NA O BE O TSEBA?

Makgoba a be a phela bjang lefaseng la Baroma?

Mmušong wa Roma, mašabašaba a ile a fetoga makgoba ka go fenywa ntweng le go thopša. Bao ba thopilwego ba be ba rekišwa gomme ba se sa hlwa ba bona magae a bona le ba malapa a bona le ka mohla.

Makgoba a mantši a be a šomišwa wa go hwa ka meepong, mola balemi le bašomi ba ka gae ba be ba le kaone. Lekgoba le be le ka gapeletšwa go apara kholoro ya tšhipi yeo e nago le mongwalo woo go ona go ngwadilwego kholofetšo ya go putsa motho yoo a ka bušetšago lekgoba leo go mong wa lona ka morago ga ge le tšhabile. Makgoba ao a bego a leka go tšhaba leboelela, gantši a be a fišeletšwa phatleng ka tlhaka ya F yeo e emelago fugitivus (motšhabi).

Puku ya Beibele ya Filemone e ahlaahla taba ya ge moapostola Paulo a be a bušetša lekgoba la motšhabi e lego Onesimo go mong wa lona e lego Filemone. Gaešita le ge Filemone a be a na le tshwanelo ya molao ya go otla Onesimo o šoro, Paulo o kgopetše Filemone gore a “mo amogele ka botho,” motheong wa lerato le segwera sa bona.—Filemone 10, 11, 15-18.

Ke ka baka la eng Fenikia ya bogologolo e be e tumile ka taye ya yona e phepolo?

Fenikia, yeo e bego e nyakile e swana le Libanoni ya mehleng yeno, e be e tumile ka taye ya yona e phepolo ya Tiro, yeo e bego e reeletšwe ka motse wa Tiro. Kgoši Solomone wa Isiraele ya bogologolo o be a kgabišitše tempele ya gagwe ka ‘boya bja go taiwa ka mmala o mophepolo’ bjoo bo tšweleditšwego ke setsebi sa mošomo wa diatla sa Tiro.—2 Dikoronika 2:​13, 14.

Mmala o mophepolo wa Tiro e be e le taye e bohlokwahlokwa ya mehleng ya yona, kudu ka baka la mošomo o mogolo kudu wa go e tšweletša. Barei ba dihlapi ba be ba thoma ka go kgoboketša dihlapi tše dintši tša makgapetla tša murexa lewatleng. Go be go dirišwa tša bontši bjo bo ka lekanago 12 000 go tšweletša taye ya seaparo se tee. Ka morago, dikgopa tšeo tša ka lewatleng di be di tlošwa makgapetla a tšona e le gore dithaka tša tšona tša taye di gamolwe. Badiri ba taye ba be ba di tšhela letswai gomme ba di ntšhetša ka ntle letšatšing lebaka la matšatši a mararo. Ke moka ba be ba tšhela motswako woo ka faking e khurumetšwego, ba o ena ka meetse a lewatle lebaka la matšatši a mangwe a mmalwa.

Ka nywagakgolo e mentši, Bafenikia ba ile ba kgomarela kgwebo ya go rekiša taye e phepolo ya Tiro gotee le bokgoni bja bona bja go e tšweletša ba diriša kgwebo ya bona le go hloma dikoloni dinageng tše dingwe. Mašaledi a taye yeo ba e tšweleditšego a hweditšwe kgauswi le Lewatle la Mediterranean le go fihla ka thoko ya bodikela kua Cádiz, Sepania.