OMWATSI W’ERIGHA 2
OLWIMBO 132 Lino twamabibya mubiri mughuma
Balume, musikaye abakali benyu
“Inywe balume, . . . mubasikaye.”—1 PET. 3:7.
ENZUMWA NGULU
Omwatsi ono akendituwatikya eriminya ngoko omulume angasikya omukali wiwe erilabira ebinywa biwe n’emikolere yiwe.
1. Busanaki Yehova mwatsukisya endegheka y’endwa?
YEHOVA ni “Mungu w’obutseme” kandi anzire netu itwabya n’obutseme. (1 Tim. 1:11) Abirituha abihembo bingyi tutoke eritsemera engebe. (Yak. 1:17) Endwa ni kighuma ky’oko bihembo ebyo. Omughulu omulume n’omukali bakalunga, bakalaghana eryanzana, erisikania n’eritsomanana. Omughulu omulume n’omukali bakayikasa erisikya ebyo balaghana, abosi bakabya n’obutseme bunene.—Misyo 5:18.
2. Munabwire abalume bangyi bakakolera bati abakali babo?
2 Eky’obulighe, omo kihugho kya munabwire, abandu bangyi sibalisikaya ebyo balaghana bakalunga. N’ekyo kikaleka ibatabya n’obutseme. Eripoti nguma ya lino-lino yikabugha yiti abalume banene bakahunza abakali babo, bakabwirabo amakaku, n’erighalyabo omo sindi nzira. Omulume oyukakola emyatsi eyiri ng’eyo, anganabya inyakasikaya omukali wiwe embere sy’abandu, aliwe eka wabo inyanemumwaghalya. Abalume banene bakalebaya epornografia, n’ekyo kikaleka omukali inyatabya n’obutseme.
3. Busanaki abalume balebe bakaghalaya abakali babo?
3 Busanaki abalume balebe bakakolera abakali babo bo muhanda? Banganabya imubakulibwa n’omubaba mutsibu neryo ekyo ikyaleka ibalengekania bati simuhanda erikolera batya omukali. N’abandi banganabya umubakulira eyo abandu bakalengekanaya bati “omulume-lume” atolere erikangania omukali wiwe ngoko yo mukulu omo nyumba. N’abandi mubatigha eriyikakirya n’erikakirya obuhitane bwabo. Busana n’eribeghera erilebya epornografia, abalume balebe babiribya n’amalengekania awatuwene oko bakali n’oko myatsi y’engyingo. Kandi n’esindi ripoti sikabugha siti oko mughulu w’ekihunzo kye Korona, abalume bangyi mubatsuka erikolera abakali babo bo muhanda. Nomo bine bitya, sihali ekyangahamulira omulume wosi-wosi erikolera omukali wiwe yo muhanda.
4. Abalume Bakristo batolere eriyiteya oko mwatsi wahi, kandi busanaki?
4 Abalume Bakristo batolere ibayiteya oko malengekania mabi agho abalume babiribya nagho.a Busanaki? Kundi ebyo omundu akalengekanayako, kangyi-kangyi byakanakola. Omukwenda Paulo mwahana Abakristo be Roma abahirirweko amaghuta ati, “Isimwakwama emibere y’abandu b’ekihugho kino.” (Rom. 12:1, 2) Omughulu Paulo ahandikirabo, Abakristo abo babya ibamabibugha emyaka milebe omo ndeko eyo. Ebinywa bya Paulo ebyo byamakangania ngoko abaghuma ba kubo babya ibakinakwama emibere n’amalengekania w’ekihugho. Ekyo kyo kyaleka Paulo inyahanabo ati babindule amalengekania n’emighendere yabo. N’eribugha ekwenene, amahano ayo alebirye n’abalume Bakristo ba munabwire. Eky’obulighe, abalume balebe Bakristo babiribya n’amalengekania mabi ayo aw’ekihugho, kandi nibya bakaghalaya abakali babo.b Yehova anzire omulume inyakolera ati omukali wiwe? Ekisubiryo kikabanika omo risako erimanire omwatsi ono.
5. Ngoko kiri omo 1 Petro 3:7, omulume atolere erikolera ati omukali wiwe?
5 Soma 1 Petro 3:7. Yehova akasaba abalume erisikya abakali babo. Omulume oyusikirye omukali wiwe akamukolera ndeke n’omo mwanzo. Omo mwatsi ono, tukendilangira ngoko omulume angasikya omukali wiwe. Aliwe okw’itsuka muleke tukanaye oko mibere eyikakanganaya ngoko omulume syasikirye omukali wiwe.
UYIHIGHULE OKO MIBERE EYIKAKANGANAYA NGOKO SIGHUSIKIRYE OMUKALI WAGHU
6. Yehova akalangira ati omulume oyukahunza omukali wiwe? (Abanya Kolosai 3:19) (Ulebaye “n’Amaana w’ebinywa.”)
6 Omulume syatolere eribya akahunza omukali wiwe. Yehova aponire kutsibu abanzire amalwa. (Esy. 11:5) Yehova akabugha ati aponire omulume oyukahunza omukali wiwe. (Mal. 2:16; soma Abanya Kolosai 3:19.) Erikwamana n’erisako erimanire omwatsi wetu ono erye 1 Petro 3:7, omulume amatendibya akakolera omukali wiwe yo ndeke, akatsandaya obwira bwiwe haghuma na Yehova. Nibya, Yehova syangahulikirira n’emisabe yiwe.
7. Ngoko kiri omo Abanya Efeso 4:31, 32, omulume atolere inyayihighula oko binywa bya muhanda wahi? (Ulebaye n’omwatsi n’“Amaana w’ebinywa.”)
7 Omulume syatolere eribya akakaramira omukali wiwe kutse eribya akamubwira ebinywa ebikamuhutalaya omo mutima. Abalume balebe bakakaramira abakali babo n’eribwirabo ebinywa ebikahutayabo kutsibu. Aliwe, Yehova aponire “erikapikira, erihitana, erikarama, n’ebitsumi.”c (Soma Abanya Efeso 4:31, 32.) Yehova akowa ebyosi; kandi akalangira ngoko ukakanaya n’omukali waghu, nibya n’omughulu mune ekati. Omulume oyukakanaya n’omukali wiwe omo bukali-kali, akatsandaya endwa yiwe n’obwira bwiwe haghuma n’oMungu.—Yak. 1:26.
8. Yehova akalangira ati epornografia, kandi busanaki?
8 Omulume syatolere eribya akalebya epornografia. Yehova akalangira ati epornografia? Aponireyo kutsibu. Neryo omulume oyukalebaya epornografia akatsandaya obwira bwiwe haghuma na Yehova, kandi akabya isyasikirye omukali wiwe.d Yehova anzire abalume ibasighala bataleghula oko bakali babo omo mikolere n’omo malengekania. Yesu mwabugha ati omulume oyukasamalira oghundi mukali omo ngumbu nyibi, akabya inyamabikola naye obusingiri “omo mutima wiwe.”e—Mat. 5:28, 29.
9. Busanaki Yehova aponire omulume oyukahatikana omukali wiwe erikola emyatsi y’engyingo eyangatsandya obunya-mutima bwiwe?
9 Omulume syatolere eribya akakasa omukali wiwe ati bakole emyatsi y’engyingo eyangatsandya obunya-mutima bwiwe. Abalume balebe bakahatikana abakali babo erikola nabo emyatsi y’engyingo eyangaleka ibayowa muhanda kutse eyangatsandya obunya-mutima bwabo. Yehova aponire omutsye oyo, owakakanganaya ngoko omundu ayitsomene iye musa. Yehova akalindirira oko mulume eryanza kutsibu omukali wiwe n’erisikya eriyowa liwe. (Efe. 5:28, 29) Neryo omulume Mukristo amabya inyanemulebya epornografia, kutse inyanemukolera omukali wiwe yo muhanda, angakolaki atoke eribindula amalengekania n’emikolere yiwe?
OMULUME ANGALEKA ATI OMUTSYE MUBI?
10. Eky’erileberyako kya Yesu kyangawatikya kiti abalume?
10 Ekyangawatikya omulume erileka erikolera muhanda omukali wiwe n’eritendibya akamuhemulikania niki? Ry’eriyikasa erikwama eky’erileberyako kya Yesu. Nomo Yesu mwatatahya, ngoko abya akakolera abigha biwe kyabya ky’erileberyako ekyuwene ekikakanganaya ngoko omulume angabya akakolera omukali wiwe. (Efe. 5:25) Tulebaye ngoko Yesu abya akakolera abigha biwe kandi ngoko abya akakania nabo, neryo tulangire omulume nga ng’igha ati eky’erileberyako kya Yesu.
11. Yesu inyakakolera ati abigha biwe?
11 Yesu inyakakolera abakwenda biwe omo bolo kandi inyakasikayabo. Mwatakolerabo omo bukali-kali n’ekiro n’ekighuma. Nomo Yesu anabya n’akaghala kanene kubalenga, mwatakolesyako erikanganiabo ngoko ni bana kutse eryubahyabo. Aliwe, omo mwanya w’ekyo inyakayikehaya omw’ikolerabo ng’omughombe. (Yoh. 13:12-17) Mwabwira abigha biwe ati: “Mwighire okw’ingye; kusangwa nyiri w’omutima molo kandi ngayikehaya, nenyu mukendisyaluhukibwa.” (Mat. 11:28-30) Omulondo ati Yesu abya w’omutima molo. Eribya molo sikisondire eribugha kiti omundu syawite akaghala. Aliwe kikakanganaya ngoko awite akaghala kanene ak’eriyikakirya. Omughulu bakamwendayako omwagha akasighala inyanatulere kandi akayikakiraya.
12. Yesu inyakakanaya ati n’abandi?
12 Yesu inyakakolesaya ebinywa biwe erikirania n’eritulerya abandi. Isyalikaramira abigha biwe. (Luka 8:47, 48) Nibya n’omughulu esyonzighu siwe syabya sikamutsamba n’erimughendyako omwagha, “Iye mwatabya akatsambabo.” (1 Pet. 2:21-23) N’esindi ndambi, Yesu inyakasombola erihuna omo mwanya w’erisubiryabo muhanda. (Mat. 27:12-14) Ekyo ni ky’erileberyako kibuya oko balume Bakristo!
13. Ngoko kiri omo Matayo 19:4-6, omulume angamatana ati n’omukali wiwe? (Ulebaye n’epitsa.)
13 Yesu mwahana abalume erisighala bataleghula oko bakali babo. Mwibukyabo ebinywa bya Tata wiwe oyo wabugha ati omulume “akendisyamatana na mukali wiwe.” (Soma Matayo 19:4-6.) Ekinywa ky’Ekigiriki ekikolesibwe omo mulondo ono ekikabindulawamo “akendisyamatana,” kinywa kwa kinywa kyanganabindulwamo “akendisyamakirira.” Okw’ekyo obughuma obuli omo kati-kati k’omulume n’omukali wiwe butolere ibwahamba kutsibu nga babirimakirira kughuma. Obughuma bwabo obo sibwangatwika butetaghalya abosi babiri. Omulume oyuli omo bughuma obuli ng’obo n’omukali wiwe akayihighula oko mihanda yosi y’epornografia. Akalw’inyalusya ameso wiwe “oko bitawite mugaso.” (Esy. 119:37) Ni bugha ambu, akakola endaghane n’ameso wiwe eritendisamalira oghundi mukali oyute mukali wiwe omo kumbu nyibi.—Yobu 31:1.
Omulume mutaleghula anemughana erilebya epornografia (Ulebaye enungu 13)g
14. Ni myatsi yahi eyo omulume mutsibu atolere erikola atoke erikokotya obwira bwiwe haghuma na Yehova n’omukali wiwe?
14 Omulume oyukahunza omukali wiwe kutse oyukamubwira ebinywa ebituwene atolere inyakola emyatsi mingyi atoke erikokotya obwira bwiwe haghuma na Yehova n’omukali wiwe. Ni myatsi yahi? Eky’erimbere, ry’eritsuka eriligha ngoko aneko lubanza. Sihali ekibiseme omo meso wa Yehova. (Esy. 44:21; Omug. 12:14; Ebr. 4:13) Eky’akabire, atsire eribya akakolera muhanda omukali wiwe kandi asube oko mibere yiwe. (Misyo 28:13) Eky’akasatu, asabe obughanyiri oko mukali wiwe n’oko Yehova. (Emib. 3:19) Kandi atolere inyasaba Yehova amuhe omuhwa ow’eribinduka kandi amuwatikaye erikakirya amalengekania wiwe, ebinywa biwe, n’emikolere yiwe. (Esy. 51:10-12; 2 Kor. 10:5; Filip. 2:13) Eky’akani, akole erikwamana n’emisabe yiwe kandi ayikase eripona omuhanda wosi w’amalwa n’ebinywa byosi ebyangahutalya omukali wiwe. (Esy. 97:10) Eky’akatano, asondaye luba obuwatikya bw’abasyakulu b’endeko ab’olwanzo. (Yak. 5:14-16) Eky’esita, ahireho ebyo akendikola ebikendimuwatikya eriyihighula oko myatsi yosi eyangaleka inyatasyakola muhanda omo biro ebikasa. Omulume oyukalebaya epornografia naye litolere inyakola emyatsi yosi eyo. Yehova akenditsumula eriyikasa liwe akakola esyombinduka esyo. (Esy. 37:5) Nomo bine bitya, sikitosire oko mulume erileka erikola emyatsi eyangahutalya omukali wiwe, aliwe kandi atolere erikangania ngoko asikirye mukali wiwe. Ati?
WANGAKANGANIA GHUTI OMUKALI WAGHU OLWANZO N’ERISIKYA?
15. Omulume angakangania ati olwanzo oko mukali wiwe?
15 Ubye ukamukangania ngoko umwanzire. Abaghala betu balebe abatsemire omo ndwa syabo, bakayikasa obuli kiro eribya bakakola omwatsi mulebe erikangania omukali wabo ngoko bamwanzire kutsibu. (1 Yoh. 3:18) Omulume anganakangania olwanzo oko mukali wiwe omo hyatsi hike-hike, ng’eribya akamuhamba oko byala kutse eribya akamukumbatira. Anganabya akamutumira ehimesaje; ng’erimubwira ati “nabirikukwa olukando diwa!” kutse ati “wamasiba ghuti kwe!” N’oko sindi ndambi anganabya akamukangania ngoko amwanzire omw’ibya akamuhandikira ehinywa ehy’olwanzo oko kapapura. Omulume amabya akakola emyatsi eyo akakanganaya omukali wiwe kw’amusikirye kandi akawataya endwa yabo.
16. Busanaki omulume atolere eribya akapipa omukali wiwe?
16 Ubye ukapipa omukali waghu. Omulume oyukasikaya omukali wiwe akamubwira ebikaleka inyamutsemera, kandi akamuwatikaya eriyowa ndeke. Enzira nguma ey’erikola ekyo ry’eribya ukamusima oko byosi ebyo akakola akakuwatikya. (Kol. 3:15) Omughulu omulume akapipa omukali wiwe erilua oko mutima, tami ekyo kikatula oko mutima w’omukali wiwe. Omughulu omulume akabwira omukali wiwe ebikaleka inyamwanza, omukali oyo akayowa buholo, akalangira ngoko bamwanzire kandi bamusikirye.—Misyo 31:28.
17. Omulume angakangania ati ngoko asikirye omukali wiwe?
17 Ubye mubuya kandi usikaye omukali waghu. Omulume oyo anzire omukali wiwe akamulangira mo w’obughuli bunene kandi akamutsemera. Akalangira omukali wiwe ng’ekihembo ekyuwene erilua oko Yehova. (Misyo 18:22; 31:10) Ekyo kikaleka inyamukolera ndeke n’erimusikya, nibya n’omughulu bakakola emyatsi y’engyingo. Syangahatikana omukali wiwe erikola naye emyatsi y’engyingo eyikendileka inyayowa muhanda, eyikendileka inyayilangira mo mundu bule, kutse eyikenditsandya obunya-mutima bwiwe.f N’omulume naye syatolere erikola emyatsi eyangaleka inyabya n’obunya-mutima obutuwene bakakola emyatsi y’engyingo.—Emib. 24:16.
18. Abalume batolere ibayisogha kundu erikolaki? (Ulebaye n’akasanduku “Emyatsi ini eyikakanganaya ngoko ukasikaya omukali waghu.”)
18 Balume, muminye ngoko Yehova akatsema omughulu akalangira mukayikasa kutsibu erisikya abakali benyu omo myatsi yosi eyo mukabugha n’eyo mukakola. Uyisoghe kundu eribya ukasikya omukali waghu omw’itendikola omwatsi wosi-wosi owangamuhutalya, omw’ibya ukamukolera ndeke, erimusikya, n’erimwanza kutsibu. Omw’imukolera ghutya ukabya iwamamukangania ngoko umwanzire kandi ngoko ni w’obughuli omo meso waghu. Wamabisikya omukali waghu ighukendibya iwamateya ekindu ky’obughuli bunene omo ngebe yaghu, ni bugha ambu, obwira bwaghu na Yehova.—Esy. 25:14.
OLWIMBO 131 ‘Abo oMungu abirimatania haghuma’
a Abalume batolere erisoma omwatsi “Ukanakolera abakali ngoko Yehova akakolerabo?” owakabanika omo Akaleberyo k’Omuteya ak’Omwisi 1, 2024.
b Wamabya iwabirikolerwa muhanda n’omulume kutse n’omukali waghu kyanganuwana iwasoma omwatsi “Msaada kwa Wanaotendewa kwa Jeuri Nyumbani” owakabanika oko jw.org kutse omo JW Library, omo kitswe “Eyindi myatsi.”
c AMAANA W’EBINYWA: “Ebitsumi” bihiriremo eribwira omundu emyatsi eyikalire ukamutsamba atoke eriyowa muhanda. Kandi kihiriremo eribeghera eribwira omundu emyatsi eyo utanzire okw’iye. Okw’ekyo, ekyosi-kyosi ekyo omulume akabugha akasonda erihutalya kutse eritsamba omukali wiwe ni kitsumi.
d Ulebaye omwatsi “Ponografia Inaweza Kuiharibu Ndoa Yako” owakabanika oko jw.org n’oko JW Library.
e Omukali oyo omulume wiwe abeghere erilebya epornografia anganakiranibwa omw’isoma omwatsi “Wangayira ghuti ow’omwaghu amabya inyabeghere erilebya epornografia?” owakabanika omo Akaleberyo k’Omuteya ak’Omwisi 8, 2023.
f EBiblia siyiribugha yiti omuhanda mulebe w’erikola emyatsi y’engyingo uwene kutse syuwene. Kiri oko buli mulume Mukristo n’omukali wiwe erikangania ngoko bayisoghire kundu erisikya Yehova, eribya bakatsemesania, n’erilola embere eribya n’obunya-mutima obuwene. Kangyi-kangyi abatahenie sibatolere erikanirya oghundi mundu oko myatsi y’engyingo eyilebirye endwa yabo.
g ERIKANIA OKO PITSA: Mughala wetu anemusonda erikunwa n’abakakola naye omubiiri abate Bimiri ba Yehova erilangira epornografia omo kijurnale kyabo.