Menselijk bestuur op de weegschaal

Hebben wij werkelijk een regering nodig?

ANARCHIE: de afwezigheid van elke vorm van politiek gezag, resulterend in een samenleving van individuen zonder regering, die totale vrijheid voor zichzelf eisen.

DE GRIEKSE wijsgeer Aristoteles noemde alle menselijke regeringsvormen van nature onbestendig en van voorbijgaande aard. Hij beweerde volgens één schrijver dat „de stabiliteit van elk regime wordt aangetast door de tand des tijds”.

Met het oog daarop behoeft het ons niet te verbazen dat sommige mensen er voorstander van zijn geweest helemaal geen regering te hebben, of op zijn minst zo weinig mogelijk regering. Maar het bepleiten van ’geen regering’ is in feite roepen om anarchie, een term die ontleend is aan een Grieks woord dat „geen regeerder hebbend” betekent.

Het woord „anarchie” werd in 1840, precies 150 jaar geleden, gebruikt door Pierre-Joseph Proudhon, een Frans politiek schrijver. Maar de filosofie van het anarchisme was 200 jaar voordien al duidelijk uiteengezet door de Engelsman Gerrard Winstanley. In The New Encyclopædia Britannica wordt verklaard: „Winstanley zette op papier wat later grondprincipes onder de anarchisten werden: dat macht corrumpeert; dat bezit onverenigbaar is met vrijheid; dat gezag en eigendom samen tot misdaad leiden; en dat alleen in een maatschappij zonder heersers, waar het werk en de voortbrengselen ervan worden gedeeld, mensen vrij en gelukkig kunnen zijn, doordat zij zich niet laten leiden door wetten die hun van boven af worden opgelegd maar door hun geweten.”

Maar leert de ervaring niet dat elke groep een kader nodig heeft om in te functioneren? „Sedert de vroegste tijden”, merkt The World Book Encyclopedia op, „is een of andere regeringsvorm een essentieel onderdeel van elke samenleving geweest.” Uitgelegd wordt dat „elke groep mensen — van gezin tot natie — gedragsregels heeft om het leven van de leden ervan te besturen”. Hoe zou ze anders haar doelstellingen ten behoeve van al haar leden kunnen verwezenlijken?

De meeste mensen zullen dan ook moeiteloos het denkbeeld aanvaarden dat bepaalde instituten het wettige recht hebben gezag uit te oefenen en beslissingen te nemen in het algemeen belang. Zonder een regering die beslissingen voor de gemeenschap neemt, zou het aan ieder individu worden overgelaten te doen wat zijn geweten hem voorschrijft, zoals Winstanley voorstelde. Zou dat de eenheid bevorderen? Is het niet waarschijnlijker dat bij elk individu de neiging zou bestaan zijn eigen belangen na te streven, vaak ten koste van de even gewettigde rechten van anderen?

Experimenten met anarchie hebben het lot van de mensheid niet kunnen verbeteren. Pogingen van twintigste-eeuwse terroristen om de samenleving te destabiliseren, om te vernietigen wat naar hun idee hen vernietigt, zijn evenmin met succes bekroond.

Eenvoudig gezegd, ’geen regering’ hebben, vraagt om chaos. De vraag is dan ook niet: ’Een regering of geen regering?’, maar veeleer: ’Wat voor regering werpt de beste resultaten af?’

De oorsprong van het menselijk bestuur

Godsbestuur was de oorspronkelijke bedoeling voor de mens en werd ruim 6000 jaar geleden in de hof van Eden ingevoerd. De Schepper beklemtoonde de afhankelijkheid van de mensheid van hem en van zijn leiding, in overeenstemming met een beginsel dat later in de bijbel onder woorden werd gebracht: „Het staat niet aan een man die wandelt, zelfs maar zijn schrede te richten” (Jeremia 10:23). Of zoals een Chinees spreekwoord het stelt: „Zonder de hulp van de Hemel kan een mens geen centimeter gaan.”

Het eerste mensenpaar besliste anders. Zij gaven er de voorkeur aan „zonder de hulp van de Hemel” hun weg te gaan en toen werden zij gedwongen te gaan — het paradijs uit dat God hun gegeven had. Toen de mensenfamilie later groeide, groeide ook de behoefte aan bestuurlijke regels om binnen deze regeling voor vrede en orde te zorgen. Nu Gods bestuur eenmaal was verworpen, deed onvermijdelijk menselijk bestuur zijn intrede om het vacuüm op te vullen. — Genesis 3:1-5.

Overeenkomsten maar ook verschillen

Na dit weinig goeds belovende begin heeft het menselijk bestuur talrijke vormen aangenomen. Of die nu heel eenvoudig of uiterst ingewikkeld zijn, ze vertonen allemaal bepaalde overeenkomsten. Hier zijn er een paar:

Regeringen bekommeren zich om de behoeften van hun onderdanen. Een regering die dat niet doet, verliest haar rechtmatigheid.

Regeringen voeren een gedragscode in, waarbij sprake is van straf indien hun onderdanen deze niet naleven. Zo’n code bestaat uit regels en wetten, alsook uit tradities die zich in de loop der eeuwen ontwikkeld hebben. De meeste burgers houden zich aan de gedragscode, hetzij omdat zij de voordelen inzien die daaruit voortspruiten, omdat zij vinden ’dat het zo hoort’, omdat zij onder druk worden gezet door hun gelijken, of eenvoudig omdat zij gestraft worden als zij het niet doen.

Regeringen verlenen wetgevende, uitvoerende en rechterlijke diensten door middel van organisatorische structuren. Er worden wetten gemaakt, er wordt recht gesproken en er wordt een staatsbeleid ten uitvoer gebracht.

Regeringen onderhouden sterke economische banden met de commerciële wereld.

Regeringen gaan ook vaak een verbintenis aan met een godsdienstige richting, sommige wat hechter dan andere. Ze doen dit om een zekere rechtmatigheid aan hun bestuur te verlenen — ’de zegen des hemels’ — die het anders zou missen.

Natuurlijk zijn er ook verschillen tussen regeringen. Politicologen classificeren en categoriseren ze op een aantal manieren. „Er is bijvoorbeeld”, schrijft The New Encyclopædia Britannica, „het klassieke onderscheid tussen regeringen in termen van het aantal heersers — alleenheerschappij (monarchie of tirannie), heerschappij door enkelen (aristocratie of oligarchie) en heerschappij door velen (democratie).”

Soms worden regeringen geclassificeerd op basis van hun belangrijkste instellingen (parlementarisme, kabinetssysteem), naar de beginselen waarop het politieke gezag gebaseerd is (traditioneel, charismatisch), naar hun economische structuur, of op basis van het gebruik of misbruik van macht. „Hoewel geen ervan allesomvattend is,” merkt dit naslagwerk op, „heeft elk van deze uitgangspunten een zekere geldigheid.”

Maar hoe wij de verschillende vormen van menselijk bestuur ook classificeren, het voornaamste dat wij in gedachte moeten houden is, dat ze nu allemaal — zonder uitzondering — op de weegschaal worden gewogen. Dit zal voor elk van ons verstrekkende gevolgen hebben.

[Kader op blz. 6]

In verband met de regeringsautoriteiten die er tot op de huidige dag zijn, schreef de apostel Paulus: „Iedere ziel zij onderworpen aan de superieure autoriteiten” (Romeinen 13:1, 7). Christenen die zich door de bijbel laten leiden, houden zich dan ook gewetensvol aan alle wetten van het land waarin zij wonen, tenzij men van hen verlangt dat zij overtreders worden van Gods wetten, die de hoogste zijn.

[Illustratie op blz. 7]

Een regering is — evenals verkeersleiding — nodig om chaos te voorkomen