Go Tšwelela le go Timelela ga Bao go Thwego ke Ditsebi
LEFASENG la lehono, batho bao ba kgonago go diriša computer ba ka tsoma keletšo mabapi le go godiša bana go seo go thwego ke Internet gomme ka bjako ba hwetše ditšhupetšo tše di fetago dimilione tše 26 tšeo di bolelago ka taba yeo. Ge o ka tšea motsotso o tee o bala e nngwe le e nngwe ya ditšhupetšo tšeo, ngwana wa gago a ka gola a ba a tšwa ka gae o sa dutše o di bala.
Pele ga ge go ka ba le ditsebi tša malwetši a bana, tša menagano ya bana le Internet, batswadi ba be ba tsoma keletšo kae? Ka kakaretšo, ba be ba e tsoma go ba meloko. Bo-mmago bona, bo-tatago bona, bo-malome le bo-mmangwane’a bona ba be ba itokišeditše e bile ba kgona go thuša ka dikeletšo, ditšhelete le ka go šala le bana. Eupša dinageng tše dintši, go fetoga ga bophelo bja magaeng gore e be bja setoropong go nyakile go sentše ditswalano tše bjalo tša lapa ka mo go feletšego. Gantši lehono, bo-tate le bo-mma ba ikhwetša ba lwantšhana le mathata a botswadi ba le noši.
Ka ntle le pelaelo le ke lebaka le lengwe leo ka lona intasteri ya tlhokomelo ya bana e gotšego ka pela gakaakaa. Lebaka le lengwe ke la go aparela ga tumelo ya gore thutamahlale e ka thuša. Mafelelong a bo-1800, setšhaba sa Amerika se be se thomile go dumela gore thutamahlale e ka hlabolla karolo e nngwe le e nngwe bophelong bja motho. E tla ba e palelwa ke’ng go nea keletšo mabapi le go godiša bana? Ka gona, ge Kopano ya Ditšhaba ya Bo-mma kua Amerika (American National Congress of Mothers) e be e lla phatlalatša ka 1899 mabapi le “go palelwa ga batswadi,” “ditsebi tše dintši” di ile tša tšwelela kapejana e le gore di thuše. Di ile tša holofetša gore di tla thuša go hlahla bo-tate le bo-mma bao ba se nago bokgoni bja go godiša bana.
Go Tsoma Keletšo ya go Godiša Bana ka Dipukung
Lega go le bjalo, ke’ng seo se fihleletšwego ke ditsebi tše? Na batswadi ba lehono ga ba na dipelaelo e bile ke ba hlamilwego gakaone bakeng sa go godiša bana ba bona go phala ba nywaga e fetilego? E sego go ya ka nyakišišo e dirilwego morago bjale kua Brithania. E utollotše gore mo e ka bago 35 lekgolong ya batswadi ba nago le bana ba banyenyane ba sa dutše ba tsoma tlhahlo yeo ba ka e botago. Ba bangwe ba dumela gore kgetho e nnoši yeo ba ka e dirago ke go dira dilo go ya ka maikwelo a bona a tlhago.
Ka pukung ya gagwe ya Raising America: Experts, Parents, and a Century of Advice About Children, Ann Hulbert o hlahloba dipego tša dipuku tšeo di nago le keletšo ya go godiša bana. Hulbert, yo e lego mmago bana ba babedi, o bolela gore ke dilo tše mmalwa tšeo di bego di theilwe go thutamahlale e kwagalago tšeo di fihleletšwego ke ditsebi. Ge e le gabotse, go bonagala keletšo ya bona e tutueditšwe kudu ke diphihlelo tša bona go e na le go tutuetšwa ke tsebišo e leka-lekanego. Ge go lebelelwa dilo tšeo di ilego tša direga, go bonagala eka bontši bja dilo tšeo ba di ngwadilego e be e le tše di tlwaetšwego ka nako yeo, di ganetšana e bile ka dinako tše dingwe di makatša.
Ka gona, se se tlogela batswadi ba lehono ba le maemong afe? Goba gona, ka ge ba lebeletšane le tshedimošo e ntši kudu, dikgopolo le dikganetšo go feta le ge e le neng pele, ba bantši ba gakanegile. Lega go le bjalo, ga se batswadi ka moka bao ba ikwago ba se na tlhahlo. Lefaseng ka bophara, batswadi ba holwa ke mothopo wa bogologolo wa bohlale woo o sa dutšego e le mothopo wa keletšo e ka botwago, bjalo ka ge sehlogo se se latelago se tla bontšha.