Ubye ighunayiteghirye okw’ilengwako

1-2. (a) Yesu mwaha abigha biwe b’erihano ryahi? (b) Busanaki abigha mubasigha Yesu, bamayitibitira? (Ulebaye n’esyopitsa.)

“OMUTIMA ananzire, aliwe omubiri ni molo.”a (Mat. 26:41b) Ebinywa ebyo bikakanganaya ngoko Yesu abya asi ngoko situhika-hikene n’ekyo kyo kikaleka itwakola amalolo. Aliwe kandi ebinywa ebyo bikatukunga oko kino: Situtolere erilengekania tuti biro byosi tukendisyabya itunawite akaghala ak’erikola ebyuwene. Esyosaha silebe embere Yesu abughe ebinywa ebyo, abigha biwe mubabugha bati sibendimusighania n’ahake. (Mat. 26:35) Babya banzire erikola ebyuwene. Aliwe mubibirirwa ngoko, omo mighulu eyikalire bakendilw’ibabula akaghala k’erikola ebyuwene. Ekyo kyo kyaleka Yesu inyahanabo ati: “Mubye imunateghirye n’erisaba butumbya, mukasyingira omw’ilengwako.”​—Mat. 26:41a.

² Eky’obulighe, abigha mubataluka eriteya. Babere bahamba Yesu, abigha biwe mubanasighala kughuma naye kutse mubakwa obuba nʼeriyitibitira? Kundi abigha ba Yesu mubatateya, mubataluka eriberererya ebyo balagha​—mubasigha Yesu, bamayitibitira.​—Mat. 26:56.

3. (a) Twamanza erisighala bataleghula oko Yehova, busanaki sikitolere eribya tukalengekania tuti biro byosi twasyabya n’akaghala ak’erikola ebyuwene? (b) Tukendikania okuki omo mwatsi ono?

³ Siritolere tukalengekania tuti biro byosi tukendisyabya tukabana akaghala ak’erikola ebyuwene. Oko kwenene, sitwanzire erikola omwatsi wosi-wosi owate angatsemesya Yehova. Aliwe kandi, twanganalengwako luba erikola ekituwene. (Rom. 5:12; 7:21-23) Twanganalengwako erikola omwatsi owatuwene kitsumbukirania. Litolere itwakwama erihano lya Yesu ery’eriyiteya okw’ilengwako tutoke erisighala bataleghula oko Yehova n’oko Mughala wiwe. Omwatsi ono anganatuwatikya erikola ekyo. Okwitsuka, tukendilangira emyatsi eyo litolere itwayiteyako kutsibu. Neryo kandi itwalangira ngoko twangayiteya okw’ilengwako. N’oko ndulya, tukendilangira ngoko twangasighala itunateghirye.

UYITEGHAYE OKO EBIKAKULENGAKO KUTSIBU

4-5. Busanaki ni ky’omughaso munene eriyihighula n’oko malolo make-make?

⁴ Nibya n’amalolo make-make anganatsandya obwira bwetu haghuma na Yehova. Nibya, anganatukolya okw’ikola amalolo awakalakalire.

⁵ Itwe bosi twanganalengwako erikola ebibi. Aliwe kundi obuli mundu awite obulema bwiwe, hane emyatsi eyangatulengako kutsibu erikola ekibi. Ng’eky’erileberyako, omundu anganabya inianemulwa n’erilengwako ry’erikola obusingiri. Oghundi anganabya inianemulwa n’omutsye w’erinyighitsa ebitsuko biwe by’olubuto kutse erilebya epornografia. Oghundi iye anganabya inianemulwa n’omutsye w’eribya akahitana luba, emiyiheko, kutse eriyikakirya erikola ebyuwene busana n’erisagha abandu, n’eyindi mitsye. Ngoko Yakobo anabugha, “obuli mundu akalengawako omughulu akakurawa n’eritebwa n’engumbu yiwe.”​—Yak. 1:14.

6. Ngambe isitwayiteba okuki?

⁶ Naghu unasi ebikakulenga kutsibu? Eritendiligha obulema bwetu kutse erilengekania tuti itwe sitwangatoghera omo rilolo byanganatulolya ahatuwene. (1 Yoh. 1:8) Nibya n’omukwenda Paulo mwabugha ati ‘n’abakulire bunya-kirimu’ banganatoghera omo rilolo bamatenditeya. (Gal. 6:1) Ngambe itwaminya ebikatulengako kutsibu, isitwayiteba.​—2 Kor. 13:5.

7. Litolere itwayiteya kutsibu okuki? Teka eky’erileberyako.

⁷ Twabiminya ebikatulengako kutsibu, litolere itwakolaki? Litolere itwakola kutsibu tutoke eryibya n’akaghala kanene ak’erikindabyo. Tuteke eky’erileberyako, oko mughulu wa kera esyonzighu isikingirira kangyi-kangyi oko milango minene-minene y’omuyi. Ekyo kyo kyabya kikaleka ibahira abateya banene oko milango y’omuyi. Netu kutya, litolere itwayiteghererya ndeke obulema bwetu tutoke eribya n’akaghala kanene ak’erikindabo.​—1 Kor. 9:27.

TWANGAYITEYA TUTI?

8-9. Omulwana oyukanibweko omo Emisyo esura 7 endiyihighula ati okwikola erilolo erikalire? (Emisyo 7:8, 9, 13, 14, 21)

⁸ Twangayiteya tuti okw’ikola erilolo? Tulebaye ebyo twangigha oko mulwana oyukanibweko omo Emisyo esura 7. Mwakola emyatsi y’engyingo n’omukali mumbalaka. Omulondo 22 ati omulwana oyo mwakwama omumbalaka oyo yo “luba.” Aliwe emilondo y’embere yikakanganaya awandi makosa agho atsuka erikola, awamukolaya oko rilolo elyo.

⁹ Ebyamukolaya oko rilolo eryo ni byahi? Eky’erimbere, omo kagholo-gholo, omulwana oyo “akalaba omo nzira hakuhi nʼengonde [y’omukali mumbalaka oyo.]” Eky’akabiri, amalola eyiri enyumba y’omumbalaka oyo. (Soma Emisyo 7:8, 9.) Eky’akasatu, abere abilangira omukali oyo, mwatatibita. Aliwe, mwaligha ebizu y’omukali oyo n’erimuhulikirira akamukanirya oko mahere wʼobuholo agho alyateka, kwa muhwa akasonda erimukangania ngoko ni mundu oyuwene. (Soma Emisyo 7:13, 14, 21.) Omulwana oyo nga mwatatsuka erikola amakosa ayo, ngambe mwatahikira okw’ilengwako eryo eryamukolaya oko rilolo rinene.

10. Munabwire, omundu anganatoghera ati omo kitegho ekiri ng’eky’omulwana w’omo kitabu ky’Emisyo?

¹⁰ Omwatsi wa Solomona oyu amakangania ekyangahikira omuramya wa Yehova wosi-wosi. Anganatoghera omo rilolo rinene, neryo inialengakania ati emyatsi muyikaghenda “luba.” Kutse anganabugha ati, “mungalengawako kitsumbukirania.” Aliwe, amabilengekania ndeke oko mwatsi owalyamuhikira, inianganafumbula ngoko mwakatsuka erikola awandi masoka awalyamukolaya oko rilolo rinene eryo. Kwa muhwa anganabya imwakatsuka eribya n’abira abatanzire Yehova. Kutse alinga mwakatsuka eribya akayitsemesya omo myatsi eyituwene, eriya oko syosite sye Enternete esituwene, kutse erilenderera eyituwene oko Mukristo. Kwa muhwa alwe inyabirileka erisaba, erisoma eBiblia, eriya oko mihindano, kutse iriyatulira. Ng’omulwana oyukanibweko omo Emisyo, alinga syangayiteba ati erilolo eryo mulikasa “luba” kutse kitsumbukirania.

11. Twamanza tuti isitwatoghera omo rilolo, litolere itwakolaki?

¹¹ Twamabana esomo yahi? Litolere itwayihighula oko malolo; aliwe kandi litolere itwayihighula oko myatsi eyangatukolya okw’ikola erilolo erikalire. Ekyo kyo Solomona mwasonda erikangania akakania oko ebyahikira omulwana oyo n’omukali mumbalaka. Oko ebilebirye omulume oyo, Solomona mwateka erihano rino: “Sutalire omo syombalu siwe.” (Misyo 7:25) N’oko mukali mutebya oyo Solomona mwabugha ati: “Uhire enzira yawe yo hali kwiye, suhike hakuhi nʼolukyo lwʼenyumba yiwe.” (Misyo 5:3, 8) Kwesi, eriyiteya okw’itoghera omo rilolo, litolere itwayihighula oko myatsi kutse oko mibere eyangatukolya ahatuwene.b Ekyo ni bugha ambu, nibya nomo mwatsi mulebe anuwene oko Mukristo, silitolere itwakolagho twamabiminya ngoko anganatulengako n’eritukolya okw’ikola emyatsi mibi.​—Mat. 5:29, 30.

12. Yobu mwayisogha erikolaki, n’ekyo ky’endimuwatikya kiti eriyiteya okw’ilengwako? (Yobu 31:1)

¹² Eriyihighula oko myatsi eyangatukolya oko rilolo erikalire litolere itwayisogha kundu eriyiteya. Ekyo kyo Yobu akola. Mwakola ‘endagano [n’ameso wiwe]’ ey’eritendisamalira oghundi mumbesa omo ngumbu nyibi. (Soma Yobu 31:1.) Erisikya eriyisogha liwe eryo ky’endimuwatikya eritenditoghera omo busingiri. Netu litolere itwayisogha eriyihighula oko mwatsi wosi-wosi owangatukolya okw’ilengwako.

13. Busanaki litolere itwateya amalengekania wetu? (Ulebaye n’esyopitsa.)

¹³ Kandi ngambe itwateya amalengekania wetu. (Eril. 20:17) Abandu balebe bakabugha bati si kibi erilengekania ighunemukola omwatsi mubi wamabya isighulikolagho. Aliwe bakayiteba. Omundu oyukalola embere erilengekania omo bwenge bwiwe akakola omwatsi mulebe mubi inyakendibya n’engumbu nene y’erikolagho. Erikola atya, akabya inyamayikalirya emyatsi. Kikamukalako kutsibu eriyihighula oko kibi. Oko kwenene, hakanabya endambi amalengekania mabi inyayighusa omo bwenge bwetu. Ekyo kyamabituhikira ngambe itwayihighula luba oko malengekania mabi ayo n’erilw’itwatsuka erilengekania oko myatsi mibuya. Omughulu tutakola ekyo, tukabya itwamayiteya okw’ikola erilolo erikalire kundi mututitalighira amalengekania mabi abinduke n’eribya erilengwako erikenditukinda.​—Filp. 4:8; Kol. 3:2; Yak. 1:13-15

14. Twangakola oghundi mwatsi wahi eriyiteya okw’ilengwako?

¹⁴ Twangakola oghundi mwatsi wahi eriyiteya okw’ilengwako? Ngambe itwikirirya kundu ngoko erikwama ebyalayiro by’oMungu kikatughasira mughulu wosi. Kyanganatukalako eriyowa n’erilengekania ngoko Yehova anzire. Aliwe twamabiyikisa erikola tutya itukendibya n’obutseme bw’ekwenene.

15. Erikulya engumbu eyuwene kyanganatuwatikya kiti eriyiteya oko malwengwako?

¹⁵ Ngambe itwakulya esy’ongumbu esyuwene omo mutima wetu. Twamabigha ‘eripona ebibi n’eryanza ebibuya,’ ekyo ikikendituwatikya eritasyayisogha kundu erikola ebyuwene n’eriyihighula oko myatsi eyangatukolya oko rilolo. (Amos. 5:15) Kandi twamabibya n’esyongumbu esyuwene omo mutima wetu itwanganatoka luba erikinda amalengwako awakatwasira kitsumbukirania.

16. Emyatsi y’obunya-kirimu yikatuwatikaya yiti erisighala itunateyire? (Ulebaye n’epitsa.)

¹⁶ Twangakulya tuti esyongumbu esyuwene? Twanganakola tutya omwibya n’ebingyi by’erikola ebyangatuwatikya erikulya olwanzo lwetu oko Yehova. Omughulu tuli oko mihindano y’Ekikristo kutse omo mubiiri w’eritulira, sitwangalengwako bweghu-bweghu. Omo mwanya w’ekyo, tukabya itunemuwatya engumbu yetu y’eritsemesya Yehova. (Mat. 28:19, 20; Ebr. 10:24, 25) Omughulu tukasoma, erigha, n’erilengekania oko Kinywa k’oMungu, tukabya itunemuwatya engumbu yetu y’eryanza ebyuwene n’eripona ebibi. (Yos. 1:8; Esy. 1:2, 3; 119:97, 101) Wibuke omwatsi ono ogho Yesu abwira abigha biwe: “Mubye imunateghirye n’erisaba butumbya, mukasyingira omw’ilengwako.” (Mat. 26:41) Omughulu tukasaba oko Tata wetu w’elubula, tukabya itwamamuha akanya ak’erituwatikya kandi tukakulaya engumbu yetu y’erimutsemesya.​—Yak. 4:8.

UBYE IGHUNATEGHIRYE

17. Ni bulema bwahi obwabya bukakinda Petro yo kangyi-kangyi?

¹⁷ Twanganatoka erikinda olosi obulema bulebe. Aliwe hanganabya obundi bulema obo tukinalwa nabo eritsuka kera. Langira eky’erileberyako ky’omukwenda Petro. Mwalengwako amaghana Yesu busana n’erisagha abandu. (Mat. 26:69-75) Enyuma, mukyalangirika Petro ngabirikinda obulema bwiwe obo kundi mwatula engulu mbuya ya Yesu omo butubaha embere sye Sanhedrini. (Emib. 5:27-29) Aliwe emyaka milebe enyuma, mwaleka oko mughulu mulebe, erirya n’Abakristo abate Bayahudi “akasagha abandu ababanibwe.” (Gal. 2:11, 12) Obulema bwiwe mubwasuba. Alinga nibya mwahola inyakine n’obulema obo.

18. Niki kyo kyangatuhikira oko bulema obo twabirikinda omo myaka mingyi?

¹⁸ Netu twanganayeya omo mibere eyiri ng’eyo. Tuti? Omubere mubi ogho twabirikinda kera anganatasyatulengako. Tulangire eky’erileberyako kya mughala wetu mughuma. Akabugha ati: “Munabugha emyaka 10 inabirikinda omutsye mubi w’eribya ngalebya epornografia. Inabirilengekania niti nabirikinda omutsye oyo w’olosi. Aliwe kwesi obulema bwaghe obo mubwabondera lisa ng’enyama eyikalire eyabiribondera omo kisaka yikalimbya omundu.” Eky’eritsemesya, mughala wetu mwalola embere erilwa n’obulema bwiwe obo. Mwalangira ngoko kikendisyamusaba erilola embere ebiro byosi erilwa n’obulema bwiwe obo, kwa muhwa omo ngebe yiwe yosi kutse erihika oko nduli y’ekihugho kibi kino. Omukali wiwe kughuma n’abasyakulu b’endeko banemumuwatikya kutsibu erilola embere erilwa n’obulema bwiwe obo.

19. Twangakolaki twamabya n’obulema obo tukinalwa nabo?

¹⁹ Twamabya itukinalwa n’obulema bulebe, twangayira tuti isibwatukolaya oko rilolo erikalire? Litolere itwakwama erihano lya Yesu lino: “Mubye imunateghirye.” Nibya nomo mighulu ukayowa nga unawite akaghala, ngambe isiwayihira omo mibere eyangaleka iwalengwako. (1 Kor. 10:12) Ulole embere erikola emyatsi ey’abirikuwatikya erilwa n’obulema bwaghu. Emisyo 28:14 yikabugha yiti: “Obutseme buli nʼomundu [oyukateghaya] emigulu yosi.”​—2 Pet. 3:14.

ERILOLA EMBERE ERITEYA LIKATULETERA ENDUNDI YAHI?

20-21. (a) Erilola embere eriyiteya oko malengwako kikatughasira kiti? (b) Twamabiyikasa erilwa n’amalengwako, Yehova inyakenditukoleraki? (2 Abanya Korinto 4:7)

²⁰ Ngambe itwikirirya kundu ngoko erilola embere eriyiteya oko malengwako kikatughasira. Omughulu tukakola erilolo twanganabya n’obutseme “omo katambi kake”, aliwe omughulu tukakola ebyo Yehova anzire tukabya n’obutseme mughulu wosi. (Ebr. 11:25; Esy. 19:8) Ekyo ni busana Yehova mwatubumba inyanzire itwakwama esyonzira siye. (Enz. 1:27) Omughulu tukabya n’engebe eyikatsemesaya Yehova tukayowa ndeke n’eribya n’obunya-mutima obuwene kandi itukendisyabyaho kera na kera.​—1 Tim. 6:12; 2 Tim. 1:3; Yuda 20, 21.

²¹ Ni kwenene, “omubiri ni molo.” Aliwe ekyo sikisondire eribugha kiti sitwangakinda obulema bwetu. Yehova ananzire erituha akaghala ako tulaghireko. (Soma 2 Abanya Korinto 4:7.) Aliwe akaghala ako kutse obutoki obulengire obw’abandu b’obutoki obukalua oko Mungu. Aliwe litolere itwatsuka erikolesya obutoki bwetu erilwa n’amalengwako. Twamabikola ekyo, itwanganayiketera ngoko Yehova akendituha akaghala kanene ako tulaghireko. (1 Kor. 10:13) Ni kwenene, Yehova anganatuwatikya erilola embere eriyiteya oko malengwako.