Kgaolo 28

Go lwa le Dibata tše Pedi tše Šoro

Pono 8—Kutollo 13:1-18

Taba: Sebata sa dihlogo tše šupago, sebata sa dinaka tše pedi le seswantšho sa sebata

Nako ya phethagatšo: Go tloga mehleng ya Nimirode go fihla masetlapelong a magolo

1, 2. (a) Johane o re’ng ka drakone? (b) Johane o hlalosa bjang ka polelo ya seswantšhetšo mokgatlo o bonagalago wo o dirišwago ke noga?

DRAKONE e kgolo e lahletšwe lefaseng! Go ithuta ga rena Kutollo go bontšhitše phatlalatša gore Noga ye goba balatedi ba yona ba batemona, le ka mohla ba ka se ke ba hlwa ba sa dumelelwa go boela legodimong. Eupša ga se ra hlwa re fetša ka ‘yo a bitšwago Diabolo le Sathane, yo a timetšago lefase ka moka le go agilwego go lona.’ Taba e tšwela pele go bolela ka botlalo mekgwa yeo e dirišwago ke Sathane gore a lwe le ‘mosadi le peu ya gagwe.’ (Kutollo 12:9, 17) Johane o bolela ka drakone yeo gore: “Ya ema pho lešabašabeng la lewatle.” (Kutollo 13:1a) Ka gona, anke re eme ganyenyane gore re hlahlobe mekgwa yeo drakone e e dirišago.

² Magodimo a makgethwa ga a sa hlwa a tshwenywa ke go ba gona ga Sathane le batemona ba gagwe. Meoya yeo e mebe e ntšhitšwe legodimong gomme e tswaleletšwe tikologong ya lefase. Se ka ntle le pelaelo ke sona seo se ikarabelago bakeng sa go gola mo go šiišago ga mediro ya go dirišana le meoya mehleng yeno. Noga ya moradia e sa dutše e laola mokgatlo o gobogilego wa moya. Eupša na e diriša gape le mokgatlo o bonagalago e le gore e timetše batho? Johane o re botša gore: “Ka bona sebata se rotoga lewatleng se e-na le dinaka tše lesome le dihlogo tše šupago, dinakeng tša sona go e-na le mefapahlogo e lesome, eupša dihlogong tša sona go e-na le maina a maroga. Bjale sebata seo ke se bonego se be se swana le lepogo, eupša marofa a sona a le bjalo ka a bere, gomme molomo wa sona o le bjalo ka molomo wa tau. Drakone ya nea sebata matla a sona le sedulo sa bogoši sa sona le taolo e kgolo.”—Kutollo 13:1b, 2.

3. (a) Ke dibata dife tše šoro tšeo moporofeta Daniele a ilego a di bona diponong? (b) Dibata tše dikgolo tša Daniele 7 di be di emela’ng?

³ Sebata se se se makatšago ke’ng? Beibele ka noši e nea karabo. Pele ga ge Babilona e ka thopša ka 539 B.C.E., moporofeta wa Mojuda Daniele o ile a bona dipono tše di akaretšago dibata tše šoro. O bolela go Daniele 7:2-8 ka dibata tše nne tše di tšwago lewatleng, tšeo sa pele sa tšona se swanago le tau, sa bobedi se swanago le bere, sa boraro se swanago le nkwe, gomme o re “ka bôna sebata sa bonê; e be e le se se befilexo sè šiiša, sè na le matla a maxolo, . . . se be se na le dinaka tše lesome.” Se ruri se swana le sebata seo se bonwego ke Johane ngwageng wa 96 C.E. Sebata seo le sona se be se e-na le dibopego tše di swanago le tša tau, bere le nkwe, gomme se be se e-na le dinaka tše lesome. Ke’ng seo se bego se bolelwa ke dibata tše dikgolo tše di bonwego ke Daniele? O a re botša: “Dibata tšeo tše kxolo . . . ké dikxoši tše nnê tše di tl’o xo tsoxa lefaseng.” (Daniele 7:17) Ee, dibata tšeo di emela “dikxoši” goba mebušo ya bopolitiki ya lefase.

4. (a) Go Daniele 8, kgapa le phoko di be di swantšhetša’ng? (b) Ge lenaka le legolo la phoko le be le robega gomme le tšeelwa sebaka ke dinaka tše nne, seo se be se bontšha’ng?

⁴ Daniele ponong e nngwe o bona kgapa ya dinaka tše pedi yeo e wišetšwago fase ke phoko ya lenaka le legolo. Morongwa Gabriele o mo hlalosetša seo se bolelwago ke se: “Kxapa . . . ké dikxoši tša Ba-Meda le Ba-Peresia. Phôkô yela ya mabôya ké kxoši ya Ba-Gerika.” Gabriele o tšwela pele go porofeta gore lenaka le legolo la phoko le be le tla robega gomme le hlatlangwe ke manaka a mane. Se ruri se ile sa direga nywageng e fetago 200 ka morago ge Alexander yo Mogolo a hwile gomme mmušo wa gagwe o arolwa go ba mebušo e mene yeo e ilego ya bušwa ke matona a gagwe a mane.—Daniele 8:3-8, 20-25.a

5. (a) Ke ditlhaloso dife tšeo lentšu la Segerika le di neago bakeng sa sebata? (b) Sebata sa Kutollo 13:1, 2 gotee le dihlogo tša sona tše šupago se emela’ng?

⁵ Ka gona, go molaleng gore Mongwadi wa Beibele e buduletšwego o lebelela mebušo ya bopolitiki ya lefase e le dibata. Ke dibata tša mohuta ofe? Mohlatholodi yo mongwe o bitša sebata sa Kutollo 13:1, 2 gore “ke se se šoro,” gomme o oketša ka gore: “Re amogela ditlhaloso ka moka tšeo θηρίον [the·riʹon, lentšu la Segerika bakeng sa “sebata”] e di neago tše bjalo ka go ba kgokomodumo e šoro, e senyago, e boifišago, ya megabaru le tše dingwe.”b Seo se hlalosa gabotse gakaakang tshepedišo ya bopolitiki yeo e šilafaditšwego ke madi, yeo Sathane a bušitšego batho ka yona! Dihlogo tše šupago tša sebata se di emela mebušo e megolo ya lefase e tshelelago yeo e boletšwego historing ya Beibele go fihla mehleng ya Johane, e lego Egipita, Asiria, Babilona, Bameda le Baperesia, Gerika le Roma, gotee le mmušo wa lefase wa bošupa wo o bego o porofetilwe gore o tla tla ka morago.—Bapiša le Kutollo 17:9, 10.

6. (a) Dihlogo tše šupago tša sebata di eteletše pele go eng? (b) Roma e ile ya dirišwa bjang ke Jehofa ge a phetha kahlolo ya gagwe tshepedišong ya Sejuda ya dilo, gomme Bakriste Jerusalema ba ile ba dira bjang?

⁶ Ke therešo, go bile le mebušo e mengwe ya lefase historing ka ntle le mebušo e šupago, go etša ge sebata seo Johane a se bonego se be se dirilwe ka mmele gotee le dihlogo tše šupago le dinaka tše lesome. Eupša dihlogo tše šupago di emela mebušo e megolo e šupago, yeo o mongwe le o mongwe nakong ya wona o ilego wa etelela pele tabeng ya go gatelela batho ba Modimo. Ka 33 C.E. ge Roma e be e buša, Sathane o ile a diriša hlogo yeo ya sebata gore a bolaye Morwa wa Modimo. Modimo ka nako yeo o ile a furalela tshepedišo ya Sejuda ya dilo e se nago tumelo, gomme ka morago ka 70 C.E. o ile a dumelela Baroma gore ba phethe kahlolo ya gagwe setšhabeng seo. Ka mo go thabišago, Isiraele ya therešo ya Modimo, yona phuthego ya Bakriste ba tloditšwego e be e lemošitšwe e sa le pele, gomme bao ba bego ba le Jerusalema le Judea ba be ba tšhabetše lefelong la polokego ka mošola wa Noka ya Jorodane.—Mateo 24:15, 16; Bagalatia 6:16.

7. (a) Ke’ng seo se bego se le kgaufsi le go direga ge bofelo bja tshepedišo ya dilo bo fihla gomme letšatši la Morena le thoma? (b) Ke’ng seo se ipontšhitšego e le hlogo ya bošupa ya sebata sa Kutollo 13:1, 2?

⁷ Lega go le bjalo, bofelong bja lekgolo la pele la nywaga C.E., ba bantši phuthegong ye ya pele ba ile ba hlanogela therešo, gomme korong yeo e lego Bakriste ba therešo, “barwa ba mmušo” e be e kgamilwe o šoro ke mefoka, e lego “barwa ba yo kgopo.’ Eupša ge bofelo bja tshepedišo ya dilo bo fihla, Bakriste ba tloditšwego ba ile ba tšwelela gape e le sehlopha se se rulagantšwego. Baloki letšatšing la Morena ba be ba swanetše go “taga bjalo ka letšatši.” Ka gona, phuthego ya Bokriste e ile ya rulaganyeletšwa modiro. (Mateo 13:24-30, 36-43) Mmušo wa Roma ka nako yeo o be o se sa le gona. Mmušo o mogolo wa Brithania gotee le mmušo o matla wa United States of America, e be e buša lefase. Mmušo wo wa lefase o dirilwego ke mebušo e mebedi o ile wa ipontšha e le hlogo ya bošupa ya sebata.

8. Ke ka baka la’ng go se gwa swanela go ba mo go tšhošago gore mmušo wa lefase wa Maisemane le ma-Amerika o swantšhwa le sebata?

⁸ Na ga se mo go tšhošago go swantšha mebušo e bušago ya bopolitiki le sebata? Se ke seo baganetši ba bangwe ba ilego ba se bolela nakong ya Ntwa ya II ya Lefase ge boemo bja Dihlatse tša Jehofa e le mokgatlo goba e le motho ka o tee ka o tee bo be bo nyatšwa dikgorong tša molao lefaseng ka moka. Eupša anke o eme go se nene gomme o nagane! Na ditšhaba ka botšona ga di diriše dibata e le dika tša tšona tša botšhaba? Ka mohlala, go na le tau ya Brithania, ntšhu ya Amerika le drakone ya China. Ka gona, ke ka baka la’ng motho a ka gana ge Mongwadi wa Beibele e Kgethwa le yena a diriša dibata go swantšhetša mebušo ya lefase?

9. (a) Ke ka baka la’ng motho a se a swanela go ganetša polelo ya Beibele ya gore Sathane o nea sebata matla a sona a magolo? (b) Sathane o hlaloswa bjang ka Beibeleng, gomme o tutuetša mebušo bjang?

⁹ Go feta moo, ke ka baka la’ng motho a ka ganetša polelo ya Beibele ya gore ke Sathane yo a neago sebata matla a sona a magolo? Modimo ke Mothopo wa polelo yeo, gomme ‘ditšhaba pele ga gagwe di bjalo ka lerothodi le le šaletšego kgamelong le bjalo ka lerojanyana le le šaletšego leselong.’ Ditšhaba tšeo di tla dira gabotse ge di ka tsoma kgaugelo ya Modimo, go e na le go kgopišwa ke tsela yeo Lentšu la gagwe le di hlalosago ka yona. (Jesaya 40:15, 17; Psalme 2:10-12) Sathane ga se motho wa nonwane yo a abetšwego go hlokofatša meoya e hwilego diheleng tša mollo. Ga go na lefelo le le bjalo. Go e na le moo, Sathane o hlaloswa Mangwalong e le “morongwa wa seetša,” yena mofori yo mogolo yo a dirišago tutuetšo e matla ditabeng tša bopolitiki ka kakaretšo.—2 Bakorinthe 11:3, 14, 15; Baefeso 6:11-18.

10. (a) Ke’ng seo se bolelwago ke taba ya gore lenakeng le lengwe le le lengwe la dinaka tše lesome go be go e-na le mphapahlogo? (b) Dinaka tše lesome le mefapahlogo e lesome di swantšhetša’ng?

¹⁰ Sebata se na le dinaka tše lesome dihlogong tša sona tše šupago. Mo gongwe e nngwe le e nngwe ya dihlogo tše nne e na le lenaka le tee, gomme e nngwe le e nngwe ya dihlogo tše tharo e na le manaka a mabedi. Le gona, se na le mefapahlogo e lesome dinakeng tša sona. Dibata tše boifišago di bolelwa pukung ya Daniele, gomme palo ya dinaka tša tšona e swanetše go hlaloswa e le ya kgonthe. Ka mohlala, dinaka tše pedi tša kgapa di be di emela mmušo wa lefase o bego o dirilwe ka badirišani ba babedi, e lego mmušo wa Bameda le wa Baperesia, mola dinaka tše nne tša phoko di be di emela mebušo e mene e ilego ya ba gona ka nako e swanago yeo e tšwilego mmušong wa Bagerika wa Alexander yo Mogolo. (Daniele 8:3, 8, 20-22) Lega go le bjalo, palo ya dinaka tše lesome tša sebata seo Johane a se bonego, e be e le ya seswantšhetšo. (Bapiša le Daniele 7:24; Kutollo 17:12.) Di emela go felelela ga mebušo yeo e dirago mokgatlo ka moka wa bopolitiki wa Sathane. Dinaka tše ka moka ke tše šoro le tše bogale, eupša bjalo ka ge go bontšhitšwe ke dihlogo tše šupago, bohlogo bo ba go mmušo ka o tee feela wa lefase nakong e nngwe le e nngwe. Ka mokgwa o swanago, mefapahlogo e lesome e bontšha gore mebušo ka moka e megolo e tla buša ka nako e tee le mmušo o bušago goba mmušo wa lefase wa nakong yeo.

11. Ke’ng seo se bontšhwago ke taba ya gore sebata se na le ‘maina a maroga dihlogong tša sona’?

¹¹ Sebata se na le ‘maina a maroga dihlogong tša sona,’ gomme se bolela dipolelo tšeo di bontšhago go nyatša Jehofa Modimo le Kriste Jesu o šoro. Se dirišitše leina la Modimo le la Kriste a le bjalo ka boikgakanyo bja gore se phethe merero ya sona ya bopolitiki; se gwerane le bodumedi bja maaka gaešita le go dumelela baruti gore ba be le karolo medirong ya sona ya bopolitiki. Ka mohlala, Ntlo ya Marena (House of Lords) kua Engelane e akaretša le bapišopo. Bakadinale ba Katholika ba bile le karolo e bohlokwa dipolitiking kua Fora le Italy, gomme baperisita morago bjale ba sa tšwa go hwetša ditulo tša bopolitiki kua Latin America. Mebušo e gatiša dipolelo tša bodumedi tše bjalo ka “RE BOTA MODIMO” (“IN GOD WE TRUST”) ditšheleteng tša yona tša dipampiri, gomme ditšheleteng tša yona tša gauta le silifera e lakaletša babuši ba yona kamogelo ya Modimo ka go bolela ka mohlala gore ba ba beilwe “ka kgaugelo ya Modimo” (“by the grace of God”). Tše ka moka ruri ke maroga, ka gobane di leka go akaretša Modimo boemong bjo bo šilafetšego bja bopolitiki bja botšhaba.

12. (a) Ke’ng seo se bolelwago ke go rotoga ga sebata “lewatleng,” gomme se ile sa thoma go tšwelela neng? (b) Ke’ng seo se bontšhwago ke taba ya gore drakone e nea sebata sa seswantšhetšo matla a yona a magolo?

¹² Sebata se se rotoga “lewatleng,” leo e lego seka se se swanetšego sa mašaba a ferekanego ao mebušo ya batho e tšwelelago go wona. (Jesaya 17:12, 13) Sebata se se thomile go rotoga lewatleng la batho ba ferekanego morago kua mehleng ya Nimirode (mo e ka bago lekgolong la nywaga la bo-21 B.C.E.), nakong ya ge tshepedišo ya dilo ya ka morago ga Meetse-fula yeo e bego e ganetša Jehofa e thoma go iponatša. (Genesi 10:8-12; 11:1-9) Eupša e bile feela letšatšing la Morena moo ya mafelelo ya dihlogo tša sona tše šupago e ilego ya iponagatša ka botlalo. Le gona, hlokomela gore ke drakone yeo e ilego ya “nea sebata matla a sona le sedulo sa bogoši sa sona le taolo e kgolo.” (Bapiša le Luka 4:6.) Sebata ke setšweletšwa sa bopolitiki sa Sathane gare ga mašaba a batho. Sathane ruri ke “mmuši wa lefase le.”—Johane 12:31.

Ntho Yeo e Išago Lehung

13. (a) Ke kotsi efe yeo e welago sebata mathomong a letšatši la Morena? (b) Ke bjang mo sebata ka moka se hlokofalago ge hlogo ka e tee e e-ba le ntho yeo e išago lehung?

¹³ Kotsi e wela sebata mathomong a letšatši la Morena. Johane o bega gore: “Ka bona e nngwe ya dihlogo tša sona eka e hlabilwe wa go iša lehung, eupša ntho ya sona e išago lehung ya fola, gomme lefase ka moka la latela sebata ka go tlabega.” (Kutollo 13:3) Temana ye e bolela gore hlogo e nngwe ya sebata e ile ya ba le ntho yeo e išago lehung, eupša Kut 13 temana ya 12 e bolela bjalo ka ge eka sebata ka moka se ile sa kwa bohloko. Ke ka baka la’ng go le bjalo? Ee, dihlogo tša sebata ga se tšeo di bušago ka moka ga tšona di le gotee. E nngwe le e nngwe e ile ya buša batho ka nako ya yona, kudu-kudu batho ba Modimo. (Kutollo 17:10) Ka gona ge letšatši la Morena le thoma, go na le hlogo ka e tee feela, yona ya bošupa yeo e bego e dira bjalo ka mmušo o bušago lefase. Ntho yeo e išago lehung e lego hlogong yeo e tliša tlalelo e kgolo go sebata ka moka ga sona.

14. Ntho yeo e išago lehung e ile ya dirwa neng, gomme molaodi wa tša bohlabani o ile a hlalosa mafelelo a yona bjang go sebata sa Sathane?

¹⁴ Ntho yeo e išago lehung e be e le eng? E bitšwa ka morago gore ke ntho ya lerumo, gomme lerumo le swantšhetša ntwa. Ntho ye ya lerumo yeo e dirilwego mathomong a letšatši la Morena, e swanetše go ba e tswalana le ntwa ya pele ya lefase yeo e ilego ya senya le go fetša sebata sa Sathane sa bopolitiki matla. (Kutollo 6:4, 8; 13:14) Mongwadi Maurice Genevoix, yo e bego e le molaodi wa bahlabani nakong ya ntwa yeo, o boletše ka yona gore: “Mang le mang o dumela ka go lemoga gore historing ka moka ya batho, ke matšatši a sego makae ao a bilego le bohlokwa bja go etša bja August 2, 1914. E bile Yuropa pele gomme kapejana ka morago ga moo mo e ka bago batho ka moka ba ile ba ikhwetša ba nweletše tiragalong yeo e boifišago. Mekgwa e tlwaetšwego, ditumelelano, melao ya boitshwaro le metheo ka moka di ile tša šišinyega; dilo ka moka go tloga letšatšing le lengwe go ya go le lengwe di ile tša belaelwa. Tiragalo e be e tla ba e kgolo kudu go feta dikakanyetšo tša tlhago le ditebelelo tše di kwagalago. Re sa dutše re kgongwa ke mafelelo a yona ka ge e le e kgolo, e sa laolegego le e šiišago.”—Maurice Genevoix, setho sa Académie Française o tsopotšwe pukung ya Promise of Greatness (1968).

15. Hlogo ya bošupa ya sebata e ile ya hwetša bjang ntho ya yona yeo e išago lehung?

¹⁵ Ntwa yeo e bile kotsi e kgolo kudu bakeng sa hlogo e bušago ya bošupa ya sebata. Brithania gotee le ditšhaba tše dingwe tša Yuropa, e ile ya lahlegelwa ke masogana a yona ka dipalo tše dikgolo. Ntweng ka e tee feela, e lego Ntwa ya Nokeng ya Somme ka 1916, go be go e-na le batho ba Brithania ba 420 000 bao ba gobaditšwego goba ba bolailwego gotee le ba ka bago 194 000 ba Mafora le ba 440 000 ba Majeremane, e lego batho ba gobaditšwego goba ba bolailwego ba fetago 1 000 000! Brithania gotee le dinaga tše dingwe tša Yuropa, le yona e ile ya loba ge e le ka tša boiphedišo. Mmušo o mogolo wa Maisemane o ile wa šišinywa kudu kotlong yeo mo o ilego wa se ke wa hlwa o sa hloga gape. Ruri, ntwa yeo go yona ditšhaba tše dikgolo tše 28 di bilego le letsogo, e ile ya dira gore lefase ka moka le thekesele go etša ge eka le otlilwe wa go bolawa. Nywaga e 65 ka morago ga Ntwa ya I ya Lefase ka August 4, 1979, The Economist ya London, Engelane, e ile ya bolela gore: “Lefase ka 1914 le ile la lahlegelwa ke go momagana mo le sa kago la kgona go go hwetša gape.”

16. Nakong ya ntwa ya pele ya lefase, United States e ile ya bontšha bjang gore e be e le karolo ya mmušo wa lefase wa mohlakanelwa?

¹⁶ Ka nako e swanago, Ntwa e Kgolo, ka ge e be e bitšwa bjalo ka nako yeo, e ile ya bulela United States tsela ya gore e bonale ka mo go kgethegilego e le karolo ya Mmušo wa Lefase wa Maisemane le ma-Amerika. Nywageng ya pele ya ntwa, kgopolo ya batho ka kakaretšo e ile ya dira gore United States e se ke ya tsena ntweng. Eupša bjalo ka ge radihistori Esmé Wingfield-Stratford a ngwadile, “se e be e le taba ya ge e ba ka iri ye ya tlalelo e kgolo, Brithania le United States di be di ka kokobetša diphapano tša tšona ka go lemoga kwano ya [tšona] e fenyago le boemo bjo bo swanago bja tšona bja go buša.” Di ile tša dira bjalo, ka ge ditiragalo di bontšhitše bjalo. United States ka 1917 e ile ya kgoboketša mahumo a yona le bahlabani ba yona gore e thekge maiteko a ntwa a Ditšhaba tše di gweranego tšeo di teka-tekago. Ka gona hlogo ya bošupa, yeo e akaretšago Brithania le United States, e ile ya tšwelela e le e fenyago.

17. Go ile gwa direga’ng tshepedišong ya lefase ya Sathane ka morago ga ntwa?

¹⁷ Lefase ka morago ga ntwa e ile ya ba leo le fapanego kudu. Tshepedišo ya Sathane ya lefase gaešita le ge e be e sentšwe ke ntho yeo e išago lehung, e ile ya tsoga gomme ya ba e matla kudu go feta le pele, ka gona ya hwetša theto e tšwago bathong ka baka la matla a yona a go tielela.

18. Go ka bolelwa bjang gore batho ka kakaretšo ba “latela sebata ka go tlabega”?

¹⁸ Ra-dihistori Charles L. Mee yo monyenyane o ngwala gore: “Go phuhlama ga thulaganyo ya kgale [mo go bakilwego ke ntwa ya pele ya lefase] e be e le ketapele e swanetšego e lebišago go ateng ga go ipuša, khunologo ya ditšhaba tše difsa le dihlopha, go tšweletšwa ga tokologo e mpsha le boipušo.” Yeo e bego e eteletše pele tiragalong ye ya mehla ya ka morago ga ntwa, e be e le hlogo ya bošupa ya sebata yeo bjale e bego e fodile, gomme yona gotee le United States of America di be di tsena boemong bja go buša. Mmušo wa lefase wo o dirilwego ke mebušo e mebedi o ile wa etelela pele tabeng ya go thekga Kgwerano ya Ditšhaba gotee le Ditšhaba tše Kopanego. Mmušo wa bopolitiki wa United States ka ngwaga wa 2005 o ile wa eta ditšhaba tše di atlegilego pele tabeng ya go tšweletša tekanyo e phagamego ya go phela, ka go lwantšha malwetši le ka go tšwetša pele thekinolotši. O ile wa ba wa iša batho ba 12 kgweding. Ka gona, ga go makatše ge batho ka kakaretšo ba “latela sebata ka go tlabega.”

19. (a) Batho ba ile ba ba ba fetela bjang ka kua ga go hlompha sebata? (b) Ke mang yo a nago le matla ao a ka se kego a belaelwa godimo ga mebušo ka moka ya lefase, gomme re tseba bjang? (c) Sathane o nea sebata matla bjang, gomme ka mafelelo afe bathong ba bantši?

¹⁹ Batho ba bile ba hlomphile sebata kudu, go etša ge Johane a tšwela pele go bolela gore: “Ba rapela drakone gobane e neile sebata matla, gomme ba rapela sebata ka mantšu a rego: ‘Ke mang yo a swanago le sebata, gomme ke mang yo a ka lwago le sona?’” (Kutollo 13:4) Nakong ya ge Jesu a be a le mo lefaseng, Sathane o ile a bolela gore o buša mebušo ka moka ya lefase. Jesu ga se a ka a ganetša se; ge e le gabotse, yena ka noši o ile a re Sathane ke mmuši wa lefase, gomme a gana go ba le letsogo dipolitiking tša mehleng ya gagwe. Johane ka morago o ile a ngwala ka Bakriste ba therešo gore: “Re tseba gore re tšwa go Modimo, eupša lefase ka moka le rapaletše matleng a yo kgopo.” (1 Johane 5:19; Luka 4:5-8; Johane 6:15; 14:30) Sathane o nea sebata matla, gomme o dira se motheong wa botšhaba. Ka gona, batho go e na le gore ba kopanywe ke ditlemo tša lerato la Modimo, ba arogantšwe ke boikgogomošo bja morafo le bja setšhaba. Ge e le gabotse, batho ba bantši ba rapela karolo yeo ya sebata yeo e nago le matla a taolo nageng yeo ba dulago go yona. Ka gona, sebata ka moka se hwetša tlhompho le borapedi.

20. (a) Ke ka kgopolo efe mo batho ba rapelago sebata? (b) Ke ka baka la’ng Bakriste bao ba rapelago Jehofa Modimo ba sa tšee karolo borapeding bjo bja sebata, gomme ba latela mohlala wa mang?

²⁰ Borapedi ka kgopolo efe? Ka kgopolo ya go etiša lerato la go rata naga pele ga lerato la go rata Modimo. Batho ba bantši ba rata lefase leo ba tswaletšwego go lona. Bakriste ba therešo ka go ba baagi ba botse, le bona ba hlompha babuši le dika tša naga yeo ba dulago go yona, ba kwa melao gomme ba tsenya letsogo boiketlong bja tikologo ya gabo bona le bja baagišani ba bona. (Baroma 13:1-7; 1 Petro 2:13-17) Lega go le bjalo, ba ka se ke ba fo ikgafela naga e itšego ka go se kgethe kgahlanong le dinaga tše dingwe ka moka. Polelo ya gore “Naga ye ke ya gabo rena, e nepile goba e fošitše,” ga se thuto ya Bokriste. Ka gona, Bakriste bao ba rapelago Jehofa Modimo ba ka se ke ba kopanela tabeng ya go rapela ka boikgantšho bja borata-naga karolo le ge e le efe ya sebata, ka gobane se e be e tla ba go rapela drakone, yona mothopo wa matla a taolo a sebata. Ba ka se ke ba botšiša ka tlhompho gore: “Ke mang yo a swanago le sebata?” Go e na le moo, ba latela mohlala wa Mikaele, yo leina la gagwe le bolelago gore “Ke Mang yo a Swanago le Modimo?” ge ba dutše ba thekga bogoši bja legohle bja Jehofa. Mikaele yo, yena Kriste Jesu ka nako e beilwego ya Modimo, o tla lwa le sebata gomme o tla se fenya go etša ge a ile a fenya ge a be a raka Sathane legodimong.—Kutollo 12:7-9; 19:11, 19-21.

Go lwa Ntwa Malebana le Bakgethwa

21. Johane o hlalosa bjang go diriša ga Sathane sebata?

²¹ Sathane wa moradia o na le maano bakeng sa go dira gore sebata se phethe merero ya gagwe. Johane o hlalosa se: “Sa [sebata sa dihlogo tše šupago] newa molomo wa go bolela dilo tše dikgolo le dithogako, gomme sa newa matla a go šoma ka dikgwedi tše masome-nne-pedi. Sa ahlamiša molomo wa sona sa roga Modimo, sa roga leina la gagwe le bodulo bja gagwe, gaešita le bao ba dulago legodimong. Sa dumelelwa go lwa le bakgethwa le go ba fenya, sa newa matla a go laola meloko le batho le maleme le ditšhaba ka moka. Bohle bao ba dulago lefaseng ba tla se rapela; bao go sego le o tee wa bona yo leina la gagwe le ngwadilwego pukung ya bophelo ya Kwana ye e ilego ya hlabja, go tloga go theweng ga lefase.”—Kutollo 13:5-8.

22. (a) Dikgwedi tše 42 di bolela lebaka lefe la nako? (b) Bakriste ba tloditšwego ba ile ba ‘fenywa’ bjang nakong ya dikgwedi tše 42?

²² Dikgwedi tše 42 tše di bolelwago mo di bonala e le tšeo di swanago le nywaga e meraro le seripa, yeo ka yona bakgethwa ba tlaišwago ke lenaka le le metšego go se sengwe sa dibata tša boporofeta bja Daniele. (Daniele 7:23-25; bona gape le Kutollo 11:1-4.) Ka gona, go tloga mafelelong a 1914 go ya go 1918 nakong ya ge ditšhaba tše di bego di e-lwa di be di gagolana go swana le dibata, batho ba ditšhaba tšeo ba be ba gapeletšwa go rapela sebata, go ineela bodumeding bja botšhaba gaešita le go itokišetša go hwela naga ya gabo bona. Kgatelelo e bjalo e ile ya baka tlhokofatšo e kgolo go ba bantši ba batlotšwa bao ba ilego ba ikwa gore boikokobetšo bja bona bjo bogolo bo swanetše go newa Jehofa Modimo le Morwa wa gagwe, Kriste Jesu. (Ditiro 5:29) Diteko tša bona di ile tša fihla seremong ka June 1918, nakong ya ge ba be ba ‘fenywa.’ Bahlankedi ba ba tsebegago le baemedi ba bangwe ba Mokgatlo wa Watch Tower kua United States ba ile ba golegwa ka phošo, gomme boboledi bjo bo rulagantšwego bjo bo bego bo dirwa ke bana babo bona ba Bakriste bo ile bja šitišwa kudu. Ka go ba le matla “a go laola meloko le batho le maleme le ditšhaba,” sebata se ile sa thibela modiro wa Modimo lefaseng ka bophara.

23. (a) ‘Puku ya bophelo ya Kwana’ ke’ng, gomme ke’ng seo se tšwetšego pele go ya phethong ga e sa le go tloga ka 1918? (b) Ke ka baka la’ng selo le ge e le sefe seo se bonagetšego e le go fenya ga mokgatlo o bonagalago wa Sathane godimo ga “bakgethwa” e le feela mo go se nago mohola?

²³ Se se ile sa bonala e le go fenya ga Sathane le mokgatlo wa gagwe. Eupša se be se ka se ke sa ba tlišetša mehola ya neng le neng, ka ge mokgatlong o bonagalago wa Sathane go se na motho yo leina la gagwe le ngwadilwego “pukung ya bophelo ya Kwana.” Ka tsela ya seswantšhetšo, puku ye e na le maina a bao ba tlago go buša le Jesu Mmušong wa gagwe wa legodimong. Maina a pele a ile a ngwalwa go yona ka Pentekoste ya 33 C.E. Maina a mantši kudu a ile a ngwalwa go yona nywageng ya go tloga nakong yeo. Ga e sa le go tloga ka 1918, go swawa ga bao ba sa šaletšego ba bajabohwa ba Mmušo ba 144 000 go dutše go tšwela pele go ya phethong. Kgaufsinyane bjale, maina a bona ka moka a tla ngwalelwa ruri pukung ya bophelo ya Kwana. Ge e le ka baganetši bao ba rapelago sebata, ga go le o tee wa bona yo leina la gagwe le tlago go ngwalwa pukung yeo. Ka gona, selo le ge e le sefe seo se ka bonalago e le go fenya “bakgethwa” ke mo go sa holego selo, gomme ke ga nakwana feela.

24. Johane o laletša bao ba nago le temogo gore ba kwe eng, gomme mantšu ao a kwewago a bolela’ng bakeng sa batho ba Modimo?

²⁴ Johane bjale o laletša bao ba nago le temogo gore ba theetše ka tlhokomelo e kgolo ge a re: “Ge e ba motho a e-na le tsebe, a a kwe.” Le gona o tšwela pele ka gore: “Ge e ba motho a reretšwe bothopša, o ya bothopša. Ge e ba motho a ka bolaya ka tšhoša, o swanetše go bolawa ka tšhoša. Mo ke moo go nyakegago kgotlelelo le tumelo ya bakgethwa.” (Kutollo 13:9, 10) Jeremia o ile a ngwala mantšu a bego a swana gabotse le a nywageng ya pele ga 607 B.C.E., go bontšha gore go be go se na go fetolwa ga dikahlolo tša Jehofa bakeng sa motse o bego o sa botege wa Jerusalema. (Jeremia 15:2; bona gape le Jeremia 43:11; Sakaria 11:9.) Jesu nakong ya tlalelo ya gagwe e kgolo, o ile a bontšha molaleng gore balatedi ba gagwe ba be ba sa swanela go kwanantšha, ge a be a re: “Bohle bao ba tšeago tšhoša ba tla bolawa ka tšhoša.” (Mateo 26:52) Ka mo go swanago, batho ba Modimo mo letšatšing la Morena ba swanetše go kgomarela melaong ya motheo ya Beibele. Go ka se be le go phonyokga mafelelong ga batho bao ba sa itsholego bao ba rapelago sebata. Ka moka ga rena go tla nyakega gore re be le kgotlelelo gotee le tumelo e sa šišinyegego, e le gore re tle re phologe ditlaišo le meleko yeo e lego ka pele.—Baheberu 10:36-39; 11:6.

Sebata sa Dinaka tše Pedi

25. (a) Johane o hlalosa bjang sebata se sengwe sa seswantšhetšo seo se tšwelelago lefaseng? (b) Go ba ga sebata se sefsa le dinaka tše pedi le go rotoga ga sona lefaseng go bontšha’ng?

²⁵ Eupša sebata se sengwe bjale se tšwelela lefaseng. Johane o bega gore: “Ka bona sebata se sengwe se rotoga lefaseng, gomme se be se e-na le dinaka tše pedi tše di swanago le tša kwana, eupša sa thoma go bolela bjalo ka drakone. Se diriša matla ka moka a sebata sa pele mahlong a sona. Se dira gore lefase le bao ka moka ba dulago go lona ba rapele sebata sa pele, seo ntho ya sona ye e bego e iša lehung e fodilego. Se dira dipontšho tše dikgolo mo se bilego se dira gore mollo o theoge legodimong o tle lefaseng batho ba lebeletše.” (Kutollo 13:11-13) Sebata se se na le dinaka tše pedi, e lego go bontšha go gwerana ga mebušo e mebedi ya bopolitiki. Le gona se bolelwa se rotoga lefaseng, e sego lewatleng. Ka gona, se rotoga tshepedišong ya dilo ya lefase ya Sathane yeo e šetšego e rulagantšwe. E swanetše go ba e le mmušo wa lefase wo o šetšego o le gona, wo o tšeago karolo e kgolo mo letšatšing la Morena.

26. (a) Sebata sa dinaka tše pedi ke’ng, gomme se tswalana bjang le sebata sa mathomo? (b) Ke ka kgopolo efe mo dinaka tša sebata sa dinaka tše pedi di swanago le tša kwana, gomme se bolela “bjalo ka drakone”? (c) Batho bao ba ratago botšhaba ba rapela’ng e le ka kgonthe, gomme botšhaba bo swantšhwa le’ng? (Bona mongwalo wa ka tlase.)

²⁶ E ka ba ofe? Ke Mmušo wa Lefase wa Maisemane le ma-Amerika, wona wo o swanago le hlogo ya bošupa ya sebata sa pele, eupša e le ka karolo e kgethegilego! Go o arola ponong o le bjalo ka sebata se se ikemetšego, go re thuša go bona gabotse kamoo o gatago mogato ka gona ka go ikemela boemong bja lefase. Sebata se sa seswantšhetšo sa dinaka tše pedi se bopilwe ka mebušo e mebedi ya bopolitiki yeo e lego gona ka nako e tee yeo e ikemetšego, eupša e le yeo e dirišanago. Go ba ga sona le dinaka tše pedi “tše di swanago le tša kwana,” go bolela gore se itira se boleta le seo se sa lwego, ka go ba le sebopego sa mmušo o kwešišago woo lefase ka moka le swanetšego go retologela go wona. Eupša se bolela “bjalo ka drakone” ka ge se diriša kgatelelo le go tšhošetša gaešita le bošoro bjo bogolo ge fela pušo ya sona e sa amogelwe. Ga se sa ka sa kgothaletša gore go ikokobeletšwe Mmušo wa Modimo wo o lego tlase ga pušo ya Kwana ya Modimo, eupša go e na le moo, se kgothaletša go ikokobeletša dikgahlego tša Sathane, yena drakone e kgolo. Se tšweleditše dikarogano tša botšhaba le lehloyo leo le oketšago borapeding bja go rapela sebata sa pele.c

27. (a) Ke kgopolo efe ya sebata sa dinaka tše pedi yeo e bontšhwago ke taba ya gore se dira gore mollo o fologe o e-tšwa legodimong? (b) Batho ba bantši ba lebelela bjang moswantšhetši wa mehleng yeno wa sebata sa dinaka tše pedi?

²⁷ Sebata se sa dinaka tše pedi se dira mehlolo e megolo, gaešita le go dira gore mollo o fologe o e-tšwa legodimong. (Bapiša le Mateo 7:21-23.) Mohlolo wo o boletšwego morago o re gopotša wa Eliya, moporofeta wa kgale wa Modimo yo a ilego a ba phenkgišanong le baporofeta ba Baali. Nakong ya ge a be a bitša ka katlego leineng la Jehofa gore mollo o fologe legodimong, go ile gwa itlhatsela ka ntle le pelaelo gore e be e le moporofeta wa therešo, le gore baporofeta ba Baali e be e le ba maaka. (1 Dikxoši 18:21-40) Sebata sa dinaka tše pedi ka go swana le baporofeta bao ba Baali, se nagana gore se na le ditshwanelego tše di lekanego tša go ba moporofeta. (Kutollo 13:14, 15; 19:20) Ee, se bolela gore se fentše madira a mabe dintweng tše pedi tša lefase e bile se fentše le seo se bitšwago Bokomanisi bjo bo sa dumelego go Modimo! Ruri, batho ba bantši ba lebelela moswantšhetši wa mehleng yeno wa sebata sa dinaka tše pedi e le mošireletši wa khunologo le mothopo wa dilo tše botse tše di bonagalago.

Seswantšho sa Sebata

28. Johane o bontšha bjang gore sebata sa dinaka tše pedi ga se seo se se nago molato go etša ge dinaka tša sona tše di swanago le tša kwana di be di tla bontšha?

²⁸ Na sebata se sa dinaka tše pedi ke seo se se nago molato go etša kamoo dinaka tša sona tše di swanago le tša kwana di bontšhago ka gona? Johane o tšwela pele ka gore: “Se timetša bao ba dulago lefaseng ka baka la dipontšho tšeo se bego se dumeletšwe go di dira mahlong a sebata, ge se dutše se botša bao ba dulago lefaseng gore ba dire seswantšho bakeng sa sebata seo se bilego le ntho ya tšhoša, fela sa phela. Sa dumelelwa gore se nee seswantšho sa sebata mohemo, e le gore seswantšho sa sebata se bolele le go dira gore go bolawe ka moka bao ba ka se kego ba rapela seswantšho sa sebata ka tsela le ge e le efe.”—Kutollo 13:14, 15.

29. (a) Morero wa seswantšho sa sebata ke’ng, gomme seswantšho se se ile sa dirwa neng? (b) Ke ka baka la’ng seswantšho sa sebata e se sehlwa-seeme seo se sa phelego?

²⁹ ‘Seswantšho se sa sebata’ ke’ng, gomme morero wa sona ke ofe? Morero wa sona ke go tšweletša borapedi bja sebata sa dihlogo tše šupago seo e lego seswantšho sa sona, gomme ge e le gabotse e be go tiiša go ba gona ga sebata. Seswantšho se se dirilwe ka morago ga ge sebata sa dihlogo tše šupago se fodile ntho ya sona ya lerumo, ke gore, ka morago ga ntwa ya pele ya lefase. Ga se sehlwa-seeme seo se sa phelego go etša sela Nebukadinetsara a ilego a se emiša moeding wa Dura. (Daniele 3:1) Sebata sa dinaka tše pedi se budulela bophelo seswantšhong se, e le gore seswantšho se ka phela gomme sa tšea karolo historing ya lefase.

30, 31. (a) Ditherešo tša histori di bontšha seswantšho se e le eng? (b) Na go na le batho ba ilego ba bolawa ka baka la go gana go rapela seswantšho se? Hlalosa.

³⁰ Go phethega ga histori go bontšha seswantšho se e le lekgotla le le rulagantšwego, la tšweletšwa gomme la thekgwa ke Brithania le United States, gomme le ile la tsebja pele e le Kgwerano ya Ditšhaba. Le tla tšwelela ka morago go Kutollo kgaolo 17, le le ka sebopego se se fapanego e lego sa sebata se sehwibidu se se phelago le go hema, seo se lego gona ka go ikemela. Lekgotla le la ditšhaba tšohle le ‘bolela’ ka kgopolo ya gore le ikgantšha ka gore ke lona feela leo le kgonago go tliša khutšo le polokego bathong. Eupša ge e le gabotse, le fetogile motheo bakeng sa gore ditšhaba tšeo e lego ditho tša lona di arabišane ka mantšu a bogale le a maroga. Le tšhošetša ka tlhokofatšo goba go hlokomologwa ka mo go feletšego ga setšhaba le ge e le sefe goba batho le ge e le bafe bao ba sa khunamelego matla a lona a taolo. Ge e le gabotse, Kgwerano ya Ditšhaba e rakile ditšhaba tšeo di paletšwego ke go sepela ka dikgopolo tša yona. “Dinaka” tša bohlabani tša seswantšho se sa sebata di tla phetha karolo ya go baka phedišo, mathomong a masetlapelo a magolo.—Kutollo 7:14; 17:8, 16.

³¹ Ga e sa le go tloga Ntweng ya II ya Lefase, seswantšho sa sebata seo mo nakong ye se tšwelelago e le mokgatlo wa Ditšhaba tše Kopanego, se šetše se bolaile ka tsela ya kgonthe. Ka mohlala, madira a UN ka 1950 a ile a tsena ntweng e bego e le magareng ga Leboa la Korea le Borwa bja Korea. Madira a UN gotee le ma-Korea a ka Borwa a ile a bolaya ma-Korea a ka Leboa le ma-China a ka bago 1 420 000. Ka mo go swanago, madira a Ditšhaba tše Kopanego go tloga ka 1960 go ya go 1964, a be a e-lwa kua Congo (Kinshasa). Lega go le bjalo, baetapele ba lefase go akaretša mopapa Paul VI le mopapa John Paul II ba ile ba tšwela pele go bolela gore seswantšho se ke kholofelo ya mafelelo le e kaone ya motho bakeng sa khutšo. Ba ile ba tšwela pele go bolela gore, ge e ba batho ba palelwa ke go se hlankela, gona moloko wa batho o tla ipolaya. Ka gona, ka mokgwa wa seswantšhetšo ba dirile gore go bolawe batho ka moka bao ba ganago go dumelelana le seswantšho gotee le go se rapela.—Doiteronomio 5:8, 9.

Leswao la Sebata

32. Johane o hlalosa bjang go diriša ga Sathane dikarolo tša bopolitiki tša mokgatlo wa gagwe o bonagalago, gore a hlokofatše bao ba sa šaletšego ba peu ya mosadi wa Modimo?

³² Johane bjale o bona kamoo Sathane a dirišago ka gona dikarolo tša bopolitiki tša mokgatlo wa gagwe o bonagalago gore a bakele bao ba sa šaletšego ba peu ya mosadi wa Modimo mathata a magolo. (Genesi 3:15) O hlalosa gape “sebata” ka bosona ge a re: “Se gapeletša batho ka moka ba banyenyane le ba bagolo, bahumi le badiidi, ba lokologilego le bahlanka gore ba swaiwe seatleng sa bona sa le letona le phatleng, le gore go se be le yo a kgonago go reka goba go rekiša ka ntle le motho yo a nago le leswao, leina la sebata goba palo ya leina la sona. Mo ke mo go nyakegago bohlale: Yo a nago le tlhaologanyo a a bale palo ya sebata, gobane ke palo ya motho; gomme palo ya sona ke makgolo-tshela-masome-tshela-tshela.”—Kutollo 13:16-18.

33. (a) Leina la sebata ke’ng? (b) Palo tshelela e tswalanywa le eng? Hlalosa.

³³ Sebata se na le leina, gomme leina le ke palo: 666. Palo tshelela e tswalanywa le manaba a Jehofa. Monna wa Mofilisita wa ga-Rafa e be e le yo ‘motelele kudu’ gomme ‘menwana ya gagwe ya diatla le ya dinao e be e le e tshelelago.’ (1 Koronika 20:6) Kgoši Nebukadinetsara o ile a emiša seswantšho sa gauta sa bophara bja meelo e 6 le sa botelele bja meelo e 60, e le gore a tle a dire gore matona a gagwe a bopolitiki a be selo setee borapeding botee. Ge bahlanka ba Modimo ba gana go rapela seswantšho sa gauta, kgoši e ile ya dira gore ba lahlelwe leubeng la mollo. (Daniele 3:1-23) Palo tshelela e fetwa ke šupa yeo e emelago go phethega ka go ya ka pono ya Modimo. Ka gona, tshelela yeo e balwago gararo e emela go se phethagale mo go feleletšego.

34. (a) Ke’ng seo se bontšhwago ke taba ya gore palo ya sebata “ke palo ya motho”? (b) Ke ka baka la’ng 666 e le leina le le swanetšego bakeng sa tshepedišo ya lefase ya bopolitiki ya Sathane?

³⁴ Leina le šupa motho. Ka gona, palo ye e šupa sebata bjang? Johane o bolela gore ke “palo ya motho,” e sego ya motho wa moya, ka gona leina le thuša go tiiša gore sebata ke sa lefase, seo se swantšhetšago mmušo wa motho. Go etša ge tshelela e palelwa ke go lekana le šupa, gona 666 yeo e lego tshela gararo, ke leina le le swanetšego bakeng sa tshepedišo ya lefase e kgolo ya bopolitiki yeo e paletšwego o šoro ke go lekana le tekanyo yeo Modimo a lekanyago phethego ka yona. Sebata sa bopolitiki sa lefase se buša se phagame tlase ga palo yeo e lego leina ya 666, ge dipolitiki tše dikgolo, bodumedi bjo bogolo le dikgwebo tše dikgolo di dira gore sebata seo se dire e le mogateledi wa batho le motlaiši wa batho ba Modimo.

35. Go bolela’ng go swawa phatleng goba seatleng se setona ka leina la sebata?

³⁵ Go bolela’ng go swawa phatleng goba seatleng se setona ka leina la sebata? Nakong ya ge Jehofa a be a nea Baisiraele Molao, o ile a ba botša gore: “Mantšu a-ka a, a beeng dipelong tša lena le meoyeng ya lena, le a tlêmêlêlê diatleng tša lena e bê seka, e bê mo-fapa-hlôxô mo diphatleng tša lena.” (Doiteronomio 11:18) Se se be se bolela gore Baisiraele ba be ba swanetše go dula ba gopola Molao ka mehla, e le gore o tle o tutuetše ditiro tša bona le megopolo ya bona. Batlotšwa ba 144 000 ba bolelwa gore ba ngwadilwe leina la Tate le la Jesu diphatleng tša bona. Se se ba šupa e le ba Jehofa Modimo le Jesu Kriste. (Kutollo 14:1) Sathane ka go ekiša se, o diriša leswao la botemona la sebata. Mang le mang yo a swaregago medirong ya letšatši le letšatši e bjalo ka go reka le go rekiša, o gatelelwa gore a dire dilo ka tsela yeo sebata se di dirago ka yona, go etša ka mohlala tabeng ya go bina matšatši a maikhutšo. Batho bao go letetšwe gore ba rapele sebata, ba se dumelele gore se laole maphelo a bona e le gore ba tle ba amogele leswao la sona.

36. Batho bao ba gannego go amogela leswao la sebata ba bile le mathata afe?

³⁶ Batho bao ba gannego go amogela leswao la sebata ba bile le mathata a sa felego. Ka mohlala, go thoma nywageng ya bo-1930 ba ile ba swanelwa ke go sekišwa gantši dikgorong gomme ba kgotlelela sehlogo sa mašaba le ditlaišo tše dingwe. Ba ile ba lahlelwa dikampeng tša tshwenyo dinageng tša mebušo ya bonkgwete, moo ba bantši ba ilego ba hwa. Masogana a mantši ga e sa le go tloga ntweng ya bobedi ya lefase, a ile a kwešwa bohloko ka go golegwa ka nako e telele gomme a mangwe a ile a ba a hlokofatšwa gaešita le go bolawa ka baka la go gana ga ona go kwanantšha go se tšee lehlakore ga ona ga Bokriste. Bakriste dinageng tše dingwe ga ba kgone go reka goba go rekiša e le ka kgonthe; ba bangwe ga ba kgone gore ba be le dithoto; ba bangwe ba a katwa, ba a bolawa goba go rakwa dinageng tša gabo bona. Ka baka la’ng? Ka gobane ba gana ka letswalo le lebotse go reka karata ya sehlopha sa bopolitiki.d—Johane 17:16.

37, 38. (a) Ke ka baka la’ng lefase e le lefelo le thata bakeng sa batho bao ba ganago go ba le leswao la sebata? (b) Ke bomang bao ba dutšego ba botega, gomme ba ikemišeditše go dira’ng?

³⁷ Bodumedi mafelong a mangwe a lefase bo metše kudu bophelong bja batho moo motho le ge e le ofe yo a emelago therešo ya Beibele a kgethollwago ke ba lapa le bao e bego e le bagwera ba gagwe. Gore motho a kgotlelele go nyakega tumelo e kgolo. (Mateo 10:36-38; 17:22) Lefaseng leo go lona batho ba bantši ba rapelago mahumo a dilo tše di bonagalago le moo go se botege go atilego, ruri Mokriste wa therešo gantši o swanetše go bota Jehofa e le ka kgonthe gore ke Yena yo a tlago go mo thuša ge a phegelela tsela e lokilego. (Psalme 11:7; Baheberu 13:18) Lefaseng leo le tletšego ka boitshwaro bjo bobe, go nyaka boikemišetšo bjo bogolo gore o dule o hlwekile. Bakriste bao ba babjago gantši ba gatelelwa ke dingaka le baoki gore ba robe molao wa Modimo wo o lego mabapi le kgethego ya madi; ba bile ba swanelwa ke go gana ditaelo tša kgoro tšeo di ganetšanago le tumelo ya bona. (Ditiro 15:28, 29; 1 Petro 4:3, 4) Mehleng ye ya go hloka modiro mo go atilego, go napa go e ba thata kudu go Mokriste wa therešo go phema mošomo wo o tlago go mo nyaka gore a kwanantšhe potego ya gagwe go Modimo.—Mika 4:3, 5.

³⁸ Ee, lefase ke lefelo le thata bakeng sa batho bao ba se nago leswao la sebata. Ke go bontšhwa mo gogolo ga matla a Jehofa le tšhegofatšo ya gagwe ge bao ba sa šaletšego ba peu ya mosadi gotee le bao ba fetago dimilione tše tshela ba lešaba le legolo, ba sa dutše ba botega go sa šetšwe dikgateletšo tša gore go robje melao ya Modimo. (Kutollo 7:9) Eka ka moka ga rena lefaseng ka moka re ka tšwela pele go godiša Jehofa le ditsela tša gagwe tše di lokilego re le batee, ge re dutše re gana go amogela leswao la sebata.—Psalme 34:1-3.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 195]

Se ile sa fiwa matla a gore se nee seswantšho sa sebata bophelo