Malifalensi a Utumiki komasoti moyo wasu wachikhilisitu Kabuku kamisonkhano
JULY 5-11
CHUMA CHUPEZEKA M’MAWU A MULUNGU | DEUTERONOMO 11-12
“Yehova ofuna kuti tikomulambila m’njila yakufunila yove”
it-2 pedji 1007 ndim. 4
Moyo
1 Kutumikila na moyo wonse. Monga mwatawonela mawu akuti “moyo” otanthauza munthu yonse wamphumbulu. Koma olo n’tetyo, malemba ayakine otilimbikisa kuti tikosakila-sakila kuti, tikokonda notumikila Mulungu na ‘ntima wasu wonse komasoti na moyo wasu wonse’ (De 4:29; 11:13, 18), ndipo lemba ya Deuteronomo 6:5 yunena kuti: “Ukokonda Yehova Mulungu wako na ntima wako wonse, moyo wako wonse, na mphamvu zako zonse.” Yesu enena kuti munthu ofunika kutumikila na moyo wake wonse na mphamvu zake zonse ndipo eyangijilasoti kuti na “maganizo ŵake onse.” (Mko 12:30; Lu 10:27) Pa nkhani yamene iyi powela konsho yakuti, ndaŵa yanji vinthu viyakine vutomolewa pamozi na mawu akuti moyo, pamene vinthu vamene ivo vili mumbali ya moyo? Kuti timvwikise tanthauzo ya ngayo-ngayo ya mawu amene aŵa tiyelekezele kuti: Munthu engaligulise yeka (moyo wake) monga kapolo kuli munthu muyakine, ndipo ongankhale chuma chake kuli munecho komasoti kuli abwana ŵake. Koma, angatumikilelini abwana ŵake na ntima wonse, na moyo wake wonse komasoti mofunishisha ndipo angafunelini kumukondwelesa, tetyo angakwanishelini kukatishila ntchito mphamvu zake zonse olo maganizo ŵake ochita vinthu vonse vakufuna abwana ŵake. (Yelekezelani na Aef 6:5; Akl 3:22.) N’chifukwa chake, mbali ziyakine mwavuwonekela zufotokozewa na cholinga chofuna kuwonesha kufunika kwake, munjila yakuti osati tileke kuzikumbukila noziganizila patutumikila Mulungu, wamene nise ŵanthu ŵake kuli yove, na kwa Mwana wake, wamene moyo wake wikatishiliwa ntchito monga dipo potigula. Kutumikila Mulungu “na moyo wonse” kupamikijapo munthu yonse, osachosako mbali iliyonse ya muŵili, ntchito, luso olo vokumbwa va munthu wamene uyo.—Yelekezelani na Mt 5:28-30; Lu 21:34-36; Aef 6:6-9; Afi 3:19; Akl 3:23, 24.
it-1 pedji 84 ndim. 3
Guwa ya nsembe
Aisiraeli elamuliwa kuti awononge maguwa onse achikunja, nofwaya vipilala na mizati yopatulika yamene nthawe zinyinji yenzenkhala pamozi na vinthu vamene ivi. (Eks 34:13; De 7:5, 6; 12:1-3) Ove enzefunikalini kukonkheja vinthu vamene ivi, olo kushoka ŵana ŵawo pa mulilo, monga nsembe n’nga ni mwenzechitila Akanani. (De 12:30, 31; 16:21) M’malo monkhala na maguwa ansembe anyinji, ntundu wa Aisiraeli wenzefunika kunkhala na guwa yansembe imozi tyala kuti akolambililapo Mulungu mmozi wachendi, ndipo guwa yamene iyi yenzefunika kunkhala kumalo ŵangasankhe Yehova. (De 12:2-6, 13, 14, 27; mosiyanako na tawuni ya Babulo, yamene yenze na maguwa ansembe okwana 180 ya mulungu mmozi tyala Ishitala.) Poyamba ove elamuliwa kuti amange guwa yansembe pokatishila ntchito miyala yosaŵaza pavuli pakuti atauka Mmana wa Yorodano (De 27:4-8), ndipo guwa yamene iyi imangiwa na Yoswa Mulupili ya Ebala. (Yos 8:30-32) Pechigaŵana chalo cha Kanani, mafuko a Rubeni na Gade, komasoti hafu ya fuko ya Manase, emanga guwa yansembe pamalo owonekela pafupi na Yorodano, yamene ileta mavuto kwakanthawe pakati pamafuko ayakine, mpaka peviziŵika kuti guwa yamene iyi chenzelini chizindikilo cha mpatuko, koma chenzeŵakumbusha za kukhulupilika kwawo kwa Yehova monga Mulungu wachendi.—Yos 22:10-34.
Kusakila-sakila Mfundo zingatiyavye
it-1 pedji 925-926
Lupili ya Gerizimu
Mokatijana na malangizo epelekewa na Mose, mafuko ŵa Isiraeli esonkhana pa Lupili ya Gerizimu na ya Ebala mosogolelewa na Yoswa pechilonda chalo cha Ai. Kwamene uko ŵanthu echimvwa kuŵelengewa kwa madaliso ŵangazelondela keno omvwila Yehova komasoti matembelelo ŵengezekumana nawo keno angaleke kumumvwila. Mafuko a Simeoni, Alevi, Yuda, Isakala, Yosefe, na Benjamini epanama pasogolo pa Lupili ya Gerizimu. Alevi komasoti likasa ya pangano enzenkhala mu chidika chamene ichi, ndipo mafuko ayakine 6 enzenkhala pasogolo pa Lupili ya Ebala. (De 11:29, 30; 27:11-13; Yos 8:28-35) Mwavuwonekela mafuko amene enze pasogolo pa Lupili ya Gerizimu eyankha madaliso amene eŵelengewa, koma mafuko ayakine eyankha matembelelo amene eŵelengewa pa Lupili ya Ebala. Olo kuti ŵanthu ayakine onena kuti madaliso eŵelengewa pa Lupili ya Gezilimu chifukwa cha kuwama kwake komasoti nthaka yake mosiyana na Lupili ya Ebala ya miyala, iliye kanthu, Baibolo yupelekalini uthenga uliwonse pa nkhani yamene iyi. Chilamulo chiŵelengewa mokweja mawu “pamenso pa mpingo wonse wa Isiraeli, pamozi na anakazi, ŵana komasoti alwendo enzeyenda pakati pawo.” (Yos 8:35) Gulu ikulu yamene iyi yenzekwanisha kumvwa mawu amene awo pasogolo pa lupili iliyonse. Ivi vikwanishika chifukwa pamalo amene aŵa mawu enzemvwika bwino ngako.
JULY 12-18
CHUMA CHUPEZEKA M’MAWU A MULUNGU | DEUTERONOMO 13-15
“Mwamene Chilamulo mwechenzewoneshela kuti Yehova odela nkhaŵa osauka”
it-2 pedji 1110 ndim. 3
Gawo ya 10
Vuwoneka kuti penze gawo ya 10 yachiŵili, yamene yenzesungiwa chaka chilichonse kuti ithandizile pa ntchito ziyakine, osati ntchito za ansembe Achilevi, olo Alevi amene aŵa enzeikatishilasoti ntchito. Nthawe zinyinji mbali ikulu ya gawo ya 10 yenzekatishiliwa ntchito ntundu wonse wa Aisiraeli ukasonkhana pamozi kuti uchite vikondwelelo vikulu-vikulu. Keno banja ingakwanishelini kunyamula gawo ya 10 kuluta nayo ku Yerusalemu chifukwa cha kutalimpha kwa nsenga, ove enzegulisa gawo ya 10 ndipo ndalama zake zenzekatishiliwa ntchito ku Yerusalemu kugulila chakulya komasoti kuti asangalale pa nsonkhano wopatulika wamene uyo. (De 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27) Pavuli pa vyaka 7 vilivonse Aisiraeli enzechita chikondwelelo cha chaka cha Sondo. Lomba kumapeto kwa chaka chachitatu komasoti chaka cha 6 mu vyaka 7 vamene ivi, m’malo mokatishila ntchito gawo ya 10 ku vikondwelelo vikulu-vikulu vamene ivi, ove enzekatishila ntchito gawo ya 10 poyavya Alevi, alwendo, anakazi amasiye, komasoti ŵana a m’dela yawo.—De 14:28, 29; 26:12.
it-2 pedji 833
Chaka cha Sondo
Chaka cha Sondo chenzeziŵika kuti “chaka chopumula [hash·shemit·tahʹ].” (De 15:9; 31:10) M’chaka chamene icho, minda yenzelimiwalini. (Eks 23:11) M’chakasoti chamene ichi ŵanthu amene enze na nkhongole enzenkhala omasuka ku nkhongole yamene iyo. Chilengezo chomasula ŵanthu amene aŵa kunkhongole zawo chenzepelekewa “pamenso pa Yehova” powonesha kumulemekeza. Olo kuti ayakine ali na maganizo osiyana pa nkhani yamene iyi, ayakine onena kuti nkhongole zamene izi zenzesilalini, koma m’malo mwake, ŵala akongolesha ndalama enzefunikalini kukakamija m’Heberi muyawo kuti aweje nkhongole, chifukwa m’chaka chamene icho enzewejalini chilichonse. Koma ŵala akongolesha enzekakamija mulwendo kuti aweje nkhongole yamene iyi. (De 15:1-3) Arabi ayakine onena kuti nkhongole yamene yenzetolewa na cholinga chofuna kuyavya ŵanthu osauka, yenzesila, koma nkhongole yamene yenzetolewa kuti akachitile bizinesi yenze mu gulu iyakine ya nkhongole. Ove enzenena kuti mu nthawe ya atumwi, Hillel enkhazikisha njila yakuti wala wakongolesha ndalama akokwanisha kuluta kukhoti kuti ateteze nkhongole yake na cholinga chakuti amuwejele.—The Pentateuch and Haftorahs, edited by J. Hertz, London, 1972, pp. 811, 812.
it-2 pedji 978 ndim. 6
Kapolo
Malamulo amene enze pakati pa kapolo na bwana wake. Mu nthawe ya Aisiraeli, akapolo Achiheberi enze osiyana na kapolo wofumila ku vyalo viyakine. Akapolo amene enzelini Achiheberi enzepitilija kunkhala chuma cha abwana ŵawo mpaka kale-kale ndipo tata enzeŵapeleka kuli mwana wake mwanalume (Le 25:44-46), kapolo wa Chihebeli enzemasuliwa m’Chaka cha 7 ku ukapolo wake olo m’Chaka cha Ufulu, potolela chaka chamene chayambilila kufwika. Panthawe yonse yamene kapolo wa Chiheberi yenzetumikila, enzefunika kumuchitila vinthu monga waganyu. (Eks 21:2; Le 25:10; De 15:12) M’heberi akaligulisa kuti ankhale kapolo kwa mulwendo, olo kuli munthu muyakine wa m’banja ya mulwendo, enzenkhala na ufulu wowombolewa nthawe iliyonse. Yove enzekwanishasoti kuliwombola yeka olo kuwombolewa na mmozi mwa abale ŵake amene enzekwanisha kumuwombola. Kupaka kwa ndalama zowombolela kwenzedalila pa vyaka vasala kufumila pechiligulisa kuyafwika m’Chaka cha Ufulu olo payakine kuyafwika m’chaka cha 7 cha ukapolo wake. (Le 25:47-52; De 15:12) Kapolo wa Chiheberi akamasuliwa, bwana wake enzefunika kumupasa mphaso kuti ikamuyavye kupeza poyambila. (De 15:13-15) Keno kapolo ewela na mwanakazi wake, enzefunika kuluta naye. Olo vili tetyo, keno abwana ŵake enze emupasa mwanakazi (wamene venze voziŵikilatu kuti enze mulwendo ndipo enzeve ufulu m’chaka cha 7 cha ukapolo wake), mwanakazi wamene uyo pamozi na ŵana ŵake enzenkhala mphela chuma kuli abwana ŵake. Vikankhala tetyo, kapolo wa Chiheberi enzekwanisha kusankha kupitilija kunkhala na abwana ŵake. Bwana wake enzemutulila kwatu yake na nkwiyo pofuna kuwonesha kuti azamutumikile kwa moyo wake wonse.—Eks 21:2-6; De 15:16, 17.
Kusakila-sakila Mfundo zingatiyavye
w06-CN 1/4 pedji 31
Mafunso Ochokera kwa Owerenga
Kodi tingaphunzirepo chiyani pa lamulo lopezeka pa Eksodo 23:19, lakuti: “Usaphike mwana wa mbuzi mu mkaka wa make”?
Lamulo la m’Chilamulo cha Moseli, lomwe limapezeka katatu m’Baibulo, lingatithandize kuona kuti ndi zinthu zotani zimene Yehova amaziona kuti n’zoyenera, kuti Yehova n’ngwachifundo, ndiponso kuti n’ngokoma mtima. Komanso limasonyeza kuti Yehova amadana kwambiri ndi kulambira konyenga.—Eksodo 34:26; Deuteronomo 14:21.
Kuphika mwana wa mbuzi kapena nyama ina iliyonse mu mkaka wa mayi ake n’kosemphana ndi chilengedwe cha Yehova. Mulungu anapereka mkaka n’cholinga choti mbuzi iziyamwitsira mwana wake kuti azikula. Motero monga mmene ananenera munthu wina wophunzira kwambiri, kuphika mwanayo mu mkaka wa make, kumasonyeza “kunyoza mgwirizano wa pakati pa mayi ndi mwana wake, umene Mulungu anakhazikitsa ndi kuuyeretsa.”
Kuphatikizanso apo, anthu ena amanena kuti n’zotheka kuti kuphika mwana mu mkaka wa make unali mwambo wachikunja woitanitsira mvula. Ngati izi zili zoona, ndiye kuti lamulo loletsa zimenezi linateteza Aisrayeli ku miyambo yotereyi ya anthu a mitundu yowazungulira, yomwe inali yopusa ndiponso yankhanza. Chilamulo cha Mose chinaletsa mwachindunji kutsatira malamulo a mitundu imeneyo.—Levitiko 20:23.
Potsiriza, lamulo limeneli likusonyeza chikondi cha Yehova. Kwenikweni, Chilamulo chinali ndi malamulo angapo oterewa oletsa kuchitira nkhanza zinyama ndiponso kuchita zinthu zosemphana ndi chilengedwe cha Yehova. Mwachitsanzo, malamulo ena a Chilamulo ankaletsa zopereka nsembe chiweto chimene sichinakwanitse masiku seveni chili ndi mayi wake. Ankaletsanso zopha chiweto ndi mwana wake pa tsiku lomwelo, ndiponso zopita pa chisa n’kutenga mbalame pamodzi ndi mazira ake kapena anapiye ake.—Levitiko 22:27, 28; Deuteronomo 22:6, 7.
N’zoonekeratu, kuti malamulo ambirimbiri a m’Chilamulo aja sanali malamulo ongofuna kuletsa zinthu zosiyanasiyana ayi. Chilamulo n’chopindulitsa m’njira zosiyanasiyana. Mfundo zake zimatithandiza kukhala ndi makhalidwe apamwamba kwambiri amene amasonyezadi makhalidwe abwino kwambiri a Yehova.—Salmo 19:7-11.
JULY 19-25
CHUMA CHUPEZEKA M’MAWU A MULUNGU | DEUTERONOMO 16-18
“Mfundo zoyavya kuweluza milandu mwachilungamo”
it-1 pedji 343 ndim. 5
Kuchitishiwa khungu
Mawu akuti khungu enzekatishiliwa ntchito pofotokoza kubendesha chilungamo kwamene kwenzechitika mwachinyengo, ndipo Chilamulo chenzeshusha mwamphamvu vinthu monga viphuphu, mphaso komasoti kukondela chifukwa venzechitisha khungu woweluza kuti osati achite vinthu mwachilungamo. “Chiphuphu chuchitisha khungu ŵanthu amenso olumata.” (Eks 23:8) “Chiphuphu chuchitisha khungu menso a ŵanthu anzelu.” (De 16:19) Woweluza, olo kuti ankhale munthu wachilungamo komasoti wanzelu tyani, keno angalondele mphaso moziŵa olo mosaziŵa angapeleke chiweluzo paliye chilungamo. Chilamulo cha Mulungu chenzefotokozalini tyala kuti woweluza angakwanishe kubendesha chilungamo chifukwa chakuti wapasiwa mphaso, koma chenzenenasoti kuti angakwanishe kuchita vamene ivi chifukwa cha vinthu vangalaŵile ŵanthu amene otongewa mulandu. Chilamulo chamene ichi chunena kuti: “Osati mukokondela munthu wosauka, komasoti osati mukokondela munthu wolemela.” (Le 19:15) Tetyo chifukwa cha vinthu vangalaŵile olo kuziŵika ngako kwa munthu wamene uyo, woweluza enzefunikalini kuweluza kuti munthu ni wophoniya tyala chifukwa chakuti ni wolemela.—Eks 23:2, 3.
it-2 pedji 511 ndim. 7
Namba
Namba 2. Kanyinji-kanyinji namba 2 yenzekatishiliwa ntchito pa nkhani za malamulo. Keno umboni wa ŵanthu aŵili ni wolingana, venzechitisha kuti umboni wamene uyo unkhale wamphamvu. Ŵanthu aŵili olo atatu, enzefunika kupeleka umboni wawo pamenso pa oweluza mulandu. Mfundo yamene iyi yukatishiliwasoti ntchito mu mpingo Wachikhilisitu. (De 17:6; 19:15; Mt 18:16; 2Ak 13:1; 1Ti 5:19; Ahe 10:28) Mulungu ekatishilasoti ntchito mfundo yamene iyi pechipeleka Mwana wake ku ntundu wa ŵanthu monga Mpulumusi wawo. Yesu enena kuti: “Mu chilamulo chanu chamene ichi elembamo kuti, ‘Umboni wa ŵanthu aŵili ni wachendi.’ Newo paneka nulichitila umboni, ndipo Atata amene enituma onichitilasoti umboni.”—Yoh 8:17, 18.
it-2 pedji 685 ndim. 6
Wansembe
Ansembe niye epasiwa mwayi ukulu wofotokoza chilamulo cha Mulungu, komasoti ove enzeyavya ngako m’makhoti aku Isiraeli. Matawuni ŵechipasiwa ansembe, ove enzeyavya oweluza pa ntchito yawo, komasoti nthawe ziyakine enzekata ntchito pamozi na oweluza pa milandu yovuta ngako yamene makhoti enzekwanishalini kupeleka chigamulo. (De 17:8, 9) Ove enzefunika kuyavyana na akulu a mutawuni pa milandu yokhuza munthu wamene wapezeka kuti wafwa, kuti awonesheshe kuti achita vonse vofunika kuti achose mulandu wa milopa mu tawuni yamene iyo. (De 21:1, 2, 5) Keno mwanalume wansanje oganiza kuti mwanakazi wachita chigololo, mwanakazi wamene uyo enzeluta naye kumalo opatulika kwamene wansembe enzechita mwambo wechinena Yehova, ndipo Yehova enzepeleka chigamulo keno mwanakazi wamene uyo niwolakwa olo yai. (Nu 5:11-31) Pa milandu yonse, chigamulo chamene chapelekewa na ansembe olo oweluza, chenzefunikila kulemekezewa ndipo keno munthu aliyelemekeze olo kumvwila chigamulo chamene icho enzefunika kupaiwa.—Nu 15:30; De 17:10-13.
Kusakila-sakila Mfundo zingatiyavye
it-1 pedji 787
Kuchosa munthu muipa
Mu Chilamulo munthu enzepasiwa chilango chakuti apaiwe keno pali mboni zosapeleŵela ziŵili. (De 19:15) Mboni zamene izi zenzefunika kunkhala zoyamba kumutema na miyala munthu wamene uyo. (De 17:7) Vamene ivi vuwonesha kuti ove enzekonda ngako chilamulo cha Mulungu komasoti enzefuna kuti ntundu wa Aisiraeli unkhale utuŵa komasoti venzeyavya kuti ŵanthu osati akopeleka umboni wawenye, mosasamala, komasoti akaliyesimikijila kuti munthu uyo walakwa chendi.
JULY 26–AUGUST 1
CHUMA CHUPEZEKA M’MAWU A MULUNGU | DEUTERONOMO 19-21
“Moyo wa munthu ni wantengo wapatali kwa Yehova”
w17.11-CN pedji 14 ndim. 4
Tsanzirani Chilungamo ndi Chifundo cha Yehova
4 Mizinda 6 yothawirako inali pamalo osavuta kufikako. Yehova anauza Aisiraeli kuti mbali iliyonse ya mtsinje wa Yorodano kukhale mizinda itatu. Anachita zimenezi n’cholinga choti munthu aliyense amene akuthawa azifikako mosavuta n’kutetezeka. (Num. 35:11-14) Misewu yopita kumizinda imeneyi inkalambulidwa bwinobwino. (Deut. 19:3) Malinga ndi zimene olemba mbiri ya Ayuda amanena, pankakhala zikwangwani zosonyeza kumene munthu angalowere kuti akafike kumzinda wothawirako. Kukhala ndi mizinda yothawirako kunkathandiza kuti munthu amene wapha mnzake mwangozi asathawire kudziko lachilendo kumene akhoza kuyesedwa kuti ayambe kulambira milungu yonyenga.
w17.11-CN pedji 15 ndim. 9
Tsanzirani Chilungamo ndi Chifundo cha Yehova
9 Cholinga chachikulu cha mizinda yothawirako chinali kuteteza Aisiraeli kuti asakhale ndi mlandu wamagazi. (Deut. 19:10) Yehova amaona kuti moyo ndi wamtengo wapatali choncho amadana ndi “manja okhetsa magazi a anthu osalakwa.” (Miy. 6:16, 17) Mulungu ndi wolungama komanso woyera moti sangalekerere mlandu wopha munthu, ngakhale zitachitika mwangozi. N’zoona kuti munthu wopha mnzake mwangozi ankachitiridwa chifundo. Koma iye ankafunika kufotokoza nkhani yake kwa akulu ndipo akapezeka kuti anachitadi mwangozi ankafunika kukhalabe mumzinda wothawirako mpaka mkulu wa ansembe atafa. Mwina izi zinkachititsa kuti munthuyo akhale mumzindawo kwa moyo wake wonse. Zonsezi zinkathandiza Aisiraeli kuona kuti moyo wa munthu ndi wamtengo wapatali. Iwo ankayenera kupewa chilichonse chimene chingaike pa ngozi moyo wawo kapena wa munthu wina. Kuchita zimenezi kukanasonyeza kuti amalemekeza Mlengi wawo.
it-1 pedji 344
Milopa
Munthu ali na ufulu wonkhala na moyo wechimupasa Mulungu, ndipo aliyense angachitishe kuti munthu wamene uyo osati ankhale na moyo ofunika kuyankha mulandu kwa Mulungu. Vamene ivi viwonekela luweme pa vinthu vechinena Mulungu kuuja Kaini pechingopaya nkwake. Yove enena kuti: “Milopa ya nkwako yunililila munthaka.” (Ge 4:10) Tetyo keno munthu ozondana ngako na nkwake, mwakuti ofuna kuti mpaka nkwake wamene uyo afwe, olo payakine kumutonja pofuna kumuipishila mbili olosoti kumulaŵilila umboni wawenye noika moyo wa nkwake pangozi , angankhale na mulandu wa milopa ya nkwake wamene uyo.—Le 19:16; De 19:18-21; 1Yo 3:15.
Kusakila-sakila Mfundo zingatiyavye
it-1 pedji 518 ndim. 1
Khoti
Khoti ya mutawuni yamene iyo yenzekhala pagedi ya tawuni yamene iyo. (De 16:18; 21:19; 22:15, 24; 25:7; Ru 4:1) “Gedi” yunenewa apa ni malo akulu amene enze mutawuni pafupi na gedi. Kumalo amene aŵa niye kwenzesonkhana ŵanthu kuti amvwe kuŵelengewa kwa Chilamulo. (Ne 8:1-3) Pamalo amene aŵa venze vosavuta kufwana mboni za nkhani ziyakine za mutawuni yamene iyo, monga zogulisana katundu na vinthu viyakine chifukwa penzepita ŵanthu anyinji. Komasoti chifukwa chakuti pa malo amene aŵa penzenkhala ŵanthu anyinji milandu ikotongewa, venzeyavya oweluza kuti achite vinthu mosamala komasoti mwachilungamo pa nthawe yotonga milandu iyo komasoti akopeleka chigamulo chawo. Vonziŵikilatu kuti penze malo amene epatuliwa pafupi na gedi amene oweluza ŵenzenkhalapo. (Yobu 29:7) Samueli enzezenguluka m’madela a Beteli, Giligala na Mizipa, ndipo enzeweluza Isiraeli m’malo onse amene aŵa,” komasoti ku Rama kwamene kwenze ng’anda yake.—1Sa 7:16, 17.
AUGUST 2-8
CHUMA CHUPEZEKA M’MAWU A MULUNGU | DEUTERONOMO 22-23
“Mwamene Chilamulo mwechenzewoneshela kuti Yehova oganizila vinyama”
it-1 pedji 375-376
Katundu wolema
Kale, vinyama niye venzekatishiliwa ntchito ponyamula katundu, ndipo Aisiraeli eujiwa kuti akawona bulu wa munthu wakuzondana naye aliyone pansi chifukwa cholemewa na katundu, m’malo mongomusiya, enzefunika kuyavyana naye munecho wa bulu wamene uyo “kumasula katundu.” (Eks 23:5) Kupaka kwa vinthu vainganyamule nyama kwenzeziŵika kuti katundu, monga katundu wa lito yamene inganyamuliwe na “abulu aŵili.”—2Mf 5:17.
it-1 pedji 621 ndim. 1
Deuteronomo
Buku ya Deuteronomo yuwonesha kuti nyama zenzewoneshewa chikondi. Kanyoni kanakazi kali umbatile malungu olo ŵana ŵake palusanja, vunkhala vosavuta kukakata chifukwa kofuna kuteteza malungu olo ŵana, tetyo Aisiraeli enzeleshewa kukata kanyoni koteti. Ove enzefunika kukapitikisha pasogolo pake notola ŵana. Vamene ivi venzeyavya kanyoni kali na vikanda kunkhalasoti na ŵana ayakine. (De 22:6, 7) Mulimi enzelolewalini kumanga bulu pamozi na ng’ombe padjoko kuyopela kuti nyama iliye mphamvu ingavutike. (22:10) Ng’ombe yenzefunikalini kumangiwa kukamwa ikopuntha mbewu kuti osati ikovutika na njala chakulya chili pamene apo, pamene yove yukatishila ntchito mphamvu zake pophuntha mbewu.—25:4.
w03-CN 15/10 pedji 32 ndim. 1-2
“Musakhale Womangidwa m’Goli ndi Wosiyana”
MONGA mukuonera pachithunzipa, ngamila ndi ng’ombe zimene zikukokera limodzi pulawo zikuoneka kuti zikuvutika kwambiri. Goli limene azimangirira, limene anapangira nyama zofanana msinkhu ndiponso mphamvu, likupangitsa nyama zonsezi kuvutika. Posonyeza kuganizira moyo wa nyama zoterezi zokoka zinthu, Mulungu anauza Aisrayeli kuti: “Musamalime ndi bulu ndi ng’ombe kuti zikoke pamodzi.” (Deuteronomo 22:10) Mfundo yomweyi inali kugwiranso ntchito pa ng’ombe ndi ngamila.
Nthaŵi zambiri, mlimi sanali kuchita zimenezi ndi nyama zake. Koma ngati alibe ng’ombe ziŵiri amatha kumangirira pamodzi nyama zimene ali nazo. Ziyenera kuti zimenezi n’zimene anachita mlimi wa m’ma 1800 amene ali pachithunzipa. Chifukwa chosiyana misinkhu ndiponso mphamvu, nyama yochepa mphamvu ingavutike kuti iziyenda mofanana ndi yamphamvu, ndipo nyama yamphamvuyo ingalemedwe kwambiri.
Kusakila-sakila Mfundo zingatiyavye
it-1 pedji 600
Nkhongole, Watola nkhongole
Nkhongole ni ndalama zawatola munthu kuli muthu muyakine ndipo ofunika kujosha. Mu nthawe ya Aisiraeli, ŵanthu enzetola nkhongole chifukwa cha mavuto azachuma. Muisiraeli akatola nkhongole enzenkhala pa mavuto akulu chifukwa enzenkhala kapolo kwa wala wamukongolesha. (Miy 22:7) Tetyo ŵanthu elamuliwa kuti akonkhala opasa komasoti osalikonda pa nkhani yokongolesha ndalama kuli Aisiraeli ayawo amene enze osauka, komasoti kuti osati apezelepo pindu poŵalipilisha ndalama yapalulu. (Eks 22:25; De 15:7, 8; Sl 37:26; 112:5) Koma alwendo enzeŵalipilisha ndalama yapalulu. (De 23:20) Ŵanthu amene enzelaŵilapo pa nkhani zokhuza Ayuda onena kuti vamene ivi venzekata ntchito keno munthu watola nkhongole kuti akapangile bizinesi, osati keno watola nkhongole chifukwa chovutika. Nthawe zinyinji alwendo enzenkhazikikalini mu Isiraeli chifukwa enzelutamo kuti akachite malonda, tetyo enzefunika kupeleka ndalama yapalulu chifukwa nawo enzejamikisha ndalama zawo pa nkhongole.
AUGUST 9-15
CHUMA CHUPEZEKA M’MAWU A MULUNGU | DEUTERONOMO 24-26
“Mwamene Chilamulo mwechenzewoneshela kuti Yehova oganizila anakazi”
it-2 pedji 1196 ndim. 4
Mwanakazi
Malamulo ausodja enzewamilasoti mwanalume na mwanakazi amene alungulana kwalombapano pomulola mwanalume wamene uyo kuti osati akoluta kunkhondo kwa chaka chonse choyamba cha ukwati wawo. Vamene ivi venzepeleka mwayi kuli banja yamene iyo inkhale na mwana kuti mwanakazi akosangalala na mwana wake, mwanalume wake akafumapo, komasoti keno mwanalume wamene uyo wafwila kunkhondo.—De 20:7; 24:5.
it-1 pedji 963 ndim. 2
Kudoba mashanga
N’voziŵikilatu kuti dongosolo yamene iyi yamene yenzekhuza ŵanthu osauka am’chalo chamene icho olo kuti yenzelimibikisa ntima wopasa, kusalikonda, komasoti kudalila madaliso a Yehova, yenzelimbikisalini ŵanthu kunkhala aulesi. Dongosolo yamene iyi yukatijana na mawu a Davide akuti: “Nikalyewonapo munthu aliyense wolungama kusiyiwa, olo payakine ŵana ŵake kusenga-senga chakulya.” (Sl 37:25) Pokatishila ntchito dongosolo yamene iyi yamene yenze m’Chilamulo, ŵanthu osauka chifukwa cha khama yawo, enzevutikalini na njala ndipo ove komasoti ŵana ŵawo enzesenga-sengalini chakulya.
w11-CN 1/3 pedji 23
Kodi Mukudziwa?
Kale ku Isiraeli munthu akamwalira opanda mwana wamwamuna, mchimwene wake ankayenera kukwatira mkazi wamasiyeyo n’cholinga chakuti amuberekere ana kuti dzina la munthu womwalira uja lisafe. (Genesis 38:8) Kenako, dongosolo limeneli linakhala mbali ya Chilamulo cha Mose ndipo linkatchedwa ukwati wapachilamu kapena kulowa chokolo. (Deuteronomo 25:5, 6) Zimene Boazi anachita, zomwe zafotokozedwa m’buku la Rute, zikusonyeza kuti ngati munthu womwalirayo analibe mchimwene wake aliyense, wachibale wake wina ankayenera kulowa chokolo kwa mkazi wa masiyeyo.—Rute 1:3, 4; 2:19, 20; 4:1-6.
Umboni wosonyeza kuti m’nthawi ya Yesu anthu ankachitabe ukwati wa pachilamu ndi nkhani yopezeka pa Maliko 12:20-22, pamene Asaduki anatchula za ukwati umenewu. Myuda wina wolemba mbiri yakale, dzina lake Flavius Josephus ndipo anakhalapo m’nthawi ya atumwi, ananena kuti ukwati wa pachilamu unkathandiza kuti dzina lisafe komanso kuti chuma cha banjalo chitetezeke. Unkathandizanso kuti mkazi wamasiyeyo asavutike ndi umasiye. Nthawi imeneyo mkazi sankapatsidwa chilichonse pa chuma cha mwamuna wake. Koma mwana wobadwa mu ukwati wa chokolo ankapatsidwa chuma cha munthu womwalira uja.
Kusakila-sakila Mfundo zingatiyavye
it-1 pedji 640 ndim. 5
Kusilija ukwati
Kalata yosilijila ukwati. Mose pechivomekeja analume kuti angasilije ukwati, analume anyinji eyamba kukatishila ntchito mwayi wamene uyu munjila yolakwika. Koma olo vili tetyo, vamene ivi osati vitichitishe kuganizila kuti venze vipepu kuli analume a Chiisiraeli kusilija mabanja ŵawo. Kuti ove achite vamene ivi enzefunika kukonkheja dongosolo iweme. Mwanalume enzefunika kulembela mwanakazi “kalata yosilijila ukwati.” Mwanalume wamene uyo enzefunika kum’pasa kalata yosilijila ukwati “m’manja mwake nomuchosa pang’anda pake.” (De 24:1) Olo kuti malemba ofotokozalini vinyinji vokhuza njila yamene iyi yosilijila ukwati, vuwoneka kuti njila yamene iyi yenzepamikijapo kukonsha maganizo kuli analume oyenelela amene esankhiwa, amene poyamba enzeyeja-yeja kuyavya banja yamene iyo kuti ikonze vinthu. Nthawe yenzetola pokonza kalata komasoti kuchita vinthu vonse venzefuna malamulo, yenzemupasa mpata woganizilasoti pa vinthu venzefuna kuchita. Penzefunika kunkhala chifukwa chomvwika chosilijila ukwati, ndipo keno malamulo onse akonkhewa, venzeyavya kuti analume osati akowutukila kusilija mabanja ŵawo. Vamene ivi venzeyavya kuti ufulu wa mwanakazi wamene uyo utetezewe komasoti kuti osati akovutika. Malemba ofotokozalini vinthu venzelembewa mu “kalata yosilijila ukwati.”
AUGUST 16-22
CHUMA CHUPEZEKA M’MAWU A MULUNGU | DEUTERONOMO 27-28
“Madaliso onse amene aŵa . . . Azakupaseni”
w10-CN 15/12 pedji 19 ndim. 18
Pezani Madalitso Kudzera mwa Mfumu Yotsogoleredwa ndi Mzimu wa Mulungu
18 Mawu akuti kumvera amaphatikizapo kusunga mu mtima Mawu a Mulungu ndi chakudya chauzimu chimene iye amapereka. (Mat. 24:45) Kumvera kumatanthauzanso kutsatira zonena za Mulungu ndi Mwana wake. Yesu ananena kuti: “Sikuti aliyense wonena kwa ine kuti, ‘Ambuye, Ambuye,’ adzalowa ufumu wakumwamba ayi, koma yekhayo amene akuchita chifuniro cha Atate wanga wakumwamba.” (Mat. 7:21) Kumvera Mulungu kumatanthauzanso kugonjera dongosolo lakuti mpingo wachikhristu uzikhala ndi akulu oikidwa omwe ndi “mphatso za amuna.”—Aef. 4:8.
w01-CN 15/9 pedji 10 ndim. 2
Kodi Madalitso a Yehova Adzakupezani?
2 Liwu la Chihebri limene analimasulira kuti “mukadzamvera” pa Deuteronomo 28:2 limasonyeza kuti kumverako kuyenera kupitiriza. Anthu a Yehova sayenera kumangomumvera mwa apo ndi apo ayi. Ayenera kumumvera nthaŵi zonse. Akatero m’pamene madalitso a Mulungu adzawapeza. Anthu apeza kuti liwu la Chihebri limene analimasulira kuti “kukupezani,” ndi liwu losonyeza kufunafuna limene nthaŵi zambiri limatanthauza “kuchipeza chinthu” kapena “kuchifikira.”
w10-CN 15/9 pedji 8 ndim. 4
Muzifunafuna Madalitso a Yehova ndi Mtima Wonse
4 Kuti Aisiraeli akhale omvera kodi anafunika kukhala ndi mtima wotani? Chilamulo cha Mulungu chinanena kuti Mulungu akanakhala wosangalala ngati anthuwo akanam’tumikira “ndi chimwemwe ndi mokondwera mtima.” (Werengani Deuteronomo 28:45-47.) Yehova safuna kuti anthu azimvera malangizo ake mokakamizika ngati mmene nyama kapena ziwanda zingachitire. (Mk. 1:27; Yak. 3:3) Munthu amamvera Mulungu ndi mtima wonse chifukwa chomukonda. Munthu wotereyu amasangalala kwambiri chifukwa chokhulupirira kuti malamulo a Yehova si olemetsa ndiponso amakhulupirira kuti Mulungu ‘amapereka mphoto kwa anthu om’funafuna ndi mtima wonse.’—Aheb. 11:6; 1 Yoh. 5:3.
Kusakila-sakila Mfundo zingatiyavye
it-1 pedji 360
Chizindikilo cha malile
Chilamulo cha Mulungun chenzelesa kufutusha chizindikilo cha malile. (De 19:14; onanisoti Miy 22:28.) Ndipo, “munthu wafutusha chizindikilo cha malile a muyake” enzenkhala wotembelelewa. (De 27:17) Munthu wamene ali na malo enzedalila vinthu vangaweje kufumila pamalo ŵake, tetyo kufutusha chizindikilo cha malile kwenze monga ni kulonda vinthu vamene vingamuyavye pa moyo wake. Kuchita vamene ivi kwenze monga ni kuiŵa ndipo kale ŵanthu enzekuwona teti. (Yobu 24:2) Koma penze ŵanthu ayakine aipa ntima amene enzefutusha malile a ŵanthu ayawo, ndipo mu nthawe ya Hoseya akalonga a Yuda eŵalinganija na ŵanthu amene aŵa.—Ho 5:10.
AUGUST 23-29
CHUMA CHUPEZEKA M’MAWU A MULUNGU | DEUTERONOMO 29-30
“Kutumikila Yehova ni chinthulini chovuta ngako”
w09-CN 1/11 pedji 31 ndim. 2
Yehova Amatipatsa Ufulu Wosankha Zochita
Kodi n’zosatheka kudziwa zimene Mulungu amafuna kuti tizichita? Nanga kodi n’zovuta kuchita zimene Mulungu amafuna kuti tizichitazo? Mose ananena kuti: “Lamulo ili ndikuuzani lerolino, silikulakani kulizindikira, kapena silikhala kutali.” (Vesi 11) Yehova safuna kuti tichite zimene sitingathe. Malamulo ake ndi oti tingakwanitse kuwatsatira. Komanso ndi odziwika bwino kwambiri. Sitifunikira kukwera “m’mwamba” kapena kupita ‘kutsidya la nyanja,’ kuti tidziwe zimene Mulungu amafuna kuti tizichita. (Vesi 12 ndi 13) Baibulo limatiuza momveka bwino zimene tiyenera kuchita pamoyo wathu.—Mika 6:8.
w09-CN 1/11 pedji 31 ndim. 1
Yehova Amatipatsa Ufulu Wosankha Zochita
MAYI wina wachikhristu yemwe ankaganiza kuti sangathenso kuchita zinthu zabwino chifukwa cha zimene zinamuchitikira ali mwana, ananena kuti: “Nthawi zambiri ndimaopa kuti mwina ndikhoza kulakwira Yehova.” Kodi nanunso mumaona choncho? Kodi n’zoona kuti sitingathe kuchita zinthu zabwino? Ayi, chifukwa Yehova Mulungu watipatsa ufulu wosankha zochita. Choncho tikhoza kusankha zimene tikufuna kuchita pamoyo wathu. Koma Yehova amafuna kuti tizisankha kuchita zoyenera ndipo Baibulo, lomwe ndi Mawu ake, limatiuza mmene tingachitire zimenezi. Taganizirani mawu a Mose opezeka pa Deuteronomo chaputala 30.
w09-CN 1/11 pedji 31 ndim. 4
Yehova Amatipatsa Ufulu Wosankha Zochita
Kodi zimene tasankha kuchita zimam’khudza Yehova? Inde, zimam’khudza. Mouziridwa ndi Mulungu, Mose anena kuti: “Sankhani moyo.” (Vesi 19) Ndiyeno kodi tingatani kuti tisankhe moyo? Mose anafotokoza kuti chofunika ndi “kukonda Yehova Mulungu wanu, kumvera mawu ake, ndi kum’mamatira.” (Vesi 20) Ngati timakonda Yehova, tidzayesetsa kumumvera ndi kutsatira mokhulupirika malamulo ake, zivute zitani. Tikamachita zimenezi ndiye kuti tikusankha moyo ndipo tidzakhala osangalala panopo komanso tingadzakhale ndi moyo wosatha m’dziko latsopano limene Mulungu walonjeza.—2 Petulo 3:11-13; 1 Yohane 5:3.
Kusakila-sakila Mfundo zingatiyavye
it-1 pedji 665 ndim. 3
Kwatu
Yehova ekatishila ntchito atumiki ŵake pofokoza za ntundu wa Aisiraeli osamvwila kuti ‘matu ŵawo aliyeŵachite mdulidwe.’ (Yer 6:10; Mac 7:51) Venze monga achingilijiwa na chinthu chiyakine chamene chenzeŵachitisha kuti osati akokumvwa. Matu amene aŵa aliyeseguliwe na Yehova wamene eyavya ŵanthu omusakila-sakila kuti matu ŵawo akokumvwa, koma olola kuti ŵanthu amene asamumvwila, matu ŵawo osati akokumvwa vinthu vauzimu. (De 29:4; Aro 11:8) Ntumwi Paulo elosela za nthawe yamene ŵanthu ayakine amene enzenena kuti na Akhilisitu azaleke kunkhala okhulupilika, ndipo azafunelini kumvwa choonadi cha m’Mawu a Mulungu, koma azafune-fune kumvwishila aphunzisi onyenga kuti amvwe vingaŵawamile m’matu. (2Ti 4:3, 4; 1Ti 4:1) Komasoti matu aŵanthu “angalile” chifukwa cha kumvwa nkhani yodabwisa, makamaka nkhani yamene ni yoyofya.—1Sa 3:11; 2Mf 21:12; Yer 19:3.