ne kua kitia moli ai he mogonei e “tau patu” he kau fakatufono? Kua nakai talahau he Tohi Tapu, ka e kua ha ha i ai e aoga maaliali. Ko e mate ha Iakopo mo e tuku fale puipui ha Peteru kua fakakite mai to liga tuku fale puipui po ke kelipopo e tau aposetolo he taha magaaho. Ha ko e mena fakalutukia pihia, ko e ha ha i ai he tau motua kua lata, ne iloilo ke he tau fakaholoaga he kau fakatufono, to puipui moli ai e maopoopoaga he fakatumau ke he levekiaga.
6. Ne fakatumau fefe e kau fakatufono ke gahuahua i Ierusalema, pete ni kua nakai fai ia lautolu fakamua ne toe he maaga ia?
6 He magaaho ne hau a Paulo ki Ierusalema he kavi he tau 56 V.N., ne hokotaki a ia ki a Iakopo mo e, he talahau he Tohi Tapu, kua “ha i ai foki e tau patu oti.” (Gahua 21:18) Ko e ha ne nakai tokutoku ai e tau aposetolo he feleveiaaga nei? Kua nakai talahau foki he Tohi Tapu. Ka e ko e tagata tohia fakamauaga tuai ko Eusebius ne hokotaki mai he mogo fakamui ko e he falu vaha ato hoko e 66 V.N., “ko e tau aposetolo ne toe, ne tumau ke fakahagahagakelea he tau pulega kelipopo, kua omoomoi ai ke fehola mai i Iutaia. Ka e ke fakaako ha lautolu a matafekau ne fenoga atu a lautolu ke he tau motu oti he malolo he Keriso.” (Eusebius, Book III, V, v. 2) Moli, ko e tau kupu ha Eusebius nakai ko e vala he fakamauaga omoi he agaga, ka e kua lautatai ai mo e mena ia ne talahau he fakamauaga. Ke fakatai ki ai, he 62 V.N., ne ha ha a Peteru i Papelonia—mamao mai i Ierusalema. (1 Peteru 5:13) Ka e, he 56 V.N., mo e liga hoko atu ke he 66 V.N., kua gahuahua moli agaia e kau fakatufono i Ierusalema.
Kau Leveki he Tau Vaha Fou Nei
7. He fakatai atu ke he kau fakatufono he senetenari fakamua, ko e heigoa e kehe mahaki ne ha ha he tauteaga he Kau Fakatufono he vaha nei?
7 Mai he 33 V.N. ato hoko e matematekelea ki Ierusalema, kua taute moli e kau fakatufono mai he tau Kerisiano Iutaia. He magahala he hana a ahi atu he 56 V.N., ne mailoga e Paulo ko e tokologa e tau Kerisiano Iutaia i Ierusalema, ne pete ni he ‘taofi e kupu ke he tua ke he Iki ha tautolu ko Iesu Keriso,’ kua ‘fakamakutu agaia ke he fakatufono faka-Mose.’c (Iakopo 2:1; Gahua 21:20-25) Ko e tau Iutaia pihia kua liga uka lahi ke talia e Tagata Motu Kehe he kau fakatufono. Ka e he tau vaha fou nei, kua fai hikiaga foki ke he tauteaga he kau nei. He vaha nei, kua taute katoa ai mai he tau Kerisiano Motu Kehe, mo e kua fakamonuina lahi e Iehova ha lautolu a levekiaga.—Efeso 2:11-15.
8, 9. Ko e heigoa e tau tolomakiaga ne hokotia ke he Kau Fakatufono he tau vaha fou nei?
8 Mai he kaufakalatahaaga he Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania he 1884 ato hoko ke he 1972, ne fakagahuahua he pelesiteni he Sosaiete e pule malolo lahi ke he fakatokatokaaga ha Iehova, he magaaho taha ne fakalataha lahi atu e Kau Fakatufono ke he tau takitaki he matakau he Sosaiete. Ko e tau fakamonuinaaga ne olioli ki ai he magahala he tau tau ia kua fakamoli kua talia ai e Iehova e fakatokaaga ia. He vahaloto he 1972 mo e 1975, kua fakalaulahi atu e Kau Fakatufono ke 18 e tau tagata. Kua fakatatai atu e tau tauteaga mena ke he fakatokaaga he senetenari fakamua he magaaho ne lahi e pule malolo ne foaki ke he kau ne kua fakalahi nei, ko e falu ko e tau takitaki he Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania.
9 Tali mai he 1975 ko e tokologa ha lautolu nei ne toko 18 kua fakaoti ha lautolu a moui he lalolagi. Ne kautu a lautolu ke he lalolagi mo e kua ‘nonofo mo Iesu ke he hana a nofoaiki.’ (Fakakiteaga 3:21) Ha ko e mena nei mo e falu a kakano, kua toko hogofulu e tagata he Kau Fakatufono he mogonei, ti fakalataha mo ia ne lafi ki ai he 1994. Tokologa ne kua leva e tau tau he moui. Pete ni ia, ko e tau matakainaga fakauku nei kua tuku ki ai e lagomatai mitaki lahi he fa e fakamoli e lautolu ha lautolu a tau matagahua mamafa. Kua moua mai i fe e lagomatai ia? Ko e fakateu atu ke he tolomakiaga he vaha fou nei he tau tagata he Atua ka tali e huhu ia.
Lagomatai Ma e Isaraela he Atua
10. Ko hai ne fakalataha atu ki a lautolu ne fakauku ke he fekafekauaga ha Iehova he tau aho fakahiku nei, mo e kua perofeta fefe e mena nei?
10 Ke he 1884 i tuai kua teitei a lautolu oti ne fakalataha mo e Isaraela he Atua ke eke mo tau Kerisiano fakauku. Ka e, kua kamata ke kitia fakahaga e taha matakau foki, mo e he 1935 kua fakakite ai e matakau nei ko e “moto tagata tokologa” he Fakakiteaga veveheaga 7. Ha kua ha ha ai e amaamanakiaga ke he lalolagi, ne fakatino e lautolu nei e “tau mena ha he lalolagi” ne finagalo e Iehova ke fakamaopoopo ke he Keriso. (Efeso 1:10) Kua hukui e lautolu e “mamoe kehe” he tala fakatai ha Iesu ke he lotopa mamoe. (Ioane 10:16) Tali mai he 1935, ne fakaputuputu atu e tau mamoe kehe ke he fakatokatokaaga ha Iehova. Ko lautolu “kua lele po ke aolagi, ke tuga ne tau lupe foki ke he tau gutuhala ha lautolu.” (Isaia 60:8) Kakano ha ko e tupu tolomaki he moto tagata tokologa mo e to hifo he vahega ha lautolu ne fakauku he kua tokologa ne kua fakaoti ha lautolu a moui he lalolagi ke he mate, ko e tau mamoe kehe ne lata kua o mai ai ke taute e matagahua tupu tolomaki he tau gahua faka-Kerisiano. Ke he tau puhala fe?
11. Ko e heigoa e tau kotofaaga, ne fakakaupa ni ke he tau Kerisiano fakauku he magaaho fakamua, kua tuku age ke he tau mamoe kehe?
11 Ke fakapuloa atu e mitaki mua ue atu ha Iehova ko e matagahua uho ne fa taute tumau he “motu tapu” he Atua. Ne vagahau a Paulo hagaao ki ai ko e taute poa he faituga, mo e ki a lautolu ka eke mo “tau patuiki mo e tau ekepoa,” ne tuku age e Iesu e poakiaga ke fakamatala mo e fakaako. (Esoto 19:5, 6; 1 Peteru 2:4, 9; Mataio 24:14; 28:19, 20; Heperu 13:15, 16) Ka e pete ni ia, ne talahau fakatonu mai he fufuta tohi he The Watchtower, Aokuso 1, 1932, e fakamafanaaga ki a lautolu ne fakatino e Ionatapu ke fakalataha atu ke he gahua nei. Moli, kua tokologa e tau mamoe kehe ia ne kua fita he taute pihia. He vaha nei, kua teitei ke taute oti he tau mamoe kehe e gahua fakamatala ko e vala ne mua he ha lautolu a “fekafekau [ke he Atua] ke he aho mo e po.” (Fakakiteaga 7:15) Ke tuga ia, he vala fakamua he fakamauaga tuai he vaha fou nei he tau tagata ha Iehova, ko e tau motua he fakapotopotoaga ko e tau Kerisiano fakauku, ko e tau “fetu” he lima matau ha Iesu Keriso. (Fakakiteaga 1:16, 20) Ka e talahau he fufuta tohi he The Watchtower, Me 1, 1937, to liga eke e tau mamoe kehe ne lata mo tau fekafekau he fahi gahua (tau takitaki leveki). Pete ni he ha ha ai e tau tagata tane fakauku, kua lata ke fakaaoga e tau mamoe kehe kaeke ke nakai fahia e tau tagata tane fakauku ke fua e matagahua nei. He vaha nei, kua teitei e tau motua he tau fakapotopotoaga oti ke eke mo tau mamoe kehe.
12. Ko e heigoa e tau puhala fakamua he Tohi Tapu ne ha ha ai ma e tau mamoe kehe kua lata ne moua e tau matagahua fakatokatoka kua mamafa?
12 Kua hepe kia ke age e tau matagahua mamafa pihia ke he tau mamoe kehe? Nakai, kua muitua ai ke he puhala fakamua he fakamauaga tuai. Ko e falu he tau tagata motu kehe ne liliuina (tau tagata nonofo paea) kua moua e tau tutuaga tokoluga i Isaraela i tuai. (2 Samuela 23:37, 39; Ieremia 38:7-9) He mole atu e fakapaea i Papelonia, ne age ke he tau Netini ne lata (tau fekafekau he faituga nakai ko e tau Isaraela) e tau kotofaaga he gahua he faituga ne kua lata ni ma e tau Levi. (Esera 8:15-20; Nehemia 7:60) Ke lafi ki ai, ko Mose, ne kitia he fakakiteaga he faliuaga mo Iesu, kua talia e fakatonuaga mitaki ne foaki age he tagata Mitiana ko Ieteru. He magaaho fakamui, ne ole e ia ke he tama tane ha Ieteru ko Hopapo ke takitaki atu a lautolu he tutakale.—Esoto 18:5, 17-24; Numera 10:29.
13. He tuku age mo e loto fakatokolalo e matagahua ke he tau mamoe kehe kua lata, ko e ha hai e agaga mitaki lahi ne fifitaki ki ai a lautolu ne fakauku?
13 Ke he fakahikuaga he tau tau 40 he tutakale, ne iloa e Mose to nakai hoko atu a ia ke he Motu he Maveheaga, ne liogi ke foaki e Iehova e hukui ka mui mai. (Numera 27:15-17) Ne tala age a Iehova ki a ia ke kotofa a Iosua i mua he tau tagata oti, ti taute pihia e Mose, pete ni he malolo agaia a ia fakatino mo e nakai amanaki ti fakaoti ke fekafekau ki a Isaraela. (Teutaronome 3:28; 34:5-7, 9) Mo e agaga fakatokolalo pihia, kua fita a lautolu ne fakauku he fakalaulahi atu e tau kotofaaga ne tupu ki mua ke he tau tagata tane ne lata mai he tau mamoe kehe.
14. Ko e tau perofetaaga fe ne tuhi ke he matagahua fakatokatoka kua tupu ki mua he tau mamoe kehe?
14 Ko e matagahua fakatokatokaaga hane tupu ki mua he tau mamoe kehe ko e matapatu tala foki he perofetaaga. Ne talahau tuai e Sakaria, ko e Filisitia nakai ko e Isaraela to eke “ke tuga e iki i Iuta.” (Sakaria 9:6, 7) Ko e tau iki kua tuga e tau ikipule fakamagafaoa, ti ko e pehe a Sakaria to hiki he fi fakamua ha Isaraela e tapuakiaga moli mo e hau ke tuga e ikipule fakamagafaoa he Motu he Maveheaga. Ke fakalaulahi atu ai, he magaaho ne hagaao ke he Isaraela he Atua, ne pehe a Iehova: “To tutu e tau tagata kehe mo e leveki e lautolu ha mutolu a tau fuifui mamoe, ti eke e tau tagata he tau motu kehe mo tau gahua fonua ha mutolu, mo e tau gahua vine ha mutolu. Ka ko mutolu to ui a mutolu, Ko e tau ekepoa a Iehova, to talahau a mutolu, Ko e tau fekafekau he Atua ha tautolu.” (Isaia 61:5, 6) Ko e tau mamoe kehe ko e “tau tagata kehe” mo e “tau tagata he motu kehe.” Kua tuku age ki a lautolu nei e tau matagahua ke fua e tau gahua loga he fakaoti ai e moui ha lautolu ne fakauku ne toe kua momotua he lalolagi mo e o atu ke fekafekau ke he puhala katoa mo “tau ekepoa ha Iehova” he lagi, kua agaagai e nofoaiki lilifu mua ue atu ha Iehova ko e “tau fekafekau he Atua ha tautolu.”—1 Korinito 15:50-57; Fakakiteaga 4:4, 9-11; 5:9, 10.
‘Ko e Hau ka Mui Mai’
15. He vaha fakahiku nei, ko e matakau fe he tau Kerisiano ne kua hokotia ke “fuakau,” mo e ko e matakau fe ne hukui e ‘hau ka mui mai’?
15 Ko lautolu ne fakauku ne toe kua manako lahi ke fakamahani e tau mamoe kehe ma e matagahua tupu tolomaki. Ne talahau he Salamo 71:18: “Ko e Atua na e, aua neke tiaki e koe au ka fuakau au mo e uluhina; ato fakakite e au hāu a lima ke he hau nai, mo e hāu a malolo kia lautolu oti kana a mui.” He tala hagaao ke he kupu nei, ne tuhi mai he The Watchtower, Tesemo 15, 1948, ko e fakapotopotoaga he tau Kerisiano fakauku kua hoko moli atu ke he tau tau momotua. Ne fakaholo atu ke talahau ko lautolu ne fakauku kua “onoono ki mua [mo e fiafia] ke he maama he perofetaaga he Tohi Tapu mo e kitia e atuhau fou.” Kua hagaao pauaki atu e mena nei ki a hai? Ne talahau he Watchtower: “Kua vagahau a Iesu hagaao ki a lautolu ke tuga ko e hana ‘tau mamoe kehe.’ ” ‘Ko e hau ka mui mai’ kua hagaao ke he tau tagata ka nonofo i lalo he levekiaga he lalolagi fou ka pule he Kautu he lagi.
16. Ko e heigoa e tau monuina ne fakatalitali lahi e ‘hau ka mui mai’ ki ai?
16 Kua nakai talahau fakatonu mai he Tohi Tapu e magaaho ka toka he tau Kerisiano fakauku oti ha lautolu a tau matakainaga he ‘hau nei ka mui mai’ mo e o atu ke fakalilifu fakalataha mo Iesu Keriso. Ka ko lautolu ne fakauku nei kua mauokafua ko e hoko mai fai e magaaho ma e mena nei. Ko e tau mena tutupu ne talahau tuai he perofetaaga ne mua ha Iesu ne hagaao “ke he vaha ke fakahiku ai” kua fakamoli ai tali mai he 1914, ti fakakite kua tata tuai e fakaotiotiaga he lalolagi nei. (Tanielu 12:4; Mataio 24:3-14; Mareko 13:4-20; Luka 21:7-24) Nakai leva, to ta mai e Iehova e lalolagi fou ia ka moua he ‘hau ka mui mai’ ‘e kautu [ko e matakavi he lalolagi] kua taute ma lautolu ka e nakaila fakave e lalolagi.’ (Mataio 25:34) Kua fiafia lahi a lautolu ke fakatalitali e liuakimaiaga he Parataiso mo e fakatu mai e tau miliona tagata ne mamate mai i Hate. (Fakakiteaga 20:13) To ha ha ai nakai a lautolu ne fakauku ke fakafeleveia mai a lautolu nei ne liu fakatu mai? He 1925 i tuai, ne pehe e The Watch Tower ia Me 1: “Kua nakai lata a tautolu ke talahau teao e mena ka taute po ke nakai taute he Atua. . . . [Ka e] kua takitaki atu a tautolu ke fakahiku ko lautolu he Lotu [tau Kerisiano fakauku] to fakalilifu ai ato hoko e liu tu mai ha lautolu ne lata [lautolu ne tua fakamoli ato vaha Kerisiano].” He tutalaaga pihia, ko e to ha ha ai nakai a lautolu ne fakauku ke fakafeleveia mai a lautolu ne liliu fakatu mai, ne talahau he The Watchtower, Sepetema 1, 1989: “Kua nakai lata e mena nei.”d
17. Ko e heigoa e tau kotofaaga homo lahi ka fakaauloa ki ai a lautolu ne fakauku, ko e matakau, mo e Patuiki he nofoaiki, ko Iesu Keriso?
17 Moli, nakai iloa e tautolu e mena ka tupu ke he tau Kerisiano fakauku takitaha. Ka e ko e ha ha i ai ha Mose mo Elia mo Iesu he fakakiteaga he faliuaga kua fakakite mai ko e tau Kerisiano fakauku ne liu fakatu mai kua amanaki tuai ke fakalataha mo Iesu he magaaho ka hau a ia he lilifu ke ‘taui ai takitaha ke lata mo e hana gahua’ he foaki mo e fakahoko ai hana a fakafiliaga. Ke fakalaulahi atu ai, kua manatu e tautolu e maveheaga ha Iesu, ko e tau Kerisiano fakauku ne “kautu” to fakalataha mo ia ke ‘pule ke he tau motu ke he tokotoko lapatoa’ i Amaketo. He magaaho ka hau a Iesu he lilifu, to nonofo a lautolu mo ia “ke fakafili ai e tau faoa a Isaraela ne hogofulu ma ua.” Fakalataha mo Iesu, to ‘taholi e lautolu a Satani ki lalo he tau hui ha lautolu.’—Mataio 16:27–17:9; 19:28; Fakakiteaga 2:26, 27; 16:14, 16; Roma 16:20; Kenese 3:15; Salamo 2:9; 2 Tesalonia 1:9, 10.
18. (a) Ko e heigoa e tuaga hagaao ke he ‘fakamaopoopo he tau mena oti kia Keriso’? (e) Ko e heigoa ha tautolu ka talahau hagaao ke he ‘fakamaopoopo he tau mena oti kia Keriso’?
18 He fakatumau ke he hana a levekiaga he tau mena, kua holo atu ki mua a Iehova ke ‘fakamaopoopo ai e tau mena oti kia Keriso.’ He hagaao atu ke he “tau mena ha he lagi,” kua hane hoko mai hana a finagalo ke he fakaotiaga. Ko e fefakalatahaaki ha Iesu mo e tau 144,000 oti he lagi ma e “taonaga he Punua mamoe” kua tata mai. Ha kua pihia, ko e loga mo e loga e tau matakainaga tane momotua kua leva he tau mamoe kehe, ne hukui e “tau mena ha he lalolagi,” kua kotofa ki a lautolu e tau matagahua mamafa lahi ke lagomatai ha lautolu a tau matakainaga fakauku. Ko e tau magaaho fiafia lahi anei ne nonofo ai a tautolu! Kua loto fiafia ha ke kitia e finagalo ha Iehova ne fa e holo ki mua ke he hana a fakamoliaga! (Efeso 1:9, 10; 3:10-12; Fakakiteaga 14:1; 19:7, 9) Mo e kua olioli ha e tau mamoe kehe ke lagomatai ha lautolu a tau matakainaga fakauku he fekafekau auloa ke “taha ai e fuifui mamoe” i lalo hifo he “leveki mamoe ne tokotaha” he omaoma ke he Patuiki, ko Iesu Keriso, mo e ke he lilifu he Pule Katoatoa he Lalolagi mo e Lagi ne mua ue atu, ko e Atua ko Iehova!—Ioane 10:16; Filipi 2:9-11.
[Tau Matahui Tala]
a Kikite e Aokuso 1, 1981, fufuta tohi he The Watchtower, tau lau tohi 16-26.
b Ke fakatai ki ai, he kamataaga he 1914, “The Photo-Drama of Creation”—ko e fakatataaga tapaki mo e kikite mata ne fa e vala—kua fakakite ai ke he tau tagata he tau fale kifaga ne kua pukeina he Fahi Lalo he lalolagi.
c Ma e tau kakano ne liga makutu ai e falu Kerisiano Iutaia ke he Fakatufono, kikite Insight on the Scriptures, ne lomi fakailoa he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., Volume 2, tau lau tohi 1163-4.
d Kikite The Watchtower, Aokuso 15, 1990, tau lau tohi 30-1; Tesemo 15, 1990, lau tohi 30.
Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?
◻ Kua holo ki mua fefe e fakatokatokaaga he Atua he senetenari fakamua?
◻ Kua tupu tolomaki fefe e Kau Fakatufono he fakamauaga tuai he vaha fou nei he Tau Fakamoli a Iehova?
◻ Ko e tau Tohiaga Tapu fe ne moua e pule ke tuku age e pule malolo ke he tau mamoe kehe he fakatokatokaaga ha Iehova?
◻ Kua fakamaopoopo fefe e “tau mena ha he lagi” mo e “tau mena ha he lalolagi” ki a Keriso?
[Fakatino he lau 14]
Pete ni kua nakai fai ia lautolu fakamua ne toe i Ierusalema, kua fakatumau ni e kau fakatufono ke gahuahua i ai
[Tau Fakatino he lau 16]
Ko e tau Kerisiano fakauku momotua kua eke mo fakamonuinaaga ke he tau tagata ha Iehova
C. T. Russell 1884-1916
J. F. Rutherford 1916-42
N. H. Knorr 1942-77
F. W. Franz 1977-92
M. G. Henschel 1992-