Kansi Muziŵa?

Kansi ni ngolo yotyani yeenze ekwelamo nduna ya ku Itiyopiya, Filipo peciipeza?

MAU amene emasuliliwa kuti “ngolo” mu Baibulo la Dziko Latsopano, angatanthauze mitundu yosiyanasiyana ya ngolo. (Mac. 8:​28, 29, 38) Koma cuoneka kuti nduna ya ku Itiyopiya yenze yekwela mu ngolo ikulu kupambana ngolo zenzoseŵenzeshewa pa nkhondo olo pa mpikishano. Onani viyakine mwa vifukwa vatalaŵilila teti.

Nduna ya ku Itiyopiya yamene yenze munthu waulamulilo yeyenda msenga utali. Yove enze “munthu waulamulilo pansi pa mfumukazi Kandake ya ku Itiyopiya ndipo enzoyanganila cuma cake conse.” (Mac. 8:27) Calo camene kale cenzoitiwa kuti Itiyopiya cenzoyangizhyilapo calo camene masiku ŵano cuziŵika kuti Sudan na mbali ya kum’mwela ya calo cuitiwa kuti Egypt. Olo kuti nduna iyi iliyoyendele mu ngolo imozi pa ulwendo wake, cuoneka kuti yenze yenyamula katundu. Ngolo zamene zenzoseŵenzeshewa mu vyaka 100 voyambilila ponyamula ŵanthu, zenze na capalulu na mawilo 4. Buku iyakine yakuti An Exegetical Commentary yelaŵila kuti “ngolo zoteti zenzonkhala na malo anyinji onyamulilamo vyola na vinthu viyakine. Zenzonkhala na ponkhala pabwino ndipo payakine zenzocitisha kuti munthu ayende msenga utali.”

Nduna ya ku Itiyopiya yenzoŵelenga, Filipo peciipeza. Nkhani iyi yulaŵila kuti “Filipo eutuka m’mbali mwa ngolo yamene iyo ndipo emumvwa apo n’kuti oŵelenga mokuwa buku ya Yesaya mneneli.” (Mac. 8:30) Ngolo za pa ulwendo zenzopangiwa m’njila yakuti zikoyenda patontho-patontho. Cifukwa cakuti zenzoyenda patontho-patontho, zepangisha kuti zinkhale zokwanishika kuti nduna iyi ikoŵelenga koma soti kuti Filipo wamene enzoyenda na mendo aipeze.

Nduna ya ku Itiyopiya yepapatila Filipo kuti akwele nonkhala naye mu ngolo. (Mac. 8:31) Ngolo zamene zenzoseŵenzeshewa pa mpikishano, okwelamo enzopanama. Koma ngolo za pa ulwendo zenzonkhala na malo onkhalapo. Niye cifukwa cake nduna ya ku Itiyopiya yeuzhya Filipo kuti akwele nonkhala naye.

Cifukwa ca zayukamba Machitidwe caputa 8 na umboni wopezeka m’mbili zakale, m’zofalisa zasu zalomba muikiwa vithunzithunzi voonesha kuti nduna ya ku Itiyopiya yekwela mu ngolo ikulu kupambana ngolo zitontho-zitontho zamene zenzoseŵenzeshewa pa nkhondo olo pa mpikishano.