Esyokanuni sy’oMungu esikanirye oko bwabu sikusondole
ERIBUGHA ekwenene, unemutsemera ebihembo bingyi ebyo Yehova abirituha. Kandi ukatsema kundi abirikuha obwiranda bw’eriyisombolera nga ukendikolesya ebihembo ebyo byo uti. Erikwamana n’eBiblia, obwabu ni kihembo ekikalua oko Mungu. Yikabugha yiti: “Abandu bakasumba akalyo busana nʼeritsemerako, nʼebinyu bikatsemesaya obuyingo.” (Omug. 10:19; Esy. 104:15) Wanganabya iwabiriyilangirira ngoko abandu balebe babirihikirwa n’amaligho busana n’erinywa obwabu. Kandi abandu bangyi omo kihugho bali n’amalengekania awasighene okw’inywa obwabu. Ekyangawatikya Abakristo eribya n’amalengekania awuwene oko bwabu niki?
Omughulu tukayisogha, isitwabya tukakwama amalengekania w’abandu abatutimbireko, aliwe ngambe itwakwama amahano w’oMungu. Twamabikola tutya, itukendibya n’engebe eyuwene.
Kitokekene, wabiriyilangirira ngoko abandu bangyi omo kihugho babeghere erinywa obwabu kandi bakanywa bunene. Abandu balebe bangananywa obwabu busana n’eribugha bati bukaleka ibayowa mbolere. N’abandi bakanywa busana n’eribirirwa esyombanza syabo. N’omo bindi biharo, abandu bakalengekanaya bati erinywa obwabu bunene, ni kanganaya ngoko omundu abirikula kutse ngoko awite akaghala.
Aliwe Abakristo ibo, bakakwama obusondoli bw’amenge bw’Omuhangyiki wabo. Ng’eky’erileberyako, abiritubwira emyatsi eyituwene eyangatuhikira busana n’erinywa bunene. Erisako ry’ Emisyo 23:29-35 rikakanganaya burora-rora omundu oyukanywa obwabu ng’akabya ati, likakanganaya n’emyatsi mibi milebe eyangamuhikira.a Daniel, omusyakulu w’omo ndeko nguma ye Bulaya, akibuka ngoko amaisa wiwe abya embere abye Mukristo. Akabugha ati: “Erinywa bunene likaleka omundu iniayisogha muhanda. Ekyo mukyaleka inalola oko bitsibu, na lino ngabya nalengekania kubyo, ngayowa muhanda.”
Omukristo angakolaki atoke eribya akayisogha ndeke n’eriyiteya oko myatsi mibi eyikasira omw’inywa obwabu bunene? Litolere itwaleka esyokanuni sy’oMungu isyo syasondola amalengekania wetu n’emikolere yetu.
Tukanaye oko myatsi milebe eyikakuna abandu erinywa obwabu, n’erilebya eBiblia nga yikabugha yitiki okw’inywa obwabu.
EBYO EBIBLIA IKABUGHA OKW’INYWA OBWABU
Ekinywa ky’oMungu sikirighanaya erinywa obwabu n’olulengo. EBiblia ikakanganaya ngoko erinywa obwabu lyanganaleka omundu iniatsema. Tukasoma tutya: “Ulye akalyo kawe nʼobutseme, nʼeripulya ebinyu byawe nʼomutima wʼeritsanga.” (Omug. 9:7) Yesu naye mwananywa oko bwabu, n’abandi baghombe bataleghula ba Yehova kutya.—Mat. 26:27-29; Luka 7:34; 1 Tim. 5:23.
EBiblia siyirighanaya erinywa obwabu. Nomo bine bitya, ikakanganaya ngoko ni kibi erilabyaho kateho. Ikabugha yiti: “Simubye mukatamira edivai.” (Efe. 5:18) Kandi nibya yikakanganaya ngoko “abatamiri . . . sibendisyingira omo Bwami bw’oMungu.” (1 Kor. 6:10) Oko kwenene, Yehova akakanganaya ngoko aponire kutsibu abakanywa bunene n’abakatamira. Omo mwanya w’erikwama amalengekania w’abandu abatutimbireko, litolere itwakola ebyangatsemesya oMungu.
Abandu bangyi bakabugha bati ibo bangananywa obwabu bunene isibenditamira. Aliwe ekyo ni yihira omo bwiko. Amasako akakanganaya ndeke-ndeke ngoko eribya “bakobe b’edivai” lyanganaleka omundu iniakola erilolo erikalire n’eritsandya obwira bwiwe na Yehova. (Tito 2:3; Misyo 20:1) Yesu naye mwabugha ati “eritamira” likendisyaleka abandu balebe ibatingira omo kihugho kihya-kihya ky’oMungu. (Luka 21:34-36) Neryo niki kyo kyangawatikya Omukristo eriyihighula oko bitsibu ebikaluira omw’inywa obwabu bunene?
UYITEGHERERAYE EMIBERE YAGHU Y’ERINYWA N’EKIKAKUKUNA ERINYWA
Omundu amabiyisogha eribya akanywa obwabu busana n’eribugha ati abandu b’eyo ikere nabo bakananywa, aho inyamayihira omo bwiko. Omughulu Abakristo bakayisogha oko bilebirye akalyo n’obwabu, bakakolesaya amenge n’erikola ebikatsemesaya Yehova. EBiblia ikatwibukaya yiti: “Mwamalya, kutse erinywa, kutse erikola ekindi kindu kyosi-kyosi, mukole emyatsi yosi busana n’eriha oMungu y’olukengerwa.” (1 Kor. 10:31) Amabulyo n’esyokanuni sy’erilengekaniako bya bino:
Ngananywa obwabu busana n’eritsemesya abandi? Erisako rye Eriluayo 23:2 likabugha liti: “Susyekwama endeko erikola ekibi.” Hano, Yehova abya akahana Abaisraeli ati isibabya ng’abandu abatabya bakakola ebyo anzire. Abakristo ba munabwire nabo batolere ibakwama erihano eryo. Omughulu tukayisogha oko bilebirye erinywa obwabu, isitwanataleka ebyo abandi bakakola bisondole amalengekania wetu n’eriyisogha lyetu; kusangwa ekyo ikikendisyaleka eribya tukakwama esyokanuni sya Yehova, n’obwira bwetu haghuma naye ibwatsanda.—Rom. 12:2.
Ngananywa obwabu busana n’erikangania ngoko niwite akaghala? Omo biharo bilebe, erinywa bunene n’eritamira sikiriswekaya. (1 Pet. 4:3) Aliwe tulebaye erihano eriri omo 1 Abanya Korinto 16:13. Likabugha liti: “Muyiteghaye, musike omo bwikirirya. Mubye n’obutubaha, kandi mubye n’akaghala.” Erinywa obwabu lyanganaleka omundu iniabya n’akaghala kwehi? Iyehe, ko bite bitya. Obwabu bwanganaleka omundu iniatabya akalengekania ndeke n’eritendiyisogha ndeke. Kwesi erinywa obwabu bunene sikirikanganaya ngoko omundu awite akaghala, aliwe ni bukiru. Isaya 28:7 yikakanganaya ngoko obwabu bukaleka omundu iniabula enzira, inyaghenda akatitimbira, n’eriwa.
Akaghala ako tulaghireko akangatuwatikya erikola ebyuwene kakalua oko Yehova, n’ekyo kihiriremo ‘erisighala itunayiteghirye n’erisighala itunasikire omo bwikirirya.’ (Esy. 18:32) Tukakola ekyo omw’ibya tukayihighula oko myatsi eyangatwingirya omo bwiko, n’eritendibya tukayisogha erikola emyatsi eyangatsandya obwira bwetu na Yehova. Yesu abya n’obwira obuwene haghuma na Yehova n’abandu bangyi mubamusikya kusangwa abya n’omuhwa kandi abya ayisoghire kundu erikola ebyuwene.
Ngananywa obwabu busana n’eribirirwa amaligho waghe? Omuhandiki w’esyoyimbo mwasondolwa n’ekirimu kibuyiriye erihandika ati: “Omugulu ngahandabuka nʼerikwa engitsi, [Yehova] ukanyisibikaya, nʼerinyitsemesya.” (Esy. 94:19) Wamabihangya-hangya busana n’omwatsi mulebe, usiwasonderaya obuwatikya omo bwabu, iwasonderabo oko Yehova. Ekyangakuwatikya eriyowa mbolere omughulu ukahanga-hangaya ry’erisaba Yehova yo kutsibu. Kandi abandi babiriyilangirira ngoko ni ky’endundi erisaba erihano oko mwira uyukulire omo ndeko. Oko kwenene, erinywa obwabu busana n’erilwa n’amaligho, lyanganatsandya amalengekania w’omundu neryo iniataluka eribya akakola ebyuwene. (Hos. 4:11) Daniel, oyo twabirikaniako aho embere, akabugha ati: “Munalwa n’erihangya-hangya n’amalengekania w’eriyilangira nga niriko olubanza. Ingananywa busana n’erilwa n’emyatsi eyo nabyangalabamo, aliwe amaligho mwatahwa. Ekyo mukyaleka inaherya abira baghe kandi munayilangira mo mundu bule.” Oko ndulya niki kyo kyawatikaya Daniel? Akabugha ati: “Munalangira ngoko Yehova yo wanganiwatikya butsira obwabu. Omo buwatikya bwa Yehova, oko nduli munatoka erilwa n’amaligho waghe n’erikindagho.” Mughulu wosi Yehova akabya inyanayiteghekire erituwatikya, nomo twangalangira amaligho wetu nga syangahwa.—Filip. 4:6, 7; 1 Pet. 5:7.
Wamabya ighukananywa oko hyabu, wanganalangira nga kyanganatolera iwabindula emibere yaghu y’erinywa; ni bughambu iwalangira nga wanganabya. Wanganakola ekyo, omw’iyibulya amabulyo ng’ano: ‘Omutunga waghe kutse omwira waghe wa hakuhi anabirinibandako busana n’emibere yaghe y’erinywa?’ Byamabya iko biri bitya, aho ini bugha ambu unemukulya omutsye kutse unemuyingirya omo lubanza olo utewalangira. ‘Nanabiribya nganywa bunene kulenga embere?’ Omundu oyulue isyalinywa obwabu bunene, amabitsuka eribya akanywa bunene kulenga embere, eryo ini bugha ambu anemulolera obw’ibya mutamiri. ‘Kikananikalako eribugha ebiro bilebe kutse ebiro bingyi butsira erighonza kubo?’ Byamabya bitya, eryo ini bugha ambu wanganabya iwabiribya mutaku. Aho ikyanganasyatolera iwayasungana n’abanganga imo wakinda olubanza olo.
Kundi obwabu bwanganaluiramo esyombanza n’esyombanza, Abakristo balebe babiriyisogha eritendinywa n’ahake. Abandi banganayisogha eritendinywa kundi sibanzire erisyaghonza obwabu. Omwira waghu mulebe amabiyisogha atya, isiwabya ukamutsweba-tsweba. Ngambe iwabya mundu mubuya omw’isikya eriyisogha liwe eryo.
Kwa muhwa wanganabya iwabiriyilangirira ngoko ni ky’amenge eriyihiriraho olubibi oko lulengo lw’obwabu obo wanganywa. Kutse Omukristo anganayihiriraho ebyalayiro ng’akendibya akanywa kangahi. Anganayisogha eribya akanywa kaghuma oko yenga, kutse erinywa hike akalya. Abandi babirisombola obwabu obo banganywa n’obo batebanganywa. Banganasombola eribya bakanywa n’olulengo, ng’ebiere kutse edivai, aliwe ibaghana amalikere awakalire kutse amalikere awakalire kutsibu kandi inyanasihirire. Kyanganoloba oko mundu eribya n’olulengo lw’obwabu obo anganywa, amabiyihiriraho olubibi olulangirikire ndeke. Omukristo oyukulire abiyihiriraho olubibi kandi inyayikasa erisikyalo, amalengekania w’abandi okw’iyisogha liwe eryo, syangamuhangya-hangya.
Omughulu omundu akayisogha erinywa kutse eritendinywa, oghundi mwatsi w’omughaso ow’erilengekaniako ry’erilangira abandi nga bakendiyowa bati. Erisako ly’Abanya Roma 14:21 liti: “Kyuwene eritendirya enyama, kutse eritendinywa edivai, kutse eritendikola ekyosi-kyosi ekyangaleka obwikirirya bw’omulikyenyu ibwatsanda.” Wangakolesya erihano eri lyo uti? Wanze abaghala n’abali benyu. Wamabilangira erinywa obwabu ilyanganahitania omundu mulebe, olwanzo ilukendikukuna eritendinywa oko ndambi eyo. Aho ukendibya iwamakangania ngoko sighuyitsomene iwe musa, aliwe usikirye abandi, kandi siwanzire bakayowa muhanda.—1 Kor. 10:24.
N’ekindi okw’aho, Omukristo anganayisogha erikwamana n’ebyalayiro bye Leta. Ebyalayiro ebyo byanganahiraho emyaka eyo omundu angatsukirako erinywa obwabu, kutse ibyabugha biti omundu abinywa, syatolere erighendya kutse erikolesya amasini malebe.—Rom. 13:1-5.
Yehova abirituha olukengerwa omw’ituha obwiranda bw’eriyisombolera ngoko twangatsemera emyatsi mingyi mibuya eyo abirituha. Ekyo kihiriremo eriyisombolera eby’erirya n’eby’erinywa. Ngambe emyatsi eyo tukayisogha iyakangania ngoko tukalangira ekihembo ky’obwiranda bw’eriyisogha mo ky’obughuli bunene. Twanganakola tutya, omw’ikolesya obwiranda obo omo nzira eyikatsemaya Tata wetu w’elubula.
a Ekitunga kighuma kye Amerika ekikalebaya emyatsi y’esyondwala, kikabugha kiti erilabukirania erinywa obwabu nibya engendo nguma nyisa, lyanganasiramo erita omundu, eriyita, eribaka kutse eribakwa, amalwa omo bunyumba, erikola emyatsi y’engyingo butsir’ilengekania oko bitsibu ebyangaluiramo, n’eritesya (obukule ibwalua omo nda isibulibwakula).