De Codex Alexandrinus
DE Codex Alexandrinus was het eerste van de belangrijke bijbelhandschriften waarover geleerden konden beschikken. De ontdekking ervan leidde tot de constructieve tekstkritische bestudering van de Griekse tekst van de bijbel ten behoeve van alle latere vertalers van de Heilige Schrift. Hoe en wanneer is deze codex aan het licht gekomen?
Cyrillus Lucaris, patriarch van Alexandrië (Egypte), was een fervent boekenverzamelaar, en in 1621, toen hij patriarch in Constantinopel (Turkije) werd, nam hij deze Codex Alexandrinus mee. Maar wegens de onrust in het Midden-Oosten en de mogelijkheid dat het handschrift vernietigd zou worden als het in handen van de moslims zou vallen, meende Lucaris dat de codex in Engeland veel veiliger zou zijn. Daarom bood hij deze in 1624 aan de Britse ambassadeur in Turkije aan als een geschenk voor de Engelse koning, Jacobus I. De koning stierf voordat het handschrift overhandigd kon worden, zodat het in plaats daarvan drie jaar later aan zijn opvolger, Karel I, werd gegeven.
Was dit handschrift zo waardevol als Cyrillus Lucaris had gedacht? Ja. Het dateert uit het begin van de vijfde eeuw G.T. Het is klaarblijkelijk door verscheidene kopiisten afgeschreven en door de hele tekst heen zijn correcties aangebracht. De tekst is op velijn geschreven, twee kolommen per bladzijde, in uncialen (hoofdletters), zonder een enkele spatie tussen de woorden. Het grootste deel van Matthéüs ontbreekt, evenals enkele gedeelten van Genesis, Psalmen, Johannes en 2 Korinthiërs. Dit handschrift, dat nu officieel wordt aangeduid als Codex A, bestaat uit 773 bladzijden en blijft een zeer belangrijke vroege getuige.
De meeste bijbelhandschriften kunnen wegens onderlinge overeenkomsten in groepen of families onderverdeeld worden. Deze overeenkomsten ontstonden toen kopiisten voor het vervaardigen van hun afschriften dezelfde bron of vrijwel identieke exemplaren gebruikten. In het geval van de Codex Alexandrinus schenen de kopiisten er echter geïnteresseerd in te zijn lezingen van verschillende families bijeen te brengen teneinde een zo nauwkeurig mogelijke tekst te verschaffen. De codex bleek zelfs ouder en beter te zijn dan welk Griekse handschrift maar ook dat als de basis voor de King James Version van 1611 was gebruikt.
De Alexandrijnse lezing van 1 Timótheüs 3:16 veroorzaakte veel beroering toen ze werd gepubliceerd. De King James Version (alsook de Statenvertaling) luidt hier met betrekking tot Christus Jezus: „God is geopenbaard in het vlees.” Maar in deze oude codex schijnt de samengetrokken vorm voor „God”, bestaande uit de twee Griekse letters „ΘC”, oorspronkelijk „OC” — het woord voor „wie” — geluid te hebben. Dit betekende kennelijk dat Christus Jezus niet „God” was.
Pas na meer dan 200 jaar en nadat er andere oudere handschriften waren ontdekt, bleek de weergave „wie” of „dat” juist te zijn. Bruce M. Metzger komt in zijn Textual Commentary on the Greek New Testament tot de slotsom: „Geen enkel unciaal (in de eerste versie) van vóór de achtste of negende eeuw . . . ondersteunt θεός [theʹos]; alle oude vertalingen vooronderstellen ὅς of ὅ, en geen enkele patristische schrijver vóór het laatste derde deel van de vierde eeuw staaft de lezing θεός [theʹos].” Thans wordt in de meeste vertalingen elke verwijzing naar „God” in deze tekst consequent weggelaten.
In 1757 ging de ’King’s Library’ deel uitmaken van de nationale Britse Bibliotheek, en deze schitterende codex wordt nu duidelijk tentoongesteld in de handschriftenafdeling van het British Museum. De codex is een kostbare schat die het alleszins waard is bezichtigd te worden.