Puku ya Beibele ya bo-36 Tsefanya

Mongwadi: Tsefanya

Lefelo Leo e Ngwadilwego go Lona: Juda

Go Fetšwa ga go Ngwalwa ga Yona: Pele ga 648 B.C.E.

1. (a) Ke ka baka la’ng molaetša wa Tsefanya e be e le o swanetšego mehla ya gagwe? (b) Se se bolelwago ke leina la gagwe se be se swanela boemo bjang?

MATHOMONG a pušo ya Kgoši Josia wa Juda (659-629 B.C.E.), mehleng ya ge borapedi bja Baali bo atile gomme “bô-mpha-modimo” ba etelela pele borapeding bjo bjo bo sa hlwekago, batho ba Jerusalema ba swanetše go ba ba ile ba makatšwa ke molaetša wo o ilego wa goeletšwa ke moporofeta Tsefanya. Lege go be go bonala e le setlogolo sa Kgoši Hiskia wa ngwakong wa bogoši wa Juda, Tsefanya o be a tloga a sola maemo setšhabeng. (Tsef. 1:1, 4) Molaetša wa gagwe e be e le wa kahlolo. Batho ba Modimo ba be ba se sa hlwa ba e-kwa, gomme e le Jehofa feela yo a bego a ka ba bušetša borapeding bjo bo sekilego le go ba šegofatša e le gore e be ba “maina a xo rêtwa dithšabeng ka moka tša lefase.” (3:20) Tsefanya o ile a bolela gore ke feela ge Modimo a ka tsena ditaba gare moo motho a ka “[efošwago] mohla woo wa boxale bya Morêna.” (2:3) Leina la gagwe la Tsephan·yahʹ (Sehebere), leo le bolelago gore “Jehofa o Utile (O Bolokile)”, ke le le swanetšego gakaakang!

2. Maiteko a Tsefanya a ile a enywa dienywa bjang, eupja ke ka baka la’ng se e be e le sa nakwana feela?

² Maiteko a Tsefanya a ile a enywa dienywa. Kgoši Josia yo a dutšego sedulong sa bogoši a e-na le nywaga e seswai, o ile a thoma “xo fsiêla Juda le Jerusalêma” ngwageng wa bo-12 wa pušo ya gagwe. O ile a ntšha borapedi bja maaka ka medu, a lokiša “ngwakô wa Morêna,” gomme a tsošološa go binwa ga Paseka. (2 Kor. dikgao. 34, 35) Lega go le bjalo, diphetogo tša Kgoši Josia e be e fo ba tša nakwana, ka gobane o ile a hlatlangwa ke ba bararo ba barwa ba gagwe le se tee sa ditlogolo tša gagwe, bao ka moka ga bona ba ilego ba dira “tše di befetšexo Morêna.” (2 Kor. 36:1-12) Se se bile bjalo e le go phethagatša mantšu a Tsefanya a rego: “Ke tlo sôla ba baxolo le bakxômana, le . . . ba xo tlatša ngwakô wa Modimo wa bôná ka tša šiši le bofora.”—Tsef. 1:8, 9.

3. Tsefanya o porofetile neng gomme kae, gona ke molaetša ofe wa dikarolo tše pedi wo o lego ka pukung?

³ Go tšwa go se se lego ka mo godimo go bonagala gore ‘lentšu la Morena . . . le tletše Tsefanya’ nakong e nngwe pele ga 648 B.C.E., e lego ngwageng wa bo-12 wa Josia. Ga se feela gore temana ya pele e mo hlaola e le yo a bolelago Juda eupja tsebo e tletšego yeo a e bontšhago ya mafelo le mekgwa ya Jerusalema e bontšha gore o dula Juda. Molaetša wo o lego ka pukung o na le dikarolo tše pedi, e le bobedi o tšhošago le o homotšago. Ka kakaretšo, o theilwe letšatšing la Jehofa, e lego letšatši le le boifišago leo le lego kgaufsi, eupja ka nako e swanago o bolela e sa le pele gore Jehofa o tla tsošološa batho ba ikokobeditšego bao ba “tlago go bota leina la Jehofa.”—1:1, 7-18; 3:12, PK.

4. Ke’ng seo se hlatselago go nepagala le go budulelwa ga puku ya Tsefanya ke Modimo?

⁴ Go nepagala ga puku ye ya boporofeta go ka se ke gwa ganetšwa ka katlego. Jerusalema e ile ya senywa ka 607 B.C.E., e lego nywaga e fetago 40 ka morago ga ge Tsefanya a porofetile. Ga se feela gore re na le seo se bolelwago ke histori ya lefase mabapi le se eupja Beibele ka boyona e na le bohlatse bja ka gare bja gore se se ile sa direga ka go nepa bjalo ka ge Tsefanya a porofetile. Kapejana ka morago ga go senywa ga Jerusalema, Jeremia o ile a ngwala puku ya Dillo tša Jeremia a hlalosa masetla-pelo ao a a bonego nakong ya ge a be a sa a gopola gabotse. Go bapišwa ga ditemana tše mmalwa go bontšha gore molaetša wa Tsefanya ka kgonthe ‘o buduletšwe ke Modimo.’ Tsefanya o lemoša ka go nyakega ga tshokologo “le sešo la fihlêlwa ke letšatši la kxalefô ya Morêna,” mola Jeremia a šupa go selo se sengwe seo se šetšego se diragetše ge a bolela gore, “Jehofa . . . o tšholotše phišo ya kgalefo ya gagwe.” (Tsef. 2:2; Dillo 4:11, PK) Tsefanya o bolela e sa le pele gore Jehofa ‘batho o tlo ba tlaletša, ba tlo apa-apa wa difofu, . . . madi a bona a lahlwa bjalo ka maudi.’ (Tsef. 1:17) Jeremia o bolela ka se e le taba yeo e šetšego e phethagetše: “Ba be ba apa-apa bokxobeng byalo ka difofu bà thankxetše madi.”—Dillo 4:14, bapiša le Tsefanya 1:13—Dillo tša Jeremia 5:2; Tsefanya 2:8, 10—Dillo tša Jeremia 1:9, 16 le 3:61.

5. Histori e bontšha bjang gore boporofeta bja Tsefanya bo phethagetše ka mo go nepagetšego?

⁵ Histori ka mo go swanago e bega tshenyego ya ditšhaba tša boheitene, e lego Moaba le Amoni gotee le Asiria go akaretša le mošate wa yona Ninife, go fo etša ge Tsefanya a ile a bolela e sa pele a laetšwe ke Modimo. Go fo etša ge moporofeta Nahume a boletše e sa le pele ka tshenyego ya Ninife (Nah. 1:1; 2:10), Tsefanya o boletše gore Jehofa “o tla dira Ninife lešope, e be naga e se nago meetse go swana le lešoka.” (Tsef. 2:13, NW) Tshenyego ye e ile ya ba e feletšego kudu mo e lego gore mo e nyakilego go ba nywaga e 200 ka morago, ra-dihistori Herodotus o ile a ngwala ka Tigris e le “noka yeo toropo ya Ninife e bego e le go yona.”a Mo e ka bago ka 150 C.E. mongwadi wa mo-Gerika Lucian o ile a ngwala gore “ga go na mohlalanyana wa yona wo o šetšego gona bjale.”b The New Westminster Dictionary of the Bible (1970), letlakala 669, e bolela gore madira ao a hlaselago “a ile a thušwa kudu ke go rotogela ga kapejana ga Tigris, yeo e ilego ya gogola karolo e kgolo ya morako wa motse gomme ya dira gore lefelo e be le le sa šireletšegago. . . . Tshenyego yeo e bile e feletšego kudu mo e lego gore mehleng ya Gerika le Roma Ninife e ile ya ba bjalo ka ge eka ke nonwane. Eupja dinakong tše ka moka karolo ya motse e be e khupeditšwe ke meboto ya seo se bonagalago e le ditlakala.” Go letlakala 627 la puku yona yeo e bontšha gore Moaba le yona e ile ya senywa bjalo ka ge go porofetilwe: “Nebukadinetsara o ile a thopa ba-Moaba.” Josephus le yena o bega go thopja ga Amoni.c Bobedi ba-Moaba le ba-Amoni mafelelong ba ile ba se sa hlwa ba e-ba gona e le batho.

6. Bjale, ke ka baka la’ng Tsefanya e dutše lefelong le le swanetšego lelokelelong la dipuku tše kgethwa tša Beibele?

⁶ Ba-Juda ka mehla ba ile ba bea Tsefanya lefelong le le swanetšego lelokelelong la dipuku tše kgethwa tša Mangwalo a buduletšwego. Dipolelo tša yona tšeo di boletšwego ka leina la Jehofa di ile tša bonwa di phethagala bakeng sa go phagamiša Jehofa.

DIKAGARE TŠA TSEFANYA

7. Letšatši le legolo la Jehofa le tla bolela’ng go manaba a gagwe?

⁷ Letšatši la Jehofa le batametše (1:1-18). Puku e thoma ka mantšu a kahlolo. “Ke tlo okoba, ka okoba tšohle tše di lexo lefaseng. Ó r’yalo Morêna.” (1:2) Ga go seo se tlago go phonyokga, e ka ba motho goba phoofolo. Barapedi ba Baali, baperisita ba medimo e šele, bao ba rapelago makoko a legodimo ba le godimo ga tlhaka ya ngwako, bao ba hlakanyago borapedi bja Jehofa le bja Milikomo, bao ba tlogelago Jehofa le bao ba sa nyakego go mo tsoma—ka moka ba swanetše go fedišwa. Moporofeta o laela gore: “Homolang fá pele ga Morêna Mong ’a bohle, xobane ’tšatši la Morêna le kxaufsi.” (1:7) Jehofa yena ka boyena o lokišeditše sehlabelo. Bakgoma, batho ba bašoro, baradia le ba dipelo tše di sa kgomegego—ka moka ba tlo tsongwa. Lehumo la bona le dithoto tša bona di tla fedišwa. Letšatši le legolo la Jehofa le kgaufsi! Ke ‘letšatši la kgalefo, letšatši la tlalelo le pitlagano, letšatši la go senyegelwa le la go šwalalanywa, letšatši la lefsifsi, la lefsifsi le legolo, letšatši la maru, la maru a maso.’ Madi a bao ba senyetšago Jehofa a tla tšhollwa bjalo ka maudi. “Mohla wo wa kxalefô ya Morêna mahumô a masêhla le a thsipi e khubedu a ka se kxône xo ba namolêla.” Mollo wa bogale bja Modimo o tla fediša lefase ka moka.—1:15, 18.

8. (a) Tšhireletšego e ka hwetšwa bjang? (b) Ke madi-mabe afe ao a bolelwago malebana le ditšhaba?

⁸ Tsomang Jehofa; ditšhaba di swanetše go fedišwa (2:1-15). Pele ga ge letšatši leo le ka feta bjalo ka mooko, anke baikokobetši bohle ‘ba nyake Morena; . . . ba tsome toko, ba tsome boikokobetšo’ gomme mo gongwe le tla “efošwa mohla woo wa boxale bya Morêna.” (2:3) Polelo ya Jehofa e tšwela pele e kwatša madi-mabe nageng ya ba-Filisita, yeo ka morago e tlago go ba “lefelo la mašaledi a ngwako wa Juda.” (NW) Moaba le Amoni tšeo di ikgogomošago di tla tlogelwa e le mašope go swana le Sodoma le Gomora ‘ka gobane di gobošitše tša ba tša iphagamišetša batho ba Jehofa wa mašaba.’ Medimo ya bona e tla fedišwa le bona. (2:7, 10) Gape “lerumô” la Jehofa le tla bolaya ba-Ethiopia. Go thwe’ng ka Asiria le mošate wa yona Ninife, ka leboa? E tla ba naga e opafetšego le letšaba la diphoofolo tša naga, ee “lešope,” mo e lego gore “bohle ba xo feta felô fao ba [tla] letša molodi” ba kgotsa.—2:12, 15.

9. (a) Ke ka baka la’ng madi-mabe a wela Jerusalema, gomme kahlolo ya Jehofa godimo ga ditšhaba ke efe? (b) Boporofeta bo fela ka mantšu afe ao a thabišago?

⁹ Jerusalema ya lerabele e a sekišwa; mašaledi a ikokobeditšego a a šegofatšwa. (3:1-20). Gape madi-mabe a wela Jerusalema, motse wa lerabele le wo o gatelelago! Bakgoma ba yona, e lego “ditau di rôraxo” gotee le baporofeta ba yona, e lego “banna ba mamênêmênê” ga se ba holofela Modimo wa yona, Jehofa. O tla dira tsheko e feletšego. Na badudi ba yona ba tla boifa Jehofa gomme ba amogela tayo? Aowa, ka gobane “ba phexêlêla xo befiša medirô ya bôna ka moka.” (3:3, 4, 7) Ke kahlolo ya Jehofa go bokanya ditšhaba le go di tšhollela bogale bja gagwe bjo bo tukago, gomme lefase ka moka le tla metšwa ke mollo wa bogale bja gagwe. Eupja, go na le kholofetšo e makatšago! Jehofa o tla “dira gore batho ba fetogele lelemeng le le sekilego, gore ka moka ga bona ba bitše leina la Jehofa le gore ba mo direle ba bapelane.” (3:9, NW) Baikgantšhi ba tla tlošwa, gomme mašaledi a ikokobetšago ao a dirago go loka a tla hwetša botšhabelo leineng la Jehofa. Mekgoši ya lethabo, legoa, mekgolokwane le tlhalalo di tšwa Tsione ka gobane Jehofa Kgoši ya Isiraele o gare ga bona. Ye ga se nako ya go boifa goba go lahlela teu ka gobane Jehofa o tla ba phološa gomme ba hlalale ka lerato le lethabo. “Ke tlo Le dira ba maina a xo rêtwa dithšabeng ka moka tša lefase; e tlo ba xo buša ba thopilwexo ba ba xeno, Lè ba bôna ka mahlô.—Ó r’yalo Morêna.”—3:20.

LEBAKA LEO KA LONA E HOLAGO

10. Boporofeta bja Tsefanya e bile bjo bo holago bjang mehleng ya Kgoši Josia?

¹⁰ Ka mohlala, Kgoši Josia o ile a ela hloko molaetša wa temošo wa Tsefanya gomme a holega kudu. O ile a thoma lesolo le legolo la phetogo ya bodumedi. Se gape se ile sa dira gore puku ya Molao, yeo e bego e timetše ge ngwako wa Jehofa o senywa e hwetšwe. Josia o ile a welwa ke manyami ge a e-kwa dikotlo tša go se kwe tšeo a di baletšwego pukung ye, tšeo di ilego tša tiiša ka molomo wa hlatse e nngwe, e lego Moše, seo Tsefanya a bego a dutše a se porofeta. Bjale Josia o ile a ikokobetša pele ga Modimo, gwa feleletša ka gore Jehofa a mo holofetše gore tshenyego ye e porofetilwego e ka se ke ya tla mehleng ya gagwe. (Doit., dikgao. 28-30; 2 Dikx. 22:8-20) Naga e ile ya šireletšwa masetla-pelong! Eupja e sego ka nako e telele, ka gobane barwa ba Josia ba ile ba palelwa ke go latela mohlala o mobotse wo a o beilego. Lega go le bjalo, go Josia le batho ba gagwe, go ela ga bona hloko “Lentšu la Morêna la xo tlêla Tsefanya” go itlhatsetše e le mo go holago e le ka kgonthe.—Tsef. 1:1.

11. (a) Tsefanya e kgokagana bjang le Thuto ya Thabeng le lengwalo la Paulo leo le yago go ba-Hebere tabeng ya go nea keletšo e kwalago? (b) Ke ka baka la’ng Tsefanya a re “mohlomongwê Le ka efošwa”?

¹¹ Thutong ya gagwe e tumilego ya Thabeng, Kriste Jesu, yena moporofeta o mogolo wa Modimo, o ile a thekga Tsefanya bjalo ka moporofeta wa kgonthe wa Modimo ka go bolela mantšu ao ka mo go makatšago a swanago le keletšo ya Tsefanya go kgaolo 2, temana 3: “Nyakang Morêna, lena babôtla bohle ba lefase. . . . Tsomang tokô, Le tsomê boikokobetšô.” Keletšo ya Jesu e bile e rego: “Sa pele Le tsomê mmušô wa Modimo le tokô ya [gagwe, NW].” (Mat. 6:33) Bao ba tsomago Mmušo wa Modimo pele ba swanetše go itiša malebana le go se thabele moo Tsefanya a ilego a lemoša ka gona ge a be a bolela ka “ba ba furaletšego Jehofa ba boelago morago, le ba ba sa tsomego Jehofa, ba sa rego selo ka Yena” le ‘bao dipelong tša bona ba rego: Jehofa ga a dire botse le ge e le bobe.’ (Tsef. 1:6, 12, PK) Lengwalong la gagwe le le yago go ba-Hebere, Paulo o bolela ka mo go swanago ka go tla ga letšatši la kahlolo le go lemoša malebana le go boela morago. O oketša ka gore: “Xomme rena xa re ba xo xomêla moraxo le xo y’o lahlwa; re ba tumêlô ya xo y’o rua bophelô.” (Ba-Heb. 10:30, 37-39) Ga se go bao ba boelago morago goba bao ba sa lebogego eupja ke go bao ka boikokobetšo ba tsomago Jehofa e le ka kgonthe ka tumelo moo moporofeta a rego: “Mohlomongwê Le ka efošwa mohla wo wa boxale bya Morêna.” Ke ka baka la’ng a re “mohlomongwê”? Ke ka gobane phološo ya mafelelo e ithekgile ka tsela ye e tšewago ke motho. (Mat. 24:13) Se le sona ke kgopotšo ya gore re ka se ke ra fo letela kgaugelo ya Modimo. Boporofeta bja Tsefanya ga bo tlogele pelaelo ge e le ka go akgofa moo letšatši leo le tlago go wela bao ba sa letelago ka gona.—Tsef. 2:3; 1:14, 15; 3:8.

12. Tsefanya e nea motheo ofe wa go ba le sebete go bao ba ‘tsomago Jehofa’?

¹² Ka gona, wo ke molaetša wo o bolelago e sa le pele ka tshenyego ya bao ba dirago sebe malebana le Jehofa eupja o nea mahlasedi a phadimago a ditšhegofatšo tša bao ka go sokologa ‘ba tsomago Jehofa.’ Batho ba bao ba sokologago ba ka ba le sebete, ka gobane Tsefanya o re, “Morêna, Kxoši ya Isiraele ó xare xa lena.” Ga se nako ya gore Tsione e boife goba e ineele. Ke nako ya go bota Jehofa. “Moxale-Mophološi; ó tlo Xo thabêla wa xo thaba, O tlo wa pelo à Xo rata, à Xo hlalalêla xare xa mekxolokwane.” Le gona, go thabile bao ‘ba tsomago mmušo pele,’ ba lebeletše pele tšhireletšong ya gagwe e lerato le tšhegofatšong ya ka mo go sa felego!—3:15-17.

[Mengwalo ya ka tlase]