Lebitso la Modimo ka Mangwalong ya Sekreste ya Segerika

Bo ba go tšhutela tso tsa Bhayibele, baa dumela gore Tetragrammaton (יהוה) ya gore yi yemela lebitso la Modimo yi nyarela gana hala ga 7 000 ga Mangwalo ya mathomo ya Seheberu. Mara ba go tlala ba nagana gore ke mo le sa nyarele ga Mangwalo ya Sekreste ya Segerika ya mathomo. Tsotsone ke tsona di makang gore Dibhayibele tsa go tlala tsa matšatši yawa tsa Sekgowa di sa berekisi lebitso la Jehova mo go hlatolliwa Testamente ya Nyuwane. Le mo ba hlatolla mantsu ya go tšwa ga Mangwalo ya Seheberu ya gore ma na le Tetragrammaton, ba go tlala ga bo ba go hlatolla a ba berekisi lebitso la Modimo mara ba berekisa “Morena.”

Ga Hlatolla ya Lefase la Nyuwane ya Mangwalo ya go Hlawolega a ba maka ka mokgonone. Lebitso la Jehova le nyarela ga 237 ga Mangwalo ya Sekreste ya Segerika. Mo bo ba go hlatolla ba segelela sepheto sa go maka ka mokgonone ke mo ba naganne ka ditaba tsowa tse dikgolo ka dipedi: (1) Mangwalo ya re nang nawo ya ku botala ya Segerika a yi mong wona ya mathomothomo. Lekgono go na le dihlatollo tsa go tlala ka matla, tsa go tlala tsa tsona ba di ngwadiye gana hala ga 2 000 ya mengwaga ka nthago ga mo ba šele ba ngwadiye mangwalo ya mathomothomo. (2) Ka nako yone, bo ne ba kopolla mangwalo ya ku botala ba tšhediye lentsu la Segerika la Kyʹri·os, la go rela gore “Morena” mo ne go na le Tetragrammaton kela ba kopolliye ga mangwalo ya gore ne go šele go tšhediwwe lentsu lone.

Komiti ya Hlatollo ya Lefase la Nyuwane ya Bhayibele yi krayye gore go na le tso di šupetsang gore Tetragrammaton ke mo yi le gona ga mangwalo ya mathomo ya Segerika. Ba segelele sepheto sowa ka gore:

• Dihlatollo tsa Mangwalo ya Seheberu tso ne ba di berekisa ka dinako tsa Jeso le mapostola yage ke mo di na le Tetragrammaton. Ku botala, ke mo ba sa tlala ba go phigisa taba yone. Byalo ka gore hala thina le Qumran ba krayye dihlatollo tsa Mangwalo ya Seheberu tsa ku botala, di napa di šupetsa gore taba yowa go fo ba nnete.

• Ka dinako tsa Jeso le mapostola yage, Tetragrammaton ke mo yi nyarela ga dihlatollo tsa Segerika tsa Mangwalo ya Seheberu. Go fediye mengwaga ya go tlala bo ba go tšhutega ba nagana gore Tetragrammaton ke mo yi se šiyo ga hlatollo ya mathomo ya Segerika ya mangwalo ya Seheberu (Septuagint). Ke mokane gana hala ga bo 1950, bo ba go tšhutega ba bonne ditlopo tse dingwana tsa botala tsa hlatollo ya mathomo ya Segerika ya mangwalo ya Seheberu (Septuagint) tsa gore ne di le gona ka dinako tsa Jeso. Ditlopo tsone di na le lebitso la Modimo la gore ba le ngwadiye ka dihlaka tsa Seheberu. Byalo ka dinako tsa Jeso, Mangwalo ya Segerika ke mo ma le nalo lebitso la Modimo. Mara ka mengwaga ya bo 300 go segela ga bo 400 C.E., dihlatollo tsa mathomo tsa Segerika tsa mangwalo ya Seheberu (Septuagint) tsa go tseyediwa gedimo tsa go tshwana le Codex Vaticanus le Codex Sinaiticus, ke mo di se na lebitso la Modimo go tlugisela ga puku ya Genesi go segela ga Malaki (ga gore ke mo le le gona mangwalong ya ku botala). Byalo a di makatse gore ga dihlatollo tsa go tlugisela ka nako yonone lebitso la Modimo a le šiyo ga Testamente ya Nyuwane kela ga Mangwalo ya Segerika.

  Jeso o hlayye gabutši a re: “Ke tlile ka lebitso la Papa.” Fote o hlayye gore dilo tso a di makiyeng o di makiye ka ‘Lebitso la Papage’

• Mangwalo ya Sekreste ya Segerika ma re Jeso ne a dula a berekisa lebitso la Modimo fote a maka gore batho ba le tšibe. (Johane 17:6, 11, 12, 26) Jeso o hlayye gabutši a re: “Ke tlile ka lebitso la Papa.” Fote o hlayye gore dilo tso a di makiyeng o di makiye ka ‘lebitso la Papage.’—Johane 5:43; 10:25.

• Ka gore Mangwalo ya Sekreste ya Segerika ne go le mangwalo ya gore ba ma hlohletsele ya gore ma tokegela ga Mangwalo ya Seheberu ya go hlawolega, di ya makatsa gore lebitso la Jehova a le sa nyarela ga wona. Gana hala gare ga 1 000 ya mengwaga mo Jeso a šele a fihliye lefaseng, Jakobo wa gore ke lelata o butsiye bagolo ba ku Jerusalema gore: “Sayimiyone o fetsa go re botsa gore gana byalo Modimo o yamogele ba gore a yi Majuda gore a thogo hlawola batho ga bona gore ba bitse ka lebitso lage.” (Mebereko 15:14) Ne di ka sa kwagale gore Jakobo a hlaye mantsu yawa mo nkare ku botala ne go se na motho wa gore o tšiba lebitso la Modimo kela wa go le berekisa.

• Ga Mangwalo ya Sekreste ya Segerika lebitso la Modimo ba le kupafatsiye. Ga Kutullo 19:1, 3, 4, 6, lebitso la Modimo le gona hala ga lentsu la Segerika la gore mo ba le hlatolla ba re “Hallelujah.” Le tšwa ga mantsu ya Seheberu ya gore ma rela gore “Thanaka Jah.” “Jah” ke lebitso la Jehova mo le kupafatsiwwe. Mabitso ya go tlala ya gore ba ma berekisa ga Mangwalo ya Sekreste ya Segerika ma tšwa ga lebitso la Modimo. Gabutšibutši, dipuku tse dingwana di re lebitso la Jeso le ra gore “Jehova wa Phonisa.”

• Dilo tso ba di ngwadiyeng tsa Sejuda tsa ku botala di šupetsa gore Makreste ya Majuda mo ma ngwala ke mo ma berekisa lebitso la Modimo. Tosefta, ya gore ke melawo ya go tlalanyana ya gore ba fetsiye go yi ngwala gana hala ga 300 C.E., mo yi bolabola ka tso di ngwadiyeng ke Makreste tsa gore di tšhubiwwe ka Sabatha yi re: “Dipuku tsa Baebanghedi le dipuku tsa minim [ba nagana gore ke Makreste ya Majuda] a ba di phonisi mollong. Mara ba fo di lisetsa di swa mo di leng gona, tsona le dipuku tse dingwana tsa gore di na le Lebitso la Modimo.” Tosefta yowa yi bolabola tso Moruti Yosé wa Legaleliya wa gore o phidiye mathomong ya gana hala ga 125 C.E. go segela ga 300 C.E., a di hlayyeng mo a re, mo bekeng “ye mongwana o kupa mo ba ngwadiyeng Lebitso la Modimo, [yi rela tso di ngwadiyeng ke Makreste] a di beya ke mokane a tšhuba tso di šeleng.”

• Ba bangwana ba go tšhutela Bhayibele baa dumela gore di šupa nkare lebitso la Modimo ke mo le nyarela ga Mangwalo ya Sekreste ya Segerika ga gore ba tsere mantsu ya ma leng ga Mangwalo ya Seheberu. Ga hlogotaba ya gore “Tetragrammaton ga Testamente ya Nyuwane,” The Anchor Bible Dictionary yi re: “Go na le tso di šupetsang gore mo Testamente ya Nyuwane ba yi ngwala la mathomo, Tetragrammaton ya go yemela Lebitso la Modimo la gore ke Yahweh, ke mo le nyarela go gongwana kela ka mokana ga gona mo ba tsereng mantsu ya Testamante ya Kgale.” George Howard wa gore o tšhutegiye o re: “Ka gore Tetragram ne yi ngwadiwa yi tšwa ga Bhayibele ya Segerika [ya gore ba re ke Septuagint] ya gore ne go le Mangwalo ya ne ba ma berekisa ga dikereke tsa ku botala, dya kwagala go tshepa gore bo ba ngwadiyeng Testamente ya Nyuwane ba makiye gore Tetragram yi ye mahlong yi le gona mo ba bolabola ka Lengwalo mo ba ngwala Bhayibele.”

• Batho ba go hlatolla Bhayibele ba gore baa tšibega ba berekisiye lebitso la Modimo mo ba hlatolla Mangwalo ya Sekreste ya Segerika. Ba bangwana ba makiye ka mokgo go soko ba le Hlatollo ya Lefase la Nyuwane. Mabitso ya ba bangwana ba bona le tso ba di hlatolliyeng ke: A Literal Translation of the New Testament . . . From the Text of the Vatican Manuscript ya Herman Heinfetter (1863); The Emphatic Diaglott ya Benjamin Wilson (1864); The Epistles of Paul in Modern English ya George Barker Stevens (1898); St. Paul’s Epistle to the Romans ya W. G. Rutherford (1900); The New Testament Letters ya J.W.C. Wand, Bishop of London (1946). Go tokegela gana hone, hala mathomisong ya mengwaga ya bo-1900, morene mongwana wa go hlatolla ye ba reng ke Pablo Besson o yye a berekisa lebitso “Jehová” ga Lluka 2:15 le ga Juda 14 mo a hlatolla ka mmolabolo wa Spain, fote go na le ditwaba tsa go teya ka ku ga 100 ga hlatollo yo yage tsa gore o hlayye gore o bona nkare gabutšibutši go ka kena lebitso la Modimo gana hone. Mo dihlatollo tsone di soko ba gona, dihlatollo tsa Seheberu tsa Mangwalo ya Sekreste ya Segerika tsa go tlugisela ka mengwaga ya bo-1500 go ya mahlong di berekisiye Tetragrammaton ga ditemanyana tsa go tlala. Ga mmolabolo wa German fela, go na le 11 ya dihlatollo tsa gore di berekisa lebitso “Jehova” (kela di tšhela dihlaka tse dingwana ga lentsu la Seheberu la “Yahweh” gore le balege) ga Mangwalo ya Sekreste ya Segerika, hala kanne ya bo ba go hlatolla ba le tšhela ka teng ga mašaka ka nthago ga lentsu “Morena.” Ga dihlatollo tsa go teya ka ku ga 70 tsa mmolabolo wa German, lebitso la Modimo ba le tšhediye ga ditwaba.

  

• Dihlatollo tsa Bhayibele tsa mebolabolo ya mehlobohlobo ya go teya ka ku ga lekgolo di na le lebitso la Modimo ga Mangwalo ya Sekreste ya Segerika. Mebolabolo ya Afrikha, Amerikha, Asia, Yuropo le poleke ya go dukuluga ke meetši ya Pacific yi berekisa lebitso la Modimo ka matla. (Bona letheto lo le leng ga maphephe 2126 le 2127.) Tso di makiyeng gore bo ba ngwadiyeng dihlatollo tsowa ba kgete go berekisa lebitso la Modimo di yelena le tso go bolabodiwweng ka tsona ka ho kgakala. Tse dingwana tsa dihlatollo tsowa tsa Mangwalo ya Sekreste ya Segerika a yi botala di nyarele, go tshwana le Rotuman Bible (1999), ya gore yi berekisa “Jihova” ga 51 ga 48 ya di temanyana, le hlatollo ya Batak (Toba) (1989) ya go tšwa Indonesia, ya gore yi berekisa “Jahowa” ga 110.

  

Taba ya go busetsa lebitso la Modimo la gore Jehova ga Mangwalo ya Sekreste ya Segerika ya kwagala. Bo ba go hlatolla Hlatollo ya Lefase la Nyuwane ba makiye ka mokgonone. Lebitso la Modimo ba le tseyela gedimo ka matla fote a ba nyake go tlosa tso ne di nyarela ga mangwalo ya mathomo.—Kutullo 22:18, 19.