„De stad die werkelijke fundamenten heeft”

ELKE stad heeft fundamenten, dus als er van een stad gezegd wordt dat ze werkelijke fundamenten heeft, moet ze wel een zeer permanent karakter hebben. Hoofdsteden uit de oudheid als Babylon, Petra, Assoer en Teotihuacán voldoen beslist niet aan die beschrijving. Deze eens bruisende en van mensengeluiden vervulde steden zijn nu dood en in stilte gehuld. Hetzelfde geldt voor de volken die ze vertegenwoordigden.

Hedendaagse nationale hoofdsteden zijn over het algemeen ook heel zeker van hun fundamenten. Het zijn misschien niet altijd de grootste steden in hun respectieve landen, maar het feit dat een stad de hoofdstad van een volk is, verschaft ze een prominente plaats die losstaat van haar grootte. Laten wij eens vier voorbeelden bekijken.

Enigszins schizofreen

In 1790 verordende het Congres van de Verenigde Staten dat de permanente regeringszetel van het land niet binnen de grenzen van een van de bestaande staten mocht liggen. Dus werd er met dat doel een speciale enclave gevormd die District of Columbia werd genoemd. De stad Washington, gelegen in het oostelijke kustgebied van de Verenigde Staten in het District of Columbia, mag niet verward worden met de staat Washington, die duizenden kilometers ten noordwesten van de nationale hoofdstad aan de kust van de Grote Oceaan ligt.

Het oorspronkelijke ontwerp, in 1791 voltooid door de Franse ingenieur Pierre L’Enfant, vroeg om een uitgebreid stelsel van openbare parken en open ruimten om te dienen als een achtergrond waartegen het Capitool en de andere federale gebouwen op hun voordeligst uitkwamen. De presidentiële ambtswoning zelf werd uiteindelijk ontworpen door de Ierse architect James Hoban. De witgrijze zandsteen stak zo scherp af bij de rode bakstenen gebouwen in de omgeving, dat het al spoedig de bijnaam het Witte Huis kreeg, een naam die in 1902 officieel werd aangenomen.

Welk criterium u ook aanlegt, Washington is uniek. Federale gebouwen sieren, samen met meer dan 300 monumenten en standbeelden, deze tijdelijke verblijfplaats van honderden politici. En volgens één bron is het ook de verblijfplaats van minstens 55.000 advocaten en 10.000 journalisten!

Washington, zo is wel eens gezegd, „is een weerspiegeling van het slechtste en het beste van Amerika”. Tot het slechtste behoren de problemen waardoor alle Amerikaanse steden worden geteisterd: werkloosheid, vervuiling, criminaliteit, woningen die beneden peil zijn en raciale spanningen, om er slechts een paar te noemen. Washington is, zoals een vermaard naslagwerk het noemt, „een enigszins schizofrene metropool, al even berucht om haar afstotendheid en criminaliteit als beroemd om haar uiteenlopende en werkelijk indrukwekkende bekoorlijkheden”.

Een Derde Rome?

Tot voor kort hadden Washington en Moskou weinig meer gemeen dan een Witte Huis — de hoofdzetel van de Russische republiek kreeg ook die bijnaam wegens zijn marmeren gevel — en een uitstekend ondergronds spoorwegnet, de metro genoemd.

De Moskouse metro is snel en goedkoop, met een schoonheid die men zelden in een ondergrondse aantreft. Vanaf augustus 1993 bedroeg de prijs van een rit, ongeacht de lengte, het equivalent van ongeveer twee Nederlandse centen. Sommige stations zijn gebouwd van marmer en bevatten indrukwekkende afbeeldingen, standbeelden en kleurrijke plafondfresco’s. Ongewoon snelle roltrappen voeren de passagiers in hoog tempo van de begane grond naar de treinen en terug.

Moskou is een van de oudste steden van Rusland; volgens de overlevering werd het in 1147 gesticht. In de vijftiende eeuw werd het de hoofdstad van een pas gevormde, verenigde Russische staat, een positie die het in 1712 echter kwijtraakte aan Sint-Petersburg. Twee eeuwen later, in 1918, na de Oktoberrevolutie, herwon Moskou zijn positie als hoofdstad van Rusland en werd het tevens hoofdstad van de nieuwe Sovjet-Unie.

Het Kremlin, tientallen jaren symbool van het communisme en de spil waar Moskou om draait, wordt aan de oostkant begrensd door het Rode Plein.

Aan de zuidzijde van het Rode Plein staat de Vasily Blazjennykathedraal (de kathedraal van Basilius de Gelukzalige), in het midden van de zestiende eeuw gebouwd door tsaar Ivan IV, beter bekend als Ivan de Verschrikkelijke. Het ontwerp en de heldere kleuren zijn uniek. Volgens de overlevering werd de architect die hem heeft gebouwd daarna blind gemaakt om te voorkomen dat hij nogmaals iets dergelijks zou scheppen.

Politiek en godsdienst zijn eeuwenlang hand in hand gegaan achter de muren van het Kremlin — waarvan de daar gelegen kathedralen stomme getuigen zijn, vooral nadat Moskou in 1326 het middelpunt werd van de Russisch-Orthodoxe Kerk. Moskou kwam later bekend te staan als het „Derde Rome” en „de Russen raakten ervan overtuigd dat zij een speciale plaats innamen — in Gods gunst als de uiteindelijke bewaarders der religieuze waarheid”. Maar het mausoleum op het Rode Plein, waar Lenin gebalsemd heeft gelegen, en de graven van andere communistische atheïsten in de muur van het Kremlin logenstraffen deze aanspraak.

Hoofdstad der hoop?

Het denkbeeld een hoofdstad in het binnenland van Brazilië te vestigen, werd reeds in 1789 geuit en in 1891 zelfs in de grondwet opgenomen. Toch werd er pas in 1956 een plek voor uitgekozen. Vier jaar later begon de federale regering van Brazilië aan de verhuizing naar haar 1000 kilometer van de oude hoofdstad Rio de Janeiro gelegen nieuwe zetel.

Dat een hele stad in zo’n betrekkelijk korte tijd werd gebouwd, was opmerkelijk. Veel Brazilianen beschouwden haar trots als een symbool van de toekomstige grootheid van hun natie. Zij prezen haar als de modernste hoofdstad ter wereld en spraken van een „hoofdstad der hoop”. Brasília is van een indrukwekkende moderne architectuur en haar ordelijke opzet maakt haar tot een opvallend voorbeeld van grootschalige stadsplanning.

„Het doel van Brasília”, aldus The New Encyclopædia Britannica, „was de aandacht te vestigen op het binnenland en spoed te zetten achter de kolonisatie van het gebied en de ontwikkeling van zijn onaangeboorde bronnen.” Deze doeleinden zijn tot op zekere hoogte verwezenlijkt. Maar net als Washington, waarvan het metropolitisch gebied nu veertigmaal zo groot is als het District of Columbia, is Brasília gegroeid. In plaats van het inwonertal van 600.000 waarvoor het werd ontworpen, wonen er nu ruim 1.600.000 mensen in Brasília en in omringende satellietsteden. In sommige wijken is het leven verre van ideaal.

In bepaalde opzichten zijn zelfs de positieve aspecten van de stad nadelen gebleken. „Het karakter van Brasília”, zo wordt in het blad National Geographic opgemerkt, „houdt het midden tussen een beeldentuin en een maankolonie.” In Das Bild unserer Welt wordt opgemerkt: „Tot dusver is het onmogelijk geweest Brasília, de nieuwe hoofdstad, stadsleven in te blazen. In plaats daarvan bloeien in deze reageerbuisstad als bijna nergens het occultisme, esoterische groeperingen en sekten — een reactie van de bevolking op de leegte en eenzaamheid.”

„De hoofdstad der hoop” vertoont dus duidelijk bepaalde zwakheden. Haar nogal kille, steriele sfeer en haar open ruimten — over het algemeen zo welkom in grote steden — vallen vooral op als in het weekend en op feestdagen politici en ambtenaren de stad verlaten.

Hoog in de bergen

Acht van de tien hoogste bergen ter wereld liggen óf gedeeltelijk óf helemaal binnen de grenzen van Nepal. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de hoofdstad meer dan 1300 meter boven de zeespiegel ligt. Voor een grote stad is de 235.000 zielen tellende bevolking van Kathmandu maar bescheiden. Op elk van de bewoners wonen er ruim tachtig Nepalese burgers elders.a

De hoofdstad ligt in de Kathmanduvallei, die in oude tijden een meer was. De grootte van de vallei, ongeveer 19 bij 24 kilometer, is niet maatgevend voor haar belangrijkheid. Eeuwenlang was ze een machtig handelscentrum aan voorname routes die India met China en Tibet verbonden. Landbouwgrond is in bergachtige landen altijd schaars en men vreest dus dat de steden in de vallei te groot zullen worden en het volk zullen beroven van waardevol vruchtbaar land. Die vrees is niet ongegrond. De bevolking van Kathmandu is sinds 1960 meer dan verdubbeld. Volgens schattingen zou tegen het jaar 2020 wel eens zo’n zestig procent van de vallei opgeslokt kunnen zijn door de uitdijende steden.

Kathmandu, de enige grote stad van Nepal, heeft lang een leidende rol gespeeld in de maatschappelijke, economische en politieke aangelegenheden van het volk, maar ook in godsdienstige aangelegenheden. In The Encyclopedia of Religion wordt opgemerkt dat de Kathmanduvallei „een hele reeks hoogontwikkelde ideologieën en kunststijlen met sterke religieuze ondertonen heeft gekend. . . . In geen ander deel van het Himalajagebied zijn boeddhisme en hindoeïsme zo nauw verweven.” Belangwekkend is dat de vermoedelijke geboorteplaats van Siddhartha Gautama, die later de Verlichte of de Boeddha werd genoemd, Lumbini in Nepal was, nog geen 240 kilometer ten zuidwesten van Kathmandu.

Dit speelde uiteraard ongeveer 2500 jaar geleden. Recenter, in de jaren ’60, kwamen er anderen naar Nepal en Kathmandu voor „verlichting”, leden van de hippiegeneratie.

Een stad met werkelijke fundamenten

Eeuwenlang hebben mensen steden gebouwd van waar uit zij hun medemensen konden regeren. Maar de tragische les die de geschiedenis heeft geleerd, is dat het ’niet aan een man die wandelt staat, zelfs maar zijn schrede juist te richten’. — Jeremia 10:23; Prediker 8:9.

Het is duidelijk dat steden in ernstige moeilijkheden verkeren. Ze zijn in een overlevingsstrijd gewikkeld, net als de politieke stelsels die ze vertegenwoordigen. De wankele fundamenten van de menselijke heerschappij brokkelen af. Dat geldt echter niet voor „de stad die werkelijke fundamenten heeft, van welke stad God de bouwer en maker is”. — Hebreeën 11:10.

De bijbel noemt die stad het hemelse Jeruzalem (Hebreeën 12:22). En terecht, want Jeruzalem was de aardse hoofdstad van het oude Israël, Gods typologische natie. Maar het hemelse Jeruzalem heeft als hoofdstad van Gods universele organisatie een werkelijk fundament, want de Bouwer ervan is de eeuwige God zelf. Psalm 46:5 zegt profetisch: „God is in het midden van de stad; ze zal niet aan het wankelen worden gebracht.”

De menselijke heerschappij wankelt haar einde tegemoet. In het besef van dit feit zijn miljoenen mensen „uit alle natiën en stammen en volken en talen” zo verstandig zich aan de goddelijke heerschappij te onderwerpen, en dat doen zij vol enthousiasme. — Psalm 47:8; Openbaring 7:9, 10.

Bedenk dat het Nieuwe Jeruzalem hoger is gelegen dan het bergachtige Kathmandu, want het ligt in de hemel zelf. En de „rivier van water des levens, helder als kristal,” die door het Nieuwe Jeruzalem stroomt, is zuiverder en effectiever dan de Potomac bij Washington of de langs het Kremlin stromende Moskva (Openbaring 22:1, 2). Het Nieuwe Jeruzalem brengt geen gevoelens van leegte en eenzaamheid teweeg, maar is juist Gods middel om ’de begeerte van al wat leeft te verzadigen’. — Psalm 145:16.

Wat is het geweldig te weten dat ondanks de ernstige problemen in de worstelende steden van de wereld, niet alle hoop verloren is — dank zij „de stad die werkelijke fundamenten heeft”! — De laatste aflevering in de serie over steden.

[Voetnoot]

[Illustratie op blz. 24]

Het Witte Huis, Washington D.C.

[Illustratie op blz. 25]

De Vasily Blazjennykathedraal op het Rode Plein in Moskou

[Illustratie op blz. 26]

Hindoetempel in Kathmandu (Nepal)